TITANIC-TRAGEDIE
MAAKTE EIND AAN
GROOTHEIDSWAAN
n Southampton zei een zeeman: „Zelfs
I God kan dit schip niet laten zinken". De Toren van Ba-
bel, de Titanic, de Zeppelin, de Challenger. Soms
schrikt de mensheid met een dreun wakker uit een
roes van grootheidswaan en arrogant zelfvertrouwen.
Klappen bepalen in de geschiedenis dikwijls de gren
zen van intellect en techniek. Op 15 april 1912 zonk
de Titanic in de westelijke Atlantische Oceaan. Die
nacht om 02.20 uur gleed een tijdperk onder de gol
ven. Die nacht begon Eva Hart met het sparen van kik
kers. In een sloep dook Jules Sap uit het Vlaamse
Zwevezele onder een wijde vrouwenrok om zich warm
te houden. Die nacht is één van de littekens van deze
eeuw geworden. De Titanic houdt ons nog steeds be
zig. Tragiek en heroïek, raadsels, mythes en symbo
liek van een verfomfaaide hoop oud ijzer onder veertig
Domtorens water. Wat hebben we daar toch mee?
Brainstormen
Schotten
m i/l:
/V
Boot gemist
Waarschuwingen
CDQ MGY
Mythes
Grafmonument
Grote dingen
'szorg, waar alles in
mag er ook gecon-
nerika is het inder-
HMO's inderdaad
taalden. Maar daar
voor gekomen en
d natuurlijk net zo
roleren dat het sys-
>egankelijk is voor
een basispakket
ook het basispak-
dekker aanbiedt, is
neeste omringende
ens gehaald wordt,
waar iedereen heel
kan. Wil je daarbij
idige verzorging of
en Rolls Royce wilt
voor betalen."
e ziektekostenverze-
gezicht geven?
dereen, noem maar
de onderkant zit,
unnen maken. Dat
eken met de over-
t uw activiteiten ge-
genheid van artsen?
n, zou er meer werk
artsen?
:1 te veel huisartsen
te veel specialisten
zijn er specialisten
en 48 uur per dag
[enk als je de totale
Iheidszorg, bij spe-
de huisartsen, be
ten die nu thuis zit
weer aan het werk
tgen zou je moeten
elijk."
door lagere tarieven
ngen?
n hele slechte zaak.
ole-mechanisme is.
;en een specialist
lient, hoe meer het
Dus je zou, zeker
Jt, routinezorg bui-
i, de huisartsen be
ren."
oor uw initiatieven,
tsen komt en mis-
pecialisten?
k op dit ogenblik
lende werk is om
helpen. Maar dan
r moet iets verscho-
iuizen verkocht wor-
hoewel, er zijn heel
nen in rijtjeshuizen
klinieken terecht?
betaald?
n een MediCenter
worden verleend,
en kunnen zich er
t nakijken. Dat zijn
zijn echter parti-
dat, bijvoorbeeld
i, en het maakt niet
i."
gsgerechtigde bij u
vé betalen. Dat is
ewel niet helemaal,
ramma's van twee
guit twaalfhonderd
in de preventieve
ziekten te voorkó-
and nog onderont-
n gegeven moment
ceringspakket kün-
ap verder. Dan zou
:n zijn. Dat wil zeg-
:n in een vrij vroeg
en er dan meestal
oen.
is zo ongeveer de
kenhuisbed.
er vroegtijdig kunt
nog wat aan doen.
stadium vindt, dan
ziekenhuis terecht
overzien. Dan doen
pensioenkeuringen
ïgsmaatschappijen,
verder de gewone
is voor particuliere
t."
'.re verzekeraars die
snt."
alisten? De zieken-
s er niemand bij een
het mag ook niet,
d Hoe zit dat nu?
<t u in dienst op hel
en hebben we twee
én cardiologe, een
idioloog. Dat zijn
aarnaast zijn alle
:r de routinezorg
neuroloog, long
parttime. Die wer
ende ziekenhuizen,
zaterdag of delen
Daar kan ik mee
n nog wel wat uren
ker mensen gebrui-
an het ambassade-
ivibratoren worden
Russen hinderlijke
asitaire wandluizen,
lichtnet van de am-
valt weinig te doen,
breedspectrum luis-
irbakzenders, die in
van een paar uur
ïizen nog niet on-
t zal er ter ambas-
ïn gesproken. Over-
tnden uit te zenden
van de KGB psy*
lasten: lezingen uil
ten van Billy Gra-
tingen van de nacb-
Door Paul de Schipper
„Jongen luister goed, het heeft me overal
achtervolgd, overal. Het vreselijke gedrang
op de dekken, dat geschreeuw en de kou in
de boot, al die ijsbergen om ons heen, de
andere morgen. Het schip was weg. De
laatste jaren dacht ik dat ik het een beetje
kwijt was, maar de afgelopen weken zijn
die beelden weer gaan leven. De nacht dat
die veerboot kapseisde heb ik geen oog
dichtgedaan. Ik zag al die mensen in dat
koud water. Ik hoorde dat roepen in het
donker mensen opgesloten in dat schip
it hun hutteneen schip dat scheef ligt
ra er is geen uitweg.
Eva Hart is een kwieke, vlotpratende
dame van tweeëntachtig jaar. Ze woont in
iet Londense East Bad, temidden van
haar verzameling kikkers. Eva Hart heeft
ten kikkertic. In die koude windstille
lacht stond ze met haar ouders op het hel
ende dek van de Titanic. Een kleine
poene kikker was het enige wat ze als ze-
'enjarig meisje nog bezat toen de Titanic
en onder ging. Ze heeft er nu vierhonderd
n alle soorten en maten.
Ook fysiek tekende de ramp haar li
shaam. Bij het overstappen in een sloep
lelandde ze met een harde klap op de
lootrand. Ze hield er een beschadigd mid
denrif en een hernia aan over. De familie
Hart was, zoals zovelen, op weg naar een
lieuwe toekomst, naar de Verenigde Sta
ten, het land van de onbegrensde mogelijk-
leden. Evas moeder overleefde de ramp,
laar vader niet.
Begin maart kwam Eva Hart even naar
Nederland. In Rotterdam nam ze het eer
ste exemplaar van een nieuw boek over de
Titanic in ontvangst: '75 jaar Titanic', ge
schreven door freelance-journalist Edward
P- de Groot. Na driekwart eeuw, tientallen
boeken, drie films en een opera is het ver
haal van de Titanic nog steeds boeiend ge
noeg om verteld te worden.
Een avond, begin 1907. In een villa in de
sjieke Londense wijk Belgravia zitten twee
heten bij elkaar. Ze drinken goeie cognac
roken een havanna. Een avondje brain
stormen van twee groot-industriëlen: Lord
William Pirri, directeur van de scheeps
werf Harland Wolff in Belfast en
seheepsmagnaat Bruce Ismay, directeur
v® ae respectabele rederij White Star Li-
Be Ze praten over de bouw van drie
nieuwe schepen en over de concurrentie in'
he bedrijfstak. Die concurrentie is dan
vooral de Cunard Line die dat jaar de eer-
ste van een serie vierpijpers, de Lusitania,
to de vaart brengt. Wd White Star haar lei
dende positie ih het reizigersverkeer op
Noord-Amerika behouden dan moet er
wat gebeuren. De Amerikaanse bankier
J.Pierpont Morgan wil geld ter beschik
king stellen. De schepen moeten onvoor
waardelijk de helft groter zijn dan die van
Cunard. Dat betekent rond de 50.000 ton.
Zo ontstond het ontwerp voor de Tita
nic, een schip van 49.000 ton, met vier
schoorstenen en een lengte van 269 meter.
Dat is groter, langer en hoger dan welk
schip ooit gebouwd. Over een prijs werd
niet gesproken.
Op 31 mei 1911 ging de Titanic te water.
De genodigden dronk Chateau Larosse
1888 en James Dobbin kreeg een grote
splinter in het been uit een stuk hout dat
spleet onder de druk van de romp. Hij
stierf de volgende dag. De Britse pers
zwaaide unaniem lof toe aan bouwer en
opdrachtgever.
Wat opviel aan de Titanic was de pom
peuze luxe. Toch ging het hierbij naar ver
houding slechts om een klein deel van het
schip. „Naarmate men hoger in het schip
kwam werden de hutten luxer en duur
der", schrijft De Groot in zijn nieuw ver
schenen boek. „De eerste klas had het aan
zien van een luxe hotel in een wereldstad,
de tweede klas een luxe hotel in de provin
cie. De derde klas had meer de inrichting
van een veerboot met hutten voor het ge
val de reis wat lang zou uitvallen, hutten
met hooguit een kwast verf op de kale
wanden".
De duurste hutten, 4500 gulden enkele
reis, lagen op het hooggelegen B-dek, 28
luxe-verblijven met suites, ingericht Louis
XTV, Georgian en Old en New Dutch-stijl.
De Koninklijke Nederlandse Meubelfa
brieken in Den Haag leverden een klein
deel van de inrichting.
De mythe dat de Titanic niet kon zinken,
berustte op de aanwezigheid van vijftien
waterdichte schotten. Drie reikten echter
slechts tot enkele meters boven de water
lijn, terwijl de meeste deuren in die schot
ten met de hand bediend moesten worden.
In lengterichting kende het schip geen on
derverdeling in waterdichte compartimen
ten. In de passgiersverblijven liepen lange
gangen. Eén ervan heette Scotland Road.
De liften en trappenhuizen die in het schip
waren gebouwd, kenden geen waterdichte
afsluiting. Evenmin beschikte de Titanic
over een dubbele bodem. Zo'n bodem zou
toch alleen maar ten koste van de passa-
giersaccomodatie gaan, zo redeneerde
men. En iedereen leefde in de overtuiging
dat het schip door de waterdichte schotten
toch niet zinken kon.
De ondergang van de Titanic In beeld gebracht door schilder van Wllly Stöwer.
Ondergang van 'n tijdperk
Overlevende Eva Hart met auteur Edward P. de Groot.
Een volgeboekte Titanic, 3500 opvaren
den, zou 60 reddingboten vergen. Nie
mand die daar toen aan dacht. Toen de Ti
tanic Engeland verliet voor de eerste reis
hingen er zestien sloepen in de davits. Ook
lagen er nog vier opvouwbare boten aan
dek. Alles bij elkaar was dat genoeg voor
hooguit 1200 mensen. Meer reddingsmid
delen kostten alleen maar geld en wat
moet je met zoveel sloepen op een schip
dat niet zinken kan? Bovendien, zo luidde
een van de argumenten, meer boten zou
den het schip topzwaar kunnen maken en
de kans op kapseizen vergroten. White
Star-directeur Sanderson meenden zelfs
dat men passagiers niet aan de gevaren
van de zee mocht blootstellen in een open
boot. Pers en publiek onderschreven die
pul
argumenten klakkeloos.
De Titanic vertrok op 10 april 1912 uit
Southampton. Een groepje stokers bleef te
lang in de kroeg hangen en miste letterlijk
de boot. Ook een Amerikaan kwam te laat.
Hij stond later wel op de lijst van vermis
ten.
Bij het uitvaren raakte door de zuiging
van de Titanic het passagiersschip New
York los van de kade en dreef bijna tegen
de Titanic aan. Een attente sleepboot-
schipper voorkwam erger. Opnieuw werd
duidelijk dat een zeereus als de Titanic een
andere behandeling vereiste dan de veel
kleinere schepen, waaraan men tot dan toe
gewend was.
Op het achterdek van de Titanic speelde
de Ierse emigrant Eugene Daly bij wijze
van afscheid een treurig deuntje op zijn
doedelzak. De oversteek was begonnen.
Passagiers vermaakten zich met squash,
zwemmen en kaarten. Voor de meeste van
de attracties moest apart betaald worden,
want White Star lette op de kleintjes. In de
balzaal speelden 's avonds twee strijkjes.
Veel passagiers schreven brieven of ver
stuurden telegrammen. Dat kon met een
nieuw modern hulpmiddel: de radio-tele
grafie.
Al op 12 april ontving de Titanic de eerste
'ijswaarschuwing' van een Frans schip. Bij
- FOTO FOTON DE HAAN
New Foundland dreef een veld met tien
tallen ijsbergen langzaam naar het zuiden.
Een tweede signaal kwam van een Engels
passagiersschip, een derde van de
Noordam van de Holland Amerika Lijn.
Op zondagmorgen 14 april meldde de Ca-
ronia van de Cunard Line ijsbergen, 's
middags volgde een waarschuwing van een
Duits schip. Een laatste waarschuwing
kwam om 21.40 uur van een Engelse
vrachtboot. De telegraaf van het reuzen-
schip stond op 'volle kracht vooruit'. Met
een snelheid van 22 knopen, ongeveer 40
kilometer per uur, doorkliefde de Titanic
de spiegelgladde zee.
Chn 23.40 uur meldde de uitkijk: „Ijs
berg recht vooruit". Eerste stuurman Mur-
doch heeft die ijsberg nog zien komen. Een
halve minuut later klonk er een zacht,
schrapend, rommelend geluid. Kapitein
Smith kwam uit z'n hut achter de brug ge
stoven: „Wat raakten we?" „Een ijsberg
kapitein", antwoordde Murdoch. Kort
daarop kwam het bericht dat het schip wa
ter maakte. Na een half uur stond het wa
ter al drie dekken hoog. Latere getuigenis
sen spreken van een scheur van 76 meter.
Volgens de auteur De Groot van het
nieuwe Titanic-boek kan dat niet: „Dan
zou de Titanic zo snel volgelopen zijn dat
ze binnen een uur was gezonken". Naar
zijn mening is de scheepshuid op verschil
lende plaatsen doorboord door het ijs. De
Groot baseert zich daarbij op verklaringen
van stokers die gezien hebben hoe de
scheepshuid ingedrukt werd en hoe er ver
volgens een muur van water op hen af
kwam.
Om 00.15 uur verzond de marconist van
de Titanic het eerste noodsein: CQD
MGY. CQD was toen het gangbare nood
signaal en MGY waren de roepletters van
de Titanic.
Slechts langzaam drong de omvang van
de ramp tot hele schip door. Veel passa
giers hadden zelfs niets gemerkt en moes
ten gewekt worden. Even na 01.00 uur ging
de eerste reddingboot te water. Over de ta
ferelen die zich op het bootdek afspeelden
zijn tientallen ware en verzonnen verhalen
de wereld ingestuurd. Vast staat wel dat
het 'vrouwen en kinderen eerst' aanvanke
lijk in goede orde werd toegepast. Vast
staat ook dat vooral de eerste en tweede
klas passagiers het er levend afbrachten.
Onder hen Eva Hart en haar moeder.
Eva: „Mijn moeder heeft nooit geloofd dat
het schip niet zinken kon. Zoiets zeggen is
een klap in Gods aangezicht zei ze tegen
mij".
Dat er uiteindelijk maar zo weinig men
sen in de boten terecht kwamen, kwam dor
onwetendheid en angst bij de scheepsoffi
cieren die het instappen regelden. Zij
vreesden dat de sloepen bij overbelading
door midden zouden breken. Een aantal
boten vertrok minder dan halfvol. Toen de
Titanic na een uur snel dieper wegzonk,
ontstond er paniek. Toen klonken ook de
pistoolschoten die de zelfmoord van chef
stuurman H.T Wilde bezegelden. Pas na
twee uur mochten de derdeklas-passagiers
het sloependek betreden. De meesten van
hen gingen met het schip te onder.
Tijdens de Amerikaanse en Engelse onder
zoeken van de ramp en in de jaren erna
doken er steeds nieuwe mythes en nieuwe
vragen op. Speelde de band nu wel of niet
'Nader mijn God tot u?'. Heeft kapitein
Smith, zwemmend in het koude water, nog
kinderen gered? En waarom kwam het
passagiersschip Californian, dat zo dicht
bij lag, niet in actie? Een van de opvallend
ste resultaten van het onderzoek luidde: Er
is geen sprake geweest van discriminatie
van derde klas passagiers. De reactie van
tweede stuurman Lightoller van de Tita
nic: „Goedpraterij en niets dan goedprate
rij".
Drieënzeventig jaar lang lag de Titanic
onberoerd op de bodem van de Atlanti
sche Oceaan. Niemand slaagde er in om
het wrak te bergen of ook maar te berei
ken, al werden daartoe direct de meest on
zinnige plannen gemaakt.
„Ik kan m'n ogen niet geloven. Op de
bodem van een afgrond van vierduizend
meter diep zie ik plotseling de spookach
tige vormen van een groot vaartuig uit het
duister opdoemen. Ik heb het schip nooit
gezien, toch ken ik elk detail". Op 1 sep
tember om 01.05 uur 1985 ontdekken de
videocamera's van het onderzoekingsvaar
tuig Argo een van de stoomketels van de
Titanic. Het wrak ligt in een gebied waar
in 1929 een onderzeese aardverschuiving
plaats vond, maar de Titanic verdween
niet in de aardbodem. De man die de Tita
nic terugvond was de Amerikaan Robert
Ballard.
Onmiddelijk na het terugvinden begonnen
de laatste overlevenden van de Titanic zich
te roeren. Onder hen ook Eva Hart. Ze
wilden dat het wrak met rust gelaten werd.
Ballard, een puriteinse Amerikaan,
steunde hen in die mening. Kort daarop
nam de Amerikaanse Senaat een wet aan
waarmee de Titanic tot grafmonument
werd verklaard.
Edward P. de Groot bezit tweeënhalve
meter archief over de Titanic. Voor zijn
boek kreeg hij inzage in de verslagen van
de .onderzoekscommissies van destijds. Nu
heeft elke auteur die over de Titanic
schreef beweerd dat hij nieuwe feiten
vond. Ook De Groot doet dat. Hij verwijt
collega-Titanic-auteurs zoals de Engels
man Michael Davy 'opklopperij'. Davy
houdt volgens hem ten onrechte de 'Nader
mijn God tot U'-mythe in stand.
Een Nederlands Titanic-boek, het eerste
sinds jaren. De opzet is aardig, maar het
lijkt wat haastig aan elkaar geschreven.
Met de Nederlandse taal springt auteur De
Groot soms net zo nonchelant om als de
White Star-directie destijds met het aantal
reddingssloepen.
Nu moet De Groot nagegeven worden
dat hij inderdaad nieuwe feiten boven wa
ter heeft gehaald. Zo bevat zijn boek een
hoofdstuk over de Nederlanders aan
boord van de gedoemde White Star Liner.
Onder hen jonkheer J. George de Reuchlin
jr, directeur van het Passagebureau van de
Holland Amerika Lijn. De HAL wilde had
de nieuwe Statendam II op stapel staan en
stuurde haar directeur passage op spiona-
fe-reis om te kijken hoe de concurrenten
et deden. De Reuchlin, een kennis van
White Star-directeur Ismay, behoorde niet
tot de overlevenden. Dat was vier dagen
na de ramp al bekend. Anders ging het
met stoker Wessel van der Brugge en kok
Hennie'Bolhuis. Beiden bleven op de Tita
nic, maar ze waren 'maar' stoker en kok.
Maanden later pas kreeg hun familie te
horen dat ze een zeemansgraf hadden ge
vonden.
We zijn nu in 1987. Waarom is er nu die
immer voortlevende emotionele binding
met de Titanic? Niet vanwege het aantal
doden. In april 1945 zonk in de Oostzee
het passagiersschip Wilhelm Gustloff met
aan boord Duitsers die op de vlucht waren
voor de oprukkende Russen. Er verdron
ken 6000 Duitsers. Wie heeft er ooit over
gehoord?
Nee, niet de statistiek maakt de Titanic
boeiend. Ook niet het feit dat een schip op
z'n eerste reis op een ijsberg vaart. Toen
op 15 april de RMS Titanic (Royal Mail
Steamer) onder de golven gleed, ging er
meer ten onder dan alleen een schip dat
niet zinken kon. Een tijdperk van onge
remde hoogmoed en aanbidding van wel
vaart begon een snelle duik in de vergetel
heid. Europa had kennis gemaakt met het
fenomeen van de nieuwe rijken, de nou
veau riche. In de VS bruiste nog Mark
Twains gouden eeuw. Miljonairs verwier
ven zich de uitstraling van koningen van
industriële revolutie. In het oude Europa
broeide reeds de onrust. De roep van het
verdrukte proletariaat, de steeds klemmen
der druk op de aloude vorstenhuizen, de
Eerste Wereldoorlog, de Russische revolu
tie. Er stonden grote dingen te gebeuren.
De Groot noemt de Titanic was een ty
pisch produkt van de kleinschalige, be
krompen maar in alle rust voortkabbe
lende Edwardiaanse samenleving. Het ant
woord op de vraag: Waarom nog steeds
die Titanic, kan ook hij niet geven.
Als drijvende Toren van Babel bete
kende het schip de kroon op een tijdperk,
maar ook het einde ervan. Het rotsvaste
vertrouwen dat geld alles kon maken en
dat de mens de nukken van de natuur had
bedwongen, viel in duigen toen de zee het
meest trotse schip, dat de mensheid ooit
schiep, meedogenloos verzwolg. Simpel ge
zegd: Hoogmoed komt voor de val. Is dat
misschien de wetenschap die de Titanic
voor altijd 'onzinkbaar' heeft gemaakt?
Bronnen: *75 jaar Titanic*, Edward P. de Groot, 1987.
Uitgeverij De Alk; Een nacht om nooit te vergeten,
Waiter Lont *How we found the Titanic' door Robert
Ballard, National Geographic, dec. 1985
