ecord-fl
iog twee
'Liempde' in teken 'High tech farming'
MODERNE ELEKTRONICA IN DE STRIJD TEGEN SUPERHEFFING
8^
[TIEK A]
Filologie amusante
«ïïSgr1
meer maar
een zendertje
Het onvermijdelijke risicJLs
DE STEM EXTRA MAANDAG 11 ME11987
„Vroeger werd de slimste boerenzoon pastoor en
de domste volgde zijn vader op. Ik denk dat dat
vandaag de dag niet meer op zou kunnen gaan".
Dosis per koe
Metingen
MEDISCHE
RUBRIEK
ÏDDELBURG - Bij
at opstellen van een
■tteidsplan voor de
jsterschelde moet de
ïeepvaartfunctie
irop staan en niet de
ïtuur, de visserij en
1 recreatie.
Kleine Stem
fesSfl-
PAPIER
VOOR UW PEN
Edith Stein
Huisarrest
leent
|ang
tenisse-3
tbalkampioen
T48
LIEMPDE - 'High tech far
ming'. Dat is het toekomst
motto van de landbouw
werktuigensector en daar
mee ook de rode draad van
de 32e Werktuigendagen die
op 11,12 en 13 mei gehouden
worden in Liempde.
De land- en tuinbouw zal er die
dagen massaal kennis nemen
van nieuwste en toekomstige
staaltjes van computertoepas
singen in de agrarische sector.
Rabo-topman drs. H. Wijffels
nam de term „high tech far
ming" in de mond tijdens de
persconferentie voorafgaand
aan de Werktuigendagen. De
computer zal een belangrijk
hulpmiddel zijn nu boeren en
tuinders, ook wat hun machi
nes betreft, vrijwel noodge
dwongen het roer moeten om
gooien. „Niet meer, maar be
ter", zoals Wijffels het uidrukt.
Tractoren en machines zijn
er voldoende bij de onderne
mers zelf en bij de loonbedrij
ven, aldus Wijffels. Waar het
op aan komt is dat de de ma
chines verbeterd worden,
waardoor de kwaliteit van het
produkt verhoogd wordt en de
kans op beschadiging van pro
dukt, bodem en milieu kleiner
wordt
Als voorbeeld noemt Wijffels
de toepassing van de computer
in de melkveestal: het electro-
nisch koeherkenningssysteem
met daaraan gekoppeld de
krachtvoerautomaten kennen
we al, de melkmeter en de mel-
krobot staan op het punt hun
intrede te doen. Maar de com
puter gaat ook mee naar de ak
ker. Geavanceerde micro-elec-
tronische meet- en regelsyste
men worden meer en meer in
gebouwd in tractoren en de
werktuigen die er achter han
gen. Op de monitor in de cabine
ziet de boer wat hij doet.
De computer heeft overigens
zijn weg al gevonden in de
land- en tuinbouw. Ruim 500
microcomputers worden er
momenteel in de land- en tuin
bouw al gebruikt bij het be
drijfsmanagement Ons land
kent verder al 4000 krachtvoer-
computers in de melkveehou
derij en in de glastuinbouw
worden ongeveer 5000 klimaat
computers toegepast De ruim
120.000 bezoekers die in
Liempde verwacht worden na
dat minister G. Braks vanmor
gen de Werktuigendagen heeft
geopend zullen zonder twijfel
zorgen dat die aantallen de ko
mende tijd stevig worden opge
schroefd.
Boeren met de computer
Door Kees den Exter
Hans Beenackers (22) is na een jaar op de Hogere Agrari
sche School in Den Bosch en een opleiding aan de Mid
delbare Land- en Tuinbouwschool in Breda gaan werken
op het bedrijf van zijn ouders aan het Burgtesebaantje
tussen Molenschot en Bavel. Met hem deed ook de com
puter zijn intrede op het melkveebedrijf dat zijn ouders
de afgelopen 25 jaar hebben opgebouwd.
In de praktijk van alledag is op 11 R
het bedrijf van de familie Bee- tr6CIl llfllSlGr
nackers de computer minstens
zo belangrijk als bijvoorbeeld
de tractor. Hans Beenackers:
„Sinds de melkquotering is de
hoeveelheid melk die we mo
gen produceren gelimiteerd en
daarmee dus ook de inkomsten.
Winst is dus alleen nog te halen
op de kostenkant. In dat ver
band heeft de computer zijn
diensten al bewezen. Simpel
weg kun je zeggen dat de min
dere koeien qua melkgift gelijk
zijn gebleven, maar dat de
goeie koeien met sprongen
vooruit zijn gegaan. Voordat
we de krachtvoer-computer
gingen gebruiken leverden
onze koeien maximaal 35 liter
melk per dag, nu is dat opge
voerd tot 45 en zelfs wel 50 li
ter".
Het dagelijkse kostje van
koeien is opgebouwd uit twee
elementen: basisruwvoer en
krachtvoer. Het basis-ruwvoer
is weer onder te verdelen in
gras - uit de wei of uit de kuil -
maïs en bierbostel, afval van de
bierbrouwerij. Bij dat ruwvoer
is nog geen sprake van een in
dividueel 'dieet'.
Hans Beenackers: „Dat
gooien we in de goten en de
koeien kunnen zoveel pakken
als ze willen. Geef je te weinig,
dan blijven ze loeien, geef je te
veel dan laten ze het liggen als
de magen gevuld zijn. Koeien
zijn wat dat betreft net men
sen. Genoeg is genoeg".
Heel anders gaat het bij het
krachtvoer, brokjes die alles
bevatten wat nodig is om
koeien gezond en de melkgift
optimaal te houden. In de door-
loop-melkstal waarin 365 da
gen per jaar twee keer daags
twaalf koeien gelijktijdig ge
molken worden, krijgen alle
koeien per dag 1,5 kilo brokjes,
het basisrantsoen. Wat ze per
dag nog meer krijgen aan
krachtvoer is individueel be
paald. En daarbij speelt de
computer een belangrijke rol.
Met behulp van de zenders om de koeiehalzen merkt
het krachtvoerstation welke koe zich meldt voor een
hap. Het station staat aangesloten op de computer.
's Lands grootste kruidenier heeft sinds kort 'boeren-
melk' opgenomen in het zuivelassortiment. Friesche
Vlag wil op zijn minst nostalgische gevoelens oproe
pen in het STER-spotje met shotjes vol sappig gras en
rammelende melkbussen. Die, zonder twijfel op
grond van gedegen marktonderzoek ingegeven hang
naar vroeger komt op een moment dat de melkbussen
definitief naar de schroothoop zijn en de computer
volop zijn intrede heeft gedaan als belangrijk beleids
instrument voor de agrarische ondernemer. Clara 24
krijgt voortaan een door de computer afgepaste hoe
veelheid krachtvoer. Clara heeft tegenwoordig geen
halster meer om de kop, maar een zendertje aan de
hals dat de krachtvoercomputer in het kantoor van de
boer stuurt. Ofwel: de IBM in de strijd tegen de melk
quotering.
In de doorloop-melkstal waarin de koeien gemolken wor
den, krijgen alle koeien per dag 1,5 kilo brokjes, het basis
rantsoen. Wat ze per dag nog meer krijgen aan krachtvoer is
individueel bepaald. En daarbij speelt de computer een be
langrijke rol.
In de loopstal, waarin de
koeien gedurende de winter
permanent staan en waarin ze
ook in de zomer twee keer
daags komen om gemolken te
worden, vinden de koeien drie
'krachtvoerstations'. Met be
hulp van de zenders om de
koeiehalzen merken die sta
tions welke koe zich meldt voor
een hap. Het station staat aan
gesloten op de computer. In de
computer zit opgeslagen op
hoeveel porties van 2 ons brok
ken iedere koe per dag recht
heeft Dat aantal porties is per
koe individueel vastgesteld
door de computer die zich, on
der meer, baseert op de melk
gift in de voorbije vier weken.
Die melkgift is op zijn beurt
weer afhankelijk van de condi
tie van de koe en het moment
waarop en het seizoen waarin
de koe gekalfd heeft.
Eens in de vier weken komt
de melkschepper langs. Die be
paalt het eiwit- en vetgehalte
in de melk van iedere koe af
zonderlijk én de hoeveelheid
melk die een koe per dag geeft.
Hans Beenackers: „Dat laat
ste zou je ook nog dagelijks zelf
kunnen meten en de gegevens
ervan invoeren in de computer.
Maar dat vergt een fikse inves
tering en je krijgt gegevens
waar je niet echt veel mee kunt
doen".
Hans Beenackers achter de computer: „Winst is dus alleen nog te halen op de kostenkant.
In dat verband heeft de computer zijn diensten al bewezen.- foto s de stem/johan van gurp
Belangrijker nog dan de hoe
veelheid melk zijn de maande
lijkse metingen van de melk
schepper als het gaat om de
percentages eiwit en vet in de
melk, want die zijn bepalend
voor de uitbetaling aan de boer.
De vet- en eiwitgehalten zijn te
beïnvloeden met de hoeveel
heid krachtvoer die de koeien
krijgen. En vooral daarom
speelt de computer een belang
rijke rol bij de rantsoenering
van de koeien.
Hans Beenackers: „We heb
ben daarmee wel eens geëxpe
rimenteerd, een paar koeien
gewoon ongelimiteerd kracht
voer gegeven. Dat is alleen
maar duur, de mest wordt er
dunner van en voor de kwali
teit en de hoeveelheid van de
melk betekent het niets. Ook
dat geeft aan hoe belangrijk de
computer voor ons is". Hij rela
tiveert zijn eigen opmerking
overigens onmiddellijk:
„Eigenlijk is het natuurlijk een
dood ding. Ik noem het wel
eens een heel dure kladbloc. Hij
rekent alleen sneller dan ik én
hij maakt geen fouten".
In de 'kladbloc' zitten verder
alle mogelijke gegevens van
alle koeien van Beenackers:
produktiecijfers over een lan
gere periode, de dagen waarop
de koeien gedekt zijn en ge
kalfd hebben enz. Oneindige,
koele cijferreeksen die zich
echter door Hans Beenackers
laten lezen als een roman en
die hem óók soms tot de conclu
sie brengen dat een koe toe is
aan zijn laatste, enkele reis,
richting abbatoir.
De aanschaf van de computer
bleek nog niet zo simpel. „Een
tractor kopen is gemakkelijker.
Je blijft vaak bij je oude merk
en je kent natuurlijk heel goed
de specifieke eisen die jouw be
drijf stelt aan die tractor. Met
een computer ligt dat helemaal
anders. Iedere dorpssmid ging
bij wijze van spreken compu
ters verkopen. We zijn eersl
eens rond gaan kijken bij colle
ga's, maar dat had alleen tol
gevolg dat we een hele stoel
dealers en vertegenwoordigers
over de vloer kregen. Uiteinde
lijk hebben we zelf de keus dar
maar gemaakt. Aan wat ik of
school heb geleerd had ik in dii
verband niet zo veel. Op schob
is me wat duidelijker geworder
hoe een computer werkt, maai
een programma in elkaar zet
ten kan ik bijvoorbeeld niet".
Door Jan Paalman
Er is iets raars met medi
sche fouten. Iedereen vindt
dat dokters geen fouten
mogen maken, maar ieder
een kan op zijn vingers na
tellen dat in het ingewik
kelde medische bedrijf on
herroepelijk fouten worden
gemaakt.
In de Tijd van een week
geleden kwam de hemato-
loog prof. dr. C.A.M.
Haanen daar rond voor uit
Het opmerkelijke was dat
hij niet de beschuldigende
vinger uitstak naar blunde
rende collega's, maar
royaal een hand in eigen
boezem stak. Zo had hij
eens bij een patiënt een tu
mor Vergeten', hoewel de
röntgenoloog hem daarop
had gewezen. Toen de pa
tiënt zich een jaar later
weer meldde was het te
laat. „Dat was natuurlijk
een uiterst pijnlijke erva
ring. Eerlijk gezegd heb ik
het de patiënt niet durven
vertellen. Hij is later helaas
aan die tumor overleden.
Natuurlijk heb ik onmid
dellijk maatregelen geno
men om zoiets in de toe
komst te voorkomen."
Haanen vertelde dit ver
haal op een congres, dat de
Nijmeegse Faculteits Ver
eniging -dat is een club
van medische studenten -
onlangs hield. Daar waren
meer medische horrorsto-
ries te horen, en ook hoe je
dit soort vermijdbare fou
ten kunt voorkomen. Nu is
het rare dat je zelfs ver
mijdbare fouten nooit hele
maal kunt vermij dea Haa
nen trof maatregelen tegen
zijn black out, maar hij, en
niemand niet, kan garande
ren dat hij in de toekomst
niet een andere onbegrijpe
lijke blunder maakt.
Er is zelfs een natuur
kundige wet die zo'n garan
tie onmogelijk maakt. Dat
is de beroemde 'tweede
hoofdwet van de thermody
namica'. Ik zal u de ones
thetische formule besparen,
maar de wet komt er op
neer dat bij elke overdracht
van informatie de ruis, de
chaos en de misverstanden
toenemen. Een bekend ge
zelschapsspelletje is op dit
principe gebaseerd. Iemand
schrijft een boodschap op
een papiertje, geeft die
fluisterend aan zijn buur
man door, die vertelt het
weer aan zijn buurman en
zovoort, en de laatste in de
rij maakt het doorvertelde
bericht bekend. Dat is bijna
altijd lachen, gieren en
brullen, want de boodschap
is meestal lachwekkend
verminkt. De hoofdwet van
de thermodynamica heeft
dan met ruis, wanorde en
misverstand, toegeslagen.
Nu wordt in het zieken
huis ontzettend veel door
verteld. De patiënt vertelt
zijn verhaal, de dokter ver
taalt dat verhaal in medi
sche termen, schrijft het
een en ander op in het me
dische dossier, leest die ge
gevens bij gelegenheid
weer terug, er komen an
dere dokters aan te pas die
ook weer papiertjes invul
len, de verpleging maakt
ook de nodige paperassen
vol, er is voortdurend over
leg, en elke keer kan de ruis
toeslaan.
De som van misverstan
den kun je beperken wat je
maar wil, maar tot nul re-
12 MAANDE
duceren kun je die
nooit. We willen het vai
niet voor waar hebb
maar de conclusie is onvejj
mijdelijk: als je je overg
aan de zorgen van het
disch bedrijf dan loop je ;i
tijd een bepaald risico,
risico kan klein zijn,
het is er wel.
Het congres in NijmegJ
was tamelijk uniek, wj,
de medische stand is altt
tamelijk lichtschuw
weest als het over eigen|j|
len ging. Bovendien is
een enorme vooruitga
Alleen door openhartig
kim je wat aan dit pj
bleem doen. Maar of
publiek door al die op
hartigheid zich ook veifo
gaat voelen, dat waag ifcj
betwijfelen. Ik denk
eerder het omgekeerde
beurt: het onverblo
noemen van de risico's vj
het medische bedrijf, zalf
angst voor dat risico
toenemen.
Ga maar na. We 1«
langer en gezonder
welke eerdere genen»
ook, en nooit eerder voelt
we ons zo bedreigd. Vri
wisten we van niks en
den we nog onbekoi
zondigen, maar nu kei
we de risico's. Van zonlic
barbecuen en koff ii
krijg je kanker, van vrijj
krijg je aids of andere
len, te veel stress is
goed, te weinig stress is
al niet goed, de kans op
gehandicapt kind is 2
100, kortom, je kunt heil
gek niet verzinnen of hel|
met risico's besmet.
Het vervelende
bijna niemand die risit
koelbloedig kan inschal
Grote rampen of s]
laire missers maken
vervaarlijker indruk
-jen optelsom van kif
rampen. Zo is een
van de bevolking er
overtuigd dat vliegen
vaarlijker is dan aut
den. Dat is niet het
autorijden is 20 keer
vaarlijker. Maar zelfs
dat weet, dan voel je jij
het vliegtuig toch niet
maal op je gemak,
voorbeeld. Roken vei
zaakt 17.000 doden per jij
Een ramp. Maar oi
deze catastrofe zich in
reeks van weinig sj
laire minirampjes volt
maakt dit minder int
dan pakweg de ramp iF60'11 de doelstelling en uit-
die veerboot.
Welnu, medische
(„Vrouw overlijdt door
gissing chirurg",
arts wegens grove f(
bij zwangerschap")
spectaculair en uiterst
dia-geniek, want geen
kerder schandaal dan
medisch schandaal. Die!
men dus in de krant, et|
hoort het ook. Maar oi
ze zo spectaculair zijn,
bijna vergeten dat het
dische bedrijf ook wel
iets goed doet.
Verkoop, leasing, verhuur, set
pan onze verslaggever
ULST - De aanval op het wd
ipperen in Hulst gaat vandaag
jjn voorlaatste dag in. Als de vij
■rs het volhouden, kan morgen/
>gen uur de champagne ontkurk
jn hebben ze er 100 uur achter flip
[tten en worden hun namen bij ge:
jst gerenommeerde Guinness book of
De vijf begonnen hun poging in de
Smidse vrijdagochtend om acht li
reglementen mag er na ieder uur
nuten pauze worden gehouden. E
■s werden afgelopen weekeind ext
>r de grote publieke belangstelen
•richtingen. Of het nu uit solidar
it grote dorst, maar één aanmoedigt!
Scfo
i onze verslaggever
Sociaal-Economische
sultatiegroep (SECG)
de provincie adviseert,
dat in een commen-
jr op de provinciale nota,
ïrin het doel en de uit-
ïgspunten van zo'n be
splan op een rijtje zijn
SCG juicht het toe dat er
integraal beleids- en be-
splan voor de Wester-
blde wordt opgesteld, maar
met toenemende teleur-
de nota doorgewor-
De consultatiegroep
it dat de economische as-
In De Kleine Stem van 11
april jl is het een en ander
verschenen over Suriname
waarmede ik niet eens kan
zijn. De tekst suggereert dat
de afgebeelde kinderen Hin
doestanen zijn doch zij lij
ken er niet op. Een Hindoes
taan heeft sluik haar, geen
krulhaar en zeker geen Af-
rokapsel. Ondanks hun fa
milienaam (Matabadal) lij
ken deze kinderen op creo
len, hun voornamen zijn ook
niet typisch Hindoestaans.
Het Phagwafeest is niet te
vergelijken met het Paas
feest, misschien eerder nog
met Nieuwjaar. Men draagt
daarbij geen witte kleren in
Suriname tenzij incidenteel.
Men besprenkelt elkaar met
een paarsrode vloeistof, de
laatste jaren wordt ook wel
andersgekleurde poeder
voor dit doel gebruikt.
Nu de roti!! Het in uw
krant afgedrukte recept
lijkt nergens op. Roti is en
kelvoud en geen meervoud.
Een roti wordt gemaakt van
deeg en niet d.m.v. beslag.
Het beleg van een roti wordt
bereid met een speciaal
soort kerrie z.g. massala-
kerrie en bestaat uit vlees
en groente, soms samen met
aardappel. Als vlees wordt
vaak kip gebruikt en als
groente meestal 'kouse
band', een soort uit zijn
krachten gegroeide groene
boon. Wat uw verslaggever
als roti presenteert lijkt
meer op een raar soort pan-
nekoekje met tostibeleg.
Een roti zonder kerrie heb
O OÊ 0061
\h»)
OKO*
1^0^'
ik nog nooit gezien. Altijd
gaarne tot uw dienst (bv.
met een juist rotirecept -
niet zo gemakkelijk te ma
ken overigens).
Paramaribo,
J. Lamers
In De Stem van 30 april
merkte dr. Hamburger op:
laten we niet vergeten,
dat kardinaal De Jong in
1942 als de enige katholiek
van formaat in Europa zijn
stem heeft verheven tegen
het onrecht van de joden
vervolging". Wellicht zullen
sommige, oudere lezers
hierbij tevens van oordeel
zijn geweest, dat ook een
niet-katholieke, vader
landse kerk zich enigermate
het verwijt kon aantrekken,
at in deze opmerking aan
het adres van de Katholieke
Kerk in het algemeen en
van het Vaticaan in het bij
zonder, lag verscholen.
De kwestie is, dat op 11
juli 1942 de gezamenlijke
Nederlandse kerken bij
Seyss Inquart telegrafisch
protesteerden tegen de jo
dendeportaties. Hierop is
namens de rijkscommissaris
toegezegd, dat joden die
vóór 1 januari 1941 tot een
christelijke kerk behoorden^
niet zouden worden wegge
voerd. Hiermee niet tevre
den, besloten de kerken het
bewuste telegram op zondag
26 juli 1942 elk voor zich
openbaar te maken door
voorlezing vanaf de kansel.
Hiervan heeft de Neder
landse Hervormde Kerk
echter afgezien en haar zijn
daarover later ook uit eigen
kring zware verwijten ge
maakt. Maar naar mijn me
ning heeft de Hervormde
synode terecht de kwade
kans te groot geacht, dat
door openbaarmaking van
het telegram de Duitsers
een voorwendsel zou wor
den gegeven om hun toezeg
ging ten gunste van de ge
doopte joden terug te ko
men. Hoe schamel die toe
zegging overigens ook was.
Nadien zijn in totaal on
geveer 300 katholieke joden
weggevoerd (en omge
bracht). Uitdrukkelijk als
wraak voor de herderlijke
brief, waarin de bisschop
pen de tekst van het tele
gram aan de rijkscommis
saris hadden opgenomen.
Verreweg de meeste protes
tantse joden zouden zijn ge
spaard gebleven. Ook die
van protestantse kerken als
de Gereformeerde Kerken,
waar voorlezing eveneens
had plaatsgevonden. Het is
bekend, dat kardinaal De
Jong zich tot aan zijn dood
bittere verwijten heeft ge
maakt over de onderschat
ting van de Duitse wraak
zucht. Dat is wellicht de tra
giek geweest in het leven
van deze waarlijk grote fi
guur.
Breda,
Dr. E. Schierebeeks
Een gevangene kost de ge
meenschap ƒ450 per dag.
Bovendien kan men een
winkeldief, tasjesrover,
fietsendief, een autokraker
of een jeugdige vandaal niet
bij moordenaars en heroïne-
handelaaren stoppen. De
gevangenissen die nu even
tueel bijgebouwd worden
zijn uiteraard bestemd voor
de zware gevallen die nu
nog op hun celstraf moeten
wachten.
Invoering in ons straf
recht van huisarrest voor
fietsendieven e.d. is dus een
goed idee van CDA Tweede
Kamerlid Hennekam. De
voorzieningen die daarvoor
nodig zijn, zijn relatief erg
goedkoop. Als de veroor
deelde zich niet aan zijn
huisarrest houdt, is dat
strafbaar en verdwijnt hij
dus voor langere tijd in een
echte gevangenis.
Enige vindingrijkheid bij
de bestrijding van de crimi
naliteit is toch wel gewenst.
Waarom laat men in Am
sterdam autokrakers en
winkeldieven wegens ge
brek aan celruimte al na 10
minuten weer hun gang
gaan. Overdag kunnen er
toch wel meer gevangenen
in een cel.
Kruisland,
L. Nelen
Iets minder belegen dan de
vraag over de kip en het ei
is de vraag: Is Fries een
taal of een dialekt? Beide
opvattingen hebben hun
felle verdedigers en voor
het behoud van uw popula
riteit (if any) in Friesland
kun u het best vluchten in
een antwoord als: Fries is
een streektaal. U hebt dan
het woord 'taal' gebruikt en
ook het woord 'streek'. De
Dikke Vandaal definieert
het woord dialekt als 'de bi-
zondere taal van een
streek'. Even warrig als dit
antwoord, maar wel een
new-comer op de antwoor-
denmarkt is: Allebei! De
reaktie op dit even onver
wachte als onbevredigende
antwoord is natuurlijk een
wrevelig: Wat nou, allebei?
Hoe kan nou Fries zowel
taal als dialekt zijn. Licht
dat eens toe!
Ok, dat gaan we hier
proberen. Vóór mij ligt het
Friestalig weekblad 'Frysk
Frij' van 13 desimber
1986, met op de voorpagina
een beschouwing over de
feestmaand December. Zin
één luidt: Foar de iene sil
desimber de moanne wêze
fan geselliehheid en
waarmte, wylst in oaren-
ien it allegear mar kalde
drokte neamt, dér 't mar sa
gau mooglik van foarbij-
gien wurde moat. Hier hebt
u toch weinig moeite mee,
neem ik aan, vooral als u
het hardop in het Brabants
kunt vertalen. Ik bedoel:
Foor dun eejne zal desem-
ber de maond weze fan ge
zelligheid en werrumte,
terwijl nun naandre 't maor
kouwe drukte noemt, woar
ge maor zo gauw mogeluk
oan vorbij mot gaan. Als
wij nou de stelling huldi
gen:
Zo lang je alleen maar de
klinkers verandert en de
rest nagenoeg in takt laat,
hebben we te doen met dia
lekt. Zo zijn 'werremte' en
'waarmte' beide dialektvor-
men van het ABN warmte.
Het blijft dialekt ook al
sjoemel je nog zo drastisch
met de klinkers als de Frie
zen doen met sparregroen,
dat bij hen 'spjirregrien'
heet of met 'openluchtspel'
dat ze 'iepenloftspul' noe
men. De 'ch' gaat hier op de
Duitse toer: Die Luft, maar
dat is heel gewoon. Ook in
Engeland wordt de ch een f
(Ik lach I laugh). Die eer
ste zin bewijst dus dat Fries
een dialekt is net als het
Brabants. Je krijgt pas een
taal als niemand buiten dat
taalgebied weet wat hij
hoort of leest Akkoord?
Ok! Een paar regels verder
in datzelfde artikel staat:
Kloften winkeljenden
minsken op ekstra keapj ü-
nen.
Zegt het u wat? Waar
hebben ze 't over? Keapj ü-
nen spreek uit: kèapjoenen.
Kunt u nog keapj oenen
jaen dan mee! Welnee!
Keapjünen zijn koopavon
den. Een tussenvorm, een
overgangsvorm, immers
keap is dialekt voor koop,
maar jün is een woord uit
de Friese taal voor avond.
Het artikel staat echter vol
dialektzinneljes als bijv. Yn
novimber begjint it al. Op 5
desimber is it wol stil yn
Ljouwert. By it stasjon is it
tsien kear sa rstisch as oars
tien keer zo rustig als an
ders. Puur dialekt, toch,
evenals: Faak kin deselde
auto mear as ien kear
waarnommen wurde, ofte
wel: Vaak kan dezelfde
auto meer als een keer
waargenomen worden.
Puur dialekt, maar wat
denkt u van: FreedtejCirs
binne de winkels yn in
bulte plakken van njoggen
oere ta iepen? Iets met
Freek de Jong die met z'n
bulten bleef plakken i
een winkel? Nou, nee,]
precies. Freedtejün is i
dagavond en dan zijnl
hoop winkels open tot ij
toe. Zou het toch een<
zijn?
Probeer het nog
zet uw taaltanden in
zin: Twa opslüpen fa
reitsje mar net ütsjoej
in etalaazje mei fr
sunder guod en dat yn j
net elts hert foar it kuif
libben hat docht blike
ien fan 'e gj alpen opj
muorre yn yn in
nenstêdstrjitsje: Ku
ken dat oek yn de fr#
Etalage haalt u er ui'
ook nog kuituur en fnj
maar voor de rest W
een tolk nodig die v#
vertaalt: Twee
grietjes raken maar]
uitgekeken op een et
met damesondergoed e'
in 1986 niet iedereen
heeft voor het kult
ven blijkt uit de kret
(graffiti) op een nu®
een nauw straatje
binnenstad: Kuituur,
dat ook in de frituur?
dus, maar dan ook
bants een taal!
Breda en Tilburg
vraag gesteld worden:]
leke nonterik eetiejen]
sun affeseerplangeskel
ballemont? VerTAAl'J
maar in het Nederland
flo&t
ipunten te weinig aan-
't krijgen. „Wij betreuren
h. te meer omdat ook in de
staat dat de Westerschelde
:heepvaartroute de econo-
slagader en de be-
voorwaarde is voor de
iggende zeehavens en in-
leterreinen".
ens de SECG wordt te veel
accent gelegd op handha-
herstel en ontwikkeling
i de natuurfunctie, de visse-
en recreatiefunctie. „De
epvaartfunctie wordt
taan hooguit nevengeschikt
'BaktMet name is de pas-
in het verkeerde keelgat
noten, waarin de nota stelt
neuwe industriële- en zee-
nactiviteiten moet worden
'ogen tegenover de ont-
slingsmogelijkheden van
tdere functies,
^benadering", zo meent
«waarin een zo we
lke functie wordt miskend
Bovendien wordt losge-
rt van de ontwikkelingen
I zeenavens en op de indus-
prreinen (de bestemming
Be scheepvaart), kan naar
mening niet de basis zijn
[of leiden tot, een integraal
en beheersplan voor de
a-schelde".
:G vindt dat in de hoofd-
ïihng en uitgangspunten
- ang van behoud en ver
sbouw yan de scheep-
mmcue, in samenhang
'e ontwikkelingen in de
I ens en op de industrie
ën, prioriteit moet krij-
'aarmee de consultatie-
overigens niet wil zeggen
ut onbeperkt' ten koste
functies mag gaan.
'STERZANDE - Het
SnVanVVHo„tenisse
npioen geworden van de
«eland in de tweede
haalde zijn titel door
hun wedstrijd tegen het