Bea Vianen: 6door ervaringen verpauperd'
Verdronken in de nevels
KilipfRptrFll
Het vet<
Biografie Vestdijk
wordt gedenksteen
en geen monument
Kinderen en de dood
Deze zij r
PIONIERSTER IN SURINAAMS CARAïBISCHE LITERATUUR WERKT NU IN BREDA
Win een ca
door een bc
je ouders O]
DE STEM BOEKENGIDS ZATERDAG 'lt_ JUNI 190/
Oorsprong
'Moe':
Uit: Quito (2)
„Perspectief
NEDERLAND IN BUITENLANDSE OGEN
Afgewezen
Dwarsdrijverij
Bloemlezing
Stiekem
Verwondering
Pastor
Sluimerdroom
Recept
Nazi-dokters
'[WrEu'
G2
Oaap Hartig lTahurc
Door Henk Egbers
BEA VIANEN (Paramaribo 1935) is als schrijfster van
romans een pionierster in de Surinaamse/Caraibische li
teratuur. Haar landgenoot en in Nederland ook bekende
schrijfster, Astrid Roemer, zegt trots op haar te zijn, om
dat zij 'onze eerste vrouwelijke romanschrijver' is. Maar
voegt eraan toe: 'Haar (roman)vrouwen maakten mij op
standig vanwege hun gebrek aan emancipatoire moed in
de relatie tot hun mannen - des te Surinaamser zijn ze'.
Bea Vianen maakte in haar le
ven die andere zijde van deze
vrouwen duidelijk: een moedig
en zelfstandig maatschappelijk
optreden van 'je eigen bonen
doppen'. Ze is ook steeds een
vechtster voor persoonlijke on
afhankelijkheid en vrijheid ge
weest. Het is haar gelukt van
begin af aan haar werk in Ne
derland uitgegeven te krijgen.
Haar eerste roman, 'Sarnami,
hai', verscheen in 1969. Daarna
kwamen nog uit: 'Strafhok'
(1971), 'Ik eet, ik eet, tot ik niet
meer kan' (1972), 'Het paradijs
van Oranje' (1973), 'Liggend
stilstaan bij blijvende momen
ten' (1974) en 'Geen Onderdelen'
(1979). Recent verschenen er
herdrukken van 'Paradijs van
Oranje' en 'Ik eet'.
In haar boeken weerspiege
len zich de meestal tragisch-
psychologische conflicten van
mensen die leven in de gesple
ten Surinaamse cultuur; resul
taat van een driehonderd-jarig
koloniaal bewind. Het over
hoop liggen met je eigen identi
teit tengevolge van raciale-,
godsdienstige-, politiek/maat
schappelijke tegenstellingen en
een wezensvreemde westers-
christelijke opvoeding (hersen
spoeling), wordt door Bea Via
nen heel realistisch getekend.
Zij kent persoonlijk die on
rust van voortdurend op zoek-
zijn. Bleef ze, op reportage voor
de Haagse Post, in Peru wonen,
nadat ze weer enige tijd werkte
in Amsterdam en het Bra
bantse Chaam, vertrok ze naar
Ecuador en Colombia. Deze
laatste ervaringen en haar
nooit ophoudende verbonden
heid met Suriname heeft ze on
der meer verwerkt in gedich
ten, waarvan een selectie ver
scheen dezer dagen in de dicht
bundel 'Over de grens'.
Enkele gedichten hieruit pu
bliceerde Cees Nooteboom eer
der in Avenue. Momenteel
woont en werkt Bea Vianen in
Breda. Dagelijks slijpt ze, ach
ter haar typmachine, aan de
taal, die vertelt over haar dro
men, angsten, vreugden en ver
wachtingen. In het interview
vertelt zij met name over haar
dichtbundel 'Over de grens';
heel associatief en gevoed van
uit een denkwereld die in de
loop der eeuwen agressief
overspoeld werd door allerlei
culturen. De Hindoestaanse-,
Indiaanse- en Creoolse antece
denten van het Surinaamse be
staan werken grensoverschrij
dend; in letterlijke- en geeste
lijke zin.
Ik ben geboren uit het sa
menvloeien/
Van Indiaanse wateren. Een
oplossing/
Waarvan de Britsguyanese
de sterkste is.
Wat is de kern van je de
zer dagen verschenen dicht
bundel 'Over de Grens'?
In ongeveer tachtig gedich
ten - ingedeeld in een 'Caraï-
bisch en een Zuidamerikaans
Reliëf' - worden de persoon
lijke ervaringen van de schrijf
ster verwerkt. Zij heeft de Su
rinaamse Onafhankelijkheid
overleefd en trekt door Zuid-
Amerika, waar haar onderbe
wuste door contact met de in
woners het juiste reliëf krijgt.
Is Nederland het land waar
je daarna deze ervaringen ver
werkt?
Ja, overdag kan ik het Ne
derlandse leven wel goed vol
gen, maar 's avonds ga ik bijna
altijd vroeg naar bed. Dan
neem ik een duik in het Aziati
sche platteland om te luisteren
naar het Hindi dat daar ge
sproken wordt. Het kost mij
geen moeite mijn gevoel op dat
moment onder woorden te
brengen. De laatste maanden
verplaats ik me ook door som
mige delen van Zuid-Amerika
en ik moet zeggen dat dat ook
erg inspirerend kan zijn.
Waarom verplaats je je
steeds?
Ik ben voetganger geweest
en ben het nog, als je bedenkt
dat mijn onafhankelijkheid de
zelfde had moeten zijn als die
in Zuid-Amerika. Je bent het
jezelf eigenlijk verplicht of an
ders zou je de hele dag moeten
slapen. Men heeft het vaak
over werkloosheid als veront
schuldiging voor naargeestig
heid; onlustgevoelens. In Zuid-
Amerika kon ik op en neer rei
zen als ik opeens bang was dat
ik de week niet zo goed had be
nut. Maar wat doe je hier in
Nederland als alles geautoma
tiseerd wordt, je praktisch de
hele dag wordt gecontroleerd
of afgeluisterd! Ik vond het een
hele prestatie zo intens bezig te
kunnen zijn. In mijn verhalen
bundel, waarmee ik nu bezig
ben, laat ik doorschemeren
waarom slapen voor Suri
naamse mensen zo belangrijk
geworden is".
Slapen, slapen, slapen wil van
nacht/
leg daarom weg papier en pen
en laat bij/
De banaanaanplant het cocon
netje voor wat het was.
Hoe kijk je nu achteraf tegen
je gedichten aan?
Poëzie is soms een vorm van
narcisme. Dat is bij mij ook wel
het geval. Maar het begint bij
mij pas als het werk af is. Je
bent het jezelf trouwens ver
plicht. Na negen jaar Zuid-
Amerika kom je niet meer los
van het gevoel zoals je dat hebt
na het bezoeken van een 'Sala
Bea Vianen.
de Belleza' (schoonheidssalon):
De beloning voor je literaire
werk, voor de harde aanslagen
op de toetsen van je schrijfma
chine - terwijl tochten worden
afgelegd langs en door het
groen en soms dwars door de
aarde heen - is het summum
van hetgeen je krijgt bij mani
cure, pedicure, parfum en ge
degen behandeling van je haar.
In Holland hoef je zoiets na
tuurlijk niet te proberen. Ik
heb daarom hier moeite om in
het commerciële verkeer mijn
handen te tonen. Die agressieve
manier om de verkoopster vóór
te zijn ligt mij niet. Het is voor
mijn gevoel dan ook een onna
tuurlijke zaak op die manier
blanke mensen te bestrijden.
Heb je dat gevoel altijd ge
had? Hier en in Suriname?
Nee.Dat ontstond pas wer
kelijk kort voor de Surinaamse
onafhankelijkheid in 1975. Het
Nederlandse leger, dat er ook
last van had, was er nadien
niet meer. Ik stond dus opeens
met mijn gezicht afgewend
voor de toonbank van de win
kel van de Chinees met mijn
handen, die nóg van de EEG
waren.Dat was niet genoeg
om mijn onderdrukker aan te
kunnen. Chinezen zijn hande
laren en door het communisme
op het platteland zeer ver
trouwd met zaken die ik toen
nog niet kende.
Verder stond ik daar als
iemand, die geen varken eet en
die gevangen kon worden door
trucjes en foefjes van het anti
semitisme. Chinezen eten altijd
- FOTO JEROEN EGBERS
nog veel varken. Intussen heb
ik een paar handschoenen ge
kocht opdat het niet meer zo'n
probleem voor me is te kopen.
Hoewel.ik ben door deze om
standigheden en ervaringen
verpauperd en heb nu een AW-
uitkering van Sociale Zaken.
Wat wil je bereiken met je
gedichten?
Op de eerste plaats zijn deze
gedichten, die naar mijn gevoel
goed geschreven zijn, zó lyrisch
en soms zó gemakkelijk dat ze
zich lenen om voorgedragen te
worden. Ze zijn ook erg op
recht. Ik denk dat je ze voor
katholieken niet teveel moet
uitdiepen vanwege het biecht
geheim en allerlei trucjes uit
Spanje en Italië.In Zuid-
Amerika denk je daarbij vaak
aan diefstal, terwijl ze gewoon
bezig zijn met Indiaanse kruis
verhoren over metamorfose en
substantie.
In Ecuador kan het je over
komen dat je, vanwege een be
paalde haarsoort, een weekje in
de cel wordt gestopt. Bestaat
alleen maar als dat keurig
netjes is gedrukt. Ik ben deson
danks heel goed bezig. Baby's
zouden dat eigenlijk ook moe
ten. Maar Europa is bescha
ving en heeft derhalve geen zin
dit soort zaken als heel gewoon
te zien!
Als katholiek zit ik er wel
mee. Het is steeds weer een
angstige gok dat wat je ver
teerd hebt en opgeschreven
hebt, water wordt. Maar dan
ben je meteen ook een lijk. Je
kunt pas werk aanbieden als je
dat laatste beheerst. In Neder
land is dat, dunkt mij, erg
moeilijk.
Vind je niet dat je werk inge
wikkeld is?
Ikzelf vind dat niet, want ik
beperk me steeds tot het ver
schil in kuituur. De afstanden
die je je per typmachine kunt
veroorloven. De zinnen in mijn
poëzie lopen heel goed en ik
kan mijn plezier niet op als er
eindelijk plaats is voor een ver
klarend tekentje. Dat vind ik
heel chic.
Droom je vaak?
Jazeker. Maar de gedichten
wórden pas écht als het ver
stand eraan te pas komt. Ze
maken trouwens vaak de in
druk van literaire proces-ver
balen. Dat kan best het geval
zijn.
„Mijn god, dat ik daar zo nuch
ter op reageer/
Kan wel huilen. Zit mij in deze
wandeling notabene/
Iets van vroeger wat ik mij pas
nü realiseer./
Ik loop verdorie op laarzen. En
is het weer/
Suriname waar het ooit Hol
land is geweest -/
Linkstweedrievier, Linkstwee-
drievier.
In je gedichtenbundel lees ik:
.'Hoe zou het zijn als ik niet
meer ben en/ De letters waaruit
mijn lichaam bestaat niet lan
ger/Aanzetten tot het verlan
gen/Eindelijk alleen te zijn. En
leeg'Zijn dit je laatste ge
dichten? Heb je wel vertrou
wen in je eigen werk?
Ja, dat heb ik wel. Indertijd
heeft Gabriël Smit erg goed
over mijn poëzie geschreven. Ik
zou willen dat hij dit nog had
kunnen lezen. Er ligt nog een
veertigtal gedichten met be
trekking tot het Caraibische
gebied en Zuid-Amerika. Mis
schien worden die ooit nog eens
uitgegeven.
Als het werk eenmaal af is,
kan me wel een gevoel van
eenzaamheid overvallen. Maar
dat is, denk ik, een bepaalde eis
der bureaucratie: en nu weer
lekker met een heel ander soort
papier de ochtend beginnen. En
dat terwijl ik zelf niets liever
zou willen dan gewoon dood
gaan met het geluksgevoel van
de ochtenden die ik ken.
Wat ben je nog van plan?
Ik heb nog een aantal verha
len, die nog door het lint moe
ten. Ze zijn praktisch af en
worden, bij afspraak, uitgege
ven door In de Knipscheer. Ik
heb ook nog een roman liggen.
Maar of die ooit wordt uitgege
ven is op dit moment niet te
voorspellenSantos Santho-
kidat is Britsindisch ge
weld. Vroeger kon ik mij hem
voorstellen. Nu niet meer.
Suriname heeft nu een eigen
leger, dat Islamitisch is ge
schoeid. Ik probeer het nog met
de vroegere Javaanse achter
grond. Of het allemaal lukt is
niet te voorspellen. Bij de poli
tie lees je ook niet zoveel de
tails. Het worden anders aan
giften van verloren of verdwe
nen speelgoed en voorwerpen,
waaraan nooit een einde komt.
Of er is sprake van die ellendig
lange Indiaanse kruisverhoren
over ontmoetingen met perso
nen die je nooit meer ziet.
Maar zo sèc is mijn werk nu
ook weer niet. Er zit wel dege
lijk verdriet in of een hang
naar dingen die je nog zou wil
len zien. Dat is dan het moment
waarop je de commercie op de
plek waar je je bevindt moe
bent. Jammer dat je in Europa
zo moeilijk op en neer kunt.
Ik blijf zeggen dat alleen
Zuidamerikaanse Indianen de
kunst verstaan te ruilen en op
een fascinerende manier ver
andering weten te brengen in
situaties waarin ze zich bevin
den. De bergen worden dan
spectaculair; het licht ertegen
aan een enorm visnet dat als
het valt overgaat in stofgoud.
Dat heb ik gezien en gehoord.
Dat was in Quito.
Suriname, nu een republiek,
kent dat niet. Ik vind dat
eigenlijk heel jammer. Het is er
snikheet. Ik vraag me nog
steeds af hoe je daar per busje
een dagje kunt rondmaken!
Wil je weer terug naar Suri
name?
Ja, maar je wordt er zo gauw
oud. Daarvoor ben ik nou écht
bang. In Ecuador was ik zo
jong. Vaak ook erg mobiel.
Maar wie weet: misschien is er
in Suriname opeens iets dat
écht trekt. Ik ben het heel lang
uit de weg gegaan door onder
anderen naar Zuid-Amerika te
reizen. Daar heb ik trouwens
een heleboel dingen die in mij
zaten kunnen ontwikkelen. Een
deel van mijn gedichten speelt
in Ecuador. Een schitterend
land. Vooral Turcan, waar het
overigens steenkoud kan zijn.
Dat geldt ook voor Rio Bamba.
Een kruisverhoor met bran
dende lampen'
Is sex in Ecuador. Mas Luz? En
ieder zo'n deel var/
Je lichaam ontbloot en gena
geld, heb ik geliefde niet alleer/
De afstand afgelegd tussen
Quevedo en Ambatto'
Maar die helaas ook bekeken/
Ik houd om precies te zijn en
nog vóór ik weg berV
Nog evenveel van televisie -
liggend op bed'
En met iets meer lichf
En wordt dit mij te moeilijk
Dan geldt nog altijd de veront
schuldiging'
Dat ik helemaal niets heb. Om
te verslepen/
Ecuador een land om te verge
ten?/
Zo af en toe en met gemak.
Bea Vianen: 'Over de
Grens'. Uitg. In de Knip
scheer, prijs 19,50.
Door Henk Egbers
IN september verschijnt een biografie over Simon Vest
dijk. Deze is geschreven door de scheikundig ingenieur
Hans Visser, wiens kundigheid wordt aangevochten. Als
voorproefje is bij de jubilerende Libris boekhandels een
zestig pagina's tellend boekje verschenen als voorpublika-
tie. Daarin kan men lezen wat Visser wel en niet kan.
Hans Visser (1936) is al tien
jaar bezig de feiten rond Vest
dijk en in zijn romans te onder
zoeken. Hij maakte er een bio
grafie van, die 'beschrijvend en
toelichtend wil zijn en niet in
terpreterend en literair-kri-
tisch'. Uitgeverij Kwadraat, die
wel zin had in deze eerste bio
grafie over deze 'na Multatuli
veelzijdigste en produktiefste
schrijver in onze letterkunde',
haalde Max Nord (bevriend ge
weest met Vestdijk en zelf een
goed auteur) erbij om de vinger
aan de pols te houden.
Al in 1981 vroeg Geertjan Lub
berhuizen van de Bezige Bij
Visser om samen met Anne
Wadman de biografie te schrij
ven. Hun proefhoofdstuk werd
afgewezen door mevrouw
Vestdijk-Van der Hoeven, die
met Gerrit Borgers, Jean Brüll
en Lubberhuizen een begelei
dingscommissie vormde. Zij
blokkeerde verder de bronnen,
zodat je nu in de biografie bij
voorbeeld leest: 'Het hoofdstuk
(uit Meneer Visser's Hellevaart
red.) eindigt met een werkelijk
historische zin, die om auteurs
rechtelijke redenen helaas niet
geciteerd kan worden'. Dat kan
eigenlijk niet
Heeft mevrouw de weduwe
dan gelijk met haar dwarsdrij
verij Waarschijnlijk wel om
dat zij het uitgangspunt voor
deze biografie van Visser niet
kunt onderschrijven (wel in
formerend, maar niet literair-
kritisch). Van een scheikundig
ingenieur mag je, denk ik ook
niet meer verwachten. Mager is
het inderdaad. Maar omdat er
in de literaire wereld nog nie
mand was die zich aan deze
klus waagde, kun je rustig zeg
gen dat Visser pionierswerk
deed, dat om vervolg vraagt.
Wat betreft de twee eerste
hoofdstukken van het 'grote
werk', met foto en al, in deze
kleine uitgave bijeengebracht
kun je inderdaad zeggen dat
het nogal opsommerig is ge
schreven. Het boekje bestaat
uit een handig samengevoegde
collage van citaten en bronnen
in een wat houterige stijl. Voor
mensen die het op de eerste
Simon Vestdijk.
- FOTO ARCHIEF OE STEM
plaats gaat om het weten over
Vestdijk een interessante docu
mentatie, die met veel inzet is
samengesteld. Voor lezers, die
denkend aan Vestdijk in een
navenante stijl willen worden
aangesproken is het genot niet
zo groot. Het lijkt erop dat de
eerste grote biografie van
Vestdijk, die over enkele
maanden zal verschijnen, een
soort gedenksteen maar geen
monument zal worden.
Het boekje is alleen ver
krijgbaar in de Libris boek
handel. In heel Nederland zijn
er zo'n 85 hoekzaken die dat
etiket voeren. In Middelburg (1)
in Vlissingen (2) zijn er, maar
in West-Brabant geen. Dor
drecht (2) is voor deze regio de
meest nabije mogelijkheid om
zich voor weinig geld dit aardig
ogende boekje aan te schaffen.
Hans Visser: 'Simons Vest
dijk, kinderjaren'. Uitg. Li
bris boekhandel, prijs 3,50.
Door Hans Rooseboom
Nederland is naar het oor
deel van de meeste van zijn
ingezetenen een land waar
mee niets geheimzinnigs
aan de hand is. Het is een
toonbeeld van nuchterheid,
degelijkheid en no non-
sense-denken.
Vooral bezoekers uit Frankrijk
blijken echter een volkomen
ander denkbeeld omtrent Ne
derland te hebben, en dan met
name in de negentiende eeuw.
De dichter Charles Baude
laire spreekt van 'een zonder
ling land, superieur aan alle
andere landen, zoals de kunst
superieur is aan de Natuur.
Een eigenaardig land, verdron
ken in de nevels van ons Noor
den, waar het leven overvloe
dig is, en zacht om in te ade
men; waar wanorde, gewoel en
toeval zijn buitengesloten;
waar geluk zich paart aan stil
te'.
In de loop der eeuwen hebben
talloze buitenlandse schrijvers
Nederland bezocht en hun be
vindingen opgeschreven. Bij
uitgeverij Balans is een aar
dige bloemlezing verschenen
uit deze reisverslagen.
Het kan zijn dat de vol
strekte onbekendheid met het
kleine landje in het noorden
voeding geeft aan romantische
voorstellingen. De Franse
schrijver Octave Mirabeau
blijkt gefascineerd door het
verre, nevelige, oneindige,
doodstille van Nederland: „Op
een tiental kilometers achter
Breda ligt dan eindelijk Hol
land. Het Holland van lucht
en water, het eindeloos parel
grijze Holland".
„Een reis door Nederland is
een reis door de eerste boeken
van Euclides", aldus de Engelse
schrijver Aldous Huxley (1933).
Ook hij is verrukt over het
'kunstmatige' karakter van
Nederland. „Heerlijk land
schap! Ik ken geen enkel land
schap waar het geestelijk op-
beurender is om in rond te rei
zen. Geen wonder dat Descar
tes de voorkeur gaf aan Neder
land boven elke andere omge
ving. Hier is het paradijs voor
de rationalist".
Heel wat realistischer (en min
der lovend) is de Portugese
schrijver J. Rentes de Carval-
ho, in de jaren '50 een der eerste
'gastarbeiders' in ons land. Hij
laat weinig heel van het tole
rante imago ten aanzien van
vluchtelingen en buitenlan
ders, dat Nederland graag van
zichzelf ophangt: „Hier geen
openlijke beledigingen, die
strafbaar zijn bij de wet, maar
de stiekeme belediging, onge
straft, giftig, liefst anoniem.
Daarvan, moet ik zeggen, heb
ik mijn portie gehad, en van de
toekomst verwacht ik niet veel
beters".
Nederlanders gaan er prat
op te weten wat er in de wereld
omgaat. Zo zit de Italiaanse
schrijver en journalist Ed-
mondo de Amicis in 1880 in de
trein tussen Leeuwarden en
Groningen tegenover een boer,
die hem totaal overrompelt met
zijn kennis van Italiaanse toe
standen: „de wet op het ver
plicht onderwijs werd bij u
verworpen, nietwaar?" en
„Gijlieden hebt een groot dich
ter verloren". Als klap op de
vuurpijl citeert de boer in het
Italiaans de eerste regel van
Dantes Divina Commedia.
De Nederlandse taal is voor
buitenlanders een bron van
verwondering. Volgens de
Amerikaanse schrijfster Mary
McCarthy klinkt het Neder
lands stemgeluid als 'opgewekt
hoorngeschal, zo verschillend
van de diepe keelklanken van
het Duits'. Het Nederlands is
zeker niet 'een bescheiden plat
telandsneefje van het Duits'.
Over het algemeen krijg je
uit dit boekje de indruk dat Ne
derland in buitenlandse ogen
toch een 'exotisch' land is, met
een ondoorgrondelijke taal en
een unieke geschiedenis.
De bloemlezing bevat frag
menten van Baudelaire, De
Amicis, Voltaire, Mirbaud,
Casanova, Huxley, Kundera, H.
C. Andersen ('wij reden over
gemetselde wegen'), De Gon-
court, Hesse, Melville, Heine,
Joyce, Rentes de Carvalho,
Conrad en McCarthy.
'Hotel in Holland'. Samen
gesteld door René van Sti-
priaan. Voorwoord Gerrit
Komrij. Uitg. Balans, prijs
15,-.
Door Muriël Boll
Dat de dood geen populair
onderwerp is in kinderboeken
ligt voor de hand. Niets is im
mers zo in tegenstrijd met
elkaar als kind en dood, maar
toch komt doodgaan in elk
kinderleven voor, van huis
dieren, familieleden of kat-
tenprooien.
Een piepdun mooi kinder
boekje over de dood is 'Dat is
heel wat voor een kat' van
Judith Viorst. Het bijzondere
is dat het zelfs heel jonge kin
deren van drie, vier jaar laat
zien dat doodgaan hoort bij
leven. Toch wordt het ver
driet in dit verhaal nergens
gebagatelliseerd.
Wat later kwam uit 'We
gingen bramen plukken' van
Doris Buchanan Smith. Een
bijzonder gaaf geschreven
verhaal voor kinderen vanaf
negen jaar. Ontroerend, maar
ook beklemmend omdat je
ook het schuldgevoel en de
kwaadheid die het doodgaan
uit je omgeving oproept, mee
maakt.
'Vlinder voor Marianne'
van Virginia Lee is voor de
zelfde leeftijdsgroep bestemd,
maar heeft een heel andere,
een beetje religieuze sfeer.
Het eerste boekje is al vijf
tien jaar oud, de andere twee
een jaar of tien. Jonger is
'Krassen in het tafelblad' van
Guus Kuijer. Madelief's oma
is dood, maar Madelief hoeft
er niet van te huilen. Ze had
weinig contact met haar
grootmoeder omdat Madeliefs
moeder dat ook niet had. Door
gesprekken met haar groot
vader leert zij, maar ook Ma
deliefs grootvader, haar
grootmoeder kennen. Ze ont
dekt dat grootmoeder meer
van het leven verwachtte dan
huishouden en kinderenop-
voeden, maar de bestaande
maatschappelijke normen
maakten dat onmogelijk. Een
mooi droevig verhaal dat kin
deren een scherp beeld laat
zien van een probleem van
volwassenen.
Onlangs kwam uitgeverij
Lemniscaat met een nieuw
kinderboek over de dood: 'De
gouden vogel' van Hans Stolp.
De ondertitel luidt 'dagboek
van een stervende jongen'
maar dat is het natuurlijk
niet echt. Toch doet de toon
van dit verhaal bijzonder
authentiek aan. Als pastor in
een ziekenhuis kwam Stolp
geregeld in contact met ern
stig zieke en stervende kinde
ren. Hij verdoezelt niet dat
Johan van dertien jaar erg
ziek is; het boek begint zo:
Ik heb pijn. Het steekt in mijn
buik. Niet leuk. Als ik op mijn
rug lig gaat het nog wel. Al
tijd op je rug liggen verveelt.
Soms probeer ik even op mijn
zij te gaan liggen. Maar na
een minuut lig ik alweer op
mijn rug. Het duurt nog een
uur voordat de volgende spuit
komt. Vroeger kroop ik onder
de dekens als het tijd was
voor een spuit. Nu lig ik erop
te wachten...
n,e:
Het is duidelijk dat Johan
niet meer beter wordt, zijn
buik wordt steeds dikker
wordt iedere dag gemeten,
medische kant wordt
verzacht, het infuus, de prik
ken, de kuren, kaalwordej
horen in het verhaal.
Johan droomt veel, ovei
zijn vader die al lang dood
en over drie vogels, een blau-
we, een groene en een gouden
De blauwe zegt dat hij Viel®
heet en komt regelmatig
Johan op bezoek. Hij maale
Johan duidelijk dat het niet
lang meer zal duren en dan
komt de gouden vogel hen
halen. Johan voelt zich indet
daad steeds slechter, op
nacht schreeuwt hij
angst uit. Hij krijgt meer®
dicijnen, ademhalen d
steeds meer pijn, hij 1
bijna niet meer slapen.
Johan is vaak in een sc
sluimerdroom, maar aan
andere kant ziet hij zijn on
geving steeds scherper. Hij
bezorgd om zijn moede,
vindt dat ze moet afvallt
houdt het in bloesem kots?
van de prunusboom goed Ij
en heeft aandacht voor ij
nieuwe broertje van Lucy ij
ook in het ziekenhuis
Manieren om duidelijk te
ken dat doodgaan een sooi
nieuw leven kan betekem
zonder dat god of religie
aan te pas komen.
Mooi is het moma
waarop Johan afstand vi
het leven neemt: 'Mama,
moet me niet meer aanrakes
Dan zegt zijn vader dat
gouden vogel hem komt 1
len. Een indrukwekkend bos
dat zelfs een springerige ze
tienjarige die liever muzia
maakt dan leest, enorm
de. De ingetogen zwart-ii
illustraties zijn van Lida
Postma die ik liever in klei
zie, maar dat is financieel nie
te doen voor een Nederland:
uitgave. Niet voor niets w»
den praktisch alle prenta
boeken uitgegeven in samen
werking met meerdere
tenlandse uitgevers.
'Een dood vogeltje' vi
Diane Broeckhoven vond
minder indrukwekkend,
dood, van een pasgeboren bij
by, is hier ingebed in een
kantieverhaal dat verl
wordt door een negenj:
jongetje. De taal is afstant
lijk en dat gebrek aan
rectheid maakt duidelijk
het taalgebruik en de sprei
niet bij elkaar passen, dal:
te volwassen. Dat was mini
storend als de schrijfster
verleden tijd, als een soort
rugblik, zou hebben gebri
Toch is het bepaald
slecht boek en het kreeg v<
jaar een Belgische kinderl
kenprijs.
Jonge veters
moeten leren
zich tegen schoenen
te verweren.
Vorige week vroegen we 'D<
eens een boekje open over d
ouders van je'. Je kent ze
langzamerhand wel uit
hoofd; steeds weer dezelfc
dingen waar je ouders einde
loos over kunnen zeuren. He
lijkt wel een grammofoon
plaat die ze iedere dag ai
draaien.
Kam je haren/ was je han
den/ niet met volle mond pra
ten/ eerst je huiswerk/ har
die verf van je gezicht-
Het ergste is dat je oudei
soms dingen doen die ze jo
verbieden. Lezen onder he
eten, snoepen en roken, te las
thuiskomen of zelfs in hu
neus peuteren!
Als je ouder wordt, kun j
knallende ruzie krijgen om
dat je vriendje of vriendin
Als je met vakantie naar Ita
lië, Oostenrijk, Engeland
Frankrijk gaat, bekijk dai
eens een jeugdreisgids vai
uitgeverij Gottmer. Meesta
zijn reisgidsen behoorlijk saa
die je niet voor je plezie
leest. Deze boekjes zijn ech
heel leuk. Er staan korti
stukjes in over elk onderwerf
dat je maar kunt bedenken
Je weet wel dat de Basken ir
het westelijk deel van de Py
reneeën aan de Atlantischs
kust wonen (je hebt mis
schien gehoord dat een fana
tieke Baskische politieke par
tij de laatste tijd aanslagen
Pleegt).
Hun ronde baretten of Bas-
kenmutsen zijn erg beroemd.
De Fransen noemen die muts
'béret basque', bij de Basken
heet die 'txapel'. Aan de ma
nier waarop de muts gedra
gen wordt, kun je zien uit
Hans Stolp: 'De Gouda
Vogel'. 111. Lidia Posti
Uitg. Lemniscaat - 48
Prijs 17,50.
Diane Broeckhoven:
dood vogeltje'. Uitg.
noo -120 blz.
Bloem en bakpoeder vermen
toevoegen, boter erdoorheen k
en kruidnagel. Een scheutje i
stevig deeg hebt. Het deeg uitr
met een omgekeerd glas. Op es
geveer 20 minuten bakken in
Smakelijk eten!
ske en Wiske
De omslag van 'De gouden vogel', getekend door LiJ|
Postma.
't met not
ten tel uh
milten, lente
Robert Jay Lifton: 'Nazi-dok
ters'. Uitg. Bruna.
Wat beweegt een dokter te do
den? Wat bewoog dokters mee
te werken aan de vernietiging
van groepen van mensen in het
Duitsland van Hitier? Vragen
waarop Robert Jay Lifton in
het boek Nazi-dokters een ant
woord probeert te vinden.
Vrouwen en mannen, die de
Hippocratische eed (Naar mijn
beste weten en vermogen zal ik
de zieken behandelen om hen te
helpen, maar nooit met een in
tentie van mishandeling en
misdadigheid) hadden afgelegd
aan het begin van hun carrière,
hielpen ijverig zogenoemde
niet in de samenleving pas
sende individuen en later groe
pen van andere 'rassen' defini
tief uit de samenleving te ver
wijderen.
Lifton heeft het zichzelf niet
gemakkelijk gemaakt. Er ont
stond een doorwrocht werlq
onder andere antwoord
op de boven gestelde vra.Sj
Het nazi-systeem vervorr
denken en doen. Onder
mom van genezen werd I
geoorloofd te doden. Het i'
sche ras moest worden gen
van vreemde invloeden,
zichzelf te rechtvaardi
richtte men zich niet lange'!
de Hippocratische eed, maa'J
fundamentalistische beg'
len, die werden gevonden
Mein Kampf.
Behalve een verklarend k
torisch werk is Nazi-dok'
ook waardevolvoor het dei»
over euthanasie in deze
Normale waarden verdwi/j
pas na onderdrukking doord
vervormend systeem. Zokj
dat niet bestaat, zolang de»
mocratie geen geweld Wj
aangedaan, zijn excessen!
opvallende uitspattingen te ij
strijden.
J.vdV.
lambone
