Zelfbeschikking hoeksteen
van Humanistisch Manifest
Rea^
'Theologie maakte
Maria wereldvreemd
Stoffelijke resten
H. Clara zorgen
voor verrassingen
OPROEP A
Peil Rijn
KLM stijgt
Maria Magdalena
in ere hersteld
WERKPROGRAMMA HUMANISTISCH VERBOND VOOR KOMENDE JAREN
AMSTERDAM.
DE STEM GEESTELIJK LEVEN ZATERDAG 20 JUN11987
Symbool
Eerste
Magdalenahuis
Ondergeschikt
Rivaliteit
„Maak van het Huma
nistisch Manifest een
permanente discussie.
Waak ervoor te stellig
of te vaag te worden."
Rugdekking
Onderzoek
Leidraad
Namaak
Hersteld
pESTEM BUITENI
SEOEL AFP/ REU
TER/ UPI) - President
Reagan heeft zijn
Zuidkoreaanse ambt
genoot Chun Doo
Hwan een boodschap
gestuurd waarin hij
hem vraagt terughou
dend te reageren op de
protesten tegen zijn re
gering.
T47
Door Susan Haskins
BIJ DE MEESTEN van ons roept de naam
Maria Magdalena de associatie op van
een verleidelijk wezen met wilde lange
haren die op geraffineerde wijze haar
wellustige lichaam bedekken, terwijl de
tranen van berouw voor haar zonden -
waaronder ongetwijfeld onkuisheid -
over haar gezicht stromen. Daarom zal
iedereen wel er van staan te kijken dat ze
bijna tweeduizend jaar lang in een ver
keerd daglicht is gesteld.
De Maria Magdalena, zoals wij die kennen, is
in feite een mengeling van verschillende per
sonen. De verwarring stamt uit het begin van
de vierde eeuw, toen de kerkvaders besloten
drie verschillende figuren uit het evangelie,
namelijk Maria van Magdalena, Maria, de
zuster van Martha, en de zondares die de voe
ten van Christus droogde met d'r haar, samen
te voegen en deze samengestelde figuur Maria
Magdalena te noemen.
Zij was 'de zondares' en stond later symbool
voor boetedoening in de katholieke kerk; als
het ware een tweede Eva, die alleen in de he
mel terecht kon komen als zij berouw voor
haar zonden zou tonen; of, volgens moderne
opvattingen, als zij haar spijt zou betuigen
over haar ware vrouwelijke aard. Het is ken
merkend voor het christendom-dat altijd een
obsessie aan de dag heeft gelegd voor zonden j i_t
die met seksualiteit te maken hebben-dat de lVLclclgCl DllJ VGI1
doodzonde van Maria Magdalena juist onkuis
heid moest zijn.
...De rol van minnares... Tekening
van Ary Scheffer (1795 - 1858)
evangelie van Filippus verhaalt over de riva
liteit die tussen de mannelijke discipelen en
Maria Magdalena was ontstaan. Zij wordt be
schreven als „de metgezel van (Christus)
.(die hij meer liefhad) dan de discipelen." I-
het evangelie van Maria wordt van haar ge
zegd dat Christus zijn leer door middel van
haar verkondigde. In de Pistis Sophia, een
gnostische tekst uit de derde eeuw, wordt
Magdalena voorgesteld als de belichaming
van de grote vrouwelijke wijsheid. In de
vierde eeuw was de status van de vrouwen
binnen de kerkelijke hiërarchie al zo ver te
ruggedrongen dat de volgende stap een volle
dige verbanning van de vrouw uit de kerke
lijke organisatie was.
Sinsdien werd zij altijd beschouwd als een
gevallen vrouw. Een stroom van legendes ont
stond rond haar persoon en door haar onver
hulde seksualiteit en doordat zich ze op af
beeldingen in de onmiddellijke nabijheid van
Christus bevindt, kreeg ze afwisselend de rol
opgespeld van zijn minnares, zijn vrouw en
draagster van zijn kind. De ware aard van
Maria Magdalena werd verhuld door een ver
zinsel, een mythisch wezen dat ten dienste
stond van christelijke lering. De tijd tussen
Pasen en Pinksteren, is misschien wel het
meest aangewezen moment om Maria Magda
lena in ere te herstellen.
De originele Maria Magdalena verschijnt
steeds ten tonele bij de belangrijkste gebeur
tenissen tijdens Christus' leven en ze is het
meest prominent binnen de groep vrouwelijke
discipelen van Christus. Volgens het evangelie
werden bij haar zeven duivels uitgebannen en
dit vormt de aanleiding tot haar identificatie
met de zondares die Christus' voeten waste,
hoewel er geen historische bewijzen zijn dat
deze twee personen inderdaad met elkaar in
verband staan.
We weten wel dat ze aanwezig was bij de
kruisiging en bij de teraardebestelling en dat
zij de wet brak door stiekem naar Christus te
gaan, toen hij opgebaard lag. Wat nog veel be
langrijker is, zij was degene aan wie Christus
voor het eerst verscheen na zijn opstanding en
aan wie Hij de christelijke boodschap verkon
digde dat er leven is na de dood. Misschien is
het juist heel betekenisvol dat Hij een vrouw
verkoos om getuige te zijn van zijn verrijzenis,
omdat vrouwen in die tijd geen rechtspositie
hadden en dus niet konden getuigen bij een
rechtbank. De mannelijke discipelen wezen
haar verhaal van de hand als 'loze kletspraat'.
Christus lijkt zich zelf zeer vriendschappe
lijk en respectvol tegenover vrouwen te heb
ben opgesteld, vaak tot verbazing van zijn dis
cipelen. Hij zocht zelfs vaak bewust het gezel
schap van vrouwen op om met hen diverse za
ken te bediscussiëren, die later uitmondden in
christelijke geloofspunten, zoals bijvoorbeeld
bij de Samaritaanse vrouw - nota bene een
overspelige - Martha en Maria, en Maria Mag
dalena zelf.
Maria Magdalena werd als een afvallige be
schouwd vanwege haar seksualiteit. De Kerk
was ervan overtuigd dat diezelfde eigenschap
bij Eva tot de zondeval had geleid. Vrouwen
dienden om die reden te worden beschouwd
als verleidsters en 'onechte mannen' en als zo
danig verachtelijke wezens. De Middeleeuwse
kerk bezigde de opvatting dat een vrouw door
maagd te blijven kon ontkomen aan de erfzon
de. Het grote voorbeeld hiervan was natuur
lijk de Heilige Maagd Maria, maar dit ideaal
was voor de meesten onbereikbaar. De allego
rie van Maria Magdalena, zondares en heilige,
die haar zondige verleden verwierp om de
liefde van God te ontvangen, bood voor de ge
lovigen een hoopvoller vooruitzicht op een
plaatsje in de hemel.
In de Middeleeuwen was Maria Magdalena
de favoriete heilige en ze schitterde in preken,
toneelstukken en op schilderijen in haar hoe
danigheid als prostituée. Vaak werd ze op het
toneel voorgesteld als een lachwekkende fi
guur en daarmee weerspiegelde ze de houding
van de kerk en de gemeenschap tegenover de
In de zestiende eeuw werd weer meer de na
druk gelegd op haar seksuele gedrag. Maria
Magdalena deed toen dienst als propaganda
materiaal voor de Kerk in Rome in het conflict
met de protestanten over de geldigheid van de
sacramenten. Ze werd afgebeeld als een Ve-
nusfiguur, die haar zonden beweent en wiens
lichaam schaars bedekt wordt door haar lange
gouden haren.
In de negentiende eeuw doemde de com
plexe tegenstrijdigheid van Magdalena als
Madonna weer op. Volgens de publieke moraal
uit die tijd, die nogal beheerst werd door wat
seksueel wel en niet gepast was, werd seksua
liteit bij vrouwen als 'afwijkend' gezien, maar
bij mannen was dit een normale eigenschap.
Maria Magdalena behoorde tot de eerste
van de vele vrouwen die actief waren in de
vroege kerk als dienaar, predikant en evange
list. Ook al waren een aantal van Paulus' me
dewerkers vrouwen (bij voorbeeld Phoebe en
Priscilla), de algehele indruk die we van hem
krijgen, is dat hij vrouwen een ondergeschikte
rol toebedeelde. Zijn uitspraak dat vrouwen
hun mond moesten houden en hun hoofd
moesten bedekken als zij in de kerk waren,
sluit aan bij de joodse tradities. Wat ook dui
delijk naar voren komt, is dat Paulus het
moeilijk vond de eigentijdse traditionele op
vattingen te verenigen met de radicale nieuwe
theologische leer en maatschappelijke gelijk
heid die Christus voorstelde.
Rond 200 na Christus was het christendom
uitgegroeid tot eeij patriarchaal instituut; elk
standpunt dat niet in overeenstemming was
met de katholieke leer, werd beschouwd als
ketterij en werd systematisch onderdrukt.
Aan de teksten die overbleven, werd net zo
lang gesleuteld tot ze de belangen van de man-
nenhiërarchie vertegenwoordigden. Pas in
onze eeuw, in 1945, werd de bibliotheek van
het Vaticaan opengesteld en kwamen de 'ket
terse' geschriften voor de dag, die min of meer
uit dezelfde tijd stammen als de evangelies die
door de orthodoxe kerk wèl werden goedge
keurd.
Het niet door de Kerk erkende, gnostische
De bourgeois families vertegenwoordigden
het fatsoen en moeder, vrouw en dochter
moesten voldoen aan het heersende vrouwe
lijke ideaal. Een vrouw die afweek van die
moraal, was een gevallene, een Magdalena.
Tot voor kort beheerste deze opvatting over
vrouwen nog de publieke gedachte. Met het
oog op de onjuiste associatie van Maria Mag
dalena met seksueel wangedrag zal het nie
mand verbazen dat toevluchtsoorden voor ge
vallen vrouwen vaak Magdalena huizen wer
den genoemd en de vrouwen zelf bekend ston
den als Magdalena's.
De rol die Maria Magdalena speelde in het
leven van Christus, roept vragen op die tot
vandaag de dag nog steeds onbeantwoord zijn
gebleven. Velen beschouwen de huidige twist
in de kerk over de priesterwijding van vrou
wen als een vrij onbetamelijke, kortzichtige,
om niet te zeggen onchristelijke kwestie. Deze
berust op de vooronderstelling dat een priester
net als Christus een man moet zijn omdat hij
Hem vertegenwoordigt. Het feit dat sekse
dient als symbolische rechtvaardiging voor
het bestendigen van de mannelijke dominan
tie uit de vroege kerk, is gevaarlijk in die zin
dat het de vrije uitwisseling van ideeën ver
hindert. Het is bovendien vrouw-vijandig. De
genen die zich echter wat aantrekken van tra
ditie en symbolisme, zullen zich wellicht door
de nieuwe kijk op Maria Magdalena als een
eerlijke, sterke en trouwe figuur tot andere
gedachten laten brengen.
COPYRIGHT THE GUARDIAN
Door Jan Bouwmans
Dit was een van de opmer
kingen op het jongste con
gres van het Humanistisch
Verbond in Rotterdam,
waarop het nieuwe en in
omvang aanzienlijk toege
nomen Humanistisch Ma
nifest werd vastgesteld.
Het manifest, nog maar enkele
jaren geleden door oud-voor
zitter Rob Tielman tijdens een
vakantie in de vorm van een
paar stellingen ontworpen, is in
korte tijd een vast bestanddeel
geworden van het verbonds-
functioneren. Sinds het jongste
congres kan het manifest be
schouwd worden als de prakti
sche handleiding voor alle ni
veaus van het verbond wat be
treft het betrekken van stel
lingnamen en standpunten ten
opzichte van politieke en maat
schappelijke ontwikkelingen
en discussies.
Of zoals Tielman het op de
laatste dag van zijn voorzitter
schap van het verbond het zei:
„Het manifest is een peiling
hoe in de achterban over een
groot aantal zaken wordt ge
dacht. Van daaruit kan snel ge
reageerd worden op maat
schappelijke ontwikkelingen.
Maar het kan ook plaatselijke
gemeenschappen dienen om in
plaatselijke situaties te opere
ren, bijvoorbeeld als er rond
een confessioneel ziekenhuis
met een monopoliepositie pro
blemen met aids in de toekomst
onststaan. Het manifest is een
rugdekking om naar buiten te
treden en dat is nodig om ons te
profileren."
Met die rugdekking duidde
Tielman op een van de grootste
handicaps waarmee het Huma
nistisch Verbond in het recente
verleden te kampen had en die
in de kruisrakettenkwestie
bijna tot een scheuring leidde:
kunnen spreken en standpun
ten kunnen innemen namens
de leden. Humanisten zijn
bijna per definitie individua
listen, wordt binnen het ver
bond gezegd. Gezamenlijke
standpuntbepalingen in con
crete zaken die zich in de maat
schappelijke en politieke dis
cussie op zeker moment aan
dienen, zijn niet voorradig.
Maar dit individualisme ver
draagt het ook niet dat een ver-
bondsbestuur dan maar na
mens de achterban standpun
ten verkondigt waarover die
achterban zich niet heeft uitge
sproken. Dat maakte het ver-
bondsbestuur in het verleden
nog wel eens wat vleugellam.
Deze handicap is met het
jongste Humanistisch Manifest
uit de wereld. Over allerlei za
ken is daarin minstens de rich
ting van concrete standpuntbe
palingen vastgelegd vastge
legd. De drie grondbeginselen
van de humanistische bewe
ging-vrijheid, gelijkwaardig
heid, verbondenheid - hebben
hun praktische uitwerking ge
kregen in het individuele zelf
beschikkingsrecht als dé hoek
steen van het manifest.
De humanistische 'geloofs
belijdenis' luidt in het manifest
kort zo: „Het Humanistisch
Verbond meent dat mensen in
beginsel de vrijheid hebben om
zélf zin en vorm te geven aan
hun bestaan, mede in verant
woordelijkheid jegens anderen.
Alle mensen zijn fundamenteel
gelijkwaardig en hebben even
veel recht op een menswaardig
bestaan. Dit menselijk zelfsbe-
schikkingsrecht en de gelijk
waardigheid dienen de grond
slag van onze democratie te
zijn en moeten verdedigd wor
den tegenover iedere vorm van
zedenmeesterij, discriminatie,
racisme, fundamentalisme en
fascisme. Zelfbeschikking
houdt ook in dat wij medever
antwoordelijk zijn voor het
welzijn van mens, wereld en
heelal. Door te zoeken naar sa
menhang in ons eigen denken,
voelen en handelen en dat van
anderen geven wij zin aan ons
bestaan. Mensen maken zo de
samenleving en kunnen haar
ook weer veranderen."
Tot deze 'humanistische ge
dachte' voelt zich volgens het
Humanistisch verbond een
vierde deel van de Nederlandse
bevolking sterk aangesproken.
Het verbond baseert zich hier
voor op onderzoek.
De zelfbeschikking wordt in
het manifest op diverse terrei
nen geconcretiseerd. Enkele
grepen. Kiezen tussen eigen le
ven of dood is een grondrecht
van mensen. Wettelijke rege
lingen voor vrijwillige eutha
nasie en voor hulp bij nadruk-'
kelijk gewenste zelfdoding
moet zó worden dat het mense
lijke zelfsbeschikkingsrecht
kan worden uitgeoefend zonder
dat betrokkenen of derden
worden gedwongen tegen hun
eigen geweten in te handelen.
Het manifest wenst wel ver
dere ethische doordenking van
bestaande en toekomstige wet
geving inzake abortus, kunst
matige bevruchting, draag
moederschap, medische experi
menten op mensen en euthana
sie, anders dan op eigen ver
zoek. In alle gevallen dienen
wetenschap, wetgeving, tech
niek en hulpverlening ook ge
toetst te worden aan het men
selijke zelfbeschikkingsrecht.
Discriminatiebestrijding is
vereist waar het zelfbeschik
kingsrecht wordt aangetast.
Het manifest wenst zo snel mo
gelijk een wet gelijke behande
ling, zonder uitzonderingsbe
palingen voor confessionele in
stellingen. Op economisch ter
rein wil het manifest op ver
antwoorde wijze streven naar
individualisering in maat
schappij en wetgeving en naar
de voor economische zelfstan
digheid noodzakelijke voorzie
ningen. Terug van weggeweest
is de wens dat elk individu
vanaf 18 jaar recht heeft op
economische zelfstandigheid en
op de daarbij behorende nood
zakelijke voorzieningen.
Vrijheid van relatievorming en
gelijke behandeling van onder
ling vergelijkbare samenle
vingsvormen, ongeacht ge
slacht of sexuele voorkeur
heeft voor de overheid de con
sequentie dat haar regelingen
Glastra van Loon, de
nieuwe voorzitter van het
Humanistisch Verbond
FOTODESTEM/DICKDEBOER
zich beperken tot economische
eenheden in plaats van zich
met persoonlijke relaties te be
moeien.
Tot een goede wettelijke be
scherming van de persoonlijke
levensfeer rekent het manifest
ook afschaffing van registratie
van levensbeschouwing op de
persoonskaart.
Ten aanzien van de gezond
heidszorg zegt het manifest on
der meer dat het Humanistisch
Verbond zich in de deelname
aan de discussie over aids-pre-
ventie sterk zal maken dat de
ziekte niet gebruikt wordt om
mensen in hun vrijheid te be
knotten.
Onder het kopje democratie
wordt o.a. gesteld dat de in
vloed van en op de volksverte
genwoordiging beter moet
worden georganiseerd. Sociale
zekerheid betekent de mate
riële randvoorwaarden voor
een menswaardig bestaan. Het
manifest verwerpt dan ook
wijzigingen die die randvoor
waarden aantasten. Het mani
fest wenst uitbreiding van de
humanistische inbreng in de
vredesbeweging. Het manifest
staat op de bres voor pluriform
onderwijs en wenst bestrijding
van monopolieposities van le
vensbeschouwelijke scholen.
Scholen die in strijd handelen
met de grondwet (bedoeld
wordt discriminatie, J.B.), die
nen niet door de overheid be
kostigd te worden.
Onder het kopje jongeren-
rechten zegt het manifest dat
de rechtspositie van minderja
rigen versterkt moet worden,
evenals de bescherming van
kinderen tegen geweld en tegen
niet door hen gewenste intimi
teiten. Wél door jongeren ge
wenste intimiteiten dienen
even constructief benaderd te
worden als andere vormen van
ontplooiing, gericht op zelfbe
schikking. Het manifest con
stateert tenslotte dat ongods-
dienstigen en buitenkerkelij
ken in de Nederlandse samen
leving minder dan voorheen
worden achtergesteld, maar
dat allerlei vormen van discri
minatie nog wel voorkomen: in
het onderwijs, de gezondheids
zorg, bij burgemeestersbenoe
mingen en bij de verdeling van
subsidies en zendtijd.
Het Humanistisch Manifest
is een veelzijdige leidraad ge
worden die de humanististische
beweging inderdaad scherper
profileert. Het Humanistisch
Verbond hikt daarentegen nog
steeds zwaar aan tegen de ge
ringe organisatiegraad van de
humanisten, hetgeen in de ge
geven maatschappelijke con
stellatie een danige verzwak
king betekent. In plaats van
deze zwakte voor eigen reke
ning te nemen, is het verbond
in de aanval gegaan tegen het
algemeen aanvaarde getalscri
terium als maatstaf voor toe
deling van allerlei voorzienin
gen en subsidies. De maat
schappelijke behoefte moet de
nieuwe norm worden.
Je kunt je overigens ook
afvragen hoe groot de huma
nististische behoeften werke
lijk zijn als de behoeftigen het
niet de moeite vinden daar iets
voor over te hebben in de vorm
van een lidmaatschap.
ASSISI (RTR) - De stof
felijke resten van de hei
lige Clara van Assisi, de
geestelijke zuster van
Sint Franciscus en stich
teres van de orde der
Slotzusters-Clarissen,
zijn door deskundigen
gerestaureerd en daarbij
werd vastgesteld dat zij
grotendeels onecht wa
ren.
Gedurende meer dan hon
derd jaar hebben de zwart
geblakerde en klaarblijke
lijk gemummificeerde res
ten van de dertiende-eeuw-
se, vooral in Italië zeer ver
eerde heilige gelegen in een
kristallen schrijn achter
tralies in de crypte van een
kerk in Assisi, waar zij
door de gelovigen vereerd
konden worden.
In september van het vo
rig jaar werd een groepje
experts onder leiding van
een monseigneur uit Rome,
door de Clarissen naar de
kerk ontboden, nadat was
vastgesteld dat de resten
gevaar van desintegratie
liepen.
Wat de experts vaststel
den, brengt enerzijds een
paar verrassende feiten aan
het licht over de reliek van
de heilige en bevestigt an
derzijds veronderstellingen
omtrent haar.
Monseigneur Gianfranco
Nolli deelde mee dat van de
208 beenderen die het ge
raamte vormden, maar 57
authentiek waren. „Echt
gebeente van Sint Clara
bleek vervangen door na
gemaakt gebeente van bij
enwas en hars. Het gelaat,
dat een masker leek, was in
het geheel geen masker,
maar waren watten die
rondom de schedel waren
gemodelleerd. Vanuit de
verte mocht het een mum
mie lijken, maar het was
het niet."
De stoffelijke resten van
de heilige werden in de ne
gentiende eeuw gevonden
tijdens werkzaamheden in
de naar haar genoemde
kerk. Het gebeente werd
bekleed met het habijt van
de orde en op verzoek van
de Clarissen voor het pu
bliek uitgestald.
„Bij het ontbreken van
vele beenderen maakten de
oorspronkelijke restaura
teurs nieuwe van was. Ver
volgens bedekten ze de
schedel met watten en vul
den de armen, de benen
de romp op, om het geh.,
vervolgens met zilverdras;
dicht te stikken", aldus
monseigneur Nolli.
„Men dacht dat men
juiste procedure volg.,
maar in feite volgde ment
verkeerde, want de watter,
hielpen het proces van ver-
val door het vasthouder
van alle vochtigheid
warmte in de crypte.
had een volmaakt verbljj
voor micro-organismen
schapen", zei Nolli.
De hedendaagse restau
rateurs hebben de fouter
van weleer hersteld en 4
onechte elementen verwij.
derd, maar ze vragen
af of hun werk niet ver
keerd wordt uitgelegd
Monseigneur Nolli vertelt
„Wij hoorden een gids met
eigen oren verkondigen dat
longen, maag en darmen ij
de overblijfselen
legd waren. Hoe haalt in#
het in zijn hoofd?"
Na zes maanden werk,
dat o.m. chemische bader
omvatte, werden de stofte-
lijke resten op een
laken gelegd en in een sar
cofaag van hars naar 4
vorm van het stoffelijj
overschot gesloten. Het ge
beente is niet langer voor
het publiek zichtbaar.
De heilige Clara werf
geboren omtrent 1195 in eer
rijk gezin in Assisi. Toenzj
17 jaar was, liep zij vat
huis weg om zich aan
sluiten bij vrouwelijke vol
gelingen van Franciscus
Zij overleed in 1253, nada
zij de orde van de Clarissa
had gesticht. Paus Alexan
der de Vierde verklaard
haar in 1255 heilig.
De experts hebben de ba
rokke schrijn waarin Cla
ra's gebeente lag, vervan
gen door een schrijn
meer overeenkomt met 4
armoede van geest van 4
heilige. Het is er een vat
rose steen uit Monte Suba
sio bij Assisi; van boven o;
natuurlijke wijze verliclï,
Haar kleren zijn het habi;
van een kloosterzuster
zij ligt op een houten taft
zoals die waarop zij tijden
haar leven placht te slaper
aldus monseigneur Nolli.
Monseigneur Gianfrait
Nolli is hoofd van de sect»
Egypte van de Vaticaans
musea en zijn vader
grootvader waren
vers in Cremona.
Reagan roept Chun op be
sprekingen aan te gaan
met de oppositie en stap
pen te zetten op weg naar
een volledige democratie.
Dit meldde de New York
Times.
Volgens de Amerikaanse krant
is de brief de afgelopen 48 uur
verstuurd. Een anonieme rege
ringsfunctionaris zei dat het
schrijven een onderdeel vormt
van Washingtons beleid van
'stille diplomatie'.
Dit beleid is gericht op het
bevorderen van de liberalise
ring van het politieke systeem
in Zuid-Korea zonder de hui
dige machthebbers van Wash
ington te vervreemden en zon
der een geweldsuitbarsting uit
te lokken. Het Witte Huis had
geen commentaar op het be
richt.
In het Amerikaanse Congres
hebben inmiddels vier Demo
craten kritiek geleverd op Rea-
gans aanpak van de Zuidkore
aanse problematiek. Zij vinden
de diplomatie te stil en hebben
een wetsontwerp ingediend dat
voorziet in het instellen yan
economische strafmaatregelen
Van onze correspondent
BONN - Het waterpeil var
rustende hoogte. Gemiddeli
ter hoger dan voor de tijd v;
Zolang de regenval rond het
stroomgebied van de Rijn en
zijn zijrivieren aanhoudt,
mag niet op een daling van
het peil worden gerekend.
Op grote gedeelten van de
Benedenrijn, onder meer
tussen Keulen en Duisburg,
en op de bevaarbare zijri
vieren zijn de scheepvaart
beperkingen opgelegd.
Bij Karlsruhe-Maxau, de
plaats waar begin vorige
De oude schrijn met de H. Clara.
Maria bij het kruis. Gravure van Jacob Jordaens (1593
1678)
FRANKFURT AM MAIN
(ANP) - De theologie heeft
van Maria een wereld
vreemde gemaakt. Zij heeft
haar tot een ideaaltype ge
maakt- heel hoog, heel ver
weg en zeer bleek - in plaats
van haar een dynamische,
historische en konkrete di
mensie te geven.
Er bleef bijna niets meer van
haar over toen de mannelijke
geestelijkheid op haar projec
teerde, wat hem als vrouwelijk
ideaal voor ogen zweefde:
klein, nederig en vooral kuis,
kuis en nog eens kuis.
Dit heeft de feministische
theologe dr. Catharina J.M.
Halkes, oud-hoogleraar te Nij
megen, geschreven in een Ma-
ria-bijlage van het Westduitse
progressieve rk tijdschrift 'Pu-
blik-Forum'.
De Maria-devotie in de
Rooms-Katholieke Kerk heeft
nog slechts een troostende
functie, zo schrijft Halkes.
„Uiteraard is het mij bekend
dat dit niet tot bevrijding van
mensen heeft geleid en dat in
naam van Maria mensen, maar
vooral vrouwen, werden on
derdrukt en verlamd."
Vooral in de verhouding tus
sen man en vrouw heeft de RK
Kerk Maria een dubbelzinnige
rol laten spelen. „De kerkelijke
vroomheid heeft eenzijdig na
druk gelegd op de biologische
functie van Maria's moeder
schap, vooral op de 'maagd-
moeder'-identiteit, en te weinig
op haar plaats in de heilsge
schiedenis. Maria diende ertoe
om de celibatairen het subli
meren te vergemakkelijken,
om de vrouwen te bevestigen in
haar maagdelijkheid en moe
derrol en om de viriliteit van de
mannen in toom te houden, zo
schrijft Halkes.
Zij spreekt de hoop uit dat op
basis van de bijbel en de theo
logie een Maria wordt ontdekt
die krachtig, profetisch en kri
tisch is; die oproept tot bevrij
ding, maar tegelijkertijd dicht
bij de mensen is.
Met een verwijzing naar de
socialistische dichteres
riëtte Roland Holst-vat
RDAM (ANP) - De koers van
ging vrij dagmorgen op de Am-
'terdamse beurs van ƒ51 naar ƒ52,70,
jadat de luchtvaartmaatschappij don
derdag al ƒ1,20 duurder was geworden.
De KLM maakte donderdagavond
ie definitieve jaarcijfers bekend en de
ïoogte van de winst kan, gezien het
ierder gepubliceerde voorlopige cijfer
de uitgesproken verwachtingen,
uet als een verrassing zijn gekomen.
een gedaalde winst keert de KLM
«inter een onveranderd dividend uit
•n bovendien is de kwaliteit van de
«nnst toegenomen.
Behalve KLM werd ook Philips
eer waard. In een prijshoudende
narkt viel het elektronicafonds op met
en winst van zes dubbeltjes op 50,10.
daling van Unilever, die de afgelo-
n dagen optrad, kwam tot staan.
Bat- een kalme en licht hogere obli-
j. H^nrkt gebeurde er voorts weinig
IJ de hoofdfanrtRM-l rw» flnllar mankta
de vrouw de „harde'
„zachte" elementen tot
plooiing komen. Volgens
kes is de diepste betekeiti
de bevrijdingsbeweging
vrouw, van het feminism',
beste zin van het woord, t
vrouw eindelijk eens s«
van haar eigen leven
hoofdfondsen. De dollar maakte
°P de plaats en dat deed ook WaU
c,.halb- criraolrt Halkps de ,in afwaehting van de hectische
bchfrik spreekt Halkes u «nde| dJe daar vrijda nd wel
Uit dat zowel in de man «eer zal plaatsvinden door het aflopen
°Phes. Bij gebrek aan stimulerend
en het '"wen van de overna-
tryd tussen de uitgevers, hielden
»ii!0ersen na zeer lichte afbrok-
donderdag het eerder deze
Jr.hereikte hogere niveau vast.
oor a 8 financiële waarden viel daar-
Aegon al op met en kleine winst.
moest Amro terug. CSM en Pak-
voegden wat aan de koersen toe.
llti JL~.e loka*e markt kwam het expe-
^rans Maas via een her-
b fn g Van aan<*elen in de notering
dat was ook de uitgifteprijs
Br fonds, dat op basis van de cij-
°ver 1986 hiermee gewaardeerd
Niet uit mannenhaat,
de macht over te nemen,
om de macht en de
den te delen.
„Eerst moeten wij als' E^^il^f«k'iii:niu.-kZ»l:rtl
wen door de afzonderi»!
de exodus. Daarna kunn'l
de mannen een menselijk'!
drogyne (waarin nwr«h eongr.o.i v
vrouw gelijk zijn) cultu'R^ «asihuis
bouwen. In deze vis» |H ga^js
christelijk feminisme Bh gasthuis
geestelijk, profetisch tfik6 41 ho°ghuys
haar inspiratie in Maris
om te hopen op bevrijd'
deze bevrijding te vervi'
ken."
antonius
antonius
aeneas
(oostb.)
(oostb.)
lourdes
(tilburg)
(tilburg)
(tilburg)
(tilburg)
(het)
klokkenberg
liduina
('s-h'bosch)
('s-h'bosch)
('s-h'bosch)