Zelfbeschikking hoeksteen van Humanistisch Manifest Rea^ 'Theologie maakte Maria wereldvreemd Stoffelijke resten H. Clara zorgen voor verrassingen OPROEP A Peil Rijn KLM stijgt Maria Magdalena in ere hersteld WERKPROGRAMMA HUMANISTISCH VERBOND VOOR KOMENDE JAREN AMSTERDAM. DE STEM GEESTELIJK LEVEN ZATERDAG 20 JUN11987 Symbool Eerste Magdalenahuis Ondergeschikt Rivaliteit „Maak van het Huma nistisch Manifest een permanente discussie. Waak ervoor te stellig of te vaag te worden." Rugdekking Onderzoek Leidraad Namaak Hersteld pESTEM BUITENI SEOEL AFP/ REU TER/ UPI) - President Reagan heeft zijn Zuidkoreaanse ambt genoot Chun Doo Hwan een boodschap gestuurd waarin hij hem vraagt terughou dend te reageren op de protesten tegen zijn re gering. T47 Door Susan Haskins BIJ DE MEESTEN van ons roept de naam Maria Magdalena de associatie op van een verleidelijk wezen met wilde lange haren die op geraffineerde wijze haar wellustige lichaam bedekken, terwijl de tranen van berouw voor haar zonden - waaronder ongetwijfeld onkuisheid - over haar gezicht stromen. Daarom zal iedereen wel er van staan te kijken dat ze bijna tweeduizend jaar lang in een ver keerd daglicht is gesteld. De Maria Magdalena, zoals wij die kennen, is in feite een mengeling van verschillende per sonen. De verwarring stamt uit het begin van de vierde eeuw, toen de kerkvaders besloten drie verschillende figuren uit het evangelie, namelijk Maria van Magdalena, Maria, de zuster van Martha, en de zondares die de voe ten van Christus droogde met d'r haar, samen te voegen en deze samengestelde figuur Maria Magdalena te noemen. Zij was 'de zondares' en stond later symbool voor boetedoening in de katholieke kerk; als het ware een tweede Eva, die alleen in de he mel terecht kon komen als zij berouw voor haar zonden zou tonen; of, volgens moderne opvattingen, als zij haar spijt zou betuigen over haar ware vrouwelijke aard. Het is ken merkend voor het christendom-dat altijd een obsessie aan de dag heeft gelegd voor zonden j i_t die met seksualiteit te maken hebben-dat de lVLclclgCl DllJ VGI1 doodzonde van Maria Magdalena juist onkuis heid moest zijn. ...De rol van minnares... Tekening van Ary Scheffer (1795 - 1858) evangelie van Filippus verhaalt over de riva liteit die tussen de mannelijke discipelen en Maria Magdalena was ontstaan. Zij wordt be schreven als „de metgezel van (Christus) .(die hij meer liefhad) dan de discipelen." I- het evangelie van Maria wordt van haar ge zegd dat Christus zijn leer door middel van haar verkondigde. In de Pistis Sophia, een gnostische tekst uit de derde eeuw, wordt Magdalena voorgesteld als de belichaming van de grote vrouwelijke wijsheid. In de vierde eeuw was de status van de vrouwen binnen de kerkelijke hiërarchie al zo ver te ruggedrongen dat de volgende stap een volle dige verbanning van de vrouw uit de kerke lijke organisatie was. Sinsdien werd zij altijd beschouwd als een gevallen vrouw. Een stroom van legendes ont stond rond haar persoon en door haar onver hulde seksualiteit en doordat zich ze op af beeldingen in de onmiddellijke nabijheid van Christus bevindt, kreeg ze afwisselend de rol opgespeld van zijn minnares, zijn vrouw en draagster van zijn kind. De ware aard van Maria Magdalena werd verhuld door een ver zinsel, een mythisch wezen dat ten dienste stond van christelijke lering. De tijd tussen Pasen en Pinksteren, is misschien wel het meest aangewezen moment om Maria Magda lena in ere te herstellen. De originele Maria Magdalena verschijnt steeds ten tonele bij de belangrijkste gebeur tenissen tijdens Christus' leven en ze is het meest prominent binnen de groep vrouwelijke discipelen van Christus. Volgens het evangelie werden bij haar zeven duivels uitgebannen en dit vormt de aanleiding tot haar identificatie met de zondares die Christus' voeten waste, hoewel er geen historische bewijzen zijn dat deze twee personen inderdaad met elkaar in verband staan. We weten wel dat ze aanwezig was bij de kruisiging en bij de teraardebestelling en dat zij de wet brak door stiekem naar Christus te gaan, toen hij opgebaard lag. Wat nog veel be langrijker is, zij was degene aan wie Christus voor het eerst verscheen na zijn opstanding en aan wie Hij de christelijke boodschap verkon digde dat er leven is na de dood. Misschien is het juist heel betekenisvol dat Hij een vrouw verkoos om getuige te zijn van zijn verrijzenis, omdat vrouwen in die tijd geen rechtspositie hadden en dus niet konden getuigen bij een rechtbank. De mannelijke discipelen wezen haar verhaal van de hand als 'loze kletspraat'. Christus lijkt zich zelf zeer vriendschappe lijk en respectvol tegenover vrouwen te heb ben opgesteld, vaak tot verbazing van zijn dis cipelen. Hij zocht zelfs vaak bewust het gezel schap van vrouwen op om met hen diverse za ken te bediscussiëren, die later uitmondden in christelijke geloofspunten, zoals bijvoorbeeld bij de Samaritaanse vrouw - nota bene een overspelige - Martha en Maria, en Maria Mag dalena zelf. Maria Magdalena werd als een afvallige be schouwd vanwege haar seksualiteit. De Kerk was ervan overtuigd dat diezelfde eigenschap bij Eva tot de zondeval had geleid. Vrouwen dienden om die reden te worden beschouwd als verleidsters en 'onechte mannen' en als zo danig verachtelijke wezens. De Middeleeuwse kerk bezigde de opvatting dat een vrouw door maagd te blijven kon ontkomen aan de erfzon de. Het grote voorbeeld hiervan was natuur lijk de Heilige Maagd Maria, maar dit ideaal was voor de meesten onbereikbaar. De allego rie van Maria Magdalena, zondares en heilige, die haar zondige verleden verwierp om de liefde van God te ontvangen, bood voor de ge lovigen een hoopvoller vooruitzicht op een plaatsje in de hemel. In de Middeleeuwen was Maria Magdalena de favoriete heilige en ze schitterde in preken, toneelstukken en op schilderijen in haar hoe danigheid als prostituée. Vaak werd ze op het toneel voorgesteld als een lachwekkende fi guur en daarmee weerspiegelde ze de houding van de kerk en de gemeenschap tegenover de In de zestiende eeuw werd weer meer de na druk gelegd op haar seksuele gedrag. Maria Magdalena deed toen dienst als propaganda materiaal voor de Kerk in Rome in het conflict met de protestanten over de geldigheid van de sacramenten. Ze werd afgebeeld als een Ve- nusfiguur, die haar zonden beweent en wiens lichaam schaars bedekt wordt door haar lange gouden haren. In de negentiende eeuw doemde de com plexe tegenstrijdigheid van Magdalena als Madonna weer op. Volgens de publieke moraal uit die tijd, die nogal beheerst werd door wat seksueel wel en niet gepast was, werd seksua liteit bij vrouwen als 'afwijkend' gezien, maar bij mannen was dit een normale eigenschap. Maria Magdalena behoorde tot de eerste van de vele vrouwen die actief waren in de vroege kerk als dienaar, predikant en evange list. Ook al waren een aantal van Paulus' me dewerkers vrouwen (bij voorbeeld Phoebe en Priscilla), de algehele indruk die we van hem krijgen, is dat hij vrouwen een ondergeschikte rol toebedeelde. Zijn uitspraak dat vrouwen hun mond moesten houden en hun hoofd moesten bedekken als zij in de kerk waren, sluit aan bij de joodse tradities. Wat ook dui delijk naar voren komt, is dat Paulus het moeilijk vond de eigentijdse traditionele op vattingen te verenigen met de radicale nieuwe theologische leer en maatschappelijke gelijk heid die Christus voorstelde. Rond 200 na Christus was het christendom uitgegroeid tot eeij patriarchaal instituut; elk standpunt dat niet in overeenstemming was met de katholieke leer, werd beschouwd als ketterij en werd systematisch onderdrukt. Aan de teksten die overbleven, werd net zo lang gesleuteld tot ze de belangen van de man- nenhiërarchie vertegenwoordigden. Pas in onze eeuw, in 1945, werd de bibliotheek van het Vaticaan opengesteld en kwamen de 'ket terse' geschriften voor de dag, die min of meer uit dezelfde tijd stammen als de evangelies die door de orthodoxe kerk wèl werden goedge keurd. Het niet door de Kerk erkende, gnostische De bourgeois families vertegenwoordigden het fatsoen en moeder, vrouw en dochter moesten voldoen aan het heersende vrouwe lijke ideaal. Een vrouw die afweek van die moraal, was een gevallene, een Magdalena. Tot voor kort beheerste deze opvatting over vrouwen nog de publieke gedachte. Met het oog op de onjuiste associatie van Maria Mag dalena met seksueel wangedrag zal het nie mand verbazen dat toevluchtsoorden voor ge vallen vrouwen vaak Magdalena huizen wer den genoemd en de vrouwen zelf bekend ston den als Magdalena's. De rol die Maria Magdalena speelde in het leven van Christus, roept vragen op die tot vandaag de dag nog steeds onbeantwoord zijn gebleven. Velen beschouwen de huidige twist in de kerk over de priesterwijding van vrou wen als een vrij onbetamelijke, kortzichtige, om niet te zeggen onchristelijke kwestie. Deze berust op de vooronderstelling dat een priester net als Christus een man moet zijn omdat hij Hem vertegenwoordigt. Het feit dat sekse dient als symbolische rechtvaardiging voor het bestendigen van de mannelijke dominan tie uit de vroege kerk, is gevaarlijk in die zin dat het de vrije uitwisseling van ideeën ver hindert. Het is bovendien vrouw-vijandig. De genen die zich echter wat aantrekken van tra ditie en symbolisme, zullen zich wellicht door de nieuwe kijk op Maria Magdalena als een eerlijke, sterke en trouwe figuur tot andere gedachten laten brengen. COPYRIGHT THE GUARDIAN Door Jan Bouwmans Dit was een van de opmer kingen op het jongste con gres van het Humanistisch Verbond in Rotterdam, waarop het nieuwe en in omvang aanzienlijk toege nomen Humanistisch Ma nifest werd vastgesteld. Het manifest, nog maar enkele jaren geleden door oud-voor zitter Rob Tielman tijdens een vakantie in de vorm van een paar stellingen ontworpen, is in korte tijd een vast bestanddeel geworden van het verbonds- functioneren. Sinds het jongste congres kan het manifest be schouwd worden als de prakti sche handleiding voor alle ni veaus van het verbond wat be treft het betrekken van stel lingnamen en standpunten ten opzichte van politieke en maat schappelijke ontwikkelingen en discussies. Of zoals Tielman het op de laatste dag van zijn voorzitter schap van het verbond het zei: „Het manifest is een peiling hoe in de achterban over een groot aantal zaken wordt ge dacht. Van daaruit kan snel ge reageerd worden op maat schappelijke ontwikkelingen. Maar het kan ook plaatselijke gemeenschappen dienen om in plaatselijke situaties te opere ren, bijvoorbeeld als er rond een confessioneel ziekenhuis met een monopoliepositie pro blemen met aids in de toekomst onststaan. Het manifest is een rugdekking om naar buiten te treden en dat is nodig om ons te profileren." Met die rugdekking duidde Tielman op een van de grootste handicaps waarmee het Huma nistisch Verbond in het recente verleden te kampen had en die in de kruisrakettenkwestie bijna tot een scheuring leidde: kunnen spreken en standpun ten kunnen innemen namens de leden. Humanisten zijn bijna per definitie individua listen, wordt binnen het ver bond gezegd. Gezamenlijke standpuntbepalingen in con crete zaken die zich in de maat schappelijke en politieke dis cussie op zeker moment aan dienen, zijn niet voorradig. Maar dit individualisme ver draagt het ook niet dat een ver- bondsbestuur dan maar na mens de achterban standpun ten verkondigt waarover die achterban zich niet heeft uitge sproken. Dat maakte het ver- bondsbestuur in het verleden nog wel eens wat vleugellam. Deze handicap is met het jongste Humanistisch Manifest uit de wereld. Over allerlei za ken is daarin minstens de rich ting van concrete standpuntbe palingen vastgelegd vastge legd. De drie grondbeginselen van de humanistische bewe ging-vrijheid, gelijkwaardig heid, verbondenheid - hebben hun praktische uitwerking ge kregen in het individuele zelf beschikkingsrecht als dé hoek steen van het manifest. De humanistische 'geloofs belijdenis' luidt in het manifest kort zo: „Het Humanistisch Verbond meent dat mensen in beginsel de vrijheid hebben om zélf zin en vorm te geven aan hun bestaan, mede in verant woordelijkheid jegens anderen. Alle mensen zijn fundamenteel gelijkwaardig en hebben even veel recht op een menswaardig bestaan. Dit menselijk zelfsbe- schikkingsrecht en de gelijk waardigheid dienen de grond slag van onze democratie te zijn en moeten verdedigd wor den tegenover iedere vorm van zedenmeesterij, discriminatie, racisme, fundamentalisme en fascisme. Zelfbeschikking houdt ook in dat wij medever antwoordelijk zijn voor het welzijn van mens, wereld en heelal. Door te zoeken naar sa menhang in ons eigen denken, voelen en handelen en dat van anderen geven wij zin aan ons bestaan. Mensen maken zo de samenleving en kunnen haar ook weer veranderen." Tot deze 'humanistische ge dachte' voelt zich volgens het Humanistisch verbond een vierde deel van de Nederlandse bevolking sterk aangesproken. Het verbond baseert zich hier voor op onderzoek. De zelfbeschikking wordt in het manifest op diverse terrei nen geconcretiseerd. Enkele grepen. Kiezen tussen eigen le ven of dood is een grondrecht van mensen. Wettelijke rege lingen voor vrijwillige eutha nasie en voor hulp bij nadruk-' kelijk gewenste zelfdoding moet zó worden dat het mense lijke zelfsbeschikkingsrecht kan worden uitgeoefend zonder dat betrokkenen of derden worden gedwongen tegen hun eigen geweten in te handelen. Het manifest wenst wel ver dere ethische doordenking van bestaande en toekomstige wet geving inzake abortus, kunst matige bevruchting, draag moederschap, medische experi menten op mensen en euthana sie, anders dan op eigen ver zoek. In alle gevallen dienen wetenschap, wetgeving, tech niek en hulpverlening ook ge toetst te worden aan het men selijke zelfbeschikkingsrecht. Discriminatiebestrijding is vereist waar het zelfbeschik kingsrecht wordt aangetast. Het manifest wenst zo snel mo gelijk een wet gelijke behande ling, zonder uitzonderingsbe palingen voor confessionele in stellingen. Op economisch ter rein wil het manifest op ver antwoorde wijze streven naar individualisering in maat schappij en wetgeving en naar de voor economische zelfstan digheid noodzakelijke voorzie ningen. Terug van weggeweest is de wens dat elk individu vanaf 18 jaar recht heeft op economische zelfstandigheid en op de daarbij behorende nood zakelijke voorzieningen. Vrijheid van relatievorming en gelijke behandeling van onder ling vergelijkbare samenle vingsvormen, ongeacht ge slacht of sexuele voorkeur heeft voor de overheid de con sequentie dat haar regelingen Glastra van Loon, de nieuwe voorzitter van het Humanistisch Verbond FOTODESTEM/DICKDEBOER zich beperken tot economische eenheden in plaats van zich met persoonlijke relaties te be moeien. Tot een goede wettelijke be scherming van de persoonlijke levensfeer rekent het manifest ook afschaffing van registratie van levensbeschouwing op de persoonskaart. Ten aanzien van de gezond heidszorg zegt het manifest on der meer dat het Humanistisch Verbond zich in de deelname aan de discussie over aids-pre- ventie sterk zal maken dat de ziekte niet gebruikt wordt om mensen in hun vrijheid te be knotten. Onder het kopje democratie wordt o.a. gesteld dat de in vloed van en op de volksverte genwoordiging beter moet worden georganiseerd. Sociale zekerheid betekent de mate riële randvoorwaarden voor een menswaardig bestaan. Het manifest verwerpt dan ook wijzigingen die die randvoor waarden aantasten. Het mani fest wenst uitbreiding van de humanistische inbreng in de vredesbeweging. Het manifest staat op de bres voor pluriform onderwijs en wenst bestrijding van monopolieposities van le vensbeschouwelijke scholen. Scholen die in strijd handelen met de grondwet (bedoeld wordt discriminatie, J.B.), die nen niet door de overheid be kostigd te worden. Onder het kopje jongeren- rechten zegt het manifest dat de rechtspositie van minderja rigen versterkt moet worden, evenals de bescherming van kinderen tegen geweld en tegen niet door hen gewenste intimi teiten. Wél door jongeren ge wenste intimiteiten dienen even constructief benaderd te worden als andere vormen van ontplooiing, gericht op zelfbe schikking. Het manifest con stateert tenslotte dat ongods- dienstigen en buitenkerkelij ken in de Nederlandse samen leving minder dan voorheen worden achtergesteld, maar dat allerlei vormen van discri minatie nog wel voorkomen: in het onderwijs, de gezondheids zorg, bij burgemeestersbenoe mingen en bij de verdeling van subsidies en zendtijd. Het Humanistisch Manifest is een veelzijdige leidraad ge worden die de humanististische beweging inderdaad scherper profileert. Het Humanistisch Verbond hikt daarentegen nog steeds zwaar aan tegen de ge ringe organisatiegraad van de humanisten, hetgeen in de ge geven maatschappelijke con stellatie een danige verzwak king betekent. In plaats van deze zwakte voor eigen reke ning te nemen, is het verbond in de aanval gegaan tegen het algemeen aanvaarde getalscri terium als maatstaf voor toe deling van allerlei voorzienin gen en subsidies. De maat schappelijke behoefte moet de nieuwe norm worden. Je kunt je overigens ook afvragen hoe groot de huma nististische behoeften werke lijk zijn als de behoeftigen het niet de moeite vinden daar iets voor over te hebben in de vorm van een lidmaatschap. ASSISI (RTR) - De stof felijke resten van de hei lige Clara van Assisi, de geestelijke zuster van Sint Franciscus en stich teres van de orde der Slotzusters-Clarissen, zijn door deskundigen gerestaureerd en daarbij werd vastgesteld dat zij grotendeels onecht wa ren. Gedurende meer dan hon derd jaar hebben de zwart geblakerde en klaarblijke lijk gemummificeerde res ten van de dertiende-eeuw- se, vooral in Italië zeer ver eerde heilige gelegen in een kristallen schrijn achter tralies in de crypte van een kerk in Assisi, waar zij door de gelovigen vereerd konden worden. In september van het vo rig jaar werd een groepje experts onder leiding van een monseigneur uit Rome, door de Clarissen naar de kerk ontboden, nadat was vastgesteld dat de resten gevaar van desintegratie liepen. Wat de experts vaststel den, brengt enerzijds een paar verrassende feiten aan het licht over de reliek van de heilige en bevestigt an derzijds veronderstellingen omtrent haar. Monseigneur Gianfranco Nolli deelde mee dat van de 208 beenderen die het ge raamte vormden, maar 57 authentiek waren. „Echt gebeente van Sint Clara bleek vervangen door na gemaakt gebeente van bij enwas en hars. Het gelaat, dat een masker leek, was in het geheel geen masker, maar waren watten die rondom de schedel waren gemodelleerd. Vanuit de verte mocht het een mum mie lijken, maar het was het niet." De stoffelijke resten van de heilige werden in de ne gentiende eeuw gevonden tijdens werkzaamheden in de naar haar genoemde kerk. Het gebeente werd bekleed met het habijt van de orde en op verzoek van de Clarissen voor het pu bliek uitgestald. „Bij het ontbreken van vele beenderen maakten de oorspronkelijke restaura teurs nieuwe van was. Ver volgens bedekten ze de schedel met watten en vul den de armen, de benen de romp op, om het geh., vervolgens met zilverdras; dicht te stikken", aldus monseigneur Nolli. „Men dacht dat men juiste procedure volg., maar in feite volgde ment verkeerde, want de watter, hielpen het proces van ver- val door het vasthouder van alle vochtigheid warmte in de crypte. had een volmaakt verbljj voor micro-organismen schapen", zei Nolli. De hedendaagse restau rateurs hebben de fouter van weleer hersteld en 4 onechte elementen verwij. derd, maar ze vragen af of hun werk niet ver keerd wordt uitgelegd Monseigneur Nolli vertelt „Wij hoorden een gids met eigen oren verkondigen dat longen, maag en darmen ij de overblijfselen legd waren. Hoe haalt in# het in zijn hoofd?" Na zes maanden werk, dat o.m. chemische bader omvatte, werden de stofte- lijke resten op een laken gelegd en in een sar cofaag van hars naar 4 vorm van het stoffelijj overschot gesloten. Het ge beente is niet langer voor het publiek zichtbaar. De heilige Clara werf geboren omtrent 1195 in eer rijk gezin in Assisi. Toenzj 17 jaar was, liep zij vat huis weg om zich aan sluiten bij vrouwelijke vol gelingen van Franciscus Zij overleed in 1253, nada zij de orde van de Clarissa had gesticht. Paus Alexan der de Vierde verklaard haar in 1255 heilig. De experts hebben de ba rokke schrijn waarin Cla ra's gebeente lag, vervan gen door een schrijn meer overeenkomt met 4 armoede van geest van 4 heilige. Het is er een vat rose steen uit Monte Suba sio bij Assisi; van boven o; natuurlijke wijze verliclï, Haar kleren zijn het habi; van een kloosterzuster zij ligt op een houten taft zoals die waarop zij tijden haar leven placht te slaper aldus monseigneur Nolli. Monseigneur Gianfrait Nolli is hoofd van de sect» Egypte van de Vaticaans musea en zijn vader grootvader waren vers in Cremona. Reagan roept Chun op be sprekingen aan te gaan met de oppositie en stap pen te zetten op weg naar een volledige democratie. Dit meldde de New York Times. Volgens de Amerikaanse krant is de brief de afgelopen 48 uur verstuurd. Een anonieme rege ringsfunctionaris zei dat het schrijven een onderdeel vormt van Washingtons beleid van 'stille diplomatie'. Dit beleid is gericht op het bevorderen van de liberalise ring van het politieke systeem in Zuid-Korea zonder de hui dige machthebbers van Wash ington te vervreemden en zon der een geweldsuitbarsting uit te lokken. Het Witte Huis had geen commentaar op het be richt. In het Amerikaanse Congres hebben inmiddels vier Demo craten kritiek geleverd op Rea- gans aanpak van de Zuidkore aanse problematiek. Zij vinden de diplomatie te stil en hebben een wetsontwerp ingediend dat voorziet in het instellen yan economische strafmaatregelen Van onze correspondent BONN - Het waterpeil var rustende hoogte. Gemiddeli ter hoger dan voor de tijd v; Zolang de regenval rond het stroomgebied van de Rijn en zijn zijrivieren aanhoudt, mag niet op een daling van het peil worden gerekend. Op grote gedeelten van de Benedenrijn, onder meer tussen Keulen en Duisburg, en op de bevaarbare zijri vieren zijn de scheepvaart beperkingen opgelegd. Bij Karlsruhe-Maxau, de plaats waar begin vorige De oude schrijn met de H. Clara. Maria bij het kruis. Gravure van Jacob Jordaens (1593 1678) FRANKFURT AM MAIN (ANP) - De theologie heeft van Maria een wereld vreemde gemaakt. Zij heeft haar tot een ideaaltype ge maakt- heel hoog, heel ver weg en zeer bleek - in plaats van haar een dynamische, historische en konkrete di mensie te geven. Er bleef bijna niets meer van haar over toen de mannelijke geestelijkheid op haar projec teerde, wat hem als vrouwelijk ideaal voor ogen zweefde: klein, nederig en vooral kuis, kuis en nog eens kuis. Dit heeft de feministische theologe dr. Catharina J.M. Halkes, oud-hoogleraar te Nij megen, geschreven in een Ma- ria-bijlage van het Westduitse progressieve rk tijdschrift 'Pu- blik-Forum'. De Maria-devotie in de Rooms-Katholieke Kerk heeft nog slechts een troostende functie, zo schrijft Halkes. „Uiteraard is het mij bekend dat dit niet tot bevrijding van mensen heeft geleid en dat in naam van Maria mensen, maar vooral vrouwen, werden on derdrukt en verlamd." Vooral in de verhouding tus sen man en vrouw heeft de RK Kerk Maria een dubbelzinnige rol laten spelen. „De kerkelijke vroomheid heeft eenzijdig na druk gelegd op de biologische functie van Maria's moeder schap, vooral op de 'maagd- moeder'-identiteit, en te weinig op haar plaats in de heilsge schiedenis. Maria diende ertoe om de celibatairen het subli meren te vergemakkelijken, om de vrouwen te bevestigen in haar maagdelijkheid en moe derrol en om de viriliteit van de mannen in toom te houden, zo schrijft Halkes. Zij spreekt de hoop uit dat op basis van de bijbel en de theo logie een Maria wordt ontdekt die krachtig, profetisch en kri tisch is; die oproept tot bevrij ding, maar tegelijkertijd dicht bij de mensen is. Met een verwijzing naar de socialistische dichteres riëtte Roland Holst-vat RDAM (ANP) - De koers van ging vrij dagmorgen op de Am- 'terdamse beurs van ƒ51 naar ƒ52,70, jadat de luchtvaartmaatschappij don derdag al ƒ1,20 duurder was geworden. De KLM maakte donderdagavond ie definitieve jaarcijfers bekend en de ïoogte van de winst kan, gezien het ierder gepubliceerde voorlopige cijfer de uitgesproken verwachtingen, uet als een verrassing zijn gekomen. een gedaalde winst keert de KLM «inter een onveranderd dividend uit •n bovendien is de kwaliteit van de «nnst toegenomen. Behalve KLM werd ook Philips eer waard. In een prijshoudende narkt viel het elektronicafonds op met en winst van zes dubbeltjes op 50,10. daling van Unilever, die de afgelo- n dagen optrad, kwam tot staan. Bat- een kalme en licht hogere obli- j. H^nrkt gebeurde er voorts weinig IJ de hoofdfanrtRM-l rw» flnllar mankta de vrouw de „harde' „zachte" elementen tot plooiing komen. Volgens kes is de diepste betekeiti de bevrijdingsbeweging vrouw, van het feminism', beste zin van het woord, t vrouw eindelijk eens s« van haar eigen leven hoofdfondsen. De dollar maakte °P de plaats en dat deed ook WaU c,.halb- criraolrt Halkps de ,in afwaehting van de hectische bchfrik spreekt Halkes u «nde| dJe daar vrijda nd wel Uit dat zowel in de man «eer zal plaatsvinden door het aflopen °Phes. Bij gebrek aan stimulerend en het '"wen van de overna- tryd tussen de uitgevers, hielden »ii!0ersen na zeer lichte afbrok- donderdag het eerder deze Jr.hereikte hogere niveau vast. oor a 8 financiële waarden viel daar- Aegon al op met en kleine winst. moest Amro terug. CSM en Pak- voegden wat aan de koersen toe. llti JL~.e loka*e markt kwam het expe- ^rans Maas via een her- b fn g Van aan<*elen in de notering dat was ook de uitgifteprijs Br fonds, dat op basis van de cij- °ver 1986 hiermee gewaardeerd Niet uit mannenhaat, de macht over te nemen, om de macht en de den te delen. „Eerst moeten wij als' E^^il^f«k'iii:niu.-kZ»l:rtl wen door de afzonderi»! de exodus. Daarna kunn'l de mannen een menselijk'! drogyne (waarin nwr«h eongr.o.i v vrouw gelijk zijn) cultu'R^ «asihuis bouwen. In deze vis» |H ga^js christelijk feminisme Bh gasthuis geestelijk, profetisch tfik6 41 ho°ghuys haar inspiratie in Maris om te hopen op bevrijd' deze bevrijding te vervi' ken." antonius antonius aeneas (oostb.) (oostb.) lourdes (tilburg) (tilburg) (tilburg) (tilburg) (het) klokkenberg liduina ('s-h'bosch) ('s-h'bosch) ('s-h'bosch)

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1987 | | pagina 4