Kamer sluit boek weduwe Rost van Tonningen
Majoor Otelo, held zonder glorie
Onderriem
bezuinigen
Aftasten van wat medisch mag
even..L
UITBLAZEN
Het gaat
niet goed
ANJERREVOLUTIE VREET EIGEN KIND OP
Oi
Cc
ov
dokter
doden?
QEStemcomiv
n de kou
WIM KOCK
DE STEM ACHTERGROND VRIJDAG 22 ME11987
-DESTEM-
DE STEM BINNENLAh
ASSEN (ANP) - Bezuinigini
vensbehoeften door huishou
men op het niveau van he
Icomt steeds vaker voor.
Amper bekomen van
de crisis, slechts in
schijn genezen van
het doemdenken. De som
berheid slaat weer toe. De
sociaal-economische be
richtgeving moesten we
eigenlijk niet langer vol
gen. Misschien is de sa
menleving déér wel zo drank
zuchtig van geworden. Van al
die koppen in de kranten:
Minister wil tussentijdse verho
ging sociale premies.
Nederland raakt uitgewoond.
Afslankingoperatie overheid
mislukt.
Woningnood twee keer zo hoog
als verondersteld.
Buitenlandse bedrijven weg
door slecht imago Nederland.
Noodkreet scheepsbouw.
ICCC (dat is de Internationale
raad van christelijke kerken)
durft congres niet in Amster
dam.
Economie stagneert ook door
wegvallen oude industriën.
Ruding moet meer snoeien.
Een willekeurige greep uit
vier kranten van één en de
zelfde Jag. Eerder van de week
had je ook nog de alarmerende
kop:
Koopkracht '88 omlaag.
Ja, die koopkracht. Daar wil
het kabinet iets aan doen.
Daarop slaat de bovenste van
de hierboven aangehaalde kop
pen. De minister van Sociale
Zaken wil de premies voor zie
kenfonds en WW alvast in juli
verhogen, dan komt het in ja
nuari niet zo hard aan, snapt u.
De mensen vergeten snel, zal de
minister denken. Mijn vrouw
mocht willen dat zij kon huis
houden zoals ze dat in Den
Haag doen. Daar rekenen of
ramen ze zich arm of rijk, al
naar believen. Willen ze meer
geld, dan zijn ze arm. Willen ze
meer stemmen, dan zijn ze rijk.
Vijf jaar geleden hoorden
we dat er voor bouwvakkers
geen hoop op toekomst was
want de Nederlandse woning
markt was tot de eeuwwisseling
verzadigd. Nu komen we al
weer zo'n 150.000 huizen te
kort. Het ligt aan de jongeren,
lees ik, die maar niet willen
trouwen of gaan samenwonen
op de leeftijd die de overheid
voor paarvorming had bepaald.
Uiterlijk op hun 35ste hadden
ze, volgens vader Staat, paars
gewijs een onderkomen moeten
delen, maar het is er niet van
gekomen. Jongeren hebben zo
veel redenen om alleen te blij
ven wonen dat het wel op bou
wen aan zal moeten komen.
Goed voor de werkgelegenheid
in de bouw.
Ook in de renovatie-sector
is werk aan de winkel. Zo lees
ik dat er in Nederland een ach
terstand in huizenonderhoud
bestaat van 42 miljard gulden.
Daarnaast telt het land nog
300.000 verkrottende woningen
die afgebroken en vervangen
zouden moeten worden. Tussen
1945 en 1965 zijn er in Neder
land geen huurwoningen met
toekomstwaarde gebouwd, zeg
gen deskundigen. Die huizen
zonder toekomstwaarde moe
ten dus binnen afzienbare tijd
ook tegen de grond. En - voe-
gen ze eraan toe - momenteel
worden er wéér te kleine, uit- 5
gklede huizen gebouwd. 'Mui-
zenhokken' noemen zij ze.
Vroeger spraken ze van Tevolu-
tiebouw\
Overal in het land rotten
oude, betonnen rioleringsstel-
seis weg. Ook een miljarden-
markt waarnaar een deurtje
opengaat telkens wanneer er-
gens in een gemeente de wal
het schip keert en de modder
de bestrating doet zakken.
De asfalüappen waarmee de
gaten in het wegdek zijn ge- s
stopt, zag ik voor het eerst in de
jaren '70 in Engeland. Dat
doen wij in Nederland beter,
dacht ik dan, want met dat aan
de randen steeds weer afbrok-
kelende lapwerk blijf je natuur-
lijk aan de gang. Het was, denk j=
ik, uitstrijken van de onder- SE
houdskosten over meer begro- SS
tingsjaren. In Nederland zie je
dat lapwerk nu ook steeds
meer. In Engeland daarentegen
wordt de achterstand ziender-
ogen ingehaald. E
Engeland ziet er trouwens
toch beter uit dan tien jaar ge-
leden. Vooral de kleine en mid- s
delgrote steden zijn flink opge-
fleurd. Mooie winkelcentra met
dikwijls goed verborgen, maar s
duidelijk bewegwijzerde par-
keergarages; parkeerterreinen
aan de rand van de stad met
pendelbussen naar het centrum
(nog lang niet overal, maar het s
verschijnsel rukt op); gereno-
veerde straten van aJ of niet ge-
privatiseerde council houses',
nieuwe rondwegen zodat het
doorgaand verkeer niet langer |f
de centra verloedert. Kortom: e
Engeland begint er weer toon- E
baar uit te zien, zelfs Londen, 5
terwijl Nederland steeds meer
op het Engeland van tien jaar se
geleden begint te lijken.
Het gaat dus weer eens niet
goed met Nederland en het bui-
tenland schijnt het te merken. E
Ons imago verslechtert, preekt
de onheilsprofeet. We schrik- j|
ken de buitenlandse investeer-
ders af. Zelfs de christenen van e
de ICCC, de 'rechtse' tegen- e
hanger van de Wereldraad van
Kerken, durven volgend jaar
niet hun jubileumcongres in
Amsterdam te houden, nota e
bene de stad waar de raad des-
tijds is opgericht. 'Bang voor
aanslagen', meldt Trouw, al zou e
geldgebrek volgens de krant e
ook wel eens een rol kunnen
spelen. Sodom aan de Amstel.
Chicago aan het IJ.
Ach we moesten al dit ge- e
kerm, gekreun en geklaag maar E
eens een tijd niet lezen. Laat ze
maar jojo-en. Aan de tempera-
tuur van mei veranderen ze e
niets, maar ook niet aan de S
wijze waarop de meimaand, on-
danks de kou, onze omgeving
omtovert tot een mals-groene e
oase, bespikkeld met wilde
bloemen. Laten we eerst maar
eens afwachten wat het voor S
een zomer wordt. In september e
zien we wel verder wat we met
'Den Haag' zullen doen.
Illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllltllllllllllllllllllllllllllllllif?
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans- hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen-adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751.
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
24,20 per maand; 69,75 per kwartaal of 271,00 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje® 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- én overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door Thom Meens
HET kabinet krijgt zijn zin.
Noodgedwongen zal de Tweede
Kamer binnenkort een punt zet
ten achter het dossier over het
pensioen van de NSB-weduwe
Rost van Tonningen.
De Kamer is nog precies even ver als
in november toen ze debatteerde over
het pensioen: nergens. De ene helft
van de Kamerleden wil het pensioen
afpakken, de andere helft niet. Om
dat voor stopzetten van het pensioen
de stemmen van minstens 100 van de
150 Kamerleden nodig zijn, kan me
vrouw Host van Tonningen opge
lucht ademhalen. Alleen de dood zal
haar pensioen beëindigen.
Zes maanden heeft de Kamer no
dig gehad om deze conclusie te trek
ken. Nu is de discussie terug bij het
debat in november vorig jaar, toen de
Kamer na een dag lang en geëmotio
neerd praten met een zeer kleine
meerderheid (78 van de 138 aanwezi
gen stemden vóór) besloot dat het
pensioen moet worden stopgezet.
Die dag nam de Kamer twee mo
ties aan. Een van PvdA-leider Kok
en een van de WD'er De Grave. Kok
wilde het pensioen van Rost van
Tonningen (en daaraan gekoppeld
ook dat van de andere nog levende
NSB-weduwe De Marchant et d'An-
sembourg) stopzetten. De Grave
wilde het mogelijk maken toekom
stig wangedrag van Kamerleden af
te straffen met verlies van pensioen
rechten.
De Kamer benoemde vervolgens
een commissie onder leiding van de
CDA'er De Kwaadsteniet. Die moest
bekijken of het mogelijk is een voor
stel te maken dat leidt tot beëindi
ging van de pensioenen en dat tevens
kan rekenen op een tweederde meer
derheid in beide Kamers der Staten
Generaal.
De Kwaadsteniet kwam verras
send snel met resultaten. Zijn com
missie had de wensen van Kok en De
Grave samengevoegd tot een voor
stel. Kamerleden kunnen hun pen
sioenrechten verspelen als ze in vij
andelijke krijgs- of overheidsdienst
zijn gegaan, een aanslag plegen op
koning of regent, of zich schuldig
maken aan volkerenmoord. Tevens
Wekte Kamer valse verwachtingen?
kan het pensioen worden stopgezet
van diegenen of hun nabestaanden
die op 10 mei 1940 lid waren van de
Tweede Kamer der Staten Generaal
(lees: van de nabestaanden van Rost
van Tonningen).
De besluiten om pensioenen stop te
zetten kunnen volgens dit voorstel
worden genomen bij enkelvoudige
meerderheid. Als 76 van de 150 Ka
merleden vinden dat een pensioen
moet worden stopgezet, valt de bijl.
Wel is er nog eenmaal de grondwet
telijke tweederde meerderheid in
beide Kamers nodig om deze nieuwe
regeltjes op te nemen in de pensioen
wet politieke ambtsdragers.
Die tweederde meerderheid zal er
niet komen. Om meer dan een reden
haken Kamerleden uit vrijwel alle
fracties af als het op stemming aan
komt.
Allereerst is er de groep die van
mening is dat de rechtszekerheid niet
mag worden opgeofferd aan dit NSB-
pensioen. De vrouw heeft op basis
van de.huidige wet recht op het pen
sioen, dan moet je dat niet afnemen,
vindt deze groep. Gelegenheidswet
geving om één pensioen aan te pak
ken, is hen een gruwel. „Een minder
heid in mijn fractie kan het niet ver
dragen dat Rost van Tonningen tot
tweemaal toe de rechtsstaat zou ver
krachten: in de oorlog en nu", zo ver
tolkte de WD'er Wiebenga in no
vember de mening van die groep.
Dan zijn er ook nog tegenstanders
die vrezen voor willekeur. Als de Ka
mer nu de pensioenwet wijzigt van
wege een NSB-vrouw, dan kan ze dat
over één of tien jaar ook doen van
wege een CPN'er, PvdA'er of CDA'er,
al naar gelang de hoek waaruit de
wind waait.
De voorstanders van stopzetten
van het pensioen erkennen die be
zwaren, maar vinden dat hier toch
moet worden opgetreden. „De fout
die in het verleden is gemaakt, moet
worden hersteld", aldus bijvoorbeeld
PSP-kamerlid Van Es in november.
De voorstanders van stopzetten
wijzen op het leed bij veel oorlogs
slachtoffers. Wijzen op mensen die
hebben geleden onder het juk van de
NSB en die geen pensioen hebben, op
slachtoffers die de nieuwe praktijk
van de weduwe ervaren als een
in het gezicht. Alleen al daarom m»
er iets worden gedaan, vindt
groep.
In de standpunten van beide
pen is afgelopen tijd niets veran^
Daaraan zal ook niets verantK
Dat is wat de gang van
triest maakt.
Want dat had iedereen natuurt,
al van tevoren kunnen weten. jJ
bij zo'n gevoelige zaken wisselend
ningen niet met het keren van he,..
Door de zaak een half jaar lan,
laten slepen, heeft de Tweede Kaï
de eigen geloofwaardigheid
slechte dienst bewezen. Deze pog
van uiterste zorgvuldigheid heeft
veel verwachtingen gewekt. De
volgde procedure met een hoord
ting, een Kamerdebat en een c®
missie om voorstellen te maken, hei
op zijn minst de schijn gewekt;
deze Tweede Kamer de fout van;
oud KVP-minister Teulings in ij
zou goedmaken. Teulings vond wets
wijziging niet opportuun en zo
mevrouw Rost van Tonningen van,
dat jaar pensioen. Tot nu toe hi
ruim 375.000 gulden ontvangea
Even heeft het erop geleken dat
Tweede Kamer aan deze misser a
eind zou maken. Daar is het
bleven. Het pensioen zal niet worj
afgepakt.
Op zich is dat niet slecht,
kerheid is een groot goed,
moet niet klakkeloos worden
tornd. Stopzetten van dit pensioen
in feite niet minder willekeurig dj
het optreden van de NSB was. Das
het goed dat er in de Kamer geenl
leden zitten die dit pensioen ten ka
van alles willen beëindigen. Maart
is niet goed te praten dat
Kamer wel zes maanden
schijn heeft opgehouden dat ze a
optreden. Deze worst had de Kan
de oorlogs-getroffenen niet
voorhouden.
Het is te hopen dat de Kamervi
gende week besluit het boek Rostva
Tonningen definitief te sluiten, oi
ieder geval dood te zwijgen Ui
met een initiatiefvoorstel waarvan
bij voorbaat vaststaat dat hetg«
tweederde meerderheid krijgt, is ii
mers helemaal niemand gediend
Door Anton Theunissen
HELDEN in de Portugese
geschiedenis, bezongen in
klassieke werken en in
vergeelde schriften van
amateur-dichters, zijn
mensen zonder glorie. On
der hen zijn gekken en ge
niale geesten, dus bijna
gekken, machtswelluste
lingen en moordenaars,
mismaakten, geleerden,
domoren, ziekelijke figu
ren en sadisten. Een kleur
rijk gezelschap van tragi
sche wezens.
Eergisteren is een 'jonge held'
in de rij der verdoemden op
genomen: Otelo Saraiva de
Carvalho. De held van de Por
tugese Anjerrevolutie uit 1974
is als moordzuchtige terrorist
gevonnist. Hij wordt vijftien
jaar opgeborgen in een cel.
Een tragisch lot voor een
man, wiens leven zich heeft
afgespeeld tegen exotische
decors, in kringen van bijna
mythologische personages en
in de duistere sferen van mee
slepende plots. Wie Otelo
heeft gekend, zal niet ver
baasd zijn over het lot dat
hem thans heeft getroffen.
Zijn leven is een bijna klas
siek drama met voorspelbare
afloop.
Otelo was onbetwist de 'lie
veling' van de Portugese An
jerrevolutie. De kleine majoor
met grijs kort haar en met die
merkwaarwaardige wijde,
gevoelige ogen, was het brein
achter de militaire operatie
die op 25 april 1974 in minder
dan 48 uur een einde maakte
aan een fascistisch regiem dat
47 jaar had stand gehouden.
Majoor Otelo voerde de ope
ratie uit in eigen stijl: een
voudig, gedurfd, bijna licht
zinnig en zonder bloedvergie
ten. Van hem was de idee rode
anjers in de lopen van de ge
weren te steken, later het
symbool van de revolutie. De
kleine majoor, gehard in de
jungles van Guinee-Bissau en
Mozambique, kreeg faam
vanwege zijn minachting
voor het protocol, zijn dol
drieste uitspraken en zijn
eigengereidheid. De flapuit
onder de jonge kapiteins en
majoors toonde zich herhaal
delijk een politiek warhoofd,
maar ook een kleurrijk man
van waardevole orginaliteit.
De radicale, anarchistische
avonturier golfde mee op het
bruisende, hoge tempo van de
wilde Portugese revolutie en
waaide mee met de heersende
politieke winden. Hij kwam
uiteindelijk terecht in het
kamp van revolutionair links
en predikte de volksmacht
Otelo Saraiva de Carval
ho. FOTOEPA
van de basis, een vage vorm
van populistische democratie.
Toen de revolutie was uit
geraasd en de politieke par
tijen de koers van Portugal
gingen bepalen, bleef Otelo
eenzaam en verbitterd achter.
Hij was de eerste held van de
revolutie, maar werd ook de
eerste zondebok. Hij werd
verscheidene keren gearres
teerd voor futiliteiten en op
valse aanklachten, trachtte
terug te keren in de arena van
de politiek en belandde uit
eindelijk in schimmige orga
nisaties, die al of niet met ge
welddadige middelen een
nieuwe revolutie wilden ma
ken. Otelo is nu gevonnist,
maar er zijn volop bedenkin
gen en twijfels over zijn aan
deel in een terroristische or
ganisatie. Het doel van de re
genten is echter bereikt: de
held van de revolutie - een rol
die anderen ook voor zich op
eisten - moest een kopje klei
ner worden gemaakt en dat is
in een lang proces gelukt.
Wie Otelo heeft gekend,
hem de afgelopen jaren heeft
gevolgd en zijn boeken heeft
gelezen, kon constateren dat
hij steeds meer naar bizarre
werelden werd gedreven. Te
gelijkertijd voelde hij zich
niet echt betrokken bij de we
reld en raakte ontworteld,
ontgoocheld en eenzaam. Zijn
bestaan speelde zich af in de
leegte. „De wereld van de
ware feiten kan me niets meer
schelen. Ik wil niet meer
schrijven over de trieste wer
kelijkheid, maar over mijn
dromen en fantasieën die me
's nachts komen bezoeken",
schreef hij.
Otelo maakte na zijn cha
rismatische periode als revo
lutionair misschien doelbe
wust de overstap naar een so
litair en verloederd bestaan.
Hij schreef over zijn eigen
morele verval, maar riep ook
graag de mooie uren van glo
rie in herinnering, waarin
verloren onschuld en de on
deugendheid van weleer even
doorschemerden. Maar een
vluchtige terugkeer naar de
dagen van geluk is de mens
niet gegund, concludeerde
Otelo.
Otelo heeft veel onzin uit
gekraamd, maar ook veel
mooie dingen gezegd. Op het
statige Pala?io do Commercio
in Lissabon hoorde ik hem te
gen een enthousiaste menigte
zeggen: „Ik hou van jullie.
Misschien is het nergens goed
voor en misschien wordt het
wel mijn ongeluk." In zulke
uitspraken zien we misschien
de echte Otelo. Een man die
altijd al voorvoelde terecht te
komen in een wereld van on
herroepelijke eenzaamheid en
de man die dolgraag geliefd
wilde zijn. Hij eiste geluk en
rechtvaardigheid, maar zag
van nabij hoe zulke verheven
doelen door onbeheersbare
krachten geblokkeerd
den.
Otelo is een buitenge»»
tragisch wezen. Hij stond
machtig tegenover het nu
lot - en in die zin is li
echte Portugees. Otelo
het en daagde het uit, ont
het toch ongrijpbaar was.!
dreef voort op onbeteugeld
driften. En hoe intelligi
ook, hij kon nooit wil be
doeling van deze krachla
doorgronden.
Otelo beschouwde zijn!
ven uiteindelijk als
onzinnig en grotesk. Een Ia
ce, een mooie grap. Dit to
drong zo diep tot hem doord
hij in een isolement raaktei
uiterst verbitterd. Hij
als een zielepoot rebelles
bleef geloven in de schilt
rende dagen van de anjers
in het geluk van het
gese proletariaat. Hij liettt
ken dat het zinloze gi
zijn, maar hij durfde de a
loosheid uitdagend in de
te kijken.
Otelo is ooit 'het
van Portugals ongeluk'
noemd. Kan zijn. Hij
zijn ondergang meer
voorspeld. Bijvoorbeeld
hij in 1975 een menigte all tooi
toesprak: „Jij bent de werf
aan het veranderen,
jij het einde van deze «s
Zijn woorden klonken
hulpkreten uit een
wereld, waaruit ontsnappeen
al niet meer mogelijk was
Por:
ha
r danea
biza?
RIJSWIJK (ANP) - Door het wet
telijk minimumloon af te schaffei
kan de regering zelf een bijdragi
leveren aan de noodzakelijke ma
tiging van de inkomensontwikke
ling.
Drastische verlaging van het mini
mumloon kan ook, maar afschaffing
verdient de voorkeur. Deze wens ui
de econoom van het Koninklijk Ne
derlands Ondernemersverbonc
(KNOV), drs. L.B.E. Vonk, in het don-
Mini]
Vooral alleenstaanden doen dat
groot aantal mensen is de grens
meer te willen of te kunnen bezu
ding en het verbruik van energie.
Dit is een van de voorlopige
conclusies uit het vervolgon
derzoek naar de financiële po
sitie van huishoudens die van
een sociaal minimum moeten
rondkomen. Bijna tweeduizend
mensen in 34 gemeenten van
verschillende grootte werden
geinterviewd.
Het onderzoek is een vervolg
op het geruchtmakende rap
port 'Minima zonder Marge' uit
1983 van de Gemeentelijke So
ciale Dienst in Rotterdam. Het
definitieve rapport verschijnt
in september. De voorlopige re
sultaten werden donderdag be
kendgemaakt tijdens het con
gres van Divosa - de koepel
van sociale diensten - in Assen.
Het soort huishoudens dat
een eenmalige uitkering krijgt
is wat betreft kenmerken en
cijfermatige verdeling sinds
1983 nauwelijks veranderd.
Hun aantal is in die tijd bijna
verdubbeld.
mee:
venc
slecl
aan
(fina
bouv
met
duur
ten
zijn
ging
dreig
duel
O»
van
land
meer
sumj
het e
proc(
lij kir
maar
vierc
deed
voor.
De totale maandinkomens
gen vorig jaar, ten tijde van
het onderzoek, weliswaar ho
ger, maar dat stelt niet zoveel
voor. De minima verloren in
[oopkracht twaalf procent
linds 1980. Vooral de woonlas
ten stegen. Afhankelijk van het
huishouden was dat dertig tot
veertig Vooral de positie van
alleenstaanden en een-ouder
gezinnen is ernstig verslech
terd. Andere typen huishou
dens betalen ook meer aan
'oonlasten, maar komen er
iets beter af, aldus het voorlo
pige rapport
Meer mensen dan in 1983
nden hun inkomen onvol-
ioende. Een nog veel grotere
~oep is onzeker geworden over
i financiële situatie nu en in
le toekomst. Het rapport 'Mi-
dma zonder Marge' liet een
'erre van rooskleurige situatie
iea Het ging in op de situatie
van de minima in Rotterdam,
itkomsten van het rapport
rachten 60 gemeenten er toe
in eigen beleid te gaan voeren
'ir minima.
vinden
Divosa-voorzitter drs. M.H.J.
'aus uit Breda ziet de situatie
'°or minima de komende jaren
'een maar verslechteren. Uit
ingen worden al lang niet
stijgi
AMS
Oud-
Com:
daga
Comr
ste F
oude
zaam
werk'
zond!
FNV-
volgd
Vai
penni
geme<
derlai
Leidii
zicht!
werd
van h
feder:
FNV'
ren s
jaren
met v
derhe
Door Jan van de Ven
Heieen Dupuis is het eens
met dokter Fenigsen. Ont
sporingen in de gezond
heidszorg dreigen of vin
den plaats. Er kunnen dok
ters zijn, die eigenmachtig
een eind maken aan leven.
„Samenleving noch ge
neeskunde zijn echt geïn
teresseerd in zorgbehoefti-
gen", zegt Dupuis.
Heieen Dupuis, hoogleraar
medische ethiek aan de Rijks
universiteit in Leiden, treedt
in toenemende mate op buiten
de collegezaal om samen met
een groot publiek vragen over
het 'behoren' te stellen. Waar
moet het heen met de relatie
arts-patiënt? Hoe komt het,
dat een beleid dwars kan
staan op de algemeen te noe
men ethiek: de zorg voor het
individu dient optimaal te
zijn.
Waar Fenigsen signaleert
en geschokt reageert, dat
massificatie de oorzaak van
de aangeklaagde ellende is,
zegt mevrouw Dupuis: „Geïn
stitutionaliseerde zorg kan
leiden tot onvrijheid en betut
teling. Tot een verregaand
paternalisme: invulling van
iemands belang door iemand
anders dan hemzelf".
„Mensen kunnen niet wor
den gedwongen bepaalde in
grepen of vormen van zorg te
ondergaan. Deze grote nadruk
op het individueel belang,
waaraan dan mogelijk soms
het collectief belang wordt
ondergeschikt gemaakt,
dreigt op het ogenblik te ver
minderen".
Vele belanghebbenden en
geïnteresseerden houden zich
bezig met de vragen: wat zijn
we in hemelsnaam aan het
doen en waar moet het naar
toe. Vragen, die nooit eerder
hebben gespeeld, en die men
sen in verwarring brengen.
Vragen ook, die de stellers er
van bij elkaar brengen, dik
wijls onder de vlag van de
Stichting Sympoz, een plat
form voor ontwikkelingen
binnen de gezondheidszorg.
De opmerkingen van Dupuis
en anderen zijn aan een Sym-
poz-bij eenkomst ontleend.
In zijn boek 'Euthanasie:
een weldaad?' schrijft Fenig
sen, dat de vragen van van
daag gisteren niet hoefden te
worden gesteld. Artsen wer
den opgeleid in het streven
naar vermogen mensen te
helpen bij herstel van de ge
zondheid. Iedere arts stelde er
een eer in een patiënt weer op
de been te helpen. Elke zieke
was voor de dokter een per
soonlijke uitdaging.
Zijn de dokters zo veran
derd, dat zij het gevecht tegen
een kwaal niet meer zien zit
ten? Voor het oordelen - wie
is tot oordelen bevoegd? - mo
gen niet alle doktoren op een
hoop worden geveegd. Bij een
huisarts loopt een zieke min
der kans op onverschilligheid
dan bij een ziekenhuis-spe
cialist. Bij de een is een per
soonlijke relatie meer voor de
hand liggend dan bij de ander.
De huisarts zal een ziekte
nog als persoonlijke uitdaging
zien. De specialist krijgt er
dagelijks zoveel onder ogen,
dat hij zich een lopende band
werker waant. Om op het
puntje van zijn stoel te kun
nen zitten heeft een specialist
iets bijzonders nodig. Met een
opvallend resultaat kan hij
dan uitstijgen boven de vele
collega's, die ook op 'zijn
werkvloer' rondlopen.
„Zorgbehoeftigen", zo zegt
mevrouw Dupuis, „geven
geen aanleiding tot spectacu
laire daden. Men ziet weinig
resultaat van alle kosten en
inspanningen. Maar de zorg
van dit niveau is volstrekt on
misbaar. Chronisch zieken,
gehandicapten, ze zullen er
altijd zijn. Het is merkwaar
dig dat het minst aanspre
kende type zorg het slechtst
kan worden gemist".
De zorgcultuur in de grote
instellingen voor gezond
heidszorg kalft ook door an
dere oorzaken af. F. Heeger,
hoogleraar ethiek aan de
Rijksuniversiteit Utrecht,
constateert: „De zorgvraag
neemt toe. Er komen meer
oudere mensen, meer met
hart- en vaatziekten, meer
met andere ziekten." De mid
delen om het groeiende leger
hulpzoekers te helpen zijn of
worden, onder andere door
bezuinigingen, schaars. Wat
nu?
„Wil het zorgmanagement
de kosten beheersen", zo
meent Heeger, „dan staat het
voor de vraag: welke syste
matische selectie van patiën
ten kunnen wij verdedigen
ten overstaan van allen? Een
strikt medische of een veel
hardere: selectie bijvoorbeeld
ook op leeftijd, persoonlijke
kenmerken, sociaal gedrag,
leefomstandigheden, belang
voor de directe omgeving of
maatschappelijk belang?"
Heeger komt er niet uit.
Evenmin als I. de Beaufort,
medewerkster aan het Insti
tuut voor Gezondheidsethiek
in Maastricht. Mevrouw
Beaufort kwelt zichzelf en
anderen met de vraag: stel
dat ik tien aidspatiënten heb
en maar voor twee een ge
neesmiddel. Wie moet ik darf
helpen? „Je mag niet alle pa
tiënten laten sterven, omdat
jij bang bent voor de keuze, of
omdat je niet iedereen kunt
helpen". „We weten allemaal
dat belangrijke mensen in de
politiek of andere nationale
beroemdheden soms voorrang
krijgen".
Welke zieke mag nu beter
Stair t
oms l
Stw*
besü
worden? De Beaufort: J
het gevoel dat ik voor
moet spelen. Het maken t
een keuze hoort niet tot
taak." De keuze aan de p
tiek overlaten? „De grote
teerformule. Wie zegt dat?
litiek Den Haag de waai
in pacht heeft?" Als er I
lecteerd moet worden
dient dat volgens De Bead]
te gebeuren volgens
res, waarbij het toev
Andere kunstgrepen
sche, politieke, financiële,
slissingen vanuit andere
valshoeken) berusten op
jectieve grondslagen.
strekken, laat het lot
sen. Dan maakt iedereen'
kans.
De wetenschappers,
grenzen van het behoren]
tasten, zijn er niet voor,
doktoren eigenmachtig W
len wie mag leven en
sterft. Of het nu gaat
slissingen voorkomend
brek aan geneesmid®|
ruimte, geld, geduld; de1
mag niet voor god spelen
We zijn nog lang niet t
dat alle artsen over leve1]
dood beschikken. Getuig8
proces in Almelo, waar
echtgenoot vecht voor
beeindigen van zijn vr»
leven. De vrouw ligt
tien j aar in coma. Toch r®
ren artsen een einde aan
uitzichtloosheid te maken
Derde aflevering van .-- -
serie. Geplande verschij^
ta: woensdag 20, donderfl"
vrijdag 22 en zaterdag 23 hp
DEN HAAG wordt vaak aan incident'
'r gevoelige onderwerpen worden d<
besprongen. Het dan ontketend
ra kUi'in een resolute motie. Politiek
acht getoond en gaat gehaast verder i
er>de klus.
nm!6[fssantis echter de vraag wat er
rnt. Worden ze even beslist uitgevoerc
of komt een aantal terecht in een
i te voeren moties'. Divosa-de veren
j7al® diensten heeft bewezen dat d<
meid geen theoretische is. In 1983 pi
iini Dienst van Rotterdam het
'ma zonder Marge'. Uit een onder
sra. rT?et een minimum-inkomen steeds
levensbehoeften. De Tweede Kar
i om een motie aan te nemen waarir
«jedaan naar de schuldpositie va
an dat fraaie voornemen is tot nu to
alsmaar uitblijven van het onderzi
o aanleiding om het eerste onderzot
e herhalen. Uit de cijfers blijkt dat de
'verslechterd. De minima verloren s
>n „?°pkracht en voor veel mensen is
Hel® meer te bezuinigen,
nan een conc'usie die door ieder we
aedeëld. De feiten geven echter anc
en in situa1ie van dit moment voorsp
nbJr?? bet kabinet al met plannen ron
>vo en vermindering van de huurs
ërs oed zullen hebben op het inko
zullen in de Tweede Kamer de
irinnn V1 9evoerd over de aanvaardb.
oefen ar lotussen zouden onze p
idsr,ns,chamen voor hun laksheid. C
h hfthk naar de schuldpositie van d<
m' n» n zij juist die mensen in de I
ordtbe |dee' afhankeliJk zijn van wat
al'
