even..L
UITBLAZEN
De dreigende waterramp in Egypte
Raakt Europa al te rap kernwapenvrij?
Vwo: handen vol aan natuurkunde
examens
IGEHEIM P
ut
Oude
Reuzen
LAGE WATERSTAND IN NUL OORZAAK VAN LANDBOUW- EN ENERGIECRISIS
OE. STEM COM i
Terug naar de
DE STEM ACHTERGROND DONDERDAG 7 ME11987
-DESTEM-
TWIJFELS BIJ PRO EN CONTRA OVER EEN GENEEFS AKKOORD
Havo
'Wasmiddelen
moeten
fosfaatvrij'
an studenten haalt
WIM KOCK
NU WE met de vrien
denkring midden in
de ai enkele jaren
durende reeks van zilveren
bruiloften en vijftigste ver
jaardagen zitten, komt op
feestjes de naderende
ouderdom wel eens ter
sprake. Niet in serieuze
zin overigens, daarvoor hebben
de meesten nog te lang te gaan
wat overigens niemand spijt,
zoals enkele weken geleden nog
bleek toen de nestor van onze
vetjaardagsploeg, een man van
58 jaar, met pensioen ging om
dat hij er zijn veertig dienstja
ren al op had zitten. We waren
er allemaal om hem te felicite
ren en niemand van ons be
nijdde hem.
Nee, de naderende ouder
dom komt alleen aan de orde in
de vorm van grappen, maar
naar het mij voorkomt wel
steeds vaker. Het begon twee
jaar geleden op de vijftigste
veijaardag van een van ons.
Iemand stelde toen voor om,
als we straks met vut of pen
sioen zouden zijn, onze huizen
van de hand te doen en van de
gezamenlijke winst een groot
landhuis te kopen en daar met
z'n allen in te gaan wonen.
Sindsdien is de commune regel
matig onderwerp van gesprek
op verjaardagen. De discussies
gaan vooral over de onderlinge
taakverdeling. Die hebben we
in de verste verte nog niet rond,
maar we zijn ook nog lang niet
aan de laatste zilveren bruiloft
toe.
Ook een manier waarop de
over de horizon loerende
ouderdom, zonder zoveel woor
den, aan de orde wordt gesteld
is het terugblikken. Dat gebeurt
vooral op bijeenkomsten die
voorafgaan aan een zilveren
bruiloft, als er üedjes moeten
worden gemaakt of voordrach
ten gerepeteerd. De autochto
nen onder ons kennen elkaar al
vanaf de schoolbanken en de
meeste anderen, de import dus,
horen er ook al sinds de jaren
'50/'60 bij. Zo weet je nog eens
wat van elkaar en lang niet al
les wat gierend van het lachen
ter tafel wordt gebracht komt
in de liedjes te staan. De be
trekkelijk nieuwen in de groep
zitten er dan bij te kijken alsof
ze echt iets gemist hebben.
Veertien dagen geleden,
toen er weer eens een bevriend
echtpaar aan moest geloven,
kwamen er zelfs foto's op tafel,
gemaakt tijdens uitstapjes en
op feestjes in de eerste jaren
'60, toen we pas of nog net niet
getrouwd waren. Gerustgesteld
stelden we vast dat nog nie
mand van ons erg veel veran
derd was. Nou ja, in elk geval
was niemand onherkenbaar ver
anderd. Wel wat ouder natuur
lijk, andere brillen, ander haar
- grijzer, minder of gewoon an
ders geknipt en gekapt - en 'be
lachelijk' korte rokken. Het is
veel lachen geblazen op zulke
bijeenkomsten en je hoort ook
steevast verklaren dat de voor
bereidingen altijd veel leuker
zijn dan het feest zelf, wat ik
nou weer geen compliment
vind voor de tracterende feest
varkens. Ik weet niet hoe het de
anderen vergaat, maar ik moet
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiil
die avondjes lachen altijd beko
pen met een aanval van melan
cholie, waar dan steevast een
kater op volgt.
De zilveren bruiloft van een
week tevoren en mijn vrouws
verjaardagsfeestje zaterdag
avond moeten het zijn geweest
die me zondagmorgen, uit het
stapeltje nog te lezen boeken,
uitgerekend Kingsley Amis'
The Old Devils deden kiezen.
Het is pas in Nederlandse ver
taling verschenen onder de titel
'Oude Reuzen'. In dit boek, dat
vorig jaar in Engeland werd be
kroond met de prestigieuze
Booker Prize beschrijft Amis de
verhoudingen tussen vier echt
paren van al een eindje in de
zestig en al een mensenleeftijd
lang met elkaar bevriend. Het
zijn goed opgeleide mensen,
lang niet onbemiddeld, maar ze
hebben niets anders om handen
dan de tijd te doden. De terug
keer uit Londen van een van de
echtparen, naar de geboorte
grond in Wales, waar de ande
ren zich al hadden teruggetrok
ken, wekt vreugde, maar ook
beroering. Het verleden steekt
de kop op en vraagt om afreke
ning.
Het is natuurlijk een ko
misch boek, op de manier
waarop de altijd wat narrige
Kingsley Amis (voormalig an
gry young manmaar dit jaar
zelf 65) komisch pleegt te zijn,
maar het is ook meedogenloos
scherp van observatie. Niets
ontsnapt aan het ontledend oog
van Amis. De lichamelijke on
gemakken van de leeftijd waar
aan de hoofdpersonen lijden
evenmin als de roddel, de
kleine rotstreken en de onthul
lende conversaties tijdens de
vele drinkgelagen; de mannen
in de pub, de vrouwen bij elk
aar thuis.
Ik heb 'Oude Reuzen' in één
adem uitgelezen, met zeer veel
genoegen, maar ook met stij
gende verontrusting. Ik vind
het een onthutsend boek waar
ik blijkbaar nog niet aan toe
was. Het is een leerboek voor
de derde leeftijd. Aankomende
zestigers en ouderen kan ik het
van harte aanbevelen. Anderen
zouden het alvast kunnen ko
pen om het te kunnen lezen te
gen de tijd dat de vut of het
pensioen echt aan de deur
klopt.
Het gaat over een levensfase
waar ik nog geen voeling mee
heb, maar die er wel 'aan zit te
komen', waar ik niet naar uit
kijk en die me, onafwendbaar
als zij is, na het lezen van Oude
Reuzen zelfs schrik inboezemt.
Laat ons nog maar wat foto's
bekijken uit het begin van de
jaren zestig en grapjes maken
over onze toekomstige commu
ne. Het is trouwens de vraag of
ik daar nog om kan lachen zon
der dat me de vier echtparen
van Kingsley Amis even te bin
nen zullen schieten.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
24,20 per maand; 69,75 per kwartaal of 271,00 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje®076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Rsnlffolfltioc
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door Mathieu Kothuis
DE HAPPY FEW uit
Europa en de VS kunnen
deze week hun hart opha
len in het tempelcomplex
van Luxor, aan de boorden
van de Nijl. In dit oude
Thebe, de stad met de hon
derd poorten, waar aan
elke steen een bewogen
historie van vele eeuwen is
voorbij getrokken, wordt
een aantal uitvoeringen
van de opera Aïda van
Verdi gegeven.
Per luxe cruiseschip of privé-
jet begeven de dure gasten
zich, raison van ettelijke
duizenden dollars per hoofd
(voor vier dagen), naar Luxor,
waar in het 3200 jaar oude
tempelcomplex van farao
Ramses II een Italiaans ope
ragezelschap de Aïda opvoert.
En wie het tempelcomplex
heeft bezocht kan zich voor
stellen dat dat in deze omge
ving een onvergetelijke erva
ring moet zijn, nu het nog
kan.
Immers, de tempel en trou
wens heel Egypte dankt zijn
ontstaan aan de Nijl, en de
watertoevoer naar deze rivier
komt zó ernstig in gevaar dat
gesproken kan worden van
een dreigende catastrofe. Het
waterpeil in de Nijl, de le
vensader van Egypte, is de
laatste jaren zo dramatisch
gezakt dat cruisevaart naar
Luxor en Assoean wellicht al
over een aantal jaren niet
meer mogelijk zal zijn. Nog
ernstiger is de situatie voor de
landbouw langs de rivier en
de energie-opwekking in de
Assoean-dam die worden be
dreigd. Deskundigen van het
Assoean-damproj eet voor
spellen dat dit jaar bijzonder
kritiek zal worden.
Een blik op Luxor en de Nijl (links).
De oorzaak van de drei
gende ramp ligt in de droogte
in de brongebieden van de
Blauwe Nijl in Ethiopië en de
Witte Nijl in de buurt van het
Victoria-meer. Vooral de
droogte in het brongebied van
de Blauwe Nijl is van belang
omdat deze rivier de belang
rijkste waterleverancier voor
de Nijl vormt.
Egyptische water- en land
bouwdeskundigen die de ge
volgen van dit zevende rege-
narme jaar in de brongebie
den van de Nijl berekenen,
worden steeds nerveuzer. De
hoofdingenieur van het As-
soeandam-project voorspelde
onlangs een ernstige crisis
voor Egypte als er in de ko
mende maanden geen regen
zal vallen.
Het peil van het water dat
vóór de Assoeandam in het
Nassermeer samenkomt ligt,
mede door de 'grote Afri
kaanse droogte' uit de begin
jaren '80,20 meter te laag. Ge
volg: de waterkrachtturbines
voor de electriciteitsopwek-
king in de dam kunnen nog
maar op 80 procent van hun
capaciteit draaien. De lage
waterstand in het Nassermeer
heeft bovendien ernstige ge
volgen voor de visstand. In
het meer wordt de populaire
'tibabia'-vis gekweekt en de
visopbrengst valt door het
lage waterpeil sterk tegen.
De Nijl is altijd van essen
tieel belang geweest voor
Egypte. Maar sinds de bouw
van de Assoean-dam, in de ja
ren '60, is er veel veranderd.
De jaarlijkse overstromingen
van de Nijl behoorden defini-
- FOTO AP
tief tot het verleden. En juist
door die overstromingen en de
neerslag van het meegevoerde
rivierslib werd de Nijlvallei
in de loop der geschiedenis tot
een vruchtbaar gebied.
Egypte is 'het geschenk van
de Nijl' schreef Herododus al
in de Griekse oudheid. En in
derdaad, zonder Nijl kan
Egypte nooit bestaan.
Toch betaalt Egypte, ach
teraf gezien, een hoge prijs
voor de bouw van de As
soeandam. Het rivierslib dat
de Nijldelta zijn vruchtbaar
heid verleende, wordt nu door
de dam tegengehouden. Bo
vendien komt het meege
voerde slib niet meer in de
Middellandse Zee terecht
waardoor de kustlijn ero
deert. Samen met de lang
zaam stijgende
leidt dat tot het jaarlijks af
kalven van 30 tot 60 meter van
de Egyptische kust.
Nijl en Nijldal zijn van vi
taal belang voor het land. 96
Procent van de bevolking
woont in de Nijlvallei en -del
ta. De vruchtbare Nijlgrond
maakt echter hooguit drie
procent uit van de totale op
pervlakte van Egypte. De rest
is woestijn- en bergland waar
hooguit wat nomaden en
woestijnbewoners trachten te
overleven.
De landbouw in de Nijlval
lei vormt Egypte's belangrijk
ste bron van inkomsten en in
de landbouwsector is meer
dan de helft van de bevolking
werkzaam. De meerderheid
van de plattelandsbevolking
bestaat uit zeer arme boeren
met meer dan 80 procent be
drijfjes met minder dan 1 ha
grond. De landbouw draagt 23
procent bij aan het bruto na
tional product van het land
(het nationale inkomen) en is
daarmee één van de voor
naamste deviezenbronnen
van het land.
Maar de boeren krijgen het
steeds slechter. Door zandver
stuivingen, bodemafgravin
gen, verzilting en snelle be
volkingstoename, nemen de
problemen toe. Na de bouw
van de Assoeandam is er ook
een ongunstige verhouding
tussen watertoevoer en wa
terdiepte ontstaan. Door over
vloedige irrigatie van de
landbouw en een gebrekkige
waterafvoer is het grondwa
terpeil sterk gestegen. De
stagnatie van drainageplan
nen heeft tot gevolg dat min
stens de helft van het geïrri-
geerde landbouwgebied
(12.000 km') is verzilt.
Ook door de oprukkende ji
woestijn wordt het beperkte
bouwland in Egypte bedreigd f
Studies hebben uitgewezen
dat het gaat om 7200 km1, on
geveer een derde van het ge-j
cultiveerde land. Naar schat-
ting 8 procent van de land-,
bouwproduktie gaat zo verlo-
ren aan de opdringende woes-
tijn. En in feite kan Egypte,
zich geen lagere landbouwop.
brengsten permitteren. Doot
een gigantische bevolkings-
aanwas (2 a 3 procent pet
jaar) zal het land rond
eeuwwisseling naar schatting
70 miljoen inwoners tellen (nu*
50 miljoen). Egypte importeert i'
nu al 60 procent van zijn
voedsel. De landbouw zal dus
eerder méér dan minde: i
voedsel moeten opbrengen.
Juist door de snelle bevol
kingstoename worden de wa
terproblemen van Egypte nog!'
verergerd. Water is vrij wel j;
gratis en in het land wordt op
grote schaal drinkwater ver.;
spild. De regering werkt
ook koortsachtig aan plannen!
tot waterconservering en be-
sparing van de electriciteits-f
consumptie. Desondanks t
noopt de ernstige situatie!
rond de watervoorziening vanl
de Nijl de Egyptische regering!
steeds dringender tot het ma-
ken van afspraken met an-1
dere Nijloeverstaten tot het:
gebruik van de rivier. Tij dere;
een begin dit jaar gehouden
conferentie in Harare, dei
hoofdstad van Zimbabwe
werd al gesproken over hel
gebruik van rivieren en me-F
ren in Afrika en ook over hetf
waterverlies in de Nijl. Dal|
verlies is berekend op 360 mil-i
jard kubieke meter per jaar
zeven maal de hoeveelheid F
water die Egypte"" jaarlijks]
verbruikt.
Door Jan Greyn
BIJ EEN DEEL van
Europa zit de schrik er
goed in, een ander deel is
blij. De aanleiding tot deze
tegengestelde gemoedstoe
standen is de plotselinge
mogelijkheid van een
kernwapenvrij grondge
bied.
Voorstanders van zo'n kern
wapenvrij Europa weten met
hun vreugde nauwelijks raad,
tegenstanders van verwijde
ring van (alle) kernwapens -
hoewel ze zelf jarenlang voor
de 'nuloptie' (nul kernraket
ten in oost zowel als in west)
hebben gepleit - beginnen be
schaamd uit te leggen dat dit
niet de bedoeling was. Beiden
hebben niettemin ook iets ge
meen: een fikse dosis twijfel
en verwarring.
De wens tot een kernwa
penvrij Europa was voor
bijna iedereen een ver weg
gelegen einddoel in voor
spelde moeilijke onderhande
lingen, maar het is nu een be
ginpunt: militair gezien komt
er een andere situatie als
Europa kernwapenvrij is.
Dan gelden in eerste in
stantie de conventionele
strijdkrachten, waarvan
iedereen zeker weet dat de
Sovjet-Unie een groot over
wicht heeft En de centrale
vraag blijft of het 'zwakkere'
Europa de Amerikaanse nu
cleaire dreiging 'achter de
hand' blijft houden - kort en
goed: steekt Amerika zijn nu
cleaire nek uit als er oorlog
dreigt in Europa?
Maar vooralsnog zijn we -
gelukkig voor Europa, zo lijkt
het - nog pas toe aan voorbe
reidingen voor een wapenak
koord, waarin de verwijde
ring van middellange af-
standsraketten uit Europa een
prominente plaats moet krij
gen. Woensdrecht zal bij een
succesvolle onderhandeling
niet zijn 48 kruisraketten
krijgen, de in diverse landen
al geplaatste 'cruise missiles'
zouden verwijderd moeten
worden.
Zo simpel is het natuurlijk
niet. Want bij de middellange
afstandsraketten horen ook
de Pershings die in de Bonds
republiek staan opgesteld.
Maar daar zijn weer twee
soorten van: oude en nieuwe.
De vraag is of ook de oudere
Pershing I A, waarvan er 72
in West-Duitsland staan,
moeten verdwijnen. De Euro
pese bondgenoten hopen van
niet, want dat zou een beetje
Europese nucleaire afschrik
king in stand houden.
Op die manier duiken er
steeds voetangels en klemmen
op, soms nadrukkelijk aange
dragen door bewindslieden
als minister Van Eekelen (De
fensie), bepaald geen voor
stander van een kernwapen
vrij Europa. Net zo min als
minister Van den Broek (Bui
tenlandse Zaken), al wil die
nog wel eens de indruk wek
ken dat hij verschrikkelijk
zijn best doet om de kernwa
pens de wereld uit te helpen -
liefst niet te beginnen in Ne
derland.
De aandacht van de vredes
beweging in Europa heeft zich
de laatste jaren voornamelijk
gericht op de middellange af
standsraketten: het kruis-
vluchtwapen en de Pershing
II voor wat betreft het westen,
de SS 20 en de oudere SS 4
'aan de andere kant'.
Volgens officiële (Ameri
kaanse) cijfers heeft de Sov
jet-Unie sinds 1977 441 SS 20's
opgesteld, goed voor 1323
kernladingen. Bovendien zou
den er van de oude SS 4 nog
100 staan. Dat komt neer op
1423 kernladingen, waarmee
Europa vanuit de Sovjet-Unie
belaagd kan worden. De Sov
jet-Unie heeft de cijfers nooit
bevestigd.
In Europa staan op dit mo
ment 108 Pershing U's en 224
kruisvluchtwapens. Volgens
het plaatsingsschema van de
NAVO .moeten er nog eens 240
kruisvluchtwapens worden
geplaatst, waarvan 48 in
Woensdrecht Op het moment
staan er vermoedelijk in
Europa 332 kernkoppen ge
richt op de Sovjet-Unie, maar
dat zouden er volgens de
planning 572 moeten worden.
Aan de westkant dreigen
minder kernkoppen, al zijn ze
wel een stuk secuurder dan de
oostelijke - ter vergelijking:
een Pershing 11 mist zijn doel
hoogstens 43 meter, een SS 20
maximaal 400 meter.
Als de onderhandelingen'
verlopen zoals ze voorlopig
lijken te zullen verlopen, ver
dwijnen de middellange af
standsraketten uit zowel
Europa als uit de Sovjet-Unie,
hoewel er alweer discussie is
ontstaan over de vraag of al
leen het Europese gedeelte
van de Sovjet-Unie zal wor
den vrij gemaakt van de mid
dellange afstandsraketten, in
officiële termen de Longer
Ranged Intermediate Nuclear
Forces, LRINF.
Los van de meningsver
schillen over de tellingen en
over de formulering van de
kernwapenvrije zone dreigt
ook nog onduidelijkheid over
de mate waarin gecontroleerd
zal worden dat raketten ook
daadwerkelijk verdwijnen.
Dit probleem van de 'verifica
tie' is sinds jaar en dag een
probleem tussen de twee
grootmachten, want niemand
wil de ander in zijn keuken
laten kijken.
Als we ervan uitgaan dat
de onderhandelingen van de
middellange afstandsraketten
succesvol zijn (alle LRINF-
raketten weg uit West- en uit
Oost-Europa, goede verifica
tie en duidelijk omschreven
gebied), blijft het probleem
van de korte-drachtwapens
(met een bereik van 500 tot
1000 km). De Europese landen
vrezen dat het verwijderen
van deze categorie de Sovjet-
Unie in een andere over-
wichtspositie plaatst De Sov
jet-Unie heeft namelijk nog
nucleaire wapens die een
kleiner bereik dan 500 kilo
meter hebben, de zogenaamde
Scuds.
Minister Van Eekelen is er
daarom voorstander van de
onderhandelingen over de
kortedrachtwapens niet al
leen te laten gaan over de pro
jectielen met een dracht van
500 tot 1000 km, maar om te
beginnen vanaf 300 km (om
ook de Scuds buiten spel te
krijgen).
Gaan we nog een stap ver
der: ook de korte-drachtwa-
pens verdwijnen uit Oost- en
West-Europa. 'Stop!' roepen
Van Eekelen en Van den
Broek en hun NAVO-collega's
dan in koor, hoewel nimmer
in het openbaar. Als er geen
nucleaire afschrikking is van
uit West-Europa, zouden we
het voornamelijk moeten heb
ben van de dreiging met con
ventionele strijdkrachten
(troepen, tanks en vliegtui
gen). Volgens de NAVO delft
Europa in die situatie gega
randeerd het onderspit.
In (Europese) militaire
kring wordt een kernwapen
vrij Europa beschouwd als
onveilig, juist vanwege het
aspect van het ontbreken van
een fikse afschrikking. Bijna
openlijk wordt getwijfeld aan
de Amerikaanse bescherming
in de vorm van nucleaire ver
gelding aan het adres van een
land dat de Europese bondge
noten aanvalt In het NAVO-
verdrag staat wel dat een
aanval op één zal worden be
schouwd als een aanval op al
len, maar betekent een aanval
op een Europees land ook
automatisch dat de VS nu
cleair vergelden? Kortom, zit
Europa nog onder de Ameri
kaanse nucleaire paraplu?
Deskundigen breken zich
intussen al het hoofd over de
vraag of er in Europa niet an
dere verhoudingen moeten
komen voor een Nieuwe Sta
biliteit In een van de scena
rio's wordt al direct korts
metten gemaakt met het
kernwapenvrije Europa.
Duitsland moet in die visie
de mogelijkheid krijgen m
kernwapenmogendheid te
worden, al zal Frankrijk daar
grote bezwaren tegen maken
Frankrijk, zelf net als Enge
land kernwapenmogendheid-
waarmee we stoten op een an
der mogelijk obstakel in de!
onderhandelingen, horen En
geland en Frankrijk niet bij
Europa? - ziet Duitsland alt
dé barrière bij uitstek tussen
de Sovjet-Unie en zijn eigen
grondgebied.
In diplomatieke kring
wordt druk gespeculeerd over
het effect van stevig verzet
door Europa voor de verhou
ding tussen de Oude en de
Nieuwe Wereld. Drijft Ame
rika weg van Europa, krijgt
Europa zelf een sleutelrol in
het spel der wereldmachten,
of komen de oude relaties te
rug: een onderdanig Europa
dat dankbaar is voor de Ame
rikaanse militaire hulp.
De ministers van defensie
en van buitenlandse zaken in
Europa zijn er niet gerust op
Het zijn in elk geval geen uit
gesproken voorstanders van
een kernwapenvrij Europa,
hoewel ze ten allen tijde be
reid zijn te verklaren dat ze
'natuurlijk' tegen kernbewa
pening zijn. De zenuwachtig
heid van de bewindslieden die
hun stem moeten verheffen in
NAVO-kring staat niet borg
voor een degelijk resultaat,
want de schrik zit erin. En
schrik is altijd een slechte
raadgever.
Toch staat een akkoord
over de middellange af
standswapens voor de deur
Iemand moet opendoen, liefst
een Europeaan.
Door Frits Stommels
Bij het examen natuur
kunde voor vwo heeft nau
welijks iemand voor zijn of
haar tijd het examenlo
kaal verlaten. De leerlin
gen waren wisselend in
hun reacties.
Het examen opende met een
vraagstuk over een auto met
een dieselmotor waarin
warmteleer en mechanica als
hoofdonderwerpen waren ge
combineerd. Daarna was er
een opgave over een tv-beeld-
buis met projectiescherm, zo
als die in gebruik zijn geweest
in het begin van de jaren vijf
tig. Hierin zat een combinatie
van elektronica, magnetisme,
optica en quantumtheorie van
het licht.
De derde opgave ging over
een luidspreker met daarin
een combinatie van de theorie
van het magnetisch veld,
elektrische stroom en de keu-
zegroep veranderlijke stro
men. De laatste opgave had
betrekking op een zeer ele
mentair experiment uit de
atoomfysica dat deel uit
maakt van de kernleerstof
over dit onderwerp.
De eerste tekst bij Frans
voor vwo ging over de functie
van cadeaus in Japan. De
meerkeuzevragen hierover
waren goed te doen. Datzelfde
gold voor een tekst over de
landbouwoverschotten in
West-Europa en de hongers
nood elders in de wereld. Niet
gemakkelijk - gezien de con
structies - was de tekst over
wat er allemaal meespeelt bij
het toekennen van literaire
prijzen in Franrkijk.
Niet echt moeilijk was de
vierde tekst over de verhou
ding Monaco-Frankrijk. En
een tekst op niveau was die
over de toeristenindustrie die
zich nu al moet voorbereiden
op de wensen van vakantie
gangers in het jaar 2000.
De havo-leerlingen beoor
deelden het examen natuur
kunde als niet moeilijk. Som
migen zeiden het zelfs gemak
kelijk te vinden. De vragen
waren voor een deel traditio
neel en voor een deel nieuw en
praktisch gericht
Een zeer zinvolle vraag
handelde over het warmte
verlies en het gasverbruik in
een doorzonkamer met en
zonder dubbele beglazing.
De eerste tekst bij Frans
ging over de voorbeeldige in
tegratie van Japanse kinde-
ren in het Franse onderwijs in
Montluqon, waar hun vaders
om industriële redenen wer
ken.
Andere teksten handelden
over Pascale Rafenne die de
poëzieprijs voor lyceïsten in
Lotharingen wint, over het
onderwijs van het Frans in de
Sovjet-Unie, over ruimte
vaarder Patrick Baudry en
het straaijeugdwerk onder
lieverdjes van Parijs.kt.
De laatste twee teksten
werden als de moeilijkste er
varen.
Zowel voor het c- als het d-ni-
veau bestond het lbo-examen
natuurkunde uit twintig
meerkeuzevragen en tien
open vragen. In het c-examen
zaten volgens de leerlingen
geen vervelende dingen en het
was binnen de beschikbare
tijd goed te maken. Bij het d-
examen werd duidelijk om
meer inzicht gevraagd.
Er waren d-vragen over
onder andere de aandrijving
van de achterwielen van een
telecar en over een achtbaan.
En c-vragen over een mobile
bestaande uit een aantal por
seleinen visjes en de grootte
van de reactiekracht op de
achteras van een vrachtwa
gen, waarop een kist staat
Natuurkunde voor llo be
vatte wat pittige opgaven. Er
waren dan ook leerlingen die
het moeilijk vonden. Volgens
een docente was het examen
goed te maken. Ze zei er wel
meteen bij dat er dan wel wat
leerwerk aan vooraf gegaan
moet zijn. Onderwerpen wa
ren onder andere elektriciteit
en mechanica.
Voor de rest kwam vrijwel
het hele scala aan natuurkun-
de-onderwerpen (zoals elek
triciteit en elektro-magnetis-
me) aan de orde. De de vele
meerkeuzevragen - veel meer
dan in voorgaande jaren -
hadden een heel heldere pro
bleemstelling.
In de middaguren hadden
lbo en mavo c/d Nederlands
stelopdracht Bij lbo bestond
het examen uit vier functio
nele schrijfopdrachten. Voor
het c-examen waren dat: het
invullen van een inschrijffor
mulier van een uitzendbu
reau; het schrijven van een
sollicitatiebrief naar aanlei
ding van een advertentie; het
invullen van een tijdrapport
voor een uitzendbureau én het
IVan onze Haagse redactie
[dEN HAAG - De bezui-
ningsplannen van de Ne-
Iderlandse Spoorwegen zijn
[rampzalig voor het trein-
vervoer. Ze zorgen voor een
[langzame verloedering, het
sluiten van lijnen en slecht
materiaal door achterstallig
[onderhoud.
[vertegenwoordigers van NS-
I personeel legden gisteren aan
i enkele Tweede Kamerleden uit
dat een voorgenomen extra be-
zuiniging van 150 miljoen gul
den bij de NS de doodssteek
VOO
gen
kon
mil,
tale
bra
I
ren
gro
nig
Van onze Haagse redactie
UTRECHT - Alle
wasmiddelen moeten
fosfaatvrij worden.
Na vijftien jaar pra
ten heeft een aantal
milieu- en consumen
tenorganisaties er ge
noeg van en zij begin
nen een actie om de
zeepfabrikanten en
minister Nijpels (Mi
lieu) te dwingen nog
dit jaar maatregelen
te nemen.
Deze actie zal voor een
groot deel via de consu
ment gebeuren. Tiendui
zenden kaarten waarop
Nijpels wordt verzocht
snel een einde te maken
aan de verkoop van fos
faatwasmiddelen, wor
den de komende dagen
verspreid. De onderte
kende kaarten worden
door Milieudefensie aan
de minister overhandigd.
De organisaties, waar
onder de Consumenten
bond, de Nederlandse
Vereniging van Huis
vrouwen, de Stichting
Natuur en Milieu en de
Vereniging Milieudefen
sie, bewerken de consu
ment omdat deze 'niet
beseft hoe groot zijn
macht is. Als wasmidde
len met fosfaat niet meer
worden verkocht, ver
dwijnen ze gewoon'.
Morgen overleggen de
organisaties met de Ne
derlandse Vereniging
van Zeepfabrikanten
(NVZ).
VaJ
NU
wq
aa
tig
W:
De
sch
dal
kef
de
veil
tiei
vrd
gel
del
gel
pol
jal
Dl
gJ
Van onze onderwij sredactie
schrijven van een kort zake
lijk briefje.
Voor het d-examen ging
het om: het schrijven van een
brief naar BenW; het schrij
ven van een artikel in de
wijkkrant; het opstellen van
een tekst voor een affiche
voor een open dag én het in
vullen van een vragenformu
lier.
Bij Nederlands (stelop
dracht) voor mavo konden de
leerlingen kiezen uit tien op
drachten, waarvan zes voor
dagschoolleerlingen en vier
voor volwassenen.
Jongens hebben veelal ge
kozen voor 'De computer als
leraar'. De vraag was of de
docent wel of niet te vervan
gen is door de computer. Bij
de meisjes is veel gekozen
voor de titel 'Er is er een ja
rig!'. Gevraagd werd wat voor
jou de ideale veijaardag zou
zijn. Uit de titels voor volwas
senen werd ook door de dag
schoolleerlingen verschil;
lende keren die over 'fitness')
gekozen.
Leao en lhno hadden gistereil
voor het eerst het centra;,
schriftelijk examen kantoor]
praktijk, dat bestond uit
meerkeuzevragen en een uit
gebreide praktijkopdracht.
De meerkeuzevragen be
troffen postbehandeling, sta
tistiek en kantoorapparatuur
De leerlingen vonden roe]
name de meerkeuzevrage'
niet echt moeilijk Wel viel 4
praktijkopdracht tegen, von-|
den velen, i, Bij deze op
over een aantal automerker
moesten motorrijtuigenbelas
ting, afschrijving, verzeke-]
ring, onderhoud en reparatie;
én brandstofverbruik pe-'l
verreden kilometer word®|
berekend. En dat moest
weer worden verwerkt in
tabel.
TILBURG - Van de studenten in hel
[WO) haalt 80% zijn propadeuse-exi
waarmee werd begonnen, 10% in|
werd overgestapt.
ïovendien mag worden aangenon
een deel alsnog met succes een
roepsonderwijs (HBO).
Dat betekent dat het studierend
ian de laatste maanden werd aan,
leskundigen uit het onderwijsveld!
itudierendementen fors aan het dali
ilijkt het tegendeel.
De cijfers werden gisteren in
van der Schans, voorzitter van
tende Universiteiten (VSNU). Hij i
i-ongres Hoger Onderwijs' in de Ka,
at werd georganiseerd door de VS
•ontactgroep Research Wetenschap
ersiteit.
HEI ZIT er dik in dat binnenkort
op ambassadeursniveau tussen Su
hersteld. Politiek Den Haag heeft ziq
met van minister van Buitenlandss
iver. Het voorbehoud dat het iniatil
"|kt, weinig problemen op te lever?
Fan de Surinaamse minister van Bui
leze gang van zaken valt toe te juk
ind en Suriname heeft vooral de v;
ledaan. Suriname staat aan de ranc:
'e militaire machtshebbers zien I
teun van Nederland (nog) niet ka
fhe overwegingen wordt nu getrad
ie* wederzijds accepteren van een
ter nog niet dat het weer botertje r
11 i?n Suriname. Terecht heeft V
[et herstel van de diplomatieke
Poet worden gezien van de in S
[rondwet. De realisering van dezd
napje in de richting van een demc
-veel vraagtekens om van een e^i
nnen spreken. Vooral de toekomst
er kritisch worden gevolgd. In del
®t net er niet naar uit dat zij veel
en. Zolang die onduidelijkheid blijf
in over het herstel van de ontwik?
ien misverstand over bestaan: Nd
■ie wijze veroorloven om bevoogq
in net voormalige wingewest. De;
u) "aar hun kazernes alvorens tl
rekkingen wordt overgegaan, is
F'
