Slovenië: Het andere Joegoslavië
TEKORTEN AAN VOEDSEL DOOR MISLUKTE LANDBOUW- POLITIEK
n
Sovjet-Unie lonkt
naar marine-
basis in Albanië
RAKETTEN!
ompromis bi
WELVARENDE DEELREPUBLIEK WIL MEER VRIJHEID
AMSTERDAMS!
Jnilever als ral
öp lager Damral
DE STEM DINSDAG 19 ME11987
TIRANA (AP) - Afgesloten van de buitenwereld.
Dat is Albanië. Maar de regering ontkent dat het
land geïsoleerd is.
Verboden
Vrouwen
Onbeschermd
Weke onderbuik
pflSTEM BUITENLANE
Goede lonen
Geremd
Steun
T47
Albanië moet tol
gaan
betalen voor isolement
De ruim 2,5 miljoen inwoners in het communistische land
zijn verstoken van vele gemakken waarover vele andere
Europeanen wel kunnen beschikken.
Aan de andere kant zijn er in
het land geen verkeersopstop
pingen, is de vervuiling zeer
beperkt en komt geluidsover
last nauwelijks voor of het
moet komen van de paar auto's
die aan enkele partijfunctiona
rissen ter beschikking zijn ge
steld of van de autobussen.
In politiek opzicht is Albanië
een eigenzinnige loot aan de
stam van de volksrepublieken.
In 1968 trad het land uit het
Warschau-pact na in 1961
openlijk ruzie te hebben gekre
gen met grote broer Sovjet-
Unie. De vroeger hartelijke be
trekkingen met China werden
na 1977 sterk teruggeschroefd.
De belangrijke Chinese hulp
werd in 1978 zelfs helemaal
stopgezet.
De Albanese Partij van de
Arbeid voelt zich de enige ware
vertegenwoordiger van het
marxisme-leninisme. De be
volking wordt door het partij -
orgaan Zeri i Popullit bijna da
gelijks opgeroepen om mee te
werken aan de opbouw van het
land dat naar Westerse maat
staven achterlijk blijft.
Per jaar bezoeken zo'n 6.000
buitenlanders Albanië. Die
buitenlanders maken bijna al
lemaal, ongeacht het doel van
hun bezoek, dezelfde, strikt ge
reguleerde reizen onder leiding
van een gids. De contacten die
deze buitenlanders kunnen
maken met de Albanezen zijn
zeer beperkt.
De regering verbiedt alle bui
tenlandse kranten en tijd
schriften en buitenlandse tele
visie- en radiozenders zijn ta
boe nadat begin jaren zeventig
de staat „in naam van het volk"
besloot alle antennes weg te
halen waarmee Italiaanse of
Joegoslavische programma's
konden worden ontvangen.
De staat in Albanië is overal.
Media staan in het teken van
propaganda, evenals de kun
sten. Afwijkingen van de par
tijlijn zijn onmogelijk. Schrij
vers bijvoorbeeld moeten zich
aansluiten bij de Schrijvers
bond maar voordat ze lid kun
nen worden en een geïmpor
teerde schrijfmachine kunnen
krijgen, moeten ze eerst twee
handgeschreven verhalen inle
veren die door de staat zijn
goedgekeurd en kunnen wor
den uitgegeven.
Verschillende Albanese
functionarissen geven toe dat
het marxistische land, waar
Stalin nog geëerd wordt en de
twee jaar geleden overleden
partijleider Enver Hoxha als
een soort god aan het volk
wordt voorgesteld, ver achter
ligt wat betreft levensstan
daard en technische ontwikke
ling. Maar, zo wordt er aan toe
gevoegd, men moet deze lang
zame ontwikkeling ook zien te
gen de achtergrond van meer
dan vier eeuwen overheersing
door Ottomaanse Turken, ver
raderlijke heersers en de bezet
ting door Italianen en Duitsers
in de Tweede Wereldoorlog.
Het land mag dan weliswaar
achterlijk zijn en de mensen
mogen er een karig bestaan
hebben, het volk is aan de
macht en Albanië heeft grote
stappen vooruit gemaakt, zo is
te horen.
Wie er in slaagt het land bin
nen te komen, kan vanuit de
bus van het vliegveld Rinas
naar de 20 kilometer verder ge
legen hoofdstad Tirana zien
hoe op de akkers voornamelijk
vrouwen werken met eenvou
dige hulpmiddelen. Mannen
zijn nauwelijks te bespeuren.
„Die werken in de fabrieken",
zal de Albanese gids uitleggen.
En als het opvalt dat de straat
hoeken en de koffiehuizen in
het mediterrane dorpen en ste
den zo druk bezet zijn dan
hoort men de gids spreken over
de pauze van de fabrieksarbei
ders.
De afwezigheid van particu
lier gemotoriseerd verkeer
maakt dat straten en wegen
gevuld zijn met ezelskarren,
oude tractoren, mensen en die
ren. Het hart van Tirana, het
grote Skanderbegplein, doet
enigszins grotesk aan, omdat
het bijna afwezige verkeer
door een agent wordt geregeld.
De parken en de straten zijn
opvallend schoon maar de win
kels zijn schaars bevoorraad.
Sommige buitenlanders menen
dat de voedselsituatie in Alba
nië verslechterd is. Ramiz Alia,
4.
it
r*
CP«ou.r«,4))f
De politiek is in Albanië overal, tot op het strand toe.
FOTO ANP
Vrouwen nemen een prominente plaats in in het Albanese straatbeeld. Het lijkt alsof zij er
het meeste werk verrichten.
FOTO AP
de opvolger van Hoxha als par
tijchef, heeft het voedselpro
bleem ook aan de orde gesteld
tijdens de vergadering van het
Centrale Comité op 22 en 23
april.
De regering zou ingezien
hebben dat de gecentraliseerde
landbouwproduktie niet ge
slaagd is en er zou gepoogd
worden om kleinere coöpera
ties op te zetten.
Door het zelfverkozen isole
ment en de breuk met China
blijft Albanië genoodzaakt
zichzelf te voorzien. Tot 1978
nam China de tekorten op de
handelsbalans voor zijn reke
ning maar sindsdien worden de
importen en de exporten in ba
lans gehouden.
Tijdens de vergadering van
het Centrale Comité wees Alia
op de tekorten van vlees en hij
eiste een toename 40 procent
voor 1990 in de vlees- en zuivel-
produktie.
Over de technische achter
stand maakt men zich in Alba
nië blijkbaar geen zorgen. Ha-
mid Beqja, een professor in de
psychologie, meent dat „het be-
langrijkste probleem de inten
sieve exploitatie van alle na
tuurlijke en menselijke bron
nen" is.
Beqja wijst daarbij op de
emancipatie van de Albanese
vrouwen. Die nemen welis
waar deel aan het produktie-
proces maar door de moeilijk
uit te roeien traditionele op de
man gerichte moraal zijn zij
overwerkt. Van staatswege zijn
vrouwen gelijk, maar in fami
liekring is de stem van de man
nog altijd meer waard dan die
van de vrouw, aldus Beqja.
TIRANA (UPI) - Moskou lonkt nog steeds naar
Albanese marinehaven Valona, die het na de breuk
met Albanië in 1961 kwijtraakte, zo zeggen westerse
diplomaten in Tirana.
.oh!
Valona, of Vlorë, was tot de
breuk in de bilaterale be
trekkingen de enige perma
nente marinebasis van de
Sovjets in de Middellandse
Zee. De kans op een terug
keer van de Russen wordt
in diplomatieke kringen
echter niet hoog aangesla
gen.
Oosteuropese diplomaten
in de Albanese hoofdstad
zeiden dat zij gedurende de
afgelopen periode, vooral
na de dood van de Albanese
leider Enver Hoxha in 1985,
regelmatig boodschappen
van de Sovjet-Unie hebben
doorgegeven aan de Alba
nese leiding. Ook versche
nen er in de Russische pers
de afgelopen twee jaar ver
scheidene artikelen waarin
werd opgeroepen een einde
te maken aan de „abnorma
le" relatie tussen de twee
landen. De pogingen van de
Sovjets bleven tot nog toe
zonder resultaat.
Een westerse diplomaat
zei dat een terugkeer van
Albanië in het Warschau
pact een „nachtmerrie" zou
zijn. „Als de Sovjet-Unie
erin zou slagen in Valona
weer voet aan de grond te
krijgen, dan zouden zij de
beschikking hebben over
een permanente op de wal
gelegen marinebasis aan de
Middellandse Zee, een his
torisch gezochte faciliteit.
Het zou de krachtsverhou
ding in dat gebied ernstig
veranderen. Dat vooruit
zicht loont de moeite", al
dus een diplomaat uit
West-Europa. De diepwa-
terfaciliteiten van Valona
maken de basis bij uitstek
geschikt voor onderzeeërs
en grote oppervlaktesche
pen.
Een Joegoslavische func
tionaris sprak tijdens een
interview in Athene open
lijk zijn bezorgdheid uit
over een mogelijk steun
punt voor Moskou in Alba
nië. „Als de Sovjets terug
keren naar Valona zouden
zij in toenemende mate een
subversieve rol op de Bal
kan kunnen spelen. Zij zou
den in het Midden-Oosten
dezelfde invloed als de Ver
enigde Staten kunnen opei
sen", zei de functionaris.
In 1961, het jaar dat Valona
voor de Russen werd geslo
ten, werd de Russische zee
macht van de Sovjet-Unie
niet hoger aangeslagen dan
een vloot voor de kustver
dediging. Die situatie is
sterk veranderd sinds ad
miraal Sergej Gorsjkov in
de jaren zestig het roer
overnam. De Sovjet-vloot is
uitgegroeid tot een series
rivaal van de Amerikaanse
marine. Maar de Amerika,
nen beschikken over vi
marinebases op Kreta
bij Napels, terwijl de Sov
jet-Unie haar vloot op
beschermd open water
noorden van Cyprus n
bevoorraden.
Het is niet bekend
Valona er momenteel bjj
ligt. En in Tirana kon te
vens niemand zeggen of Al-
banië nog steeds de be.
schikking heeft over de via
Russische onderzeeërs,
twee sleepboten en de wal
radars die het in 1961 van
de Sovjetunie in
heeft genomen. „De hele
omgeving van Valona
wordt zwaar bewaakt
Sinds de Russen eruit zijn
geschopt, is er waarschijn,
lijk geen buitenlander meei
in geweest", zei een waar-
nemer.
Het verlies van de mari
nehaven Valona was
harde klap voor de Sovjet-
ambities in de Middel
landse Zee. Moskou kreej
daarna, zij het tijdelijk,
toegang tot de Egyptische
haven Alexandrië. Maar
1976 was het met de aanwe
zigheid van de Russische
marine in Egypte alweer
gedaan. De faciliteiten
Libië en Syrië de Sovjet-
vloot bieden, worden dooi
waarnemers niet erg hoog
aangeslagen.
In Moskous ogen ligt de
Middellandse Zee aan de
„weke onderbuik" van de
Sovjet-Unie. „De mogelijk
heden voor de imperialisti
sche agressors om de Sov
jet-Unie direct vanuit hel]
Oosten van de Middel
landse Zee aan te valta
zijn enorm toegenomen
omdat de Amerikaanse
Zesde Vloot met zijn vlieg
dekschepen en zijn onder
zeeërs met kernrakettenl
daar permanent is gestatio
neerd", zo zei admiraal!
Gorsjkov. De Canadese de
fensiespecialist Michael;
McGuire ziet het als volgt:
„Het Oosten van de Middel
landse Zee is voor de verde
diging van de Sovjet-Unit
van groter belang dan de
zeeën aan haar noordelijke
grenzen". Hij wees er ver
der op dat Moskou in litt|
Midden-Oosten gedwongen
is een rol op het tweede
plan te spelen door de Ame
rikaanse superioriteit ii
het gebied. „Maar toegang
van de Sovjet-Unie tot Va
lona zou dat allemaal ver
anderen", aldus de
siespecialist.
gONN (AFP/DPA) -
Ast succes van de libe
rale FDP bij de verkie-
angen in Hamburg en
de deelstaat Rijnland-
)alts onderstreept de
luidige crisis binnen
christen-liberale
coalitie van kanselier
Helmut Kohl, wiens
jpU een flinke electo
rale buiteling maakte.
Niettemin is Kohl niet van
alan zijn kennelijk weinig
jopulaire opstelling in de
kettenkwestie te wijzi
gen.
je FDP verkeert in een com-
ortabelere positie want de
jartij trok op bijna sensatio-
ieje wijze profijt van haar
landpunt dat de door Sovjét-
eider Michaïl Gorbatsjov aan-
reboden 'dubbele nul-oplos-
'ing' in dank moet worden
anvaard. Op dit punt wilde
ninister van Buitenlandse Za-
;en Hans-Dietrich Genscher,
1 jaren het boegbeeld van de
artij, van geen wijken weten
SUVA (REUTER/DP A) -
Vijf dagen na de militaire
taatsgreep op de Fiji-
eilanden lijkt een compro
mis bereikt. Gouverneur- Vc
generaal Ratu Sir Penaia
Sanilau beëdigde maandag
coupleider luitenant-kolo
nel Sitiveni Rabuka tot
ïoofd van een interim-re-
jering.
jit heeft een militaire woord
loerder in de hoofdstad Suva
lekendgemaakt. Sir Penaia
lanilau zou zich ook bereid
lebben verklaard een minster-
aad onder voorzitterschap van
iabuka te beëdigen.
De raad is samengesteld uit
voormalige ministers van de
Alliantie Partij onder leiding OolJ
van Ratu Sir Kemasese Mara, woi'
iie sinds de onafhankelijkheid dei
van Fiji in 1970 onafgebroken dad
aan de macht is geweest. De nar-
Wliantie Partij verloor echter me
jongste verkiezingen Gaf
vaarna Timoci Bavadra een af'
•egering vormde waarin voor eila
Door Dusan Stojanovic, Associated Press
LJUBLJANA - De welvarende Joegoslavische deelrepu
bliek Slovenië probeert steeds meer afstand te nemen
van de economische, sociale en politieke crisis in de rest
van het land en haar eigen weg te gaan.
Een aantal vooraanstaande
Sloveense intellectuelen heeft
al openlijk gepleit voor een af
splitsing van de Joegoslavische
federatieve republiek. De
meeste Slovenen geloven ech
ter niet dat dit verstandig zou
zijn.
Slovenië is de welvarendste
deelrepubliek van Joegoslavië
en kent ook een relatief libe
raal politiek klimaat. De afge
lopen 10 jaar rijn in Slovenië
-in tegenstelling tot de rest
van het land - geen grote poli
tieke processen meer gevoerd,
terwijl de kritiek van grote
groepen jongeren op de Slo
veense regeringspolitiek wordt
getolereerd.
Tot nu toe hebben noch de
kritische intellectuelen noch de
alternatieve jongerenorganisa
ties in Slovenië openlijk gepleit
voor de afschaf van het één
partijstelsel in Joegoslavië,
maar steeds meer kijken zij
naar Oostenrijk en Italië als
voorbeelden van hoe het anders
kan.
Trouwens, met de steeds lui
der wordende stem van groe
pen buiten de Sloveense com
munistische partij en met haar
hoge levenstandaard heeft Slo
venië al veel weg van zijn
Westeuropese buurlanden.
Terwijl de Joegoslavische fede
ratie als geheel kampt met een
inflatie van bijna 100 procent,
een buitenlandse schuld van 19
miljard dollar en een werkloos
heid van 17 procent, gaat het
Slovenië goed.
De werkloosheid is minimaal
en de salarissen zijn niet slecht.
Goede woningen zijn in ver
houding gemakkelijk te krij
gen en de Slovenen hebben
goede snelle wegen aangelegd
naar de grensovergangen naar
Oostenrijk en Italië. Soortge
lijke verbindingen met de
Kroatische hoofdstad Zagreb
of de rest van Joegoslavië ont
breken. Oostenrijkse en Ita
liaanse toeristen komen dan
ook jaarlijks in groten getale
genieten van een goedkope va
kantie in de Sloveense bergge
bieden.
De Slovenen moeten de taal
leren van hun 14 miljoen Servi
sche en Kroatische landgeno
ten, maar hun eigen taal wordt
in de rest van Joegoslavië nau
welijks verstaan. De culturele,
economische en taalkundige
verschillen die Slovenië altijd
van het minder ontwikkelde
zuiden van het land hebben on
derscheiden, hebben de laatste
tijd een voorlopig hoogtepunt
bereikt.
„Het wordt tijd die antieke rituelen over boord te zetten",
zo zeggen Sloveense jongeren. „Ons lot kan niet worden ver
beterd door plichtplegingen aan Tito. Dat kan alleen door in
dit land daadwerkelijk sociale en economische veranderin
gen door te voeren". - FOTO AP
In februari publiceerde het
Sloveense tijdschrift Nova Re-
vija (Nieuwe Revue) een serie
artikelen van de hand van
vooraanstaande academici,
waarin openlijk werd gesugge
reerd dat de deelrepubliek ge
bruik zou moeten maken van
de rechten die haar in de
grondwet van 1974 zijn toege
kend en uit de Joegoslavische
federatie zou moeten stappen.
France Bucar, een belangrijk
historicus, schreef dat de Slo
venen noch bij de oprichting
van de Joegoslavische staat in
1918 noch bij de invoering van
het communistische systeem in
1943 „was gevraagd of zij zich
wel wilden aansluiten".
De mening van veel Slovenen
vertolkend, schreef de schrijf
ster Alenka Goljevsek dat Slo
venië in haar ontwikkeling
wordt geremd, doordat zij ge
dwongen wordt de minder wel
varende deelrepublieken van
Joegoslavië te ondersteunen.
Ook zij beriep zich op het recht
van haar republiek zich af te
splitsen van de federatie.
De Slovenen zijn niet de eni
gen in Joegoslavië die een gro
tere politieke vrijheid voor
staan. De roep om uit de fede
ratie te stappen leidde echter
tot scherpe kritiek van de auto
riteiten. Ook andere deelrepu
blieken hebben inmiddels hun
kritiek op dit pleidooi laten ho
ren en een aantal Sloveense in
tellectuelen heeft het idee
eveneens veroordeeld.
Ernest Petric, professor ge
schiedenis aan de Universiteit
van Ljublana, is een van hen.
„Een wijziging van de be
staande grenzen in Europa is
niet reëel", zei hij in een vraag
gesprek. „Zo'n wijziging zou
alleen mogelijk zijn in geval
van een grote catastrofe, zoals
een derde wereldoorlog."
Ondanks de scherpe verbale
veroordeling van de artikelen
in Nova Revija toonden de lei
dende Sloveense politici hun
tolerantie door discussies te
voeren met de auteurs van de
stukken en het blad geen publi-
katieverbod op te leggen.
Deze lankmoedige houding van
de autoriteiten heeft ook geleid
tot een groeiend aantal alter
natieve jongerenorganisaties,
die buiten de structuren van de
communistische partij opere
ren. De verschillende jeugdbe
wegingen worden gecoördi
neerd door het Comité van de
Socialistische Jongeren Orga
nisatie van de Universiteit van
Ljubljana, dat een sterk onaf
hankelijk beleid voert.
De 33-jarige socioloog Tomaz
Mastnak, een van de leiders
van de alternatieve Sloveense
jongerenbeweging, vertelde dat
de verschillende groepen hun
oorsprong vinden in de tweede
helft van de jaren zeventig,
toen de ontluikende punkbe
weging naar westers model
door de autoriteiten hardhan
dig werd onderdrukt.
In 1981 onstonden de eerste
georganiseerde onafhankelijke
milieu- en vredesgroepen.
Daarna volgden de organisa
ties van pacifisten, feministen
en homosexuelen. De Sloveense
autoriteiten lijken steeds meer
bereid te luisteren naar de jon
gerenorganisaties die een aan
zienlijke steun onder de bevol
king hebben weten te verwer
ven.
Volgens Mastnak wees een
vorig jaar door de overheid ge-
ADVERTENT
Al aan RUTS gedacht? Een bed
de ruimte geeft. Ai 50
Zevenheu velen weg 20, Postbus SOsi
fclRON Tel. 013-672930. Telex f
houden opnie-onderzoek uit,
dat 45 procent van de 2 miljoen
Slovenen de alternatieve orga
nisaties actief steunt, terwijl 75
procent sympathiseert met hun
acties.
De afgelopen twee jaar heeft
het studentencomité een sterke
campagne gevoerd voor de af
schaffing van artikel 133 van
de Joegoslavische strafwet, een
vage clausule die bepaalt dat
iemand tot maximaal 15 jaar
gevangenisstraf kan worden
veroordeeld wegens kritiek op
de regering.
Het comité heeft zich voorts
ingezet voor een speciale be
handeling van politieke gevan
genen en strijd gevoerd voor de
erkenning van het weigeren
van de militaire dienstplicht op
grond van gewetensbezwaren.
De Sloveense autoriteiten heb
ben een aantal initiatieven van
milieugroepen ondersteund en
deze verdedigd tegen de aan
vallen vanuit de meer ortho-
AMSTERDAM (ANP) - Unilever stal
aandag duidelijk de show op de Am-
erdamse effectenbeurs. Nadat de
aaie kwartaalcijfers waren gepre
steerd ging het fonds, oorspronkelijk
vak begonnen, snel omhoog en het
«wam op 633,50. Dat was 26,50
J dan een dag eerder,
ftoasnapolsky had het daarentegen
de lokale markt zwaar te verduren,
de steeds somberder wordende uit-
tken over de toekomst in de jaar-
nadering moest het hotelfonds ƒ5
naar 113, waarmee het laagste
r van dit jaar weer werd bereikt
Jp de actieve markt verloor Akzo
1U op 131,90 en Kon. Olie 1 op
- 1x1 het algemeen was het op de
GRIEKENL. unie markt zo, dat de koersen wat
^mel(^en> maar uiteindelijk voor
Ö'ootste deel lager uitvielen. Er
aan het eind van de dag wat
ten, maar die vielen nogal margi-
kwi
gaf I
beuf
te
de jaarlijkse feestelijk
ter gelegenheid van de vei
dag van Josip Broz Ti'
grondlegger van het 1®
Joegoslavië.
Tito die in 1980 ovei
doxe delen van JoegosW
Onlangs dorsten *^^7=
.enorganisaties in L0« beperkt
zelfs een aanval te lancet ,/~N.t>680n slecht, wist daarna het
es bijna weg te werken om op
p/epi!? sluiten> wat e®11 verlies van
kwartjes betekende. De uitgevers
f unï Kluwer verloren beide 1,50
,50 resP- 280. Nij verdal-ten
lAhüS^ 1,50 lager geprijsd °P J 123
^°|d 1,20 lager op 101,80.
ïed h lokale mai"kt lag Boskalis
wordt in Joegoslavië n0gf' in de markt met een vooruitgang
vereerd en openlijke kr» win ais°iLjL10;f' 9€dU/kt la«®n
i j (A onrvT V, Eriks, Van der Giessen-de
„kameraad Tito" is dan Goudsmit Kempen en Begeei.i
misdrijf. De jongeren tri «n Van Berkel. Ook flink terug
zich hier echter weinill! ^""frcia.die na beurs met tegen
aan. Zij verkondigden,1 mededelingen over het eerste
een tijd van steeds nij(4
economische en sociale P®
men het geld dat aan
denkingsfeesten wordt -
geven beter besteed zou]
nen worden aan andere^
„Het wordt tijd die
rituelen over boord te H
aldus Mastnak. „Ons 1®
niet worden verbeter"
plichtplegingen aan Tiw|
kan alleen door in
daadwerkelijk sociale
nomische verandering"11
te voeren".
'«ntonius
'«ntonius
c°ngr.o.l.v.
Sasthuis
PSasthuis
[gasthuis
«asthuis
h°oghuys
;t*otz.hs
Pr°t.z.hs
fl&x"ot.z.hs
(oostb.)
(oostb.)
lourdes
(tilburg)
(tilburg)
(tilburg)
(tilburg)
(het)
klokkenberg
liduina
('s-h'bosch)
('s-h'bosch)
('s-h'bosch)