DESTEM
HET OOR VOOR DIT
SOORT DINGEN
IS WEGGEVALLEN'
'WAAR
3LIJVEN
IADEN?'
TERDAG I r\
JUN119871C
leenten
)rstel
ïeld
eel misschien heeft men de naam
ooit gehoord, maar daarmee zal het voor de meeste
mensen ook ophouden. En heel veel ouderen onder
ons associëren de naam, in hun geheugen gravend,
waarschijnlijk met groot-industriëlen en anti-commu-
nisme. 'Morele Herbewapening' is even weinig bekend
als gekend. Toch timmert deze beweging dit jaar vijftig
jaar aan de weg. Onder de naam 'Oxford Groep'
bracht deze beweging in 1937 honderdduizend men
sen op de been in Utrecht. De Tweede Wereldoorlog
wierp zijn schaduwen vooruit en daar is het ontstaan
van Morele Herbewapening - officiële benaming sinds
1938- niet los van te zien. Maar ook anno 1987 is er
volop werk aan de winkel, zegt Peter Hintzen.
Buchman
ZATERDAG IQ
20 JUN1198710
Communisme
Elke mens
Conferenties
Buiten Europa
el mooie woor-
duidelijke daden,
ad voor de Ver
in de plannen van
mit-Kroes om het
achtoffers met 25
rengen.
beknoptheid van het
eersveihgheid de zijn
de inhoud. Het is een
goede voornemens
geactiveerd moeten
c houvast te bieden,
chrijdend meerjaren-
nkehjk is aangekon-
rkeersveihgeheid is te-
minister om een belo-
meenten die het lukt
eersslachtoffers in één
te laten dalen,
is dat het te veel het
in zich draagt. Of het
itoffers daalt of stijgt
toeval zijn waar de ge-
doen.
is dat beloningssys-
deel van grote gemeen-
eze gemeenten die de
veelal in huis hebben
terwijl nou juist de
behoefte hebben aan
tnmoediging."
ïnhoven, voorzitter van
erkeersveiligheid, vindt
aten beloond moeten
financiële steun moet
aatregelen die een ge
le veiligheid in het ver-
oven: „In eerste instan-
anningen en niet de re
nden. En die financiële
ver twee jaar stoppen,
de gemeenten misschien
opzetten of uitvoeren
tregelen. Daarom moet
stimuleringsactiviteiten
komende vijf jaar be-
iesteld.
Ie beloningstheorie fan-
en dat je er in eerste in-
moet gaan beginnen."
jmbarderen van dit ene
voor de Verkeersveilig-
n ander voorstel,
toven: „De verkeersvei-
an als vast punt op de
an in het driehoeksover-
eester, officier van justi-
ilitie."
tisschien wat er te over-
politie, door bezuinigin-
werkdruk, iedere keer
te weinig tijd en man
voor grote controles en
thoven: „Maar dat zal
jdens dat overleg beves-
zorgt voor duidelijkheid,
roes wil de verkeersvei-
door meer te letten op
aatiek, het gordelgebnuk
nelheden. De politie zou
controleren en handha-
s echter juist dat de poli-
r aandacht aan de ver-
n besteden.
ligheid wordt een ramp
ie hoogste prioriteit knj-
e oplossing van het fi'e'
n verhoudiong tientallen
uitgetrokken als voor de
H
de boomgrens me mets.
geleden tegen een spooknj"
botsen, lieten we de au'0
oment over die gevaarlijk'
springen. Ik heb nu 60(1
aft van de hand van j
s, warin een methode
e boodschappen van
eren. Droomuitleggers
is al vanaf het begin va0
ze hebben aan anderma®:
d verdiend. Af en toe, "J
irestatie, verlieten zij
boze droom.
Door Jan Bouwmans
Een oude, ietwat statige huizenrij in de
Haagse Amaliastraat, onder de rook van
het Binnenhof en paleis Huis ten Bosch.
Het naambord op nummer tien vermeldt
'Nieuwsdienst Morele Herbewapening'.
Wie zou dat nog wat zeggen? Beroeps
kracht Peter Hintzen geeft grif toe dat zijn
beweging in Nederland weinig bekendheid
geniet. Zijn verklaring: „Een land als Ne
derland heeft er het gehoor voor verloren.
Hoewel er ook in ons land veel aan de
hand is, is het oor voor dit soort dingen
een beetje weggevallen."
'Dit soort dingen', dat zijn dan zaken
die met moraliteit in de zin van klassieke
deugden te maken hebben. In de jaren zes
tig daalde volgens de heer Hintzen over
Morele Herbewapening de publicitaire
stilte neer. Een stilte die tot vandaag de
dag zo'n beetje voortduurt.
Dat was voor de oorlog wel even anders.
„Morele Herbewapening", vertelt de heer
Hintzen, „heeft grote bloei gekend in de
dertiger jaren. Het heette toen Oxford
Groep. Pas in 1938 werd de naam gewij
zigd in Morele Herbewapening. Dat ge
beurde na de grote piek van de bloeitijd.
Die piek viel in 1937 toen tussen Hemel
vaartsdag en Pinksteren in de toenmalige
Groenteveilinghal in Utrecht een aantal
bijeenkomsten werden gehouden die door
in totaal zeker honderdduizend mensen
werden bijgewoond."
Het motto van die manifestatie was
'Nieuw Nederland loopt van stapel'. Dit
soort massale bijeenkomsten was toen
voor Nederland een nieuw verschijnsel. De
massale weerklank bracht de priester
Henri de Greeve ertoe ten behoeve van de
loen nog totaal niet tot oecumene geneigde
katholieken een eigen „Morele Herbewa
pening" in het leven te roepen. Dat werd
de 'Bond zonder Naam' met de bekende
slogan 'Verbeter de wereld, begin met je
zelfUit deze slogan blijkt hoezeer het van
De Greeve afgekeken werk was, want het
motto raakt precies de kern van Morele
Herbewapening.
Om eUt misverstand te voorkomen: Mo
rele Herbewapening is aan geen enkele
kerk gebonden, komt wel voort uit christe
lijk milieu, maar richt zich tot alle levens
beschouwingen met de eenvoudige doch
grenzeloze boodschap: „Maak je levens
overtuiging waar!" In de praktijk blijkt
dan wel of deze of gene levensovertuiging
al of niet tot heil strekt.
Niet dat Morele Herbewapening zelf geen
visie en boodschap zou hebben. Frank
Buchman, grondlegger van de beweging,
zag als weg naar een betere toekomst de
trits 'nieuwe mensen - nieuwe volken -
- nieuwe wereld'. Buchman werkte voor de
oorlog in studentenkringen in Oxford,
vandaar de oorspronkelijke naam Oxford
Groep. Hij hield zich in de jaren dertig al
intensief bezig met de dreigende oorlog.
Hij beschouwde, aldus Hintzen, de toen
malige groten der aarde met hun nieuwe
heilsleer als valse profeten. Zijn intuïtie zei
hem dat het belangrijk was de wereld te la
ten zien dat het niet alleen de sterke leiders
die dynamiek in de wereld (kunnen) bren
gen, maar vanuit een zoeken naar en van
uit de leiding van God de wereld in min
stens zo'n grote dynamiek gebracht wordt.
Buchman stelde dus de leiding Gods te
genover de zijns inziens valse profeten van
zijn tijd die in zijn ogen snelle en goedkope
oplossingen boden voor de problemen in
die dagen. De jaren dertig, vertelt Hintzen,
waren de periode van de grote bewegin
gen. Her en der in Europa werden een
grote reeks van demonstraties opgezet, in
landen als Denemarken, Noorwegen, Zwe
den, Zwitserland bijvoorbeeld. De tweede
wereldoorlog betekende een grote breuk.
Alleen al omdat onderling contact tussen
mensen onmogelijk werd gemaakt. Na de
oorlog werd de draad weer opgepakt met
als speerpunt het internationale centrum
van Morele Herbewapening in het Zwit
serse Caux dat tot op de dag van vandaag
een centrale functie heeft.
Een nieuwe aarde, een betere wereld:
dat staat de beweging voor ogen. Maar hoe
kan die dichterbij worden gebracht? Niet
door verandering van structuren. Hintzen:
„Mensen die denken dat ze de wereld kun-
mm
Frank Buchman, de grondlegger van de beweging.
niets van. De beweging wordt niet ge
vormd door mensen die maatschappelijk
opmerkelijk geslaagd zijn. Er zijn mensen
bij uit werknemerskringen, uit midden
groepen, maar inderdaad ook een ir. Frits
Philips. De heer Philips is echter al sinds
1934 bij de Oxford Groep en nadien dus
Morele Herbewapening betrokken. De
werkelijke kracht van Morele Herbewape
ning vormen de_ middengroepen. Wij zijn
zeker geen restauratieve beweging in de zin
van terug naar de tijd dat de baas echt
baas was en de knecht waarlijk knecht,
want dat zijn de juiste verhoudingen. Voor
zover de beweging te maken heeft met
mensen uit de top van de industrie, geeft
ze hen een fikse uitdaging. De beweging
heeft vaak bijgedragen tot verzoening in de
klassestrijd en dat is net zo vaak ten koste
van werkgevers gegaan als van werkne
mers."
Met dergelijke opwekkende affiches trad de Morele Herbewapening kort voor de tweede wereldoorlog naar bulten.
Het moreel wordt in
stilte herbewapend
Japanse delegaties zijn tegenwoordig regelmatig te gast in Caux.
nen veranderen door structuren te mani
puleren, komen altijd bedrogen uit. Want
nieuwe structuren moeten gedragen wor
den door een nieuwe geest. Gebeurt dit
niet, dan is er slechts sprake van een stoe
lendans. Een nieuwe groep -machtheb
bers, bevoorrechten- nestelt zich op de
plaats van de oude groep. Dat heb ik in
mijn leven al zo vaak meegemaakt."
Niet via structuren, maar elke mens moet
veranderen. Daarbij gaat Morele Herbe
wapening uit van de ene, ondeelbare mens.
Het privéterrein en het openbare domein
kunnen niet van elkaar gescheiden wor
den. Wie in zijn privéleven niet trouw is, is
in het openbare leven ook niet betrouw
baar te achten. Van die overtuiging gaat
men uit.
De herbewapening bestaat niet in het
overtuigen van mensen van een bepaalde
leer, maar dat mensen hun overtuigingen
in praktijk brengen. Deze herbewapening
steunt op twee pijlers. De eerste is de over
tuiging dat elke mens bij zichzelf moet be
ginnen omdat elke mens, die in stilte luis
tert naar zijn geweten en/of naar God, lei
ding ontvangt. Want in dat luisteren ont
vangt hij of zij correctie, directie en inspi
ratie. De tweede pijler - en eigenlijk ook
het hart van de beweging - wordt gevormd
door de vier absolute morele maatstaven
die de weg naar een betere wereld effenen
en banen: absolute eerlijkheid, absolute
reinheid, absolute onzelfzuchtigheid en ab
solute liefde.
Waarom dat absolute, want dat is voor
niemand ooit bereikbaar? Hintzen: „Hoe
wel geen enkele mens ooit absoluut kan
worden, verhinderen absolute morele
maatstaven dat men excuses maakt. Als je
jezelf vergelijkt met anderen, zijn er altijd
die het beter doen, maar ook die het er
slechter afbrengen dan jij. In vergelijking
met die laatste hoef jij dan niet zo nodig
verder te veranderen. Een excuus om niet
meer aan je verandering te werken. Abso
lute maatstaven maken dat niemand ooit
zeggen dat dat hij klaar is, want hoever an
deren zijn, doet niet ter zake. Absolute cri
teria maken in feite alle mensen gelijk."
Morele Herbewapening heeft iets on
grijpbaars. Het is geen geoliede organisatie
met een duidelijk gezicht. Nou wü de be
weging dat ook niet zijn. Men komt niet
met eigen programma's en activiteiten.
Werkwijze van de beweging is om be
staande organisaties in beweging te bren
gen.
Morele Herbewapening spreekt het indi
vidu aan met de vraag: wat kun jij in jouw
situatie doen? Het zijn maar een vijftigtal
mensen die momenteel in Nederland di
rect actief zijn in de beweging, de hele ach
terban bestaat uit een paar honderd men
sen, van alle gezindten en levensbeschou
wingen. Ter ondersteuning zijn er in eigen
land elk jaar een of twee conferenties en
wordt elke veertien dagen het blad 'Nieuw
wereld nieuws' uitgegeven. Verder heeft
het centrum in Den Haag discussie- en
filmmateriaal beschikbaar. Per jaar gaat er
in de Nederlandse afdeling een bedrag van
drie tot vier ton om. Dat geld komt ge
woon van giften.
Morele Herbewapening heeft bij velen
de geur een club van groot-industriëlen te
zijn die de eerdergenoemde vier burger
lijke deugden propageert omdat ze econo
misch ook zo profijtelijk zijn wanneer ze
door het gros der werknemers worden be
oefend. „Als je de Oosthoek-encyclopedie
erop naslaat", zegt Hintzen, „staat daarin
inderdaad dat Morele Herbewapening een
beweging is van groot-industriëlen die
anti-communistisch is. Er klopt alleen
Het anti-communisme van Morele Herbe
wapening klopt evenmin. Hintzen: „Anti-
communisme is een houding die zegt dat
alles aan deze zijde van het IJzeren Gor
dijn goed en in orde is en dat die goede
orde door het communisme wordt be
dreigd. Dat heeft onze beweging nooit in
het vaandel gehad. Morele Herbewapening
zegt wel: het communisme is geen juiste
methode, want het is totalitair en atheïs
tisch. Het communisme kun je echter met
bestrijden, alleen maar beantwoorden: laat
vanuit je eigen samenleving zien dat het
anders kan. Er zijn al communistische
groeperingen tot het inzicht gekomen dat
de klassestrijd op basis van gerechtigheid
gewonnen moet worden en dat dit het
enige zinvolle alternatief is voor alle an
dere strijdmiddelen in het atoomtijdperk."
Zou je mensen vragen of ze denken dat
Morele Herbewapening een linkse of
rechtse beweging is, progressief of conser
vatief, dan zal een meerderheid zonder
twijfel voor rechts en conservatief kiezen.
Want wie denkt ook niet meteen aan de
'Moral Majority' van de Amerikaanse tele
visiedominees?
De heer Hintzen lacht; de vraag wordt
hem klaarblijkelijk niet voor het eerst ge
steld. Kort en goed: beide hebben niets,
maar dan ook niets met elkaar te maken
en van enige verwantschap is ook geen
sprake. Mensen van alle politieke overtui
gingen rekenen zichzelf tot Morele Herbe
wapening. „Nou wordt tegenwoordig
iemand die opkomst voor de kernbeginse
len van het evangelie, al gauw conservatief
genoemd", meent de heer Hintzen, „even
als iemand die opkomt voor trouw in het
huwelijk. Ik denk dat het zonder huwelijk
en gezin slecht zal gaan met de overdracht
van waarden en dus met de maatschappij.
Je kunt daarom huwelijk en gezin nog niet
opleggen. Waar het om gaat is, wat stel je
tegenover de hedendaagse kritiek op hu
welijk en gezin. Ik vind overigens dat men
de politieke begrippen conservatief en pro
gressief te klakkeloos op het geestelijke
terrein heeft overgedragen."
Is Morele Herbewapening in Nederland
weinig bekend, na de oorlog heeft de be
weging de vleugels uitgeslagen naar Zuid-
Amerika, Azië (in het bijzonder Japan) en
Afrika. De heer Hintzen heeft Latijns-
Amerika onder zijn hoede en verblijft jaar
lijks zo'n drie maanden op dat continent.
Veder is hij speciaal belast met de coördi
natie van de industrieconferenties in Caux,
het internationale zenuwcentrum. Want
Morele Herbewapening mag dan geen club
van groot-industriëlen zijn, gevoeligheid
voor het industriële milieu heeft de bewe
ging absoluut.
Het is via de kanalen van Morele Her
bewapening geweest dat op initiatief van
ir. Frits Philips en Olivier Giscard d'Es-
taing, broer van de vroegere Franse presi
dent, het gesprek tussen Japan, de Ver
enigde Staten en West-Europa op gang
kwam toen de relaties met Japan in snel
tempo verslechterden. Oorzaak daarvan
was dat Japan de westerse markt over
spoelde met goedkope produkten waar de
eigen industrie niet tegen op kon. In
Europa ontstond een stemming dat Japan
alsnog de oorlog ging winnen, zij het met
economische in plaats van militaire midde
len.
„Het is toen Frits Philips geweest", her
innert de heer Hintzen zich, „die Japanse
topindustriëlen in kennis stelde van tegen
Japan gerichte kranteartikelen die met
steeds grotere frekwentie verschenen. Hun
reactie was dat men om de tafel moest
gaan zitten, met de VS erbij. Het gebeurde
in Caux."
Vandaag treedt Morele Herbewapening
bewust uit de schaduw. Onder het motto
'Vijftig jaar bruggen bouwen van mens tot
mens' wordt in de Jaarbeurs in Utrecht het
50-jarig bestaan gevierd. De deur staat er
vanaf half twee 's middags voor iedereen
open.
Een conferentiezaal in het internationale zenuwcentrum van Morele Herbewapening In Caux, Zwitserland.
