Slovenië: Het andere Joegoslavië TEKORTEN AAN VOEDSEL DOOR MISLUKTE LANDBOUW- POLITIEK n Sovjet-Unie lonkt naar marine- basis in Albanië RAKETTEN! ompromis bi WELVARENDE DEELREPUBLIEK WIL MEER VRIJHEID AMSTERDAMS! Jnilever als ral öp lager Damral DE STEM DINSDAG 19 ME11987 TIRANA (AP) - Afgesloten van de buitenwereld. Dat is Albanië. Maar de regering ontkent dat het land geïsoleerd is. Verboden Vrouwen Onbeschermd Weke onderbuik pflSTEM BUITENLANE Goede lonen Geremd Steun T47 Albanië moet tol gaan betalen voor isolement De ruim 2,5 miljoen inwoners in het communistische land zijn verstoken van vele gemakken waarover vele andere Europeanen wel kunnen beschikken. Aan de andere kant zijn er in het land geen verkeersopstop pingen, is de vervuiling zeer beperkt en komt geluidsover last nauwelijks voor of het moet komen van de paar auto's die aan enkele partijfunctiona rissen ter beschikking zijn ge steld of van de autobussen. In politiek opzicht is Albanië een eigenzinnige loot aan de stam van de volksrepublieken. In 1968 trad het land uit het Warschau-pact na in 1961 openlijk ruzie te hebben gekre gen met grote broer Sovjet- Unie. De vroeger hartelijke be trekkingen met China werden na 1977 sterk teruggeschroefd. De belangrijke Chinese hulp werd in 1978 zelfs helemaal stopgezet. De Albanese Partij van de Arbeid voelt zich de enige ware vertegenwoordiger van het marxisme-leninisme. De be volking wordt door het partij - orgaan Zeri i Popullit bijna da gelijks opgeroepen om mee te werken aan de opbouw van het land dat naar Westerse maat staven achterlijk blijft. Per jaar bezoeken zo'n 6.000 buitenlanders Albanië. Die buitenlanders maken bijna al lemaal, ongeacht het doel van hun bezoek, dezelfde, strikt ge reguleerde reizen onder leiding van een gids. De contacten die deze buitenlanders kunnen maken met de Albanezen zijn zeer beperkt. De regering verbiedt alle bui tenlandse kranten en tijd schriften en buitenlandse tele visie- en radiozenders zijn ta boe nadat begin jaren zeventig de staat „in naam van het volk" besloot alle antennes weg te halen waarmee Italiaanse of Joegoslavische programma's konden worden ontvangen. De staat in Albanië is overal. Media staan in het teken van propaganda, evenals de kun sten. Afwijkingen van de par tijlijn zijn onmogelijk. Schrij vers bijvoorbeeld moeten zich aansluiten bij de Schrijvers bond maar voordat ze lid kun nen worden en een geïmpor teerde schrijfmachine kunnen krijgen, moeten ze eerst twee handgeschreven verhalen inle veren die door de staat zijn goedgekeurd en kunnen wor den uitgegeven. Verschillende Albanese functionarissen geven toe dat het marxistische land, waar Stalin nog geëerd wordt en de twee jaar geleden overleden partijleider Enver Hoxha als een soort god aan het volk wordt voorgesteld, ver achter ligt wat betreft levensstan daard en technische ontwikke ling. Maar, zo wordt er aan toe gevoegd, men moet deze lang zame ontwikkeling ook zien te gen de achtergrond van meer dan vier eeuwen overheersing door Ottomaanse Turken, ver raderlijke heersers en de bezet ting door Italianen en Duitsers in de Tweede Wereldoorlog. Het land mag dan weliswaar achterlijk zijn en de mensen mogen er een karig bestaan hebben, het volk is aan de macht en Albanië heeft grote stappen vooruit gemaakt, zo is te horen. Wie er in slaagt het land bin nen te komen, kan vanuit de bus van het vliegveld Rinas naar de 20 kilometer verder ge legen hoofdstad Tirana zien hoe op de akkers voornamelijk vrouwen werken met eenvou dige hulpmiddelen. Mannen zijn nauwelijks te bespeuren. „Die werken in de fabrieken", zal de Albanese gids uitleggen. En als het opvalt dat de straat hoeken en de koffiehuizen in het mediterrane dorpen en ste den zo druk bezet zijn dan hoort men de gids spreken over de pauze van de fabrieksarbei ders. De afwezigheid van particu lier gemotoriseerd verkeer maakt dat straten en wegen gevuld zijn met ezelskarren, oude tractoren, mensen en die ren. Het hart van Tirana, het grote Skanderbegplein, doet enigszins grotesk aan, omdat het bijna afwezige verkeer door een agent wordt geregeld. De parken en de straten zijn opvallend schoon maar de win kels zijn schaars bevoorraad. Sommige buitenlanders menen dat de voedselsituatie in Alba nië verslechterd is. Ramiz Alia, 4. it r* CP«ou.r«,4))f De politiek is in Albanië overal, tot op het strand toe. FOTO ANP Vrouwen nemen een prominente plaats in in het Albanese straatbeeld. Het lijkt alsof zij er het meeste werk verrichten. FOTO AP de opvolger van Hoxha als par tijchef, heeft het voedselpro bleem ook aan de orde gesteld tijdens de vergadering van het Centrale Comité op 22 en 23 april. De regering zou ingezien hebben dat de gecentraliseerde landbouwproduktie niet ge slaagd is en er zou gepoogd worden om kleinere coöpera ties op te zetten. Door het zelfverkozen isole ment en de breuk met China blijft Albanië genoodzaakt zichzelf te voorzien. Tot 1978 nam China de tekorten op de handelsbalans voor zijn reke ning maar sindsdien worden de importen en de exporten in ba lans gehouden. Tijdens de vergadering van het Centrale Comité wees Alia op de tekorten van vlees en hij eiste een toename 40 procent voor 1990 in de vlees- en zuivel- produktie. Over de technische achter stand maakt men zich in Alba nië blijkbaar geen zorgen. Ha- mid Beqja, een professor in de psychologie, meent dat „het be- langrijkste probleem de inten sieve exploitatie van alle na tuurlijke en menselijke bron nen" is. Beqja wijst daarbij op de emancipatie van de Albanese vrouwen. Die nemen welis waar deel aan het produktie- proces maar door de moeilijk uit te roeien traditionele op de man gerichte moraal zijn zij overwerkt. Van staatswege zijn vrouwen gelijk, maar in fami liekring is de stem van de man nog altijd meer waard dan die van de vrouw, aldus Beqja. TIRANA (UPI) - Moskou lonkt nog steeds naar Albanese marinehaven Valona, die het na de breuk met Albanië in 1961 kwijtraakte, zo zeggen westerse diplomaten in Tirana. .oh! Valona, of Vlorë, was tot de breuk in de bilaterale be trekkingen de enige perma nente marinebasis van de Sovjets in de Middellandse Zee. De kans op een terug keer van de Russen wordt in diplomatieke kringen echter niet hoog aangesla gen. Oosteuropese diplomaten in de Albanese hoofdstad zeiden dat zij gedurende de afgelopen periode, vooral na de dood van de Albanese leider Enver Hoxha in 1985, regelmatig boodschappen van de Sovjet-Unie hebben doorgegeven aan de Alba nese leiding. Ook versche nen er in de Russische pers de afgelopen twee jaar ver scheidene artikelen waarin werd opgeroepen een einde te maken aan de „abnorma le" relatie tussen de twee landen. De pogingen van de Sovjets bleven tot nog toe zonder resultaat. Een westerse diplomaat zei dat een terugkeer van Albanië in het Warschau pact een „nachtmerrie" zou zijn. „Als de Sovjet-Unie erin zou slagen in Valona weer voet aan de grond te krijgen, dan zouden zij de beschikking hebben over een permanente op de wal gelegen marinebasis aan de Middellandse Zee, een his torisch gezochte faciliteit. Het zou de krachtsverhou ding in dat gebied ernstig veranderen. Dat vooruit zicht loont de moeite", al dus een diplomaat uit West-Europa. De diepwa- terfaciliteiten van Valona maken de basis bij uitstek geschikt voor onderzeeërs en grote oppervlaktesche pen. Een Joegoslavische func tionaris sprak tijdens een interview in Athene open lijk zijn bezorgdheid uit over een mogelijk steun punt voor Moskou in Alba nië. „Als de Sovjets terug keren naar Valona zouden zij in toenemende mate een subversieve rol op de Bal kan kunnen spelen. Zij zou den in het Midden-Oosten dezelfde invloed als de Ver enigde Staten kunnen opei sen", zei de functionaris. In 1961, het jaar dat Valona voor de Russen werd geslo ten, werd de Russische zee macht van de Sovjet-Unie niet hoger aangeslagen dan een vloot voor de kustver dediging. Die situatie is sterk veranderd sinds ad miraal Sergej Gorsjkov in de jaren zestig het roer overnam. De Sovjet-vloot is uitgegroeid tot een series rivaal van de Amerikaanse marine. Maar de Amerika, nen beschikken over vi marinebases op Kreta bij Napels, terwijl de Sov jet-Unie haar vloot op beschermd open water noorden van Cyprus n bevoorraden. Het is niet bekend Valona er momenteel bjj ligt. En in Tirana kon te vens niemand zeggen of Al- banië nog steeds de be. schikking heeft over de via Russische onderzeeërs, twee sleepboten en de wal radars die het in 1961 van de Sovjetunie in heeft genomen. „De hele omgeving van Valona wordt zwaar bewaakt Sinds de Russen eruit zijn geschopt, is er waarschijn, lijk geen buitenlander meei in geweest", zei een waar- nemer. Het verlies van de mari nehaven Valona was harde klap voor de Sovjet- ambities in de Middel landse Zee. Moskou kreej daarna, zij het tijdelijk, toegang tot de Egyptische haven Alexandrië. Maar 1976 was het met de aanwe zigheid van de Russische marine in Egypte alweer gedaan. De faciliteiten Libië en Syrië de Sovjet- vloot bieden, worden dooi waarnemers niet erg hoog aangeslagen. In Moskous ogen ligt de Middellandse Zee aan de „weke onderbuik" van de Sovjet-Unie. „De mogelijk heden voor de imperialisti sche agressors om de Sov jet-Unie direct vanuit hel] Oosten van de Middel landse Zee aan te valta zijn enorm toegenomen omdat de Amerikaanse Zesde Vloot met zijn vlieg dekschepen en zijn onder zeeërs met kernrakettenl daar permanent is gestatio neerd", zo zei admiraal! Gorsjkov. De Canadese de fensiespecialist Michael; McGuire ziet het als volgt: „Het Oosten van de Middel landse Zee is voor de verde diging van de Sovjet-Unit van groter belang dan de zeeën aan haar noordelijke grenzen". Hij wees er ver der op dat Moskou in litt| Midden-Oosten gedwongen is een rol op het tweede plan te spelen door de Ame rikaanse superioriteit ii het gebied. „Maar toegang van de Sovjet-Unie tot Va lona zou dat allemaal ver anderen", aldus de siespecialist. gONN (AFP/DPA) - Ast succes van de libe rale FDP bij de verkie- angen in Hamburg en de deelstaat Rijnland- )alts onderstreept de luidige crisis binnen christen-liberale coalitie van kanselier Helmut Kohl, wiens jpU een flinke electo rale buiteling maakte. Niettemin is Kohl niet van alan zijn kennelijk weinig jopulaire opstelling in de kettenkwestie te wijzi gen. je FDP verkeert in een com- ortabelere positie want de jartij trok op bijna sensatio- ieje wijze profijt van haar landpunt dat de door Sovjét- eider Michaïl Gorbatsjov aan- reboden 'dubbele nul-oplos- 'ing' in dank moet worden anvaard. Op dit punt wilde ninister van Buitenlandse Za- ;en Hans-Dietrich Genscher, 1 jaren het boegbeeld van de artij, van geen wijken weten SUVA (REUTER/DP A) - Vijf dagen na de militaire taatsgreep op de Fiji- eilanden lijkt een compro mis bereikt. Gouverneur- Vc generaal Ratu Sir Penaia Sanilau beëdigde maandag coupleider luitenant-kolo nel Sitiveni Rabuka tot ïoofd van een interim-re- jering. jit heeft een militaire woord loerder in de hoofdstad Suva lekendgemaakt. Sir Penaia lanilau zou zich ook bereid lebben verklaard een minster- aad onder voorzitterschap van iabuka te beëdigen. De raad is samengesteld uit voormalige ministers van de Alliantie Partij onder leiding OolJ van Ratu Sir Kemasese Mara, woi' iie sinds de onafhankelijkheid dei van Fiji in 1970 onafgebroken dad aan de macht is geweest. De nar- Wliantie Partij verloor echter me jongste verkiezingen Gaf vaarna Timoci Bavadra een af' •egering vormde waarin voor eila Door Dusan Stojanovic, Associated Press LJUBLJANA - De welvarende Joegoslavische deelrepu bliek Slovenië probeert steeds meer afstand te nemen van de economische, sociale en politieke crisis in de rest van het land en haar eigen weg te gaan. Een aantal vooraanstaande Sloveense intellectuelen heeft al openlijk gepleit voor een af splitsing van de Joegoslavische federatieve republiek. De meeste Slovenen geloven ech ter niet dat dit verstandig zou zijn. Slovenië is de welvarendste deelrepubliek van Joegoslavië en kent ook een relatief libe raal politiek klimaat. De afge lopen 10 jaar rijn in Slovenië -in tegenstelling tot de rest van het land - geen grote poli tieke processen meer gevoerd, terwijl de kritiek van grote groepen jongeren op de Slo veense regeringspolitiek wordt getolereerd. Tot nu toe hebben noch de kritische intellectuelen noch de alternatieve jongerenorganisa ties in Slovenië openlijk gepleit voor de afschaf van het één partijstelsel in Joegoslavië, maar steeds meer kijken zij naar Oostenrijk en Italië als voorbeelden van hoe het anders kan. Trouwens, met de steeds lui der wordende stem van groe pen buiten de Sloveense com munistische partij en met haar hoge levenstandaard heeft Slo venië al veel weg van zijn Westeuropese buurlanden. Terwijl de Joegoslavische fede ratie als geheel kampt met een inflatie van bijna 100 procent, een buitenlandse schuld van 19 miljard dollar en een werkloos heid van 17 procent, gaat het Slovenië goed. De werkloosheid is minimaal en de salarissen zijn niet slecht. Goede woningen zijn in ver houding gemakkelijk te krij gen en de Slovenen hebben goede snelle wegen aangelegd naar de grensovergangen naar Oostenrijk en Italië. Soortge lijke verbindingen met de Kroatische hoofdstad Zagreb of de rest van Joegoslavië ont breken. Oostenrijkse en Ita liaanse toeristen komen dan ook jaarlijks in groten getale genieten van een goedkope va kantie in de Sloveense bergge bieden. De Slovenen moeten de taal leren van hun 14 miljoen Servi sche en Kroatische landgeno ten, maar hun eigen taal wordt in de rest van Joegoslavië nau welijks verstaan. De culturele, economische en taalkundige verschillen die Slovenië altijd van het minder ontwikkelde zuiden van het land hebben on derscheiden, hebben de laatste tijd een voorlopig hoogtepunt bereikt. „Het wordt tijd die antieke rituelen over boord te zetten", zo zeggen Sloveense jongeren. „Ons lot kan niet worden ver beterd door plichtplegingen aan Tito. Dat kan alleen door in dit land daadwerkelijk sociale en economische veranderin gen door te voeren". - FOTO AP In februari publiceerde het Sloveense tijdschrift Nova Re- vija (Nieuwe Revue) een serie artikelen van de hand van vooraanstaande academici, waarin openlijk werd gesugge reerd dat de deelrepubliek ge bruik zou moeten maken van de rechten die haar in de grondwet van 1974 zijn toege kend en uit de Joegoslavische federatie zou moeten stappen. France Bucar, een belangrijk historicus, schreef dat de Slo venen noch bij de oprichting van de Joegoslavische staat in 1918 noch bij de invoering van het communistische systeem in 1943 „was gevraagd of zij zich wel wilden aansluiten". De mening van veel Slovenen vertolkend, schreef de schrijf ster Alenka Goljevsek dat Slo venië in haar ontwikkeling wordt geremd, doordat zij ge dwongen wordt de minder wel varende deelrepublieken van Joegoslavië te ondersteunen. Ook zij beriep zich op het recht van haar republiek zich af te splitsen van de federatie. De Slovenen zijn niet de eni gen in Joegoslavië die een gro tere politieke vrijheid voor staan. De roep om uit de fede ratie te stappen leidde echter tot scherpe kritiek van de auto riteiten. Ook andere deelrepu blieken hebben inmiddels hun kritiek op dit pleidooi laten ho ren en een aantal Sloveense in tellectuelen heeft het idee eveneens veroordeeld. Ernest Petric, professor ge schiedenis aan de Universiteit van Ljublana, is een van hen. „Een wijziging van de be staande grenzen in Europa is niet reëel", zei hij in een vraag gesprek. „Zo'n wijziging zou alleen mogelijk zijn in geval van een grote catastrofe, zoals een derde wereldoorlog." Ondanks de scherpe verbale veroordeling van de artikelen in Nova Revija toonden de lei dende Sloveense politici hun tolerantie door discussies te voeren met de auteurs van de stukken en het blad geen publi- katieverbod op te leggen. Deze lankmoedige houding van de autoriteiten heeft ook geleid tot een groeiend aantal alter natieve jongerenorganisaties, die buiten de structuren van de communistische partij opere ren. De verschillende jeugdbe wegingen worden gecoördi neerd door het Comité van de Socialistische Jongeren Orga nisatie van de Universiteit van Ljubljana, dat een sterk onaf hankelijk beleid voert. De 33-jarige socioloog Tomaz Mastnak, een van de leiders van de alternatieve Sloveense jongerenbeweging, vertelde dat de verschillende groepen hun oorsprong vinden in de tweede helft van de jaren zeventig, toen de ontluikende punkbe weging naar westers model door de autoriteiten hardhan dig werd onderdrukt. In 1981 onstonden de eerste georganiseerde onafhankelijke milieu- en vredesgroepen. Daarna volgden de organisa ties van pacifisten, feministen en homosexuelen. De Sloveense autoriteiten lijken steeds meer bereid te luisteren naar de jon gerenorganisaties die een aan zienlijke steun onder de bevol king hebben weten te verwer ven. Volgens Mastnak wees een vorig jaar door de overheid ge- ADVERTENT Al aan RUTS gedacht? Een bed de ruimte geeft. Ai 50 Zevenheu velen weg 20, Postbus SOsi fclRON Tel. 013-672930. Telex f houden opnie-onderzoek uit, dat 45 procent van de 2 miljoen Slovenen de alternatieve orga nisaties actief steunt, terwijl 75 procent sympathiseert met hun acties. De afgelopen twee jaar heeft het studentencomité een sterke campagne gevoerd voor de af schaffing van artikel 133 van de Joegoslavische strafwet, een vage clausule die bepaalt dat iemand tot maximaal 15 jaar gevangenisstraf kan worden veroordeeld wegens kritiek op de regering. Het comité heeft zich voorts ingezet voor een speciale be handeling van politieke gevan genen en strijd gevoerd voor de erkenning van het weigeren van de militaire dienstplicht op grond van gewetensbezwaren. De Sloveense autoriteiten heb ben een aantal initiatieven van milieugroepen ondersteund en deze verdedigd tegen de aan vallen vanuit de meer ortho- AMSTERDAM (ANP) - Unilever stal aandag duidelijk de show op de Am- erdamse effectenbeurs. Nadat de aaie kwartaalcijfers waren gepre steerd ging het fonds, oorspronkelijk vak begonnen, snel omhoog en het «wam op 633,50. Dat was 26,50 J dan een dag eerder, ftoasnapolsky had het daarentegen de lokale markt zwaar te verduren, de steeds somberder wordende uit- tken over de toekomst in de jaar- nadering moest het hotelfonds ƒ5 naar 113, waarmee het laagste r van dit jaar weer werd bereikt Jp de actieve markt verloor Akzo 1U op 131,90 en Kon. Olie 1 op - 1x1 het algemeen was het op de GRIEKENL. unie markt zo, dat de koersen wat ^mel(^en> maar uiteindelijk voor Ö'ootste deel lager uitvielen. Er aan het eind van de dag wat ten, maar die vielen nogal margi- kwi gaf I beuf te de jaarlijkse feestelijk ter gelegenheid van de vei dag van Josip Broz Ti' grondlegger van het 1® Joegoslavië. Tito die in 1980 ovei doxe delen van JoegosW Onlangs dorsten *^^7= .enorganisaties in L0« beperkt zelfs een aanval te lancet ,/~N.t>680n slecht, wist daarna het es bijna weg te werken om op p/epi!? sluiten> wat e®11 verlies van kwartjes betekende. De uitgevers f unï Kluwer verloren beide 1,50 ,50 resP- 280. Nij verdal-ten lAhüS^ 1,50 lager geprijsd °P J 123 ^°|d 1,20 lager op 101,80. ïed h lokale mai"kt lag Boskalis wordt in Joegoslavië n0gf' in de markt met een vooruitgang vereerd en openlijke kr» win ais°iLjL10;f' 9€dU/kt la«®n i j (A onrvT V, Eriks, Van der Giessen-de „kameraad Tito" is dan Goudsmit Kempen en Begeei.i misdrijf. De jongeren tri «n Van Berkel. Ook flink terug zich hier echter weinill! ^""frcia.die na beurs met tegen aan. Zij verkondigden,1 mededelingen over het eerste een tijd van steeds nij(4 economische en sociale P® men het geld dat aan denkingsfeesten wordt - geven beter besteed zou] nen worden aan andere^ „Het wordt tijd die rituelen over boord te H aldus Mastnak. „Ons 1® niet worden verbeter" plichtplegingen aan Tiw| kan alleen door in daadwerkelijk sociale nomische verandering"11 te voeren". '«ntonius '«ntonius c°ngr.o.l.v. Sasthuis PSasthuis [gasthuis «asthuis h°oghuys ;t*otz.hs Pr°t.z.hs fl&x"ot.z.hs (oostb.) (oostb.) lourdes (tilburg) (tilburg) (tilburg) (tilburg) (het) klokkenberg liduina ('s-h'bosch) ('s-h'bosch) ('s-h'bosch)

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1987 | | pagina 4