LAURENCE OLIVIER WORDT VANDAAG TACHTIG JAAR Ontroerende film over ouderdom 0 s TWEE SCÈNES. Een sadis tisch ogende, oude nazi pro beert met behulp van een tandartsboor een jongeman een geheim te ontfutselen; een ste op Simon Wiesen- thal lijkende oude man jaagt verbeten op de be ruchte dr. Mengele. Belofte Oscar Liegen JASPERINA DE JONG IN 'VROEGER IS DOOD' Observerend VRIJDAG 22 MEI t 1 Zomerprogramma in Breda met kwaliteitsfilms H pflSTEM GIDST NEDERLAND 1 NEDERLAND 2 SPEELFILMS OP TV ZATERDAG ZONDAG MAANDAG DINSDAG WOENSDAG DONDERDAG DUITSLAND 1 00.00 \Suske en Wiske: *<imbone DE STEM T2'Z Hij liet de mensen lachen' Door Wil Kester Twee types die lijnrecht tegen over elkaar staan. Toch worden deze Szell in 'Marathon Man' en de pseudo-Wiesenthal in 'The Boys from Brazil' door één en dezelfde persoon tot leven ge bracht. Door Laurence Olivier, de 'beste acteur aller tijden', en niet alleen voor de chauvinisti sche Britten. Vandaag wordt de 'grand old man' van de Engelse cinema tachtig jaar. Al vanaf zijn prille jeugd heeft de domineeszoon een voorliefde ge toond voor toneelspelen. In de huid van een ander kruipen begint bij hem als een spelletje, maar zal spoe dig Oliviers leven bepalen. Zal zijn leven zijn. De jonge Olivier, zijn voorouders zijn uit Frankrijk gevluchte Huge noten, krijgt toneellessen van de be faamde Elsie Fogerty (1866-1945). Zijn ouders verzetten zich geen mo ment tegen zijn ambities, integen deel, zij hebben hun zoon altijd ge motiveerd door te zetten. Op vijf tienjarige leeftijd boekt Laurence Olivier zijn eerste succes. In Strat ford on Avon debuteert hij in een schoolvoorstelling als Catharina in 'De getemde feeks'. Een stuk van Shakespeare en deze auteur zou in het verdere verloop van zijn toneelloopbaan een voor name rol blijven spelen. Sinds die gedenkwaardige avond in 1922 heeft Olivier alle stukken van de grootste Engelse toneelschrijver op zijn re pertoire gehad. Met zeer veel succes. Zijn roem werd alleen maar groter, toen hij in het begin van de jaren dertig de Birmingham Repertory Company verruilde voor het be faamde Old Vic gezelschap, waar mee hij naast Shakespeare ook met stukken van Ionesco, Shaw, Tsje- chov en O'Neill aan de weg timmer de. Niet alleen als toneelspeler, maar minstens zo bekend werd Laurence Olivier als filmacteur. In 1930 arri veerde hij voor de eerste keer in Hol lywood, maar voorlopig kwam de Engelsman niet veel verder dan het etiket 'belofte'. In 1936 zou 'Fire over England', handelend over de Engels- Spaanse oorlog, zijn doorbraak bete kenen. Het werd bijna Oliviers laat ste film, want het scheelde tijdens de opnamen een haartje of hij had zijn nek gebroken, toen hij bij een duik overboord verkeerd in het vangnet terecht kwam. Aan inzet heeft het Laurence Oli vier trouwens nooit ontbroken, want in zijn carrière liep hij driemaal een gescheurde achillespees op, twee maal een gescheurde kuitspier en een gebroken enkel. Lord Olivier. Geen gebroken nek, maar wel zijn tweede echtgenote hield Olivier aan 'Fire over England' over. Na geschei den te zijn van de actrice Jill Es- mond trad hij in het huwelijk met Vivien Leigh, die in deze film naast hem de hoofdrol speelde. Vijf jaar later, in 1941 stond het paar opnieuw in één film, in 'Lady Hamilton'. Voor Winston Churchill zou deze rolprent over Lord Nelson's gedoemde lief desrelatie zijn lievelingsfilm wor den. In de tussenliggende jaren scoorde het echtpaar ieder afzonderlijk hoog met films, die naar beroemde ro mans waren gemaakt. Olivier schit terde in 'Wuthering Heights', een meesterwerk van William Wyler naar het boek van Emily Brontë (ko mende dinsdagmorgen om 10.23 uur trouwens te zien op Duitsland 1), 'Rebecca' van Alfred Hitchcock naar de roman van Daphne du Maurier en 'Pride and Prejudice' naar de roman van Jane Austen. Vivien Leigh verdiende zelfs een Os car voor haar rol van Scarlett O'Hara in de veelvoudig bekroonde film 'Gejaagd door de Wind'. Lau rence Olivier moest tot 1945 wachten eer hem die eer te beurt viel. In dat jaar kreeg hij in Hollywood een spe ciale Oscar voor zijn werk als acteur, regisseur en producent in en van 'Henry V'. Ook zijn 'echte' Grammy Award ontving Olivier via een Shakes- peare-vertolking. In 1948 werd hij onderscheiden als beste acteur voor zijn prestaties in 'Hamlet'. Deze ook door hem geregisseerde film kreeg bovendien het predikaat 'beste film van het jaar' opgeplakt. Laurence Olivier hield aan 'Ham let' nóg een onderscheiding over. De acteur werd in de adelstand verhe ven en mocht zich vanaf dat moment 'Sir' noemen. Later zou hij nog een treetje hoger stijgen op de adellijke ladder. Na in 1968 eerst 'No' gezegd te hebben op het aanbod van de toen malige premier Harold Wilson hem in het Hogerhuis op te nemen, be zweek Olivier twee jaar later toch. Lord Olivier heeft daar overigens tot dusverre slechts éénmaal het woord gevoerd: tijdens zijn zeer bloemrijke maidenspeech. Maar hij ziet zijn 'lordship' dan ook als een erkenning van zijn beroep niet van zijn per soon. Als King Lear (1983). - fotoap Laurence Olivier als Heathcliff in 'Wuthering Heigts' (1939). - fotoanp Als de stervende Lord Marchmain in 'Brideshead Re visited'. - foto kippa Sinds de jaren veertig heeft Lau rence Olivier zich ook zakelijk steeds nadrukkelijker met film en toneel bemoeid. Niet alleen als producent, maar ook als directeur. Eerst van de Old Vic, later van het door hem op gerichte National Theatre. Die ver gaarbak van jeugdig talent bracht tot nu toe bekende acteurs als Derek Jacobi en Jeremy Irons voort. Olivier heeft altijd een enorme werklust aan de dag gelegd. 'The prince and the showgirl' met Mari lyn Monroe, The Entertainer', waarin hij de hoofdrol speelt naast Joan Plowright, de derde en huidige mrs. Olivier, 'Spartacus' en 'Sleuth', met Michael Caine zijn slechts en kele van de vele films waarin hij sinds de jaren vijftig een hoofdrol vertolkte. Het toneel bleef echter zijn grote liefde, met William Shakespeare als de rode draad. In 1965, hij is dan bijna zestig, speelt Sir Laurence Oli vier in Londen als Othello de wel licht beste rol uit zijn hele carrière. Dat levert de volgende anecdote op: Na een avond, wanneer een opvoe ring nog beter uitvalt dan anders, vormen zijn medespelers nadat het doek is gevallen een erehaag. Onder luid applaus loopt Sir Laurence naar zijn kleedkamer en smijt de deur met een bons achter zich dicht Ver ward kijken de anderen elkaar aan en door het sleutelgat vraagt Iago (Frank Finlay): „Wat is er Larry, het was toch fantastisch?". Waarop het gesmoorde antwoord luidt: „Ik weet verdomme ook wel dat het schitte rend was, maar ik weet niet hoe ik het deed. En hoe kan ik dan nog een keer zo doen". Het typeert de man voor wie acteren veel meer betekent dan in de huid van een ander kruipen. Zelf heeft hij er een heel simpele verklaring voor: „Wat is acteren meer dan overtui gend liegen?". Lord Olivier kan het als geen an der. Het opmerkelijke is, dat een van de bekendste en meest bekeken ge zichten van deze eeuw rustig op straat kan lopen zonder herkend te worden. Opvallend, zeker ook in dit televisietijdperk. Want ook in dat medium heeft Lord Olivier furore gemaakt. 'Brideshead Revisited', 'Ebony Tower', 'Lost Empires' en na tuurlijk zijn uit 1983 stammende fantastische tv-optreden in 'King Lear' droegen daartoe bij. Een spierkwaal houdt de tachtig jarige sinds dat jaar van het toneel met filmen is hij zeer onlangs ge stopt, omdat zijn geheugen ook geen honderd procent meer is. Lord Oli vier valt alleen nog via de radio te beluisteren, het voorlezen van ge dichten of andere teksten bekoort hem wel. Zijn veerkracht is bewon derenswaardig, want hij heeft al vele ziekten doorstaan. Om in condi tie te blijven zwemt hij dagelijks vijftig meter, maar staat wel onder permanente medische controle. Mocht de dood echter bij hem aan kloppen, en lord Olivier is er niet bang voor, dan heeft hij zijn graf schrift klaar. 'Hij liet mensen lachen' moet er op zijn grafsteen gebeiteld worden. Een typisch Brits understa tement voor de beste acteur aller tij den. Door Marjan Mes EEN MOOIE, 'kleine', sterk geacteerde film over ouder dom, dementie, sterven, maar ook over de cyclus van het leven en de relatie ouders-kinderen is 'Vroeger is dood' van Ine Schenkkan. Het is een opmerkelijk speel filmdebuut van een 45-jarige cineaste, die een jarenlange er varing heeft met de montage van speelfilms. Zij monteerde o.a. 'De Vierde Man' en 'Flesh and Blood' van Paul Verhoeven op dynamische wijze. Haar eerste eigen avond vullende film is een stuk in troverter en wil allerminst amusement of sensatie bieden. Integendeel; artistieke bezon kenheid en een totale afwezig heid van effectbejag kenmer ken 'Vroeger is dood', dat is ge baseerd op het gelijknamige boek van Inez van Dullemen. Daarin beschrijft deze de laat ste levensperiode van haar ouders en hun overlijden. Jasperina de Jong speelt de rol van de schrijfster, die met grote liefde en toewijding - als enige van haar broers en zus ters - haar ouders terzijde staat bij hun ziekbed. Het beeld dat Schenkkan schept, is een stuk milder dan dat van Van Dulle men. Gevoelens van rancune en teleurstelling, van diep ver driet of verzet komen in deze mooi geobserveerde film nau welijks aan bod. De dochter blijft in zekere zin toch teveel een goede engel, al werd ik pas de dag na het zien van 'Vroeger is dood' door deze gedachte be slopen. Tijdens het kijken naar het ontroerende spel van Jasperina de Jong en van Max Croiset als haar dementerende vader werd ik geboeid en vooral ook ge troffen door de manier waarop hun relatie in heden, verleden en herinnering filmisch is ver beeld. Behalve het integere spel van Jasperina de Jong (die nog nooit zo 'gevoelig' is geweest) is de sterkste kant van deze rus tig observerende film de ma nier waarop die drie elementen met elkaar zijn vermengd. On getwijfeld heeft Schenkkans jarenlange ervaring met beeld montage haar hiertoe in staat gesteld. Zelden zie je bij een Neder landse speelfilm zulke mooie, overtuigende overgangen van heden naar verleden en werd het herinneringsproces zo tref fend uitgedrukt. De keuze van de ouderwetse lokaties is bo vendien uiterst sfeervol en kunstzinnig. De relatie van de vrouw met haar dementerende vader - ooit procureur-gene raal van een gerechtshof en een rustige, vriendelijke intellectu eel - is sterker dan die met de egocentrische, artistieke moe der (Elise Hoomans). Het blijkt uit de herinneringsbeelden uit haar jeugd, die telkens bij haar opdoemen als ze geconfron teerd wordt met de hulpeloos heid van haar vader. De moe der wil hem niet langer in huis hebben en hij wordt door de kinderen naar een verzor gingstehuis gebracht, waar hij verder aftakelt, terwijl de moe der thuis in haar grote ouder wetse vertrekken eveneens li chamelijk en geestelijk achter uit gaat. Totdat ook zij moet worden opgenomen en nog eer der overlijdt dan haar echtge noot. Jasperina de Jong als de toegewijde dochter met haar de menterende vader (Max Croiset) in 'Vroeger is dood'. foto classics films bv Behalve dat de dochter ein deloos geduld heeft, naast de zorgen voor haar gezin met twee kinderen, zien we haar ook als schrijfster de systeem- kaarten sorteren waarop zij gegevens genoteed heeft over de gebeurtenissen. Kennelijk wil zij er over gaan schrijven, maar daarin blijkt de film het minst overtuigend. Het schrij versschap van de hoofdpersoon had net zo goed achterwege kunnen blijven, want wordt te weinig uitgewerkt en is daar door ongeloofwaardig. De va kantie in Griekenland van het gezin' komt enigszins als een stijlbreuk, al slaagt Schenkkan er wel in om in die beelden te verwijzen naar de symboliek van een nieuwe generatie, die de oude zal opvolgen. 'Vroeger is dood', van Ine Schenkkan draait in Filmhuis Concordia. Van 21 mei tot en met 3 juni (19.30 en 22.00 uur). »v.v Van onze filmredactie KWALITATIEF aantrek kelijke films van oudere da tum kunnen deze zomer in Breda zowel in het Filmhuis Concordia als in een van de Cinésol-bioscopen worden bekeken. In de laatste bioscoop wordt zes weken lang iedere dag een an dere film vertoond tijdens de Filmzomer 1987; van half juni tot begin augustus. Filmhuis Concordia draait van 25 juni tot en met 2 septem ber twintig belangrijke Ita liaanse films onder de titel 'De mooiste Italianen'. Op het pro gramma staan o.a. 'De Nacht portier' van Liliana Cavani, 'Dood in Venetië' van Visconti, 'Teorema' van Pasolini, 'Vrou- wenstad' van Fellini, 'Padre Padrone' van de gebroeders Taviani, 'Professionele Repor ter' van Antonioni, 'La Nuit de Varennes' van Ettore Scola en Tre Fratelli' van Francesco Rosi. :'-:W ©S 'A Room with a View* van James Ivory naar de roman van E.M. Forster blijft in Cinesol 3 in Breda. Prach tige en geestige film met een rake karaktertekening van de personages uit de betere Britse kringen aan het be gin van de eeuw. Een jong meisje wordt snel volwas sen door twee indringende gebeurtenissen tijdens haar vakantie in Florence. Hoofdthema is de botsing tussen de starre Victo riaanse moraal en de na tuurlijke instincten. 'Round Midnight' van Bertrand Tavernier gaat door in Cinesol 2 in Breda. Ontroerende jazzfilm met de bejaarde tenorist Dexter Gordon in de hoofdrol. Beeld en muziek vormen een perfecte eenheid. De composities van Herbie Hancock werden met een Oscar bekroond. Een must voor jazzliefhebbers (be bop). 'De Naam van de Roos' is geprolongeerd in Grand Theater in Breda. Duistere horror-story in een middel eeuws klooster, gebaseerd op het boek van Umberto Eco. Vooral het thriller-ele ment daaruit werd ge bruikt, maar de filosofische diepgang ontbreekt. Regis seur Jean-Jacques Annaud heeft zijn middeleeuwse wereld bevolkt met per verse monsters. Sean Con- nery speelt de Franciscaan William van Baskerville. The Color of Money' met Paul Newman en Tom Cruise gaat verder in Cine sol 1 in Breda en Cinem'ac- tueel 3 in Bergen op Zoom. Rivaliteit tussen een ex-bil- i Central jartprof en een niale biljarter die ta' kneepjes van het vals om geld wil leren. Scorsese maakte een maar nauwelijks sende film. De Koning van in Hulst brengt de Be][ film 'Mascara', daarin Derek de 'Iris' van Mady Saks nog vertoond in Geertruidenberg en belaer in Etten-Leur. the Top' met Sylvè Stallone blijft in Breda, City 2 in Roosénd Centraal in Geerhnjj berg, Roxy 2 in Zoom en de Koning vani geland in Hulst. Tlatoon' van oii Stone is geprolongee- Casino 1 in Breda en in Bergen op Zoom. Éerij documentaire-achtige tj namfilm zonder rom en helden, die de ver]» ring van een Amerika peloton in een zink jungle-oorlog wil Bekroond met o.a. vierl cars. Een pak slaag griezelfilm van Hacks der over een moorden met ijzeren mesnagels 'Children of a lea God' gaat door in in Breda. The Golden0 met Eddie Murphy is nq zien in Casino 4 in Cinem'actueel 2 in 1 op Zoom en Luxor ii neuzen. 'Bambi', rende, klassieke Disney- kenfilm blijft in de Casi matinees. Als matineefilm herhaalt de rfgOS vanmiddag 'Een pak slaag' van Bert Haanstra. Anton Koolhaas schreef het gelijknamige boek en be werkte ook het scenario. Hoofdpersoon is de kleurloze Hein Slotter. Een kwart eeuw geleden kreeg hij van zijn schoonvader Slieps de leiding van de kinderwagenfabriek. Slieps passeerde hiermee zijn eigen zoon Kees. [20.20] The exorcist Veronica presenteert van avond een dubbele portie griezelen. Allereerst is de succesvolle film The exor cist' van William Fried kin te zien. Het verhaal gaat over een jong meisje van twaalf jaar, gespeeld door Linda Blair, dat bezeten is door de duivel. Haar moeder roept de verschillende in van f®- priesters, die proberen de de- A Nightmare on E mon uit te drijven. Vier jaar street 2 is nog te ziet |ater maakte John Boorman Casino 2 in Breda. Spa® j,et vervolg The exorcist II: de, net met tè gruwt® vhe heretic', die Veronica als nachtfilm uitzendt. 22.45 Tot elkaar verdoemd Onder de titel Tot elkaar verdoemd' zendt de IKON een Duits tv-debat uit over een in Duitsland en Israël uitgezonden toneelstuk. In beide landen wekte de opvoe ring van 'De Palestijnse' van Joshua Sobol grote beroe ring. Het toneelstuk gaat over een Israëlisch-Arabisch televisieteam. Een jonge Pa lestijnse is door een groep extreem-rechtse joden in elkaar geslagen, omdat zij voor een linkse jodin werd aangezien. Robin Hood junior (Engeland 1975, Ned. 1,16.10 uur), houdende Robin Hood-variant voor de jeugd metl Chegwin in de titelrol. The golden blade (USA 1953, Ned. 1,17.41 uur). Sprookjij 1001 Nacht, waarin Rock Hudson de dood van zijn vadw j wreken. Een magisch zwaard helpt hem daarbij. The eyes of Laura Mars (USA 1978, Ned. 2,20.45 uur), volle modefotografe ziet moorden, voordat ze gebeurd! Fay Dunaway in een spannende thriller van Irving I" ner. Black Emanuelle (Italië 1976, Ned 2,23.15 uur). Italiaanstij riant op de Emanuelle-softpornofilms. Met de Nederlai Laura Gemser. Dr. Phibes rises again(Engeland 1972, Did. 1,22.05 uur) ïj volgfilm met Vincent Price als dr. Phibes. Ditmaal is m zoek naar een toverdrank om zijn vrouw weer tot leva| kunnen wekken. Wait until dark(USA 1967, Did. 1, 00.15 uur). Thriller i Audrey Hepburn in de rol van een blinde vrouw, died een bende gangsters wordt geterroriseerd. Bhowani Junction USA 1955, Did. 2,20.15 uur). Liefde met Engelsman en een halfbloed in het India van 1941,1 Gardner en Stewart Granger. Mr. Smith goes to Washington(USA 1939, Did. 3 WDF.J uur). Film van Frank Capra over een jonge senator, die a dekt dat politiek in Washington corrupt is. James Stewsit| de senator. The thin man(USA 1934, België 1,16.00 uur). Komische d tivefilm naar de roman van Dashiell Hammett. Met Mya Loy en William Powell. Amy (USA 1981, Ned. 1, 20.20 uur). Ongelukkig getrou vrouw verlaat haar echtgenoot om gehandicapte 1 les te geven. Walt Disney-film met Jenny Agutter. Shoot the moon (USA 1982, Did. 1, 21.00 uur). Albert F en Diane Keaton als een ruziënd echtpaar, dat uit elh gaat en daar toch geen vrede mee heeft. The flying deuces (USA 1939, Ned. 1, 16.28 uur). Laure| Hardy nemen dienst in het Vreemdelingenlegioen. Jiue xiang (China 1985, Did. 1,23.00 uur). Componist vasj ditionele volksopera's raakt na de communistische rev: uit de gratie. Wuthering heights (USA 1939, Did. 1, 10.23 uur). He'! roemde liefdesdrama van Emily Brontë. Laurence 0.;| als Heathcliff en Merle Oberon als zijn geliefde Kathy. Forbydelsens element(Denemarken 1984, Did. 2, 22.451 Politieman laat zich hypnotiseren om een serie moordaj te lossen. Film noir van de jonge Deen Lars von Trier. Brandende liefde (Nederland 1983, Ned. 1,21.42 uur). Val ming van roman van Jan Wolkers door Ate de Jong.Fj Jan Rens speelt de kunstenaar, die verliefd is op get»1! vrouw, Monique van de Ven. 1 First monday in october(USA 1981, Did. 1,20.15 uur). die rond eerste vrouwelijke rechter bij het hooggerecWj in VS. Met Jill Clayburgh en Walter Matthau. I Once a thief (USA 1964, Did. 1,23.45 uur). Alain Deloru-j jevangene met goede voornemens. Eten wraakzuchtige Pf ieman rijdt hem voortdurend in de wielen. The great dictator (USA 1940, Did. 2, 22.55 uur). Chaplin-satire, met unieke parodie op Adolf Hitler. The docks of New York (USA 1928, Did. 3 WDF, 22.301 Een stoker redt het leven van een hoertje dat zelfmoowj plegen. In serie met stomme films van Josef von Stern» Der schönste Tag meines Lebens (Oostenrijk 1957, 15.35 uur). Hongaars vluchtelingetje komt bij de Sangerknaben terecht Follow the fleet (USA 1936, Did. 2, 10.10 uur). Musiö met Fred Astaire en Randolph Scott, die verliefd zijn I zusjes Ginger Rogers en Harriet Hilliard. f Frtthlingssinfonie (W.-Duitsland 1983, Did. 2,14.30 uujJJ stassja Kinski en Herbert Grönemeyer in de liefdesge» denis van Clara Wieck en Robert Schumann. Spirit of the wind (USA 1979, Did. 2,17.05 uur). Film °ï£J diaan, die de eerste wereldkampioen sleehonden^ werd. Body and soul (USA 1947, Did. 3 WDF, 20.15 uur). Jol»1! field als een bokser, die zich gewetenloos een weg:i' top baant. Le banquet des fraudeurs (België/W.-Dld. 1951, 16.00 uur). De verwikkelingen in een Vlaams smok*6" dorp vlak voor de standkoming van de Benelux. American gigolo [Door de BRT wordt van- avond 'American gigolo' met Richard Gere uitgezonden. [Als de knappe Julian Key verleent hij zijn diensten aan rijke vrouwen. Op een avond krijgt Julian bezoek van Mi- I chelie, een vrouw van een se nator. De volgende dag leest [bij in de krant, dat een vrouw is vermoord, aan wie [hij eerder op de avond een soek heeft gebracht. De [verdenking valt op Julian, maar hij kan Michelle niet verraden. Nachstes Jahr, selbe Zelt Ellen Burstyn en Alan Alda spelen in de verfilming van de Broadway-komedie 'Same time, next year", die de ARD uitzendt. Doris en George rijn beiden getrouwd, maar niet met elkaar. Ze worden toevallig verliefd in een klein motel aan de Californische kust. In het vervolg ontmoe ten zij elkaar daar ieder jaar op dezelfde tijd en delen be halve het bed ook hun herin neringen en gedachten. i. in ïoorwt' Oil jtvM mtlóit hof hoté humt me behind nor 1

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1987 | | pagina 18