even. _T
UITBLAZEN
'En wat doen we als ineens de vrede uitbreekt'
Spanning bij verkiezingen in twee Westduitse deelstate;
Bisschopsbenoemingen beginnen te werken
HEERMA
Oostem
Scheet in
de lucht
DE SOCIALISTEN LIJKEN HET EENS OVER DEFENSIE
EFFECTEN WORDEN MERKBAAR IN ALLE BISSCHOPPENCOLLEGES
pgSTEM BINNENL
Ziekenfonds
raad wil
ruzie sussen
STUGING EERi
WIM KOCK
JdEN HAAG - De Zieken-
(fondsraad, een adviescol
lege van de overheid, pro
beert de ruzie tussen de zie
kenfondsen en de medische
specialisten te sussen. De
raad wil voorkomen dat zie
kenfondspatiënten vanaf 1
(juli zelf hun rekening van
de specialist moeten beta-
[len.
NOG een keer moet ik
terugkomen op de
pitteleerzoals de
Brabanders - en zij niet
alleen zoals inmiddels is
gebleken - de jacquetjas
noemen. Er zijn nog wat
brieven nagekomen
waarin mogelijke ant
woorden worden gegeven op de
vraag waar het woord vandaan
komt. In die brieven begint de
wind het toch weer te winnen
van pet-en-l'air, de uitdrukking
die de Van Dale als oorsprong
geeft en waarvan we de beteke
nis, in eendrachtige samenwer
king met lezers die over betere
Franse woordenboeken be
schikten dan onze redactie, snel
wisten te achterhalen: korte
nacht- of kamerjas. Er was ech
ter in het begin al iemand die
gewezen had op de betekenis
van het Franse woordje 'pet'
(dat wederom niet in het mij ter
beschikking staande woorden
boek voorkomt!). Pet zou wind
betekenen. Voor alle duidelijk
heid: een scheet.
A. Schöpping-Houx uit
Breda sloeg een niet zo voor de
hand liggende richting in en
raadpleegde de Diksjenaer van
't Mestreechs, het Maastrichts
Woordenboek dus. Daarin
komt de pitteleer ook voor, mét
de ons al bekende verklaringen
via het Franse pet-en-l'air. Er
wordt echter ook verwezen
naar pregeerjas, die in Maas
tricht spottend purgeerjas
wordt genoemd en waarmee
men 'een lange zwarte jas' be
doelt.
Volgens het Maastrichts
Woordenboek echter bestaat er
ook nog zoiets als het woord
pettelaar en daarvoor wordt als
verklaring vrijschijtertje gege
ven. Nu beginnen we wat te
ruiken. Mevrouw Schöpping-
Houx stuurde me ook de foto
kopie van een pagina uit de Pe
tite Larousse Illustrè en daar
hebben we dan eindelijk het
woordje pet verklaard voor
Fransen, door Fransen: Gaz qui
sort du fondement avec bruit.
Dat mogen we gerust vertalen
met: 'gas dat met kracht het
achterwerk verlaat.' Een wind
dus.
„Zou het niet zo kunnen
zijn", zo schrijft mevrouw
Schöpping-Houx, „dat juist
door die van achter uit elkaar
vallende jaspanden de 'pet'
vrijelijk 'en-l'air' kan verdwij
nen?" Het is mogelijk dat hier
inderdaad het verband tussen
pet-en-l'air en pitteleer ligt
want hoe anders zijn in Bra
bant (en Maastricht) die lange
slippen aan hetkorte nacht- of
kamerjasje gekomen?
Het woord 'pettelaar' in het
Maastrichtse Woordenboek
zou ook een belletje hebben
doen rinkelen als de brief van
Marie-Josée van Mierlo er niet
al was geweest. 'Pettelaar' is
immers de naam van een be
kend restaurant bij 's-Herto-
genbosch en ook de buurt
waarin boerderij-restaurant De
Pettelaar ügt heet zo. De aar
digste verklaring die gegeven
wordt voor de herkomst van de
naam is in feite een anecdote.
Marie-Josée van Mierlo schrijft
hoe Frederik Hendrik in 1629
DU ÖTUM AUh I tHUHUIMU ZAI tKUAü 16 MEI 1987
met zijn leger voor Den Bosch
stond om de stad in te nemen.
Zwaar tilde hij niet aan dat
karwei, want hij zou gezegd
hebben: Ah, Bois-le-Duc, c'est
un pet en Vair. Den Bosch, een
scheet in de lucht of een fluitje
van een cent. Het gezegde
wordt door sommigen overi-
gens ook aan Napoleon toege- |j
schreven.
'Scheet in de Lucht', dat zou j§
een rare naam zijn voor een
restaurant. Smakelijk eten.
Eigenaar Af. Teulings van De
Pettelaar lacht geamuseerd als
ik hem telefonisch spreek over =j
de herkomst van de naam van
zijn bedrijf. „Ik ken dat ver- j|
haal. Het is inderdaad wel de |j
leukste verklaring", geeft hij =j
toe, „maar ik geloof niet dat zij
juist is. Voorzover is weet is j|
Pettelaar een uit twee delen sa-
mengesteld woord. Een laar is
een soort grasland en pet(te) p
zou op een verhoging daarin
kunnen slaan. Ik weet het niet g
zeker. U kunt het beter vragen
bij het stadsarchief."
Daar kom ik niet veel ver-
der. „Dat verhaal over Napo-
leon kunt u rustig vergeten", s
zegt de ambtenaar, „de naam j=
bestond al lang voor die gebo-
ren werd. Pettelaar is een sa-
menvoeging van twee zeer oude e
toponiemen waar tientallen E
verklaringen voor zijn. Een j=
'laar' kan van alles betekenen.
Een open plek bijvoorbeeld.
Een 'pet(te)' kan bijvoorbeeld
een moerasachtig stuk grond E
zijn geweest, zie ik hier. U kunt E
het beste een topografisch S
woordenboek raadplegen, raadt
hij me aan.
Dat heb" ik hier geen en
thuis evenmin en ik heb ook E
geen tijd meer om naar de
boekhandel te gaan. Om toch s
te kunnen zeggen dat ik m'n
best heb gedaan nog even de
Encyclopedie van Noord-Bra- gj
bant geraadpleegd. Daarin
staat wel, hoewel niet zo duide- E
lijk, waar De Pettelaar naar ge- E
noemd is, niet waar de naam
zelf vandaan komt. Zoals het er E
staat begrijp ik dat de Pettelaar E
een hoeve was van de Fraters in p
Den Bosch en/of 'een vijfhoe- E
kige schans zonder buitenwer- E
ken, omgeven door een weg en p
een gracht, later de Schans van e
St. Michiel genoemd'. Dat E
moet een van de verdedigings-
werken van Bois-le-Duc zijn E
geweest waar Frederik Hendrik e
zo gemakkelijk over dacht. Vol- p
gens de encyclopedie echter e
slaagde hij er in 1629 niet in het e
vestingwerk te veroveren. De E
schans werd hem ten slotte, sa- p
men met de stad, overgegeven. e
Het lijkt wel duidelijk dat p
de weg die leidt van pet-en-l'air E
naar pitteleer in elk geval niet p
via Den Bosch, de Pettelaarse e
Schans en het restaurant De e
Pettelaar loopt. En met het E
Maastrichtse vrijschijtertje
schieten we evenmin iets op. E
iifiiiiiiiiiiiiiiifimiimiiiiHiiifimimiKiiiiiiiiiimiififfifKiiiiiiiiiiifiiiiiiiifiiiiiiifiiiimmiiiiiiiifB
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans- hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda,
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, ®01140-13751.
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
24,20 per maand; 69,75 per kwartaal of f 271,00 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje® 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door Jan Greyn
PLOTSELING was de
PvdA-fractie het roerend
eens. Ineens geen onenig
heid meer tussen de Ter
Beken en de Stemerdinks
over wel/niet extra geld
voor conventionele bewa
pening en ook fractieleider
Kok liet er plotsklaps geen
misverstand over bestaan
dat de PvdA de komende
jaren nog steeds streeft
naar lagere defensie-uit
gaven. De sociaal-demo
cratische rijen zijn geslo
ten, laat welke vijand dan
ook maar komen.
De poging om deze roerende
eensgezindheid te wekken is
begrijpelijk in de wetenschap
dat volgende week in de
Tweede Kamer zal worden
gepraat over de onderhande
lingen in Genève, het moge
lijk akkoord over middel-
lange-afstandsraketten en
zelfs over korte-afstandsra-
ketten.
Twee- of nog-meer-slach-
tigheid zou het vertrouwen in
de visie van de PvdA niet ten
goede komen en de positie in
het debat ondermijnen. Maar
dat wil natuurlijk niet zeggen
dat in PvdA-kring toch niet
uiteenlopend over vraagstuk
ken van vrede en veiligheid
wordt gedacht.
Al vanaf de eerste dag van
het ferme PvdA-standpunt
dat er geen kruisraket het
land in komt tornen partijge
noten (weliswaar lange tijd
voornamelijk achter gesloten
deuren) aan de schijnbare
unanimiteit waarop de beslis
sing leunde. Allengs werden
scheuren zichtbaar in de dam
die de PvdA opwierp tegen de
kruisraketten.
Inmiddels lijken die 48
kruisvluchtwapens er (on
danks, dankzij of los van het
PvdA-standpunt?) niet te ko
men. Niettemin: een nieuw
probleem in de vorm van een
Europa zonder Pershings,
kruisraketten en SS 20's. De
nucleaire afschrikking zal
daarmee grotendeels vermin
deren, in elk geval verdwij
nen een serie sporten in de
'escalatie-ladder'. Het zekere
gevolg daarvan is dat Europa
meer zal zijn toevlucht zal ne
men tot conventionele wa
pens.
En juist bij diezelfde con
ventionele wapens (zeg maar:
alle oorlogstuig dat niet nu
cleair is) schuilt - op basis van
WimKok.
NAVO- en VS-cijfers - een
nieuw probleem. De Sovjet-
Unie zou een conventioneel
overwicht hebben in de vorm
van massa's tanks en ander
rollend materieel.
Dat is inmiddels ook uit so
ciaal-democratische hoek be
vestigd; voormalige SPD-lei-
der Helmuth Schmidt, gezag
hebbend figuur op dit terrein,
verklaart het tegen ieder die
- foto anp
het horen wil.
Wim Kok leek zich daarbij
te gaan aansluiten. Op een 1-
meiviering in Noord-Brabant
het hij weten dat 'een akkoord
nieuwe eisen stelt aan de con
ventionele inspanning'. Ieder
een begreep duidelijk dat Kok
bedoeld had meer geld te wil
len reserveren voor verrui
ming van de conventionele
bewapening, zeker toen Relus
ter Beek via een landelijke
krant het volk toeriep dat er
een 'tweede Nederlandse bri
gade' moest komen in Noord-
Duitsland En zoiets kost ex
tra geld
Stemerdink, oud-minister
en naar zijn mening alleswe
ter van defensie, reageerde
furieus. In gezelschap van
feestvierende pacifistisch-so-
cialisten in Amsterdam deed
hij de opmerkingen van Ter
Beek hooghartig af als: 'Dom,
zeer dom zelfs'. In kleine
kring deed Stemerdink er nog
een schepje bovenop, zo zelfs
dat menigeen dacht dat een
colonne tanks het Binnenhof
passeerde.
Deze week kwam er plotse
ling vrede in de gelederen van
de PvdA-fractie. Naast elkaar
zittend tijdens een fractiever
gadering over het 'pijnpunt'
deden Ter Beek en Stemer
dink hun best onenigheden of
zelfs iets wat daarop zou kun
nen lijken te vermijden. Frac
tiegenoten zagen zelden zo'n
eensgezindheid De lijn was
uitgezet, de PvdA zal vol
gende week pleiten voor een
actief beleid van de Neder
landse regering zodat de nul-
nul-optie ook daadwerkelijk
in de vorm van een Geneefs
akkoord gegoten wordt.
In de tussentijd moetiW
gering, naast het verste,
van de betrekkingen
Oost-Europa en de s
Unie, aandringen op
West-onderhandelingen
het vlak van de convents
bewapening.Zulke onder?
delingen bestaan al jarenl
Wenen, onder de naam to
(een Engelse afkorting
staat voor 'wederzijdse
evenwichtige troepenvei»'
dering'), maar die leve;/
nimmer iets op. De p
meent dat die onderhand
gen 'opgewaardeerd' iJ
worden, dus eindelijk sen,
genomen zouden moeten n
den.
Tot zover de eensg
heid Want over de
aanpak van de ondeifc..,
lingen en over de vraag J
Europa intussen op het get
van conventionele uv:v
moet doen, blijven de kanJ
Ter Beek en Stemerdink fi
deeld. Al komt dat niet i
het oppervlak, omdat vei
den wordt op deze
te nauwkeurig in te gaan.
Tijdens het besloten 1..
tieberaad over 'de tweedeij
gade' vroeg Kamerlid jJ
Schaefer zich hardop af
we eigenlijk doen als ini
de vrede uitbreekt'.
Door Rink Drost
VOOR de derde keer in een
half jaar moeten de kiezers
van Hamburg morgen
naar de stembus. Men ver
wacht dat de opkomst zeer
laag zal zijn: veel Ham
burgers geloven het wel.
Toch wordt het spannend
in deze Westduitse stad
staat.
Het rode bolwerk, dat al lang
wankelt, dreigt te vallen. Na
de ommekeer in Hessen wordt
dat voor de sociaal-democra
tische SPD een bittere pil. De
partij rest straks alleen nog
maar Bremen, Noordrijn-
Westfalen en Saarland.
Heel anders is de situatie in
Rijnland-Palts. Sinds het ont
staan van de Bondsrepubliek
zwaait de CDU daar de scep
ter en niemand gelooft dat
deze partij de komende vier
jaar in de oppositiebanken zal
zitten. Maar spanning is er
wel degelijk
Behouden de christende
mocraten onder minister-pre
sident Bernhard Vogel (de
broer van SPD-fractieleider
Hans-Jochen Vogel) hun ab
solute meerderheid van 51,9
procent? Gezien het resultaat
bij de Bondsdagverkiezing in
januari (45,1 procent) zit het
erin dat de CDU een coalitie
partner moet zoeken. De enige
partij die daar serieus voor in
aanmerking komt is de libe
rale FDP.
Die haalde vier jaar gele
den de kiesdrempel niet maar
kreeg in januari bij de Bonds
dagverkiezingen 9,1 procent.
Dat succes was voor een groot
deel te danken aan de woor
denstrijd tussen de Beierse
minister-president Franz-Jo-
sef Strauss en FDP-minister
Genscher van Buitenlandse
Zaken. Nu het om de Landdag
gaat staat de buitenlandse po
litiek buitenspel en is het nog
maar de vraag of de FDP de
kiesdrempel van 5 procent
wel zal halen. De prognoses
wijzen uit dat het erom zal
spannen.
De meeste belangstelling
gaat uit naar de nieuwe partij
FWG (Freie Wahler Gemein-
schaft), bedoeld voor de 'vrije
kiezers'. Dat zijn de ontevre
den kiezers die zich bij geen
van de gevestigde partijen
thuis voelen. Die moeten
vooral van rechts komen. De
kans dat de FWG de kies
drempel haalt is te verwaar
lozen. Maar de partij kan zo
veel stemmen bij de FDP
weghalen dat die de kies
drempel net niet haalt.
De Groenen zullen triom
fantelijk de Landdag binnen
marcheren. Vier jaar geleden
kwamen ze op 4,5 procent, net
onder de kiesdrempel. In ja
nuari haalden de Groenen in
Rijnland-Palts meer dan het
dubbele.
In het socialistische kamp
Klaus von Dohnanyi
- fotoap
is het sinds eind maart, toen
de top 'vechtend over de
straat rolde' en voorzitter
Willy Brandt boos zijn voor
tijdige aftreden bekend
maakte, opvallend stil geble
ven.
De vraag is, of de SPD iets
heeft teruggewonnen van het
geschonden imago. Aan SPD-
leider in Rijnland Rudolf
Scharping (39) de taak het ge
zicht van de partij te profile
ren. Hfj doet dat op een inge
togen wijze, tot verdriet van
een deel van zijn aanhang, dat
graag felle aanvallen in de
richting van de CDU had wil
len zien.
Vier jaar geleden haalde de
SPD bij de deelstaatverkie
zing 39,6 procent van de stem
men. In januari was dat 37
procent. Het verlies kwam
voornamelijk ten goede van
de Groenen.
Voor Bernhard Vogel is het
een prettige wetenschap dat
winst van de Groenen nauwe
lijks ten koste van zijn CDU
en de eventuele coalitiepart
ner FDP gaat. Winst van de
Groenen betekent haast auto
matisch verlies voor de socia
listen. Toch heeft hij redenen
zich zorgen te maken. Lukt
het de FDP niet over de kies
drempel te komen en haalt
zijn partij niet de absolute
meerderheid - beide moge
lijkheden zijn reëel - dan
komt voor regeringssamen
werking slechts de zo ver
guisde SPD in aanmerking.
Blijft in Rijnland-Palts po
litiek gezien vermoedelijk al
les in grote lijnen bij het oude,
in Hamburg zit de wisseling
van de wacht in het vat. Der
tig jaar is de SPD hier onaf
gebroken aan de macht ge
weest, ondanks alle partijcri-
ses en schandalen. Maar in
november vorig jaar was een
aanzienlijk deel van de
trouwe SPD-aanhang het
beu. Voor de SPD had de deel
staatverkiezing het glorieuze
voorspel tot de overwinning
bij de Bondsdagverkiezing in
januari moeten worden. Hoe
anders pakte het uit.
De SPD-senaat zat ver
strikt in schandalen, voerde
oorlog met krakers in de slop
penwijken en kreeg het aan
de stok met tegenstanders van
kernenergie. Daarbij kwam
een schitterende campagne
Bernard Vogel
fotoap
van de CDU, onder aanvoe
ring van de slagvaardige
Hartmut Perschau.
Het leek de omgekeerde
wereld: SPD-lijsttrekker
Oberbürgermeister Klaus von
Dohnanyi stijf in krijtstreep-
pak op de affiches, Hartmut
Perschau sportief gekleed, in
gezelschap van zijn ontegen-
zegenlijk fris ogende en al
evenzeer vlotjes in de kleren
stekende gade en kroost. De
omkering ging nog verder:
von Dohnanyi als stadsmana-
ger, op de bres voor het be
drijfsleven en de belangen
van het kapitaal, Perschau als
voorvechter voor de jongeren
en de minder bedeelden, op
zoek naar werk, gerechtigheid
en meer sociale kansen.
Na de nederlaag van de
SPD in Beieren kwam de klap
in Hamburg keihard aan. De
SPD verloor haar meerder
heid. Niet alleen de Groenen
haalden de buit binnen.)
CDU oogstte de stemmen;)
ontevreden ex-SPD-aai
gers en werd grootste]
De FDP haalde de kie
pel net niet.
Rekenkundig
SPD en Groenen over]
meerderheid. Maar nog i
er serieuze rood-groenei
derhandelingen op gang/
men, braken ze af: de
tieke ideeën lagen te
een.
Perschau stak de h
hand uit. „De stad heeft s
liteit en berekenbaarheid J
dig", was zijn argument;
een 'grote coalitie'. MauJ
SPD liet de onderhandelirj
al in de beginfase strandepj
Von Dohnanyi zag
mogelijkheden in de trucl
ruim vier jaar eerder al
uitgehaald: nieuwe verk
gen. Ook toen behaalden S
noch CDU in eerste i
een eigen meerderheide
toen mislukten coalib
sprekken van SPD en Gij
nen. De nieuwe verkiez
werd een klinkende zege t:
von Dohnanyi: de SPD1
de absolute meerderheid
Nu liggen de zaken i
Geen SPD-voorman rek»
een nieuwe absolute mei
heid, 45 procent is het s
getal. Alle hoop wordt]
op de FDP, die - daar twil
niemand aan - na negen ji)
weer in het parlement t
genwoordigd zal zijn.
Door Jan Bouwmans
MISSIONARISSEN en
zendelingen vormen een
aardige graadmeter voor
de diepgaande veranderin
gen die de Nederlandse sa
menleving de laatste twin
tig jaar heeft ondergaan.
Wie heeft niet ooit van een
van hen gehoord dat hij of zij
zich tijdens het verlof een
vreemdeling in zijn moeder
land voelde. Vijf jaren in een
ver land met een geheel an
dere cultuur waren soms al
voldoende om de aansluiting
bij de ontwikkelingen hier te
verliezen.
De ontstane vervreemding
trad heel scherp aan het licht
wanneer een missionaris of
zendeling na meer dan tien of
twintig jaar voorgoed in Ne
derland terugkeerde. Het
bleek de meesten van hen ja
ren te kosten om weer aan
sluiting te vinden. Niet ieder
van hen slaagde daar zelfs in.
Waarom zou een missiebis
schop op dit bekende ver
schijnsel een uitzondering
maken? Zeker als men goed
de periode tot zich laat door
dringen waarin hij in het vrij
primitieve Ethiopië woonde
en werkte: 1967 tot eind 1983,
de periode dat Nederland van
aanschijn veranderde.
Je zou je dan ook kunnen
afvragen wat eigenlijk verba
zingwekkender was: de uit
spraken van de Haarlemse
bisschop Bomers dat katho
lieken niet mogen stemmen op
PvdA en WD vanwege de
standpunten van deze par
tijen inzake abortus, of de re
acties erop. Want menige re
actie van politieke zijde ver
raadde toch een mate van on
zekerheid of katholieken wel
zo mondig en volwassen zijn.
Alsof dergelijke politeke uit-
Walter Goddijn
lekenorganisatie..
foto archief de stem
spraken van een bisschop vol
doende zijn om de katholieke
emancipatie als een zeepbel
uiteen te doen spatten of min
stens een draai van negentig
graden te laten maken.
„De mensen van nu zijn
volwassen genoeg om zelf een
keus te maken. Ik vind het
buitengewoon onverstandig
van de bisschop dat hij denkt
daar invloed op te kunnen
uitoefenen. Daar is geen
sprake van", zo reageerde
PvdA-leider Kok.
Maar waarom zou een bis
schop-zoals ook zoveel an
dere figuren doen-geen in
vloed kunnen en mogen uitoe
fenen op stemgedrag? Het
spreekt toch vanzelf dat het
effect ervan afhangt van de
kwaliteit van zijn inbreng en
argumentatie. Dat een be
paalde kwaliteit als een boe
merang op zijn hoofd terug
keert, is een heel ander ver
haal. Dat zijn ambt een bis
schop minstens publicitair
niet meer beschermt tegen de
gevolgen van zulk een politiek
optreden, kan wat de Haar
lemse oud-missiebisschop be
treft beshouwd worden als
een onderdeel van het inhaal-
proces om weer aansluiting te
vinden bij onze maatschappij
Is zulk een verklaring voor
het politieke optreden van de
bisschop van Haarlem bevre
digend? Voor velen zeker niet.
Er gebeurt hun de laatste tijd
waarschijnlijk te veel, waar
van ze het gevoel krijgen dat
er een patroon achter schuilt;
dat het voorboden zijn dat een
opgelegde koers in de kerk
van Nederland toch gaat
doorzetten. En helemaal on
gelijk hebben ze niet. De laat
ste tijd hebben zich in snel
tempo zaken voorgedaan die
te denken kunnen geven.
Daar is het artikel van de
bisschop van Roermond ge
weest waarin niet alleen de
Acht-Mei-Beweging levens
gevaarlijk werd genoemd,
maar ook het katholieke on
derwijs en katholieke maat
schappelijke organisaties gro
tendeels werden afgeschreven
en de KRO al helemaal. Het
was van deze bisschop een
nog veel scherpere aanval dan
hij voor het pausbezoek deed
in de Osservare Romano, de
Vaticaanse staatscourant.
De aanval op de KRO werd
door de bisschop van Haarlem
in Kevelaer voortgezet. In het
bisdom Den Bosch is dan in
middels de deken ontslagen
die optrad als woordvoerder
van alle dekens van dat bis
dom ten tijde van de benoe
ming van de nu residerende
bisschop.
Meer bisschoppen zien
steeds meer problemen in
Acht-Mei. Dat in Zwolle
12.000 mensen bijeenkwamen
leverde uit hun kring slechts
commentaren op dat velen er
van verward zijn, die een
slechte katechese hebben ge
had en niet eens weten waar
het om gaat.
Vlak daarop wordt vanuit
een kapitaalkrachtige katho
lieke hoek de oprichting aan
gekondigd van een nieuwe
katholieke omroep, de RKO,
uit onvrede over de katholici-
Mgr. Bomers
..bedrijfsongeval.. fotoanp
teit van de KRO.
En wat iedereen van hem
(en van anderen) al lang wist,
heeft de bisschop van Haar
lem recent ook zelf hardop ge
zegd: zijn benoeming in 1983
had te maken met een poging
van 'Rome' om in de Neder
landse kerkprovincie de ver
houdingen te corrigeren.
Welke prijs men voor die
correcties bereid is te betalen,
daarvan gaf deze bisschop
ook een indicatie. Hij zei na
melijk er rekening mee te
houden dat de kerk in de toe
komst tamelijk klein zal wor
den. De kerk kan nu eenmaal
geen concessies doen door re
gels te versoepelen. Als dit tot
gevolg heeft dat honderddui
zenden katholieken de ko
mende jaren de kerk de rug
toekeren, is dat een ontwikke
ling die de bisschoppen naar
de woorden van hun Haar
lemse college „met pijn in het
hart op de koop toe zullen ne
men".
De tijd lijkt inderdaad ge
komen dat de zaken in de ka
tholieke kerk zich echt gaan
uitkristalliseren. Niet in de
laatste plaats omdat het
lange-termijn-beleid ten aan
zien van bisschopsbenoemin
gen begint te werken. Niet al
leen een Nederland Ook el
ders in de wereld beleven bis
schoppenconferenties op het
moment de gevolgen van het
benoemingenbeleid.
In Oostenrijk hebben re
cente benoemingen van drie
zeer behoudende bisschoppen
een situatie geschapen in de
bisschoppenconferentie én
onder het kerkvolk die bijna
identiek is aan de situatie in
ons land door de benoeming
destijds van Gijsen en Simo-
nis. Naar verluidt is de paus
echt bang geworden voor een
scheuring in Oostenrijkse
kerk, om welke reden hij de
Oostenrijkse bisschoppen nog
vóór deze zomer vervroegd bij
zich heeft ontboden voor het
gebruikelijke, vijfjaarlijkse
ad-limina-bezoek.
Ook in de Verenigde Staten
is inmiddels een derde deel
van het episcopaat via benoe
mingen in behoudende rich
ting 'hervormd'. De signalen
uit Latijns-Amerika zijn niet
anders. Een van de effecten
daar is dat onverdroten ver
der wordt geageerd tegen de
bevrijdingstheologie.
Behalve dat het Vaticaanse
benoemingenbeleid begint te
werken, ligt er ook het feit
van het nieuwe kerkelijke
wetboek, de Codex, die overi
gens nog maar pas in de Ne
derlandse vertaling is ver
schenen, begint te werken.
Ook in Nederland wordt mo
menteel door de bisschoppen
conferentie hard gewerkt om
de bestaande organisatorische
structuur en andere kerkor
delij ke zaken aan dat nieuwe
wetboek aan te passen. Dat
betekent herziening van de
iets democratischere bestuur
lijke organisatie van de paro
chies zoals die de afgelopen
jaren is gegroeid. De pastoor
moet althans weer formeel de
baas worden.
De kerkhistoricus A. Bre-
dero heeft voor de Middeleeu
wen vastgesteld dat dt|
vloed van de maatschap)
de kerk vele malen duid|
ker aanwijsbaar is d
omgekeerde. In de
daagse situatie kan mer.J
wat dit betreft afvraj
hoeverre de no-noi
mentaliteit in de maats
pij het beoogde beleid P|
kerk vergemakkelijkt
Het is trouwens in het i
meen vast te stellen datq
no-nonsense klimaat
conserverende groep*
de maatschappelijke tooil
ten. Pakweg tien jaar gtf
zou een plan voor een Ij
helemaal geen vruchtb:
dem hebben gevonden;!
het nog maar de vraag. F
voelt zijn krachten
ren.
Rest de vraag hoe het I
maal in de toekomst zal
werken. De stemopdradl
Bomers lijkt vooralsnog!
op een bedrijfsongeval
gecorrigeerd is door dej
derlandse bisschoppen rt
verzekering aan de H
elke katholiek vrij is e
in de keuze van zijn vaW]
Maar dat
hardop rekening gaairi
met een heel kleine kerk j
in elk geval wel iets. W|
in elk geval de bedor"
zijn om een Acht-Mei-^
ging geleidelijk maare
buiten de lijnen te werk*
Walter Goddijn heef1]
Acht-Mei-bij eenkomst
Zwolle sterk aangedrof"
het opbouwen van eenr.
lekenbeweging in de
met een goede organisaj]
structuur. Dat zou
nieuwingsbeweging V®J
toekomst moeten doen»
ven. Maar of dat op
zou kunnen leiden tot
staan van weer zoiets J
oud-katholieke kerk?1
niet te voorspellen.
nEN HAAG (ANP) - Als
gevolg van de stijging van
L bouwkosten zijn de
huurwoningen die woning
bouwverenigingen en ge-
meentelij ke woningbedrij-
I yen vorig jaar hebben ge
bouwd, gemiddeld tien pro
cent kleiner dan de nieuw
bouw uit 1980.
nit staat in een overzicht van
het ministerie van volkshuis
vesting over de ontwikkelingen
Mes
Van onze Haagse redactie
De Ziekenfondsraad stelt voor
[despecialisten een hogere ver
goeding te geven voor prak-
tijkkosten dan de ziekenfond-
(sen aanvankelijk wensten. Een
overeenkomst waarin dit staat,
tou een half jaar moeten gei
len. In die tijd kunnen zieken
fondsen en specialisten probe
en hun geschil uit de weg te
nen.
Alleen zo zou voorkomen
unnen worden dat de specia-
sten vanaf 1 juli ziekenfonds-
atiënten rechtstreeks de reke
ning presenteren. De Zieken
fondsraad stelt een advies aan
taatssecretaris Dees (Volksge-
ondheid) van die strekking
volgende week vast
De kans dat de 'bemidde-
ngspoging' van het adviescol
lege gunstig zal uitpakken is
iet al te groot. De Landelijke
Ipecialisten Vereniging (LSV)
liet gisteren in een eerste reac-
5e weten geen behoefte te heb-
*n aan het voorstel van de
liekenfondsraad.
De ruzie tussen de Vereni-
Jing van Nederlandse Zieken
fondsen (VNZ) en de LSV gaat
ver de vergoeding die specia-
sten zouden moeten krijgen
[oor hun praktij kkos ten. De
"VZ wil dat die vergoeding
ximaal 50.000 bedraagt, de
cialisten vragen 130.000.
iet geschil leidde enige tijd ge
iden tot het opzeggen van het
«tract tussen VNZ en LSV.
Jekenfondspatiënten moeten
Is gevolg daarvan na 1 juli
tan specialist rechtstreeks be
ien
De Ziekenfondsraad heeft nu
foorgesteld een nieuwe over-
xomst te sluiten, die dicht
j bij wat tot nu toe de prak-
ük was en die goeddeels over-
wikomt met de wensen van de
-"cialisten. De LSV heeft er
ondanks geen vrede mee,
"dat de specialisten vrezen
i afloop van die tijdelijke
tereenkomst (per 1 januari
w») voor dezelfde problemen
staan.
Door Hein Sluij ter
DEN HAAG - Voor het et
fWee jaar geleden het schar
tend werd, is de import val
hJkse wijn weer in opmars/
gegevens van de Comrr
lijken zelfs spectacuU
eerste kwartaal van dit jat
io Jing lm%- Dat komt]
m.363 liter.
D« wijn zit dus duidelijk in de
-Y 5.0fer van 1000% vraagt wi
««hvering. Het is gebaseerd c
gieken met dezelfde periode i:
beleefde Oostenrijkse wijt
iio?„punt met een import v|
liter. Het bleek toen dat
wijnimport in Nederland
dZ°ver was. In de jaren vóór
j.1bedroeg de normale imp
hSiSaT 270'000
v Overigens moet ook het
Wn„RVorig jaar enigszins gei
en- Natuurlijk, het getac
