VSkr
van/opst
Glasnost in de ruimte
■MSTERDAM:
indelen F<
RUSSEN VER VOOR BIJ RUIMTE-ONDERZOEK
COMMERCIE EN KUNST IN KOSMOS
GROEP ILLEd
DE STEM DINSDAG 5 ME11987
DE STEM BUITEN
Werkpaard
Glavkosmos
Ruimte-verering
Sterrendorp
JOHANNESBURG (REU
gas, zwepen en de wap
kaanse oproerpolitie opgf
studenten die op het terr
randuniversiteit in Johai
tegen de verkiezingen vo
Afrika worden gehouden.
Schilderen
insiders in de bedrijf
onmisbaar bij on roei
Verborgen
Russen gaan
boer op met
hun raketten
Door Piet Smolders
Voor het eerst in de ge
schiedenis van de ruimte
vaart zal de huidige be
manning van het Russi
sche ruimtestation Mir, de
kosmonauten Romanenko
en Laveikin, onmiddellijk
na hun (tien?) maanden
lange verblijf worden af
gelost door een nieuwe be
manning. Het ruimtesta
tion, zo is het plan, zal dus
nooit meer leeg staan, zoals
in het verleden steeds het
geval was tussen twee be
mande perioden in. Mir zal
permanent worden be
woond.
De Russen zijn niet alleen in de
ruimte om er te blijven, maar
ze blijken ook vastbesloten in
commercieel opzicht het beste
van hun mogelijkheden te ma
ken. Zij willen satellieten gaan
lanceren op zuiver commer
ciële basis. Sinds kort bieden
De Sovjets hun raketten aan op
de wereldmarkt voor het om
hoog brengen van grote en
kleine satellieten voor derden.
De Russische raketten zijn
-zoals de Russen zelf toege
ven - van een conservatief ont
werp en ze worden al vele ja
ren achtereen gebruikt in het
nationale ruimtevaartpro
gramma. Hun Sojoez-raket
(RNS) bijvoorbeeld die nu ge
bruikt wordt om bemande en
onbemande toestellen naar
ruimtestations te brengen, is in
principe nog dezelfde raket als
die waarmee een generatie ge
leden de eerste Spoetnik werd
gelanceerd. Uitgerust met ver
schillende bovenste trappen is
zij gebruikt voor het starten
van meer dan tweeduizend sa
tellieten, zowel voor civiele als
voor miltaire toepassingen
(voornamelijk fotoverkenners
en communicatie-en navigatie-
satellieten).
De eerste trap van de raket ge
bruikt kerosine en vloeibare
zuurstof, de meest traditionele
brandstofcombinatie voor ra
ketten op vloeibare brandstof.
De raket kan snel (per railwa
gen) naar de lanceerplaats
worden gebracht, opgericht,
gecontroleerd en gelanceerd.
De RNS wordt gebruikt voor
het lanceren van satellieten tot
een gewicht van acht ton. Het
is het populairste werkpaard
van het Russische ruimte
vaartprogramma. Voor kleine
wetenschappelijke satellieten
bieden de Sovjets hun Kosmos-
booster aan. Een belangrijk
deel van de lopende serie Kos-
mos-satellieten (nu al bijna
2000) is gelanceerd met deze
eenvoudige en gemakkelijk
hanteerbare raket.
Voor zeer zware lasten, tot 20
ton, proberen de Russen nu hun
machtige Proton-raket (RNP)
te verkopen, al in gebruik sinds
1965. In hun eigen programma
dient de RNP voor het lanceren
van ruimtestations zoals Sal-
joet en Mir en om zware robots
Kosmonaut Alexei Leonov
(links) en ruimtekunstenaar
Andrei Sokolov bij twee van
hun scheppingen: links de
eerste ruimtevoandeling van
Leonov en rechts de lance
ring van het eerste ruimte
schip Wostok met Joeri Ga
garin aan boord.
foto piet smolders
diep de ruimte in te sturen. Zo
als de andere Russische raket
ten is de Proton beschikbaar
met verschillende bovenste
trappen en kan worden 'toege
sneden' op de wensen van de
gebruiker. Ondanks het feit dat
het een zware raket is kan ook
de Proton relatief gemakkelijk
worden gehanteerd op de lan-
ceerplatforms van Baykonoer
(aan het Aralmeer) en Plesetsk,
in het noorden, niet ver van de
Witte Zee.
Behalve hun raketten bieden
de Russen nu het gebruik van
hun communicatiesatellieten
zoals de krachtige Horizon
('Gorizont') aan. Na jarenlang
te hebben samengewerkt met
de socialistische landen wen
den de Russen zich nu ook meer
en meer tot de kapitalistische
wereld. De organisatie die in
deze pogingen de hoofdrol
speelt is Glavkosmos, nog maar
een paar jaar geleden opgericht
maar nu al duidelijk zeer
machtig.
Glavkosmos, tot op zekere
hoogte vergelijkbaar met de
Amerikaanse NASA, zit nu nog
in een tijdelijk onderkomen
aan de Rode Proletariër Straat
in Moskou. De organisatie con
troleert zowel de organisatori
sche aspecten als de middelen
van het Russische ruimte
vaartprogramma. De weten
schappelijke kant ervan valt,
zoals altijd al het geval was,
onder de Academie van Weten
schappen van de USSR.
Stepan Bogodjazj, hoofd van
de afdeling buitenlandse be
trekkingen van Glavkosmos,
vertelde ons dat de plotselinge
commercie van de Russen niets
te maken heeft met het prak
tisch ontbreken van lanceerca-
paciteit in het Westen, want
dat is een tijdelijke zaak. Er is
simpelweg sprake van een an
dere aanpak.
Een van de problemen waar
mee de Russen in dit verband
Nu ook beschikbaar voor andere landen: een Sojoez dit]
raket startklaar op de basis Baykonoer in Kazachstan.
- fotokl
Beelden van ruimtevaarders langs de 'Kosmonautenallee' in Moskou. Op de voorgrond Joeri Gagarin, daarna Valentina
Teresjkova, Pavel Bejlejajev, Alexei Leonov en Wladimir Komarov. Op de achtergrond het kosmonautenmonument, een ra
ket op een toren van titanium. - foto piet smolders
worden geconfronteerd is dat
de Amerikanen protesteren te
gen het lanceren door de Rus
sen van satellieten waarin
Amerikaanse technologie is
toegepast. Zij zijn bang dat de
Sovjets hun technologie afkij
ken. Oleg Firsjoek, plaatsver
vanger van Bogodjazj, noemt
deze opstelling onzinnig. „Het
gaat ons om het commerciële
aspect. Iedereen die een satel
liet door ons gelanceerd wil
hebben, mag er desnoods naast
blijven slapen tot-ie omhoog
gaat", verduidelijkt hij. De
klant mag dan ook aanwezig
zijn bij de start.
Terwijl het Russische ruimte
vaartprogramma indruk
maakt op westerse waarne
mers, maar vrijwel onbekend
is bij het westerse publiek,
heeft het in de Sovjet-Unie een
bijna religieuze status. Als je
door de Moskouse straten loopt
kom je talrijke monumenten en
andere kunstwerken tegen, ge
wijd aan de werkers, weten
schappers, kosmonauten en
constructeurs, eensgezind op
weg naar kosmische verten. De
semi-religieuze kwaliteit is
nergens duidelijker dan in het
Herdenkingsmuseum van de
Kosmonautika, verborgen in
het voetstuk van een gigantisch
monument, gewijd aan de be
dwingers van de kosmos.
In het museum overziet een
gouden kosmonaut, duidelijk
geïnspireerd op Gagarin, met
wijd open armen de belang
rijkste Russische ruimte-pri
meurs, die hij lijkt te zegenen.
Buiten, langs de Kosmonau
tenlaan die naar het monument
leidt, staan de standbeelden
van hoofdconstructeur Sergei
Koroljov, hoofdtheoreticus
Mstislav Keldysj en van ver
scheidene kosmonauten. Na
tuurlijk vinden we daar op
nieuw Gagarin en van tijd tot
tijd zie je burgers die (in Mos
kou zeer kostbare) bloemen
neerleggen bij de voet van het
borstbeeld.
Naast Gagarin, die in 1968
omkwam bij een vliegtuigon
geluk, staat het beeld van Va
lentina Teresjkova, de eerste
vrouw in de ruimte. Vervol
gens zien we Alexei Leonov, de
eerste man die een ruimtewan-
deling maakte en van de man
die samen met hem vloog: Pa
vel Bjeljajev. Het laatste beeld
in de rij is dat van Wladimir
Komarov, die verongelukte
toen de parachute van zijn So
joez-1 capsule open weigerde te
gaan tijdens de afdaling naar
de aarde. Aan de voet van het
slanke monument, opgetrokken
uit onverwoestbaar titanium,
overziet Konstantin Tsiolkovs-
ky, de vader van de ruimte
vaart, het geheel.
Monumenten zoals deze zijn
verspreid over de hele Sovjet-
Unie, vooral in plaatsen waar
ruimtevaartpioniers werden
geboren. Joeri Gagarin, die zijn
eigen geboorteplaats naar zich
vernoemd zag, torent hoog uit
boven een van Moskous be
langrijkste straten, Leninski
Prospekt.
Gagarins beeld verwelkomt
ook de bezoekers van Sterren-
dorp (Zvjozdnii Gorodok), een
uur rijden ten noordoosten van
Moskou. Hier, in een bijna
kloosterachtige afzondering te
midden van de bossen, leven de
ware helden van de Sovjet
maatschappij, de kosmonauten,
sommige van hen twee keer ge
decoreerd als 'Held van de Sov
jet-Unie'. Meer dan zestig van
hen hebben ruimtevluchten ge
maakt. In Sterrendorp leven zij
hun levens, samen met hun fa
milies en geassisteerd door een
leger van specialisten. Sterren-
dorp telt nu 3500 inwoners.
Het dorpje valt uiteen in
twee delen: het leefgebied
waar de kosmonauten in flats
wonen en het technisch gebied,
het Joeri Gagarin Trainings
centrum voor Kosmonauten. In
het dorp herinnert veel aan
Gagarin, die in het begin van
de jaren zestig een van de eer
ste bewoners was.
Bezoekers bezichtigen on
vermijdelijk zijn werkkamer,
onveranderd sinds zijn dood
tijdens een trainingsvlucht met
een Mig straaljager in 1968. Zij
bezoeken ook het ruimtevaart-
museum waar bijna alles wat
met Gagarin te maken is, be
waard wordt voor het nage
slacht. In het Trainingscen
trum bereiden kosmonauten
zich voor op hun werk in een
baan om de aarde, soms maan
den achtereen. Een van de hal
len wordt gedomineerd door
een model van het ruimtesta
tion Mir op ware grootte,
waarin niet alleen Russische
ruimtevaarders maar ook gast-
kosmonauten uit andere lan
den trainen voor hun vluchten.
In een ander gebouw staat
een reusachtige centrifuge,
waarin kosmonauten worden
geconfronteerd met de overbe
lastingen tijdens start en lan
ding. In een reusachtig zwem
bad, waarin ook een copie van
de Mir is te vinden, oefenen
ruimtevaarders onder water
voor hun ruimtewandelingen
buiten het station. Onder water
kan de toestand van gewicht
loosheid enigszins worden na
gebootst.
Omdat de ingewikkeldheid
van ruimtevluchten steeds toe
neemt, is ook Sterrendorp snel
gegroeid sinds het begin van de
jaren zestig. Van hieruit ver
trekken de ruimtevaarders
De politie arresteerde 120 sti
riaal in beslag van buitenlan
visieploegen.
De studenten waren op de cam
pus van de universiteit bijeen
gekomen omdat Winnie Man
dela daar zou spreken. Op het
allerlaatste moment werd de
bijeenkomst echter verboden
op last van een rechtbank.
Toen de studenten weiger
den zich te verspreiden, pro
beerde 200 man oproerpolitie
hun met traangas en zwepen
uiteen te drijven. Een student
vertelde dat de politie ook met
rubber kogels had geschoten en
hij toonde verslaggevers zo een
kogel. Onder de studenten vie
len enkele lichtgewonden.
De politie verrichtte 120 ar
restaties. Ook hield zij leden
van Amerikaanse en Britse te-
naar Baykonoer voor hun]
cering en hier keren ze
na hun ruimtemissies omi
en vooral bloemen te leggi
het monument van Ga;
Terwijl in de VS ruimte
gers gewoonlijk maar eei
perkt aantal jaren in het
gramma doorbrengen,
Sovjet-kosmonauten ge
lijk hun hele leven aan del
overing van de ruimte.
Zelfs in hun vrije tijd ki
sommige kosmonauten
ruimte niet vergeten. Eer,]
hen is Wladimir Dzjanib;;
niet alleen een van de]
roemdste kosmonauten,
ook een begaafd kuns1
die zijn indrukken vastli
olieverfschilderijen. Hel
geldt voor eerste ruiml
delaar Alexei Leonov,
aan het begin van zijn cai
tekeningen en schilde
maakte van zijn ervaring]
de ruimte.
Soms werkt hij sames
een Russische kunstenai
zijn hele leven heeft gewiji
'ruimteschilderen': Ani
kolov. Als 'volkskunst
van de Russische fede
heeft hij een speciale a:
ontwikkeld, waarbij de
tevaarders zelf ten nai
zijn betrokken. Hij schik
een handzaam formaat]
eerste versie van een tai
zoals het er volgens hem
een baan om de aarde op]
300 kilometer uit moet ziei
Dit schilder werkje gaal
een bevoorradingsruiml
van het type Progress na;
ruimtestation, waarin gei
lijk twee of drie Russen
blijven. Zij vergelijki
prent met de werkelijkhe]
geven correcties aan. I
rugkerend ruimteschip
de gecorrigeerde opzet
mee naar de aarde en f
maakt Sokolov het defi
doek. Zo ontstond bijvoor»
het schilderij 'Parijs bij n aa^ *ANP) - J*5 Amster-
j effectenbeurs maakte maandag
dat ons toont hoe de lichts» een ongeanimeerde indruk. Het beleg-
vanuit de ruimte uitziet ti !ei>d publiek nam een afwachtende
de nachtelijke uren. So aan en ?e Londense eöecten-
maakte ook oen cchilderi Besloten, wat mogelijk
maaKieOOK een scmiaeu eveneens remmend werkte. Van de
Srng al evenmin veel stimulans
De meeste aandelenkoersen waren
Door onze correspondent
i WASHINGTON - Amerika
I krijgt er de komende weken
officieel vier miljoen inwo
ners bij. Die komen uit het
niets, dan toch uit de scha
duw van de Amerikaanse
samenleving tevoorschijn
waarin ze tot dusver ille
gaal hebben verbleven.
Ze hebben zich langer dan vijf
jaar stil gehouden en zijn er in
die periode in geslaagd de poli-
tie en de autoriteiten te ontlo-
pen. Ze hebben zich al die jaren
bewogen in een samenleving
waarin ze geen rechten hadden
j en waarop ze, in geval van
nood, niet konden terugvallen.
r Ze maken deel uit van het le
gioen van vreemdelingen dat
[zich illegaal in Amerika heeft
gevestigd.
Deze week gaan over het ge
hele land 107 kantoren open
Door Piet Smolders
Ver boven onze hoofden, op
350 kilometer van de aarde,
zijn twee kosmonauten aan
het werk: Joeri Romanenko
en Aleksandr Laveikin. Met
een zesogige Oostduitse ca
mera maken ze dagelijks
honderden foto's van onze
planeet, vervaardigen
-dankzij de gewichtloos
heid- unieke kristallen en
legeringen, nemen bloed
proeven, kweken uien en
sla, bestuderen de sterren
met een Nederlandse kijker,
en praten via de televisie
met hun vrouwen en kinde
ren.
Vele maanden achtereen zullen
ze in hun ruimtestation Mir
wonen om vervolgens te wor
den afgelost.
Terwijl het Amerikaanse
ruimtevaartprogramma met
ernstige problemen wordt ge
confronteerd en een samen
hangende kijk op de toekomst
ontbreekt, werken Russische
kosmonauten in hun hoge ver
blijf ten bate van wetenschap
en economie.
Terwijl Amerikaanse pla
neetverkenners aan de grond
blijven en hun lot onzeker is,
onderzoeken Russische robots
de planeet Venus en zullen ze
spoedig de planeet Mars en zijn
mysterieuze maan Phobos ver
kennen.
Werkend met conservatieve
maar betrouwbare middelen
bestuderen ze aarde en heelal
in een rustig maar gestaag
tempo. Negentig procent van
alle satelieten die jaarlijks ge
lanceerd worden zijn van Rus
sische afkomst.
Ook in de ruimtevaart
maakt de traditionele Russi
sche 'zagadotsjnosjt' (geheim
zinnigheid) geleidelijk plaats
voor 'glasnost' (openheid) in
overeenstemming met de poli
tiek van partijsecretaris Mi-
chail Gorbatsjov.
Geheimzinnigheid was nog het
wachtwoord toen, bijna dertig
jaar geleden (op 4 oktober 1957),
de grootste tot dan toe ge
bouwde raket van start ging op
een militaire lanceerplaats in
de steppen van Kazachtstan en
de eerste door mensen ge
maakte satelliet de ruimte in
slingerde. Spoetnik werd het
woord dat de Sovjets met trots
en de Amerikanen met ontzet
ting vervulde.
Dat historische Sovjet-suc
ces was niet uit de lucht komen
vallen. Het was bereikt op ba
sis van een langdurige traditio
nele interesse in de theorie van
de ruimtevaart en zijn concrete
mogelijkheden. Zelfs voor de
revolutie van 1917 waren de
grondslagen van de ruimte
vaart gelegd door een bijna
dove wiskundige onderwijzer,
die woonde in het kleine stadje
Koelaga, tweehonderd kilome
ter ten zuiden van Moskou:
Konstantin Tsiolkovski.
Uitgelachen door veel van
zijn tijdgenoten, die in contact
kwamen met zijn gedurfde pu
blicaties, bedacht hij meer-
trapsraketten en ontwikkelde
de formules voor hun construc
tie. Stoutmoedig sprak hij over
kunstmatige manen in banen
om de aarde, over ruimtewan
delingen, over internationale
bemanningen in ruimtestations
en over vluchten naar de maan
en de planeten.
Tegenwoordig bezoeken ver
baasde toeristen uit alle delen
van de Sovjet-Unie het een
voudige houten huis en de
werkplaats waar hij schreef en
experimenteerde en het mo
derne museum voor de geschie
denis van de ruimtevaart, dat
te zijner ere in de nabijheid
verrees. Op zijn graf staan zijn
meest beroemde woorden: „De
aarde is de wieg van de mens
heid, maar je kunt niet eeuwig
in de wieg blijven."
Niet alle wetenschappers en le
ken lachten om Tsiolkovskys
gedurfde voorspellingen. Een
van hen was Sergei Koroljov
die, na de tweede wereldoorlog,
de vastberaden en wilskrach
tige hoofdconstructeur werd
van russische raketten en
ruimteschepen. Volslagen ver
borgen voor westerse waarne
mers bereidde hij Ruslands in
trede in het ruimtevaarttijd
perk voor. Sinds die gedenk
waardige vierde oktober 1957,
toen de eerste Spoetnik omhoog
ging, brachten de Sovjets alle
belangrijke ruimtevaartpri
meurs op hun naam behalve de
bemande maanlanding, presi
dent Kennedys prestigieuze
antwoord op de russische uit
daging.
Gaandeweg waren er ook de
onvermijdelijke mislukkingen:
onbemande raketten explo
deerden op de startplaats of be
reikten hun ruimtelijke doelen
niet. Vier kosmonauten verlo
ren het leven gedurende ruim
tevluchten. Maar de Sovjets
slaagden erin een formidabel
ruimtevaartprogramma op te
bouwen, gericht op weten
schappelijk, praktisch en eco
nomisch nut.
Terwijl Amerikaanse astro
nauten gemiddeld een week om
de aarde draaien in hun space
shuttles, hebben Russische kos
monauten al 237 dagen in een
ruimtestation gewoond, daar
mee een record vestigend dat
hoogstwaarschijnlijk gebroken
zal worden door Joeri Roma
nenko en Aleksandr Laveikin
in het ruimtestation Mir.
Van nu af aan zijn de Russen
in een baan om de aarde om er
te blijven. Zij hebben zich per
manent in de ruimte gevestigd.
dertig jaar ruimtevaart
fend symboliseert: Spoel -» meeste aandelenkoersen waren
die over de lage landen vlii |tnv'(]° 'a[;erof b'ev®nbuurt van
t *t«» 4." c<Re koers. Op de obligatiemarkt
foto S. Novostl, Smolders, kwamen de prijzen vrijwel niet in be
weging.
Zwak lagen de aandelen Fokker, die
verschijning van het niet al te
vroujke jaarverslag ƒ3 weggleden
ar 49. De internationale aandelen
oncr* het ook niet bolwerken. Unile-
®r^oe^te f 5 in waarde in op 577,50
►.,ii^0ninkl^ke olie ^kte ruim een
Sr/fS.Ï?4 f 241-40- Akzo sloot 1 lager
Pi Philips, KLM en Hoogovens
'akten ook iets in prijs.
De financiële sector sleepte zich
izaam achter de prijzen van vrij-
,aan- ADN noteerde, rekening hou-
het dividend, echter licht ho
er. vn u noteerde ex claim 316,30. De
cairns openden op een dubbeltje, scho-
vervolgens door naar ƒ0,48 maar
V»
antonius
antonius
'V' «>ngr.o.l.v.
gasthuis
p gasthuis
p gasthuis
gasthuis
p hooghuys
aeneas
(oostb.)
(oostb.)
I our des
(tilburg)
(tilburg)
(tilburg)
(tilburg)
(het)
klokkenberg
Iiduina
('s-h'bosch)
('s-h'bosch)
('s-h'bosch)
De vader van de ruimtevaart -Konstantin Tsiolkïï
kreeg uiteraard een groot standbeeld in Moskou.
- foto piet f
VK
90,80
107,90 d
128,50
501,50
146,50
61,20
76,80
SK
89,90
107,50
127,50
489,00 d
146,70
61,10
76,20
