'RIJBEWIJS IS GEEN
RECHT
MAAR VOORRECHT'
WE E K E
PESTE
HET OC
IS WEI
oe maken we het verkeer veili
ger? Minister Neelie Smit-Kroes kwam twee maanden
geleden met een plan. Het Meerjarenplan voor de Ver
keersveiligheid. Doel is om het aantal slachtoffers in
het verkeer te laten dalen. Van nu tot het jaar 2000
moet het aantal slachtoffers met 25 procent verminde
ren. Voor het jaar 1990 betekent dat volgens mevrouw
Smit-Kroes tweehonderd doden en vijftienhonderd
ziekenhuispatiënten minder. Er is nog nooit een minis
ter geweest die een doelstelling zo hard op papier
durfde te zetten. Maar neemt de minister genoeg
harde maatregelen om succes te boeken? Een ge
sprek met de voorzitter van de Raad voor de Verkeers
veiligheid, Mr. Pieter van Vollenhoven.
Andere mentaliteit
Te veel borden
Politieke moed
i Durven
ZATERDAG |r\
20 JUN119871<
'WAAR
BLIJVEN
DADEN?'
W eel
Grote gemeenten
Ander voorstel
Duidelijkheid
Dromen
ee
ooit gehoord, maar d£
mensen ook ophoudei
ons associëren de na<
waarschijnlijk met gro
nisme. 'Morele Herbew
als gekend. Toch timmi
jaar aan de weg. On
bracht deze beweging
sen op de been in Utn
wierp zijn schaduwen
van Morele Herbewape
1938- niet los van te
volop werk aan de wink
H
Door Mlck Salet
Verkeer. Het is Russische roulette. Iedere
Nederlander heeft een kans van twee op
drie ééns gewond te raken in het verkeer.
En in het weekeind, als de temperatuur in
kroegen en disco's het kookpunt bereikt, is
de kans om een noodlotje te trekken extra
groot. Wie vanavond laat en morgen vroeg
gaat controleren, merkt dat veel, te veel,
automobilisten veel, te veel, alcohol op
hebben.
Heeft Pieter van Vollenhoven dat ook
wel eens gedaan? Met een glaasje op ach
ter het stuur?
„Nou, het valt niet te ontkennen dat ik
vroeger, zeker in mijn studententijd toen ik
meer bier dronk, niet zo doordrongen was
van de gevaren die er kleven aan het rijden
met alcohol op. Het begrip veiligheid heb
ik pas goed leren kennen in mijn tijd bij de
Koninklijke Luchtmacht. Daar leer je dat
vliegen en alcohol niet samen gaan. Dat is
er toen zó ingeramd dat ik nu, wanneer ik
zelf moet rijden, niet meer drink. Je dénkt
dat je het kan, omdat je met drie, vier of
vijf bier op eigenlijk relatief weinig veran
deringen voelt. Je merkt niet dat je reactie
vermogen terugloopt. Maar ik doe het niet
meer, omdat ik wéét wat de consequenties
zijn. Niet iedereen realiseert zich hoe ge
vaarlijk het is. Men wordt in onze samen
leving nogal makkelijk met alcohol opge
voed."
De meeste mensen wéten wel dat het
dom is om te rijden na het drinken van al
cohol. Ze wéten dat drank in het verkeer
jaarlijks honderden doden en duizenden
gewonden eist. Maar met een paar borrels
op, of een buik vol bier, zijn er altijd weer
automobilisten die denken dat zij wel vei
lig de weg op kunnen.
De voorlichting schreeuwt nu dat rijden
onder invloed een misdaad is. Moord. Zou
het helpen of worden automobilisten al
leen door schade en schande wijzer?
„Ik denk dat het te vergelijken is met de
milieuproblematiek. We hebben, vooral in
de jaren van de wederopbouw, ontzettend
veel dingen gedaan zónder ons bewust te
zijn van de consequenties voor het milieu.
Nu we de gevolgen voelen, zure regen en
de vervuiling van de Rijn, schrikken we
pas en proberen we de milieuvervuiling te
rug te draaien. Ik denk dat het met de on
veiligheid in het verkeer ook zo zal gaan.
Het is nog niet zover. We zullen er nog
hard aan moeten trekken om iedereen er
van te overtuigen dat het onaanvaardbaar
is. Maar de ogen zullen open gaan. Daar is
een andere mentaliteit voor nodig. Die ver
andert niet van de ene op de andere dag.
Dat gaat langzaam. Maar misschien is er
nog te weinig druk op de ketel. Misschien
moeten Justitie én Verkeer en Waterstaat
nog duidelijker en harder optreden. Want
mensen gaan hun gedrag pas écht verande
ren als ze zien dat het menens is. Als ze
hun rijbewijs direct kwijt raken wegens rij
den onder invloed bijvoorbeeld."
„Vroeger mochten automobilisten die
onder invloed hadden gereden hun rijbe
wijs nog wel eens houden als ze daar voor
hun werk afhankelijk van waren. Ik denk
dat we moeten zeggen dat we die tolerantie
niet meer opbrengen. Dat het intrekken
van het rijbewijs voor iedereen de conse
quentie van dronken rijden moet zijn. Dót
gevoel moet er komen. Dit moet het pu
bliek zien. Als je weet dat, grosso modo,
een derde van de verkeersongevallen is toe
te schrijven aan alcohol, dan moet je toch
spreken van een nationale ramp. Dat moet
toch onaanvaardbaar voor de samenleving
zijn."
Er zijn méér verkeersregels die niet zo
nauw worden genomen. Hoeveel Neder
landers houden zich stipt aan de maximum
snelheid van honderd kilometer? Hoeveel
Nederlanders zijn er nog nóóit door een
rood verkeerslicht gelopen of gereden?
Wacht Pieter van Vollenhoven altijd tot
het groen wordt?
„Punt één. Ik denk dat het in Nederland
wat uit de hand is gelopen met de bebor-
ding. We zijn vroeger met de verkeersre
gels en de verkeersborden begonnen om
het verkeer in de hand te houden. Maar nu
staan er zo ontzettend veel borden langs
de weg, dat je eigenlijk nauwelijks meer in
je opneemt wat er allemaal staat.
Punt twee. De maatschappij is indivi-
dualistischer geworden. We beoordelen
steeds meer zelf wat goed voor ons zelf is.
Dus mensen bepalen zelf wanneer ze vin
den dat ze kunnen inhalen. Ze bepalen zelf
wel hoe hard ze rijden.
En zo zit dat ook met de rode lichten.
Als je midden in de nacht moet wachten
voor een licht dat eindeloos op rood blijft
staan, zonder dat er verkeer voorbij komt,
dan heb je toch de neiging om door het
rode licht te gaan.
We aanvaarden de betekenis van dat
rode licht helaas niet altijd meer. Dat
komt omdat we op het punt gekomen zijn
dat er te veel borden zijn en te veel rode
lichten. Dat teveel aan regels spreekt de
mensen niet meer aan en dat werkt over
tredingen in de hand."
Zo kom je wel snel op een hellend vlak.
Eerst trek je je niets meer aan van nutte
loze verkeerslichten. Dan krijg je lak aan
maximum snelheden waar je de zin niet
van inziet. Net zolang tot iedereen alle ver
keersregels links laat liggen en het verkeer
een complete chaos wordt.
„We zijn, mede door dat gigantische in
dividualisme, op dat hellende vlak terecht
gekomen. En dat blijft zo als er niet streng
opgetreden wordt tegen overtredingen. Er
zijn landen waar je gelijk gepakt wordt bij
overtredingen. Waar je forse boetes moet
betalen. Dén moetje zien hoe snel de men
taliteit gaat veranderen.
Maar als dat niet het geval is? Dan hou
den veel mensen zich niet aan de regels.
Dat zie je ook met die hele discussie over
de maximum snelheid. Wat doen we?
Handhaven we die op honderd kilometer?
k
„Negentig procent van de ongelukken gebeurt door menselijk talen. En toch willen mensen maar niet geloven dat autorijden
zó Ingrijpend Is dat je al je aandacht er bij nodig hebt.- foto anp
Voor mr. Pieter zijn
de auto's niet heilig
Of maken we er 120 van? En handhaven
we die maximum snelheid dan wel?
Zolang deze discussie gevoerd wordt,
heb je het gevoel dat er wel wat marge aan
wezig is, dat je je eigenlijk niet precies aan
die honderd kilometer hoeft te houden. Zo
wérkt dat. Als er geen duidelijke keuze
wordt gemaakt en als het overtreden van
de maximum snelheid niet wordt aange
pakt, dan houdt bijna niemand zich aan
die honderd kilometer.
Bij de verkeersdeelnemers zie je dat we
in grote vrijheid zijn opgevoed. Of het nou
de maximum snelheid is, de verplichte
autokeuring, de valhelm of de autogordel,
het wordt beschouwd als een inbreuk op
de vrijheid, op de privacy.
Het dragen van de autogordel kan je le
ven redden. De kans op dodelijk letsel
daalt enorm. Maar een heleboel mensen
hebben iets van: 'waarom moét ik dat om
doen, ik mag toch over mijn eigen leven
beslissen?' En zo gaat het met veel ver
keersregels."
Wat vindt Pieter van Vollenhoven van het
meerjarenplan voor de verkeersveiligheid
van minister Neelie Smit-Kroes?
„Ik vind het een heel goede zaak dat de
minister een duidelijke doelstelling heeft
uitgesproken. Dat getuigt van politieke
moed. Er is altijd geroepen dat het aantal
doden en gewonden in het verkeer een
ramp is, maar er was nog nooit een con
crete doelstelling om dat aantal naar bene
den te krijgen. Mevrouw Smit-Kroes is de
eerste die haar nek uitsteekt door te zeggen
dat het aantal slachtoffers met 25 procent
omlaag moet.
Dat is goed. Dat zorgt voor druk op de
ketel voor de verantwoordelijken. Als het
niet gehaald wordt kan er over gediscus
sieerd worden in de Kamer. Zo wordt het
politiek interessant."
De Raad voor de Verkeersveiligheid
heeft minister Smit Kroes een paar nieuwe
ideetjes aan de hand gedaan. Eentje daar
van moet ze op haar eigen ministerie uit
proberen. Een experimentje. De minister
moet haar ambtenaren voortaan geen geld
meer geven als reiskostenvergoeding voor
woon-werk-verkeer. Maar die vergoeding
zou ze moeten betalen met kortingsbonnen
voor het openbaar vervoer. Geen poen,
maar strippenkaarten dus. Waarom?
„Dit moet je in een breder kader zien.
Als je kijkt naar de files en de manier
waarop wordt gedacht dat probleem op te
lossen, zie je dat we vast zitten op een
oude manier van denken. Na de Tweede
Wereldoorlog zijn we gestart met 35.000
auto's. Dat zijn er nu ongeveer vijf mil
joen. We hebben die auto's altijd ruim
baan willen geven, omdat iedereen graag
een auto wilde gebruiken. Maar ik denk
dat de tijd van nieuwe wegen aanleg voor
bij is, dat we het met de bestaande wegen
moeten doen. Misschien moet je dat auto
gebruik wat minder stimuleren, omdat we
anders vast lopen in een asfalt-jungle."
Er zijn meer vanzelfsprekendheden waar
Pieter van Vollenhoven de bezem door wil
halen.
„Er is een enorm verschil in het gehalte
van de rijscholen. Ik moet zeggen dat de
rijscholen in Nederland niet hoog aange
schreven staan. Men heeft er ook als sa
menleving geen hoge pet van op. Er zijn
hele goeie, maar ook hele slechte. Ik denk
dat je daar een zuivering zou moeten toe
passen.
En de scholing moet ook niet ophouden
als je het rijbewijs eenmaal gehaald hebt.
Nu hou je je rijbewijs van je achttiende tot
je 70e. Zonder dat je ooit verplicht wordt
om de theorie op te halen. Ik geloof niet
dat dit verstandig is. Ik denk dat het een
goede zaak zou zijn als automobilisten
minstens om de vijf jaar de puntjes weer
eens op de i zouden moeten zetten. Met
herhalingscursussen bijvoorbeeld.
Maar als je dat zegt schrikken de men
sen zich dood. Ze zijn reuze bang dat hun
rijbewijs wordt afgenomen. Bij de politie
noor je vaak dat mensen liever hun pas
poort afgeven dan hun rijbewijs. Het rijbe
wijs is een heilig papiertje. En bij die hei
ligheid zet ik mijn vraagtekens. Het rijbe
wijs is geen recht, maar een voorrecht.
Vroeger was het een rijvaardigheidsbe
wijs en ik denk dat iedereen dit steeds
weer waar moet maken. Negentig procent
van de ongelukken gebeurt door menselijk
falen. En toch willen mensen maar niet ge-
loven dat autorijden zó ingrijpend is dat je
al je aandacht er bij nodig hebt.
In Nederland, met ons voortreffelijk open
baar vervoer, heb je de kans om tegen
sommige mensen te zeggen dat ze niet aan
het verkeer mogen deelnemen. Er zijn
mensen die, om de verkeersveiligeid te be
vorderen, maar beter gebruik zouden kun
nen maken van het openbaar vervoer. Dat
moet je tegen die mensen ook durven te
zeggen. Dan raken ze hun rijbewijs maar
kwijt.
Doe je dat niet, dan wordt het rijbewijs
een 'licence to kill'. Dan is het rijbewijs
een vergunning om iemand ander van het
leven beroven."
En als mensen Pieter van Vollenhoven
niet willen geloven, dan moeten ze maar
luisteren naar de verhalen van de verkeers
slachtoffers en hun nabestaanden.
„Ik hoop oprecht dat die mensen hun
mond open gaan doen. Dat de gewonden
en de familieleden van verkeersdoden zich
gaan roeren. Ik weet dat het voor die men
sen vaak heel traumatisch is, maar ik hoop
dat ze in actie komen.
Als mensen een eind willen maken aan
de jacht op walvissen, gaan ze naar het
Binnenhof. Maar waarom wordt er niet ge
demonstreerd voor de verkeersveiligheid?
Ik vind dat merkwaardig. Ik zou willen dat
de slachtoffers van het verkeer hun stem
gaan verheffen, zodat alle ogen en oren
worden geopend. Zoveel doden en gewon
den? Dat is niet te accepteren."
v
eel mooie woor
den, maar weinig duidelijke daden.
Dat vindt de Raad voor de Ver-1
keersveiligheid van de plannen van
minister Neelie Smit-Kroes om het
aantal verkeersslachtoffers met 251
procent terug te brengen.
„De leesbaarheid en beknoptheid van hei
Meerjarenplan Verkeersveiligheid de zijn
ten koste gegaan van de inhoud. Het is een
intentieverhaal met goede voornemens
zonder degenen die geactiveerd moeten
worden een duidelijk houvast te bieden
Bepaald geen voortschrijdend meerjaren
plan zoals oorspronkelijk is aangekon
digd."
De Raad voor de Verkeersveiligeheid is te
gen het plan van de minister om een belo
ning te geven aan gemeenten die het lukt
om het aantal verkeersslachtoffers in één
jaar met vijf procent te laten dalen.
„Een eerste bezwaar is dat het te veel het I
risico van een loterij in zich draagt. Of het
aantal verkeersslachtoffers daalt of stijgt
kén een kwestie van toeval zijn waar de ge
meente niets aan kan doen.
Een tweede bezwaar is dat beloningssys
teem het in het voordeel van grote gemeen
ten zal werken. Deze gemeenten die de
kennis en mankracht veelal in huis hebben
krijgen de jack-pot, terwijl nou juist de
kleinere gemeenten behoefte hebben
ondersteuning en aanmoediging."
Mr. Pieter van Vollenhoven, voorzitter van I
de Raad voor de Verkeersveiligheid, vindt
dat niet de resultaten beloond moeten
worden, maar dat er financiële steun moet
komen voor de maatregelen die een
meente neemt om de veiligheid in het vet-1
keer te bevorderen.
Pieter van Vollenhoven: „In eerste instan
tie moeten de inspanningen en niet de re-1
sulaten beloond worden. En die financiële
steun moet niet over twee jaar stop
Tegen die tijd zijn de gemeenten misschiet I
net klaar met het opzetten of uitvoeren
van bepaalde maatregelen. Daarom moet
het geld voor deze stimuleringsactiviteiten
minstens voor de komende vijf jaar be
schikbaar worden gesteld.
Kortom, ik vind de beloningstheorie fan
tastisch. Ik zeg alleen dat je er in eerste in
stantie nog niet aan moet gaan beginnen."
In ruil voor het bombarderen van dit ent I
idee biedt de Raad voor de Verkeersveilig- f
heid de minister een ander voorstel.
Pieter van Volenhoven: „De verkeersvei-1
ligheid zou voortaan als vast punt op dt I
agenda moeten staan in het driehoeksovet- F
leg tussen burgemeester, officier van juslt-1
tie en korspchef politie."
De vraag is dan misschien wat er te over-1
leggen valt als de politie, door bezuinigd)-1
gen en stijgende werkdruk, iedere tel
weer moet zeggen te weinig tijd en man-1
kracht te hebben voor grote controles (tl
dergelijke.
Pieter van Vollenhoven: „Maar dat zil
dan iedere keer tijdens dat overleg bevs-l
tigd worden. Dat zorgt voor duidelijkheid I
Mevrouw Smit-Kroes wil de verkeersvei-f
ligheid bevorderen door meer te letten of f
de alcoholproblematiek, het gordelgebni
en de maximumsnelheden. De politie zoo
dat meer moeten controleren en handhif
ven. De praktijk is echter juist dat de poli I
tie steeds minder aandacht aan de ver-1
keersveiligheid kan besteden.
De verkeersonveiligheid wordt een ramp I
genoemd en zou de hoogste prioriteit krij I
gen, maar voor de oplossing van het fik I
vraagstuk wordt in verhoudiong tientallen I
malen zoveel geld uitgetrokken als voor dt I
verkeersveiligheid."
Op het gevaar af dat u uit mijn
dromen een monster ziet oprij
zen, vertel ik u wat ik in de af
gelopen kwart eeuw aan spectaculairs in
het dromenrijk heb meegemaakt. Er zaten
enkele onvergetelijke momenten bij, zoals
op die akelige, vroege ochtend, toen de
beul aanklopte om mij op te halen om in
het openbaar te worden gehangen. Ik her
inner me dat ik daar zeer tegen op zag.
Ik heb ook een boterhammetje mogen
meeëten op paleis Soestdijk. Er was een
laatste riante snede, waarop ik, op vorste
lijk advies, een plakje Deventer koek moest
leggen en ik zat ongemakkelijk op een stoel
waar doorheen een stalen veer priemde. De
koningin at en rookte tegelijkertijd. Ik heb
met John F. Kennedy een aardig gesprek
gevoerd op een plat dak, waar hij een zit
plaats op een hoge schoorsteen had gevon
den.
Later, veel later, bracht ik een bezoek
aan een buitenhuis van de Kennedy-familie
in Palm Beach, Florida, waar mij opviel
dat er zulke enorme stapels ongewassen
borden stonden, een auto op twee lekke
banden de oprijlaan afreed en ik een
glaasje dieetcola kreeg, dat op smaak werd
gebracht met sacharine. Ik heb ook ruzie
gekregen met een vreedzame frietbaas die
ik treiterig „vette patatzak" en „frietkever"
noemde. Uit zelfverdediging moest ik hem
met een doorgeroeste emmer, waarin zich
modder bevond, op het hoofd slaan. Ik was
er bij het ontwaken zeer ontdaan van en
voelde me een nazi-beul, want de man had
me geen strobreed in de weg gelegd.
Men kan ongelofelijk vals zijn in dromen
en ook grote stukken zweven boven straten
en pleinen, niet zelden gekleed in een licht
waas van schaamrood. Ik ben zonder vrees
over de boog van de Waalbrug te Nijmegen
gewandeld en ik heb wel eens op de punt
van een raket gezeten, in een primitief
ruimtevaartuig, met als enige zorg de vraag
op welke momenten ik A-OK moest roe
pen. De rest ging buiten me om. Enkele
malen heb ik het meegemaakt dat een Jum-
bo-straalverkeersvliegtuig zich ondanks he
roïsche pogingen maar niet van de aarde
kon verheffen. De staart bleef langs de
grond slepen, of het vliegtuig verhief zich
tot net boven de kruinen van de bomen, zo
dat ik op zeker moment de gevel van het
huis waarin ik gewoond heb, kon aanraken.
We hebben in samenwerking met onbe
kenden wel eens groot geld staan drukken
in een goed geoutilleerd kelderbedrijf, dol
lars ondermeer met een goedgelijkend por
tret van Grace Kelly. Toen de Cubaanse
raketcrisis in 1962 verkeerd ging aflopen,
kon ik me een weg banen uit New York Ci
ty, waar het verkeer muurvast zat, door
met grote sprongen over de daken van
automobielen te springen en de met nu
cleaire crematie bedreigde stad via de
George Washington-brug over de brede
Hudson te verlaten.
Met de pokervariant Hold'em heb ik Te
xas Slim een groot fortuin afhandig kunnen
maken. De winnende kaart was een klein
full house. Op weg naar een vakantie-ver
blijf, een soort houten chalet in de bergen,
heb ik, zonder voorafgaande training, de
laatste honderden zeer steile meters afge
legd langs neerhangende touwen. Ze bun
gelden boven rivieren en ravijnen en of
schoon ik in een dakraam al krimp van de
hoogtevrees, deed het geklauter in de ijle
ruimte ver boven de boomgrens me niets-
Toen we kortgeleden tegen een spootel
der dreigden te botsen, lieten we de a*|
op het laatste moment over die gevaarlijl'l
tegenligger heenspringen. Ik heb nu $1
boekje aangeschaft van de hand van 1
zeker Alan Davis, warin een methode stijl
om de geheime boodschappen van »l
droom te decoderen. Droomuitleggers "1
stonden overigens al vanaf het begin vtf|
de mensheid en ze hebben aan andeflW
dromen veel geld verdiend. Af en toe, b'l
opzichtige wanprestatie, verlieten zij t"*l
hoofd als in een boze droom.
H
Door Jan Bouwman»
Een oude, ietwat statige huizenrij ii
Haagse Amaliastraat, onder de rook
het Binnenhof en paleis Huis ten Bc
Het naambord op nummer tien vern
'Nieuwsdienst Morele Herbewapening'
Wie zou dat nog wat zeggen? Berc
kracht Peter Hintzen geeft grif toe dat
beweging in Nederland weinig bekend
geniet. Zijn verklaring: „Een land als
derland heeft er het gehoor voor verlc
Hoewel er ook in ons land veel aar
hand is, is het oor voor dit soort dii
een beetje weggevallen."
'Dit soort dingen', dat zijn dan za
die met moraliteit in de zin van klass
deugden te maken hebben. In de jaren
tig daalde volgens de heer Hintzen
Morele Herbewapening de publicii
stilte neer. Een stilte die tot vandaa;
dag zo'n beetje voortduurt.
Dat was voor de oorlog wel even anc
„Morele Herbewapening", vertelt de
Hintzen, „heeft grote bloei gekend in
dertiger jaren. Het heette toen Oxl
Groep. Pas in 1938 werd de naam ge
zigd in Morele Herbewapening. Dat
beurde na de grote piek van de bloei)
Die piek viel in 1937 toen tussen Hei
vaartsdag en Pinksteren in de toenma
Groenteveilinghal in Utrecht een a at
bijeenkomsten werden gehouden die d
in totaal zeker honderdduizend men
werden bijgewoond."
Het motto van die manifestatie
'Nieuw Nederland loopt van stapel',
soort massale bijeenkomsten was t,
voor Nederland een nieuw verschijnsel,
massale weerklank bracht de priet
Henri de Greeve ertoe ten behoeve van
toen nog totaal niet tot oecumene geneij
katholieken een eigen „Morele Herbei
pening" in het leven te roepen. Dat w
de 'Bond zonder Naam' met de bekei
slogan 'Verbeter de wereld, begin met
zelf. Uit deze slogan blijkt hoezeer het
De Greeve afgekeken werk was, want
motto raakt precies de kern van Mot
Herbewapening.
Om elk misverstand te voorkomen:
rele Herbewapening is aan geen enk
Frank Buchman, de grondlegger i
