jpE STEM
WEEK E
M
Een Holland-House in Noord-Jemen
NEDERLAND WERKT
MEE AAN BEHOUD
OUDE STAD SANA'A
.t
10% korting
nksterdag open
Poppeliers
ulemborg
issier Muziek
CULTURELE EN
ZAKELIJKE
BELANGEN
HAND IN HAND
handel
ooien
et behoud van het cultureel erf-
goed in de wereld. Dat is een van de doelstellingen
van UNESCO -de cultuur-organisatie van de Ver-
[enigde Naties. Na eerder de tempel van Abu Simbel in
Opper-Egypte en de Borobudur in Indonesië te heb
ben gered, is het nu de beurt aan het met verval be
dreigde, oude centrum van Sana'a, de hoofdstad van
j Noord-Jemen. Ook Nederland heeft UNESCO en de
Jemenitische regering steun toegezegd bij het red
dingsplan voor de unieke verzameling lemen woonto-
irens, moskeeën, badhuizen, souks en karavaanserais.
Ter versterking van de culturele en handelsrelatie van
ons land met Noord-Jemen heeft een Nederlands di
plomaat bovendien het plan opgevat om één van de
mooiste huizen in oud-Sana'a te 'adopteren' en in te
richten als Holland-House.
1 Karavanserais
I Tussen de duizenden rijkgedecoreerde
[woontorens steken ranke minaretten van
I moskeeën de azuurblauwe lucht in.
j Eeuwenoude karavanserais (herbergen
i waarin de karavanen werden onderge-
bracht), hammams (badhuizen) en groene
J tuinen wisselen de rijen woonpaleizen af.
I Een onvergetelijk panorama. Sierlijke geo-
I metrische strepen van wit pleisterwerk om-
I lijnen ramen, deuren en steunbalken aan
Vitaal centrum
irds, Sampling "digitale"
orgels, piano's, vleugels
jrekende Muziekwarenhjj
akkordeons
L m
ZATERDAG I -0
6 JUN119871 S
Uittocht
Veel geld nodig
Zakelijk
in...
ontvangt u graag voor meer
Jbk op de complete serie voor-
pparaten voor wasbehandeling
i verlenen van zijn bekende
werd u nooit in de maling
55-2710
ndse groot-
Speciaalzaak
merken uit
3rbaar! Grote
versterkers,
en, micro-
trdeons.
Tilburg,
gesloten!
H
Door Frank van OoIJen
I Vanaf de weg die van het vliegveld naar
I het centrum voert, lijkt de Noordjemeniti-
e hoofdstad zich nauwelijks te onder-
I scheiden van andere metropolen in de
S Derde Wereld.
Druk verkeer op brede asfaltwegen,
j kantoren, betonnen nieuwbouw in de bui-
I tenwijken en reclameborden met overbe-
I kende merknamen. Een sky-line die gedo-
I mineerd wordt door een glazen torenflat
van de nationale luchtvaartmaatschappij
[Yemenia. Bij die ene monstrueuze 'wol-
I kenkrabber' zal het voorlopig blijven, want
I de regering heeft moderne hoogbouw on-
I der het motto 'Dat nooit meer' onmiddel-
j lijk verboden nadat de Yemenia-toren het
'oogste punt had bereikt.
Dieper het ommuurde centrum van Sa-
j na'a in (wat 'versterking' of 'fort' betekent)
I loopt de verwonderde bezoeker echter zo
I een van Sheherezade's sprookjes uit dui-
j zend-en-één-nacht binnen. Er is in oud-Sa
na'a - volgens de legende gesticht door
I Noach's zoon Sem - weinig voor nodig om
I de verbeelding op hol te laten slaan. Als
we op het dak geklauterd zijn van zo'n tra-
I ditioneel familiehuis van zes verdiepingen
j hoog, is het alsof je een blik in een ver ver-
leden werpt. Voor ons strekt zich een Ara-
I bische stad uit die sinds de Middeleeuwen
I nauwelijks is veranderd.
de gevelzijde van de woningen. Halfronde
'bovenlichten' van gekleurd glas in gips
(kamarias) zijn boven ieder raam terug te
vinden.
In ieder detail van een willekeurig huis
is de vaardige hand van artistieke vaklui
herkenbaar. Het verfijnd metsel- of hout
snijwerk, de prachtige ornamenten van
gipskalk binnen en de schilderingen op de
facades, vormen tezamen het overtuigend
bewijs voor de stelling dat bouwen 'Kunst'
betekent in Noord-Jemen.
Met modder, leem en een 'bewapening'
van stro construeerde dit volk van bouwers
meer dan duizend jaar geleden al kolossale
familiehuizen met muren van wel een me
ter breed. Om zo een optimale bufferwer
king te krijgen tegen de grote tempera
tuurswisselingen op de Jemenitische hoog
vlakte.
Fundamenten van blokken natuursteen
en houten dwarsverbindingen verschaffen
de constructies stevigheid. Uit veiligheids
overwegingen en om de schaarse vrucht
bare grond te sparen, werden de huizen
vooral de hoogte in gebouwd. Zo ontstond
dit oosters 'Manhattan' van woontorens en
minaretten, geboetseerd uit klei.
De oude stad is geen doods 'openluchtmu
seum' voor Arabische cultuur, dat behoed
moet worden voor aftakeling. Nee, oud-
Sana'a is een vitaal woon-, handels- en re
ligieus centrum. Nog dagelijks trekken
tienduizenden Jemenieten naar de souk
om in de smalle winkelstraatjes hun inko
pen te doen of naar een van de eeuwen
oude moskeeën voor het gebed. Overvolle
straten, pleinen en terrassen. De souk
bruist van het leven.
Langzaam schuifelen we langs enkele
van de in totaal 1.700 winkeltjes. Vaak niet
groter dan een ruime kast waar iedere cen
timeter benut is om het gevarieerd assorti-
ÏOtaaasa
("ierkante meter grote muziekwarenM
in Culemborg staan topmerken voo|
ns, Rippen, Pretof, Schimmel, Sa
Jndberg. Blüthner, Kawai, Rosier,
Förster, Steinbach, Rönisch, Bechstej
Ier, Ibach, Fuch Möhr, Grotrian Str
Yamaha, Hammond, Hohner, Viscoi
s, Johannus, Cantor, Eminent, Elka, i
jordeel tijdens dit pinksterweekend bli j
19, Industrieterrein "Pavijen" in Cull
in: 03450-18266/16466.
zaterdag open. Vrijdag koopavond.
tollektie cymbals van zuid Nederland'
Ie prijzen Diverse merken
tn, Tosco, Sabian, Pearl, Meinl Ra
n, Zanki, Utip, Ajax. Veldhovenring -
120331.
Nieuwe en gebruikte
piano- knopklavier.L
4-5-korig, 32-60-80-'l
bas o.a, Hohner, At'
deola, Mengascini, vi»j
el. orgels, Technics
Hammond. Muziektw
J.M. Evers, Brouwe'jjf
2, Sprundel, 01653-2
i l/?n van de In totaal 1700 winkeltjes. Vaak zijn ze niet groter dan een ruime
waar Iedere centimeter benut Is om het gevarieerd assortiment uit te stallen.
Sana'aeen oosters 'Manhattan' van woontorens en minarettengeboetseerd uit klei.
FOTO'S HAN VAN DE BOOGAARD
Een 'Manhattan' van lee
ment uit te stallen. De lucht is vol van de
hese klanken van Arabische muziek en
geuren van exotische specerijen, vruchten,
parfums enrottend afval. Winkeliers
met kleurige tulbanden wiens glazige blik
ken en bolle wangen vol bladeren het ge
bruik van het pepmiddel 'qat' verraden;
onderhandelen met zwaar gesluierde vrou
wen. Zelfs hun ogen gaan verborgen onder
zwarte voiles en hoofddoeken.
Zonder acht te slaan op de drukte zijn
mannen met 'foeta's', (lendedoeken) omge-
Een winkelier wiens glazige blik het
gebruik van het pepmiddel 'qat'
verraadt.
slagen bezig met graafwerkzaamheden. De
binnenstad krijgt - met hulp van de We
reldbank- riolering. Op een groot plein
liggen stapels natuursteen te wachten om
door vaardige handen met hamer en beitel
tot kasseien te worden gehakt. Plaveisel
moet een eind maken aan het modderbal-
let in deze straten in de regentijd.
Riolering, bestrating en in de grond ge
graven elektriciteitskabels wijzen erop dat
reeds een begin is gemaakt met het uitvoe
ren van het reddingsplan voor oud-Sana'a.
Maar wie de vervallen lemen stadsmuur
ziet die de oude en de nieuwe stad scheidt
of de met instorting bedreigde woonhui
zen, vraagt zich af. of het niet logischer was
geweest om eerst met de restauratie van
deze bouwwerken te beginnen. 'Nee', zeg
gen Jemenitische deskundigen.
Het grootste gevaar dat de oude stad be
dreigt, isjde uittocht van de bewoners. Veel
Jemenieten verhuizen naar de betere
nieuwbouwwijken omdat ze geen genoegen
meer nemen met de beperkingen die het le
ven in een 500 jaar oud huis met zich mee
brengt. Ze willen meer comfort en privacy,
betere voorzieningen in moderne, stenen
huizen, parkeerruimte voor hun auto's.
Middenstanders zoeken ruimere magazij
nen en winkels.
Vandaar dat de autoriteiten grote prio
riteit leggen bij het leefbaar en levendig
houden van de binnenstad waardoor deze
aantrekkelijk blijft voor bewoners en han
delaren. Men wil voorkomen dat Sana'a
een gerestaureerd maar verlaten en leven
loos cultuurmonument wordt. Wat zou be
tekenen dat deze kwetsbare stad uit mod
der en klei op de lange duur toch tot één
grote ruïne zou verworden door gebrekkig
onderhoud.
Om de reddingscampagne succesvol te
maken is dus meer nodig dan het opschil
deren van huizen of het ophogen van de
stadswallen. De infrastructuur van oud-
Sana'a moet verbeterd worden, autover
keer moet geweerd, vuilnis opgehaald. Er
moeten scholen en gezondheidscentra ko
men. Slechts als het oude centrum de
moeite waard blijft om er te wonen, zullen
huisbezitters geneigd zijn om geld te ste
ken in het onderhoud van hun traditionele
huizen.
Om dit alles te realiseren is veel geld no
dig. Daarom heeft de regering van Noord-
Jemen jaren geleden de hulp van
UNESCO ingeroepen wat resulteerde in
het uitwerken van een 'actieplan' voor
oud-Sana'a in 1982. Totale geplande kos
ten: 300 miljoen dollar. Bijeen te brengen
door UNESCO. Dat de Noordjemeniti-
sche regering de zaak serieus wil aanpak
ken blijkt uit het aanstellen van een spe
ciale Raad voor het behoud van Sana'a on
der leiding van minister Haddad.
Het kantoor van de Raad werd geves
tigd in één van de mooiste en geheel geres
taureerde huizen van het oude centrum.
En op de begroting voor 1987 is - ondanks
de financieel-economische crisis in Je
men- vier miljoen gulden vrijgemaakt
voor de verbetering van de infrastructuur
van de oude stad.
Minister Abdel-Rahman Haddad be
klaagt zich over het uitblijven van concrete
steun van UNESCO. Ondanks alle belof
ten heeft UNESCO nog geen geld gegeven
of technische assistentie verleend. VN-ra-
deren draaien traag, maar in het geval van
de Sana'a-campagne lijken alle records ge
broken. Omdat Jemen niet op eigen krach
ten alleen kan varen, hebben de autoritei
ten de hulp ingeroepen van verschillende
westerse en Arabische landen. Ook bij pre
mier Lubbers viel vorig jaar een verzoek
van president Ali Saleh voor assistentie bij
de reddingscampagne voor Sana'a in de
bus.
Na Italië, West-Duitsland, Frankrijk en
Noorwegen heeft ook ons land besloten
om in het kader van ontwikkelingssamen
werking steun te bieden. Naast de inmid
dels toegezegde training van Jemenitische
deskundigen voor stadsontwikkeling, ar
chitecten etc. in Nederland wordt overwo
gen om ook op andere terreinen de cam
pagne te ondersteunen. Actieplannen
daartoe worden dit jaar verder uitgewerkt.
Een Nederlandse bijdrage aan het be
houd van dit uniek erfgoed sluit overigens
ook uitstekend aan bij de extra aandacht
die de Noordjemenitische cultuur in Ne
derland zal krijgen als begin volgend jaar
een omvangrijke Jemen-tentoonstelling in
het Amsterdamse Tropenmuseum wordt
gehouden.
et de eerste mil
joenen guldens uit de staatskas van
Noord-Jemen en enkele Westeuro-
pese landen is een voorzichtige
start gemaakt met de redding van
oud-Sana'a. Maar het beoogde
fonds van 300 miljoen dollar is nog
lang niet bij elkaar gebracht.
Daarom juicht Noord-Jemen ook
ieder particulier initiatief dat een bij
drage kan leveren aan de reddings
actie van harte toe.
Door Frank van Ooljen
Sjef IJzermans, eerste secretaris op de Ne
derlandse ambassade in Sana'a, heeft het
plan opgevat om één van de ruim 6.000
traditionele woningen in oud-Sana'a 'te
adopteren', het gebouw geheel te restaure
ren en het in te richten als cultuur- en han
delscentrum voor Nederland. Inmiddels is
een prachtig, groot pand van de handelsfa
milie Sonaidar gehuurd, een stichting voert
het beheer hierover en men is druk in de
weer om het interieur op te knappen.
Wat is nu precies de bedoeling van zo'n
'Holland-House' in een lemen woontoren
van 250 jaar oud?
IJzermans: „Op de eerste plaats is dit
initiatief ontstaan om één van de mooiste
cultuurmonumenten in deze historische
stad te behoeden voor verder verval. Daar
naast hopen we het centrum op deze wijze
een kleine injectie te geven. Als de Jeme
nieten zien dat buitenlanders middelen
vrijmaken om de oude stad nieuw leven in
te blazen en zich daar te vestigen, dan kan
hetzelfde gebeuren als enkele jaren gelden
in de Amsterdamse binnenstad het geval
was. Ook daar wilde niemand meer wonen,
maar met de juiste maatregelen is de status
en aantrekkingskracht van zo'n woonge
bied ineens versterkt. Nu zitten er vooral
kantoren en 'Yuppies' in de onbetaalbare
grachtenhuizen. Als de oude stad Sana'a
ook weer 'bon-ton' wordt, zal de uittocht
vanzelf verminderen".
Naast een culturele zit er ook een duide
lijke zakelijke kant aan het idee voor een
'Holland-House'.
Sjef IJzermans: „Nederland heeft
nauwe handelscontacten met Noord-Je
men; in '85 voerden we voor 300 miljoen
gulden aan produkten uit naar Jemen. En
Noord-Jemen is bovendien een van de 10
zogenaamde programmalanden waar we
uitgebreid ontwikkelingssteun aan verle
nen. Er werken hier ongeveer 100 Neder
landse deskundigen met hun gezinnen op
allerlei projecten. Dat betekent dat er
nogal wat bezoeken door Nederlandse
missies aan Sana'a worden gebracht. We
willen nu dat het 'Holland-House' een
ruimte wordt waar Nederlanders de Jeme
nieten - zakenlieden, politici, ontwikke
lingsdeskundigen of ambtenaren - in een
typische sfeer van dit land kunnen ont
moeten. Het is bovendien de bedoeling om
voortdurend woonruimte te verhuren aan
geïnteresseerden. Zoals stagiaires, ontwik
kelingsdeskundigen of mensen die op
korte missie zijn."
Het grote huis met garages, opslagruim
ten en maar liefst vijf verdiepingen leent
zich uitstekend als handelscentrum. Er is
plaats genoeg voor exposities, kantoren en
bijeenkomsten.
De stichting heeft nu een brochure sa
mengesteld die binnenkort naar alle be
drijven met belangen in dit Arabisch land
worden gezonden. Sjef IJzermans hoopt
dan sponsors te vinden die samen de eerste
ton bijeen brengen voor grondige restaura
tiewerkzaamheden aan dit huis.
Na Frankrijk en Japan heeft nu ook
Noord-Jemen een 'Holland-House'. 370
jaar nadat de Hollandse Verenigde Oostin-
dische Compagnie haar eerste vestiging in
dit land van de koffie (Mocha!) kreeg.
