0
K N nrJ R f< i K FII
'ERZAMELD WERK MET ROMANS EN TIEN VERHALEN
sebrugg
:te mis
New
ievoerd
Moeder in de knoei
tussen vriend en dochter
'Hoerenboek' licht tipje van de sluier op
De geschiedenis van
heel gewone mensen
IrliMtHWjrlIBWïBSTEM BOEKENGIDS ZATERDAG 11 APRIL 1987
te dubbele betekenis in
Mei Tourniers romans
3ok Tros met
port
op zaterdag
eknopt
Waardering
Tempo Doeloe
G2
p
iSiea
rak
mini
Aanwezigheid van de zog
welijk aan hun einde g^,
(men opvarenden wel degi
jlijk mee. Hun dood heeft,
hl die weken beziggehouc
en nu voor het eerst toega
werd verkregen tot het
f'grafvoelden we als kijfe
I weer die wat lugubure m
Igeling van angst en sensa
I Onbewust werden onze gi
I dachten getrokken naar 1
I binnenste van de veerboo
I Hoeveel mensen lagen er!
I Hoe werden ze aangetrofl
lfen?
I Het is die vreemde drang
I naar het verschrikkelijke
I die mensen met dokter-
I sangst drijft naar de plek
I waar een ernstig ongeluk
I gebeurd. Die angsthazen
1 dwingt naar die griezel®
te kijken.
Achteraf kun j e zeggen d,
een samenvatting van de
berging had volstaan. Wa
het journaal dinsdagavon
om acht uur bood was vol
I doende. Als je daar het Hj
men-en-Harmen-spel var
de heren Roeland en Siea
f aftrekt, kom je tot een re
portage van zo'n tien
ten waarin alle informati
zat. Maar dat is iets watji
slechts achteraf kunt con
stateren.
Je kunt de lange uitzendii
van dinsdag vergelijken!
andere reportages van gm
gebeurtenissen. Daar zijn
fantastische momenten bi
maar ook heel droevige. E
zijn koninlijke huwelijke!
(Andrew en Sarah) en son
bere begrafenissen (prins
Gracia, Olof Palme). Co-
menta toren j uichen als eei
ruimteschip behouden lan
en stamelen wanhopig als
het voor de ogen van milji
nen explodeert. Wij krijge
het allemaal op ons beeld
Televisie-nieuws blijft iel
van amusement in zich he
ben. We kijken om bij te
blijven, maar ook om ver
maakt worden. Toch moet!
we ons er bewust van blij
ven dat gezonde nieuwsgii
righeid heel snel kan over
gaan in ongezonde belang
stelling. Soms wordt com
merciële nep verkocht als
heet nieuws, zoals het ope
nen van de kluizen van Al
Capone en van de Andrea
Doria. De beelden van Zee
brugge hebben de kijkersi
de nieuwsverschaffers in
ieder geval weer eens aan
het denken gezet. Dat kan
helemaal geen kwaad.
0 Gerard van Herpen
et hele oeuvre van Jacoba van Velde omvat
fee romans en een handjevol korte verhalen,
ogvoor zij in Nederland in 1953 erkenning ver-
pjerf als schrijfster van de roman 'De grote zaal',
ad zij in Franse literaire bladen al een opval-
jnd debuut gemaakt met de novelle 'De Vlucht',
in 1947 onder de titel 'Evasion' verscheen in
Les Lettres francaises'.
,„_a van Velde kreeg in haar leven in Nederland maar
ikendheid bij een klein, maar wel select leespubliek.
pmend weekeinde wordt i
jmse staat New Jersey
Inist Antonio Salieri ui
[première onder leiding
r, heeft, voegt zij er aan
le vergeten componist Salie
a onze jaren zo bekend
raakt als hij in de zijne was'
Zondag brengt het eer
Duitse net om 14.15 uur
(ortret van Antonio Salieri,
olgd door een uitvoering
ijn pianoconcert C. gr.t.
zate'
jBam
'gen'
eizod
1 Vf
u/Of"
I i
Van onze rtv-redactie
HILVERSUM - Straks
r twee sportprogranWjj
beluisteren op de
lagse radio. Naast
^JCRV, die al jaren op
sport brengt, zal met
;ang van het zomersei"
aok de TROS voortaan
lie middag sport breng®
-an wel van 14.30 tot 1"|
uur op Radio 1. Presen»
tors zijn Klaas Sample®
en Henk Lichtenveldt.
Het programma TROS/'®j
nica Sport' houdt daarom °P
bestaan. De zaterdag
steeds belangrijker voor
sport en de TROS vindt da
voor nieuws bedoelde Ra^
daartoe de bij uitstek j
gende zender is. De
Iheeft reeds aangekondi
Ihaar sportprogramma op
terdag 'viermaal zo g°^Lji
zijn als dat van de Tlt..
TRÓS-directeur Cees
Daas: „Laat maar komen
houden wel van dat soon
dagingen." v#.
Al j aren brengt de NCR' A
terdags sport op Radio
popzender die strikt ge"01^
hiervoor niet bedoeld is. D?
dere omroepen hebben
dusver gedoogd. Maar da
dus nu een einde aan geko"1
jacoba van Velde: onbekende grootheid
teshoff, J.C. Bloem, Koolhaas
Bordewijk waren diep onder
indruk van haar eerste ro-
De grote zaal'. Door haar
jffllange verblijf in Frank-
ji; is Jacoba van Velde toch
joit in het Nederlandse lite-
fJc circuit opgenomen ge-
7 september 1985 overleed
in Amsterdam op 82-jarige
:ijd. Vóór zij haar heup
en in een ziekenhuis
st worden opgenomen, on-
>rvond zij in de nadagen van
aar broze leven veel zorg en
[endschap van een kleine
ring getrouwen. Thans is door
zorg van August Hans den
bij Querido haar Verza-
Werk uitgegeven.
lat verzamelde werk zijn
live haar twee romans en
beroemde novelle 'De
lucht' ook korte verhalen op-
jomen die nog niet eerder
gepubliceerd. Een infor-
siief en eerbiedig geschreven
iwoord van Den Boef meege
teld, omvat het totale werk nog
geen 235 bladzijden. Voor Ja
coba van Velde geldt zeker niet
dat de omvangrijkheid van
haar werk de grootheid van
haar gestalte in de na-oorlogse
Nederlandse literatuur be
paalt. Die positie wordt onuit
wisbaar beinvloed door de in
gehouden beknoptheid van
haar verhaal en door de hel
derheid en sobere kracht van
haar doeltreffend taalgebruik.
Jacoba van Velde woonde
een groot deel van haar leven
in Parijs, evenals haar twee
broers, de schilders Bram en
Geer van Velde. In Parijs
kwam zij in contact met Sa-
niuel-B^±2ttrtnet wie ze.be
vriend raakte en voor wie zij
zijn toneelwerk vertaalde.
Voor het toneelgezelschap Stu
dio trad zij na terurkeer naar
Nederland op als dramaturge.
Voor het Nederlandse toneel
vertaalde zij ook werk van
Ionesco en Génet.
In Nederland kreeg de in 1953
verschenen kleine roman 'De
Jacoba van Velde.
grote zaal' de grootste waarde
ring. In dit verhaal wordt in
heel helder en nuchter Neder
lands het relaas verteld van
een oude vrouw, die terecht
komt in een rusthuis waarin zij
foto archief de stem
geestelijk niet opgewassen is
tegen de onafwendbare licha
melijke aftakeling van haar
moeder.
Het navrante van dat ver
haal, als je dat woord tenmin
ste mag gebruiken, is het on
ontkoombare besef van de oude
vrouw dat zij eigenlijk in een
huis is ondergebracht waar zij
niet thuis hoort en waar zij
omringd wordt door in veel er
ger mate ontwrichte vrouwen.
De grootste angst van de oude
vrouw richt zich op de verhui
zing naar de Grote Zaal, het
onherroepelijke voorportaal
van de dood.
Diezelfde Helena, even on-
voldoelde opgewassen tegen de
bedreiging die van het leven
uitgaat, komt terug in de
tweede roman van Jacoba van
Velde 'Een blad in de wind'.
Ook in dat leven, dat in Parijs
is gesitueerd, maar dat eigen
lijk nergens vaste voet krijgt,
blijft er van alle herinneringen
niets anders over dan een
grauw hotelkamertje waar het
eens allemaal is begonnen. He
lena kijkt in de spiegel. „Voor
zichtig glijden mijn vingertop
pen over de donkere kringen
onder mijn ogen, over mijn in
gevallen wangen. Op de boven
ste plank van de smalle spie
gelkast leg ik de vele blaadjes
die ik geschreven heb. Iemand
zal ze vinden, ze misschien le-
van dag tot dag steeds meer DameS
weg glijdt in een toestand van
geestelijke vervreemding. De
lezer heeft in dit verhaal eigen
lijk te maken met het relaas
van de dochter Helena, die
Gabriël Smit juichte in de toen
nog rooms-katholieke Volks
krant dat 'het damesboek defi
nitief ter ziele was gegaan'. De
vrouwen veroverden hun
plaats in de roman-literatuur.
Het opmerkelijke van zijn sig
nalement was in ieder geval
dat Jacoba van Velde 'vrouwe
romans' schreef.
Karakteristiek voor alle ver
halen die de te weinig gekende
Jacoba van Velde schreef is de
benauwende, bijna dodelijke
eenzaamheid van de mens, die
zich in het leven als een gevan
gene voelt of die vlucht in de
onbestaanbare wereld van een
tapijt. Ook in haar korte ver
halen bestaat het leven uit een
voortdurende kreet om hulp,
vanuit de zekerheid dat het le
ven toeval is, dat God niet be
staat en dat de hemel leeg is.
Zelfs de troost die mensen van
het leven ondervinden, is van
een schraalheid die zelfs
vraagtekens zet bij de zin van
zelf-overleving.
Dat klinkt allemaal heel uit
zichtloos en zo ziet het leven er
in de verhalen van Jacoba van
Velde ook wel uit. Bij alle ge
brek aan perspectief en bij een
motief dat op het eerste gezicht
tamelijk tobberig aandoet, laat
Jacoba van Velde zich toch le
zen als een meeslepend en ont
roerend vertelster. Nee, opwek
kende literatuur is het niet,
maar de boodschap van haar
verhaal zet ons wel aan het
denken. Waarom gaat de mens
ten onder in een samenleving
die voor alle kwalen een reme
die heeft, behalve voor die van
de vereenzaming? In die zin is
Jacoba van Velde een schrijf
ster van deze tijd.
Jacoba van Velde: 'Verzameld
Werk'. Uitg. Querido, prijs f 37,50
lor Mathieu Kothuis
HNDEREN ZIJN mijn be-
ingrijkste publiek. Ik zie
irschrikkelijk veel kinde
in, ik ken ze goed want ik
bijna elke week naar
Men toe omdat ze graag
me willen praten. Ze
n mijn leescriterium: ik
es ze voor en geef hun de
istructie me te onderbre-
n zodra ze me niet begrij-
m. Kinderen hebben een
ibelemmerde intelligentie,
stellen belangrijke vra-
m".
Toch noemt de Franse
tour Michel Tournier (53),
langs op bezoek in Neder-
'14, zich geen schrijver van
iderboeken, al laat hij er zich
'voorstaan dat kinderen zijn
ken in hoge mate waarde-
Tournier kwam naar ons
id ter gelegenheid van de
daling van zijn jongste ro
il La goutte d'or', 'De Gou-
n Druppel'. Tegelijkertijd is
de reeks Literair Moment bij
"ulenhoff een herdruk ver
lenen van zijn in '67 gepubli-
•rae debuut 'Vrijdag of het
dere eiland'.
h de roman 'de Gouden
HPI*1, gaat de berberjongen
nsuitzijn oasedorp in de Sa
ra op weg naar Frankrij k, op
naar zijn foto. Een passé-
Mé toeriste die in de oase een
"van Idris had genomen,
eft namelijk haar belofte ge
wen door hem geen afdruk
testuren.
1^ romans van Tournier
jden, zoals hij zelf zegt, al-
minstens twee onderwer-
een 'zichtbaar' en een 'ver-
?en onderwerp. Het zicht-
onderwerp in 'de Gouden
PPel' is de reis van Idris.
l^torgen onderwerp het
:!aj de afbeelding (de foto)
wonwan slavernij. Het ver
tin naar de oudheid, toen
aan de kinderen die vrij,
"iet als slaaf, geboren wa-
een ketting gaf waaraan
iltrn droppel hing, de
i,het teken vanVrij-
Als het kind groot werd
'de i,raaatechappij in moest,
et -ni ketting af, het was
i ^ij en werd een ver-
'woordelijk wezen.
Iris naar Parijs raakt
al,"i Marseille zijn ket-
i e' oe gouden druppel -
ne _e?"le.r'c van de vrijgebo-
wijt aan een prostituée.
"de Ü6 hoofdrol die het beeld
i orrn van een foto en een
f2'n 'de Gouden Drup-
teenïfn zegt Tournier: „De
if «jhfhng beeld-teken is ze-
^fHtegen?telling WeS"
Weld - arabisch wereld.
„ois® hili
Michel Tournier.
foto archief de stem
Het is waar dat de Islam het
beeld meer wantrouwt dan
christelijke landen en dat het
beeld de westerse wereld over
spoelt. Maar het teken weet
zich uitstekend te weren".
Aanleiding tot het schrijven
van 'de Gouden Druppel' was
het totale onbegrip dat Tour
nier bij zijn landgenoten vast
stelde over de Sahara en zijn
inwoners. Maar ook de mensen
in de oase hebben volgens
Tournier geen flauw benul van
hetgeen de Fransen over de Sa
hara denken.
'De Gouden Druppel' is in
ternationaal inmiddels een
enorm succes en in 28 landen
vertaald. Voor al zijn romans
kiest Tournier bekende verha
len, mythen of legenden, zoals
'Le Petit Prince' van St.-Exu-
péry voor 'de Gouden Druppel',
het verhaal van Robinson Cru
soe voor 'Vrijdag of het andere
Eiland' en de Drie Wijzen uit
Oosten voor 'Gaspard, Mel-
chior Balthasar'. Tournier
schuift met de gegevens en
maakt er zo zijn eigen verhaal
van. Zo heeft hij minstens vijf
verhalen, elke keer weer totaal
verschillend, gemaakt van het
scheppingsverhaal. „Ik hou van
monumentale onderwerpen,
daarbij voel ik me op mijn ge
mak".
Over de 'zichtbare' en 'ver
borgen' onderwerpen in zijn
romans en verhalen zegt Tour
nier dat de lezer vrij is te kie
zen. „Ik hou ervan als ik iets
beweer, ook het tegenoverge
stelde te beweren dat evenzeer
waar is. De lezer kiest maar en
is verantwoordelijk voor zijn
eigen interpretatie".
Michel Tournier: 'De gouden
Druppel'. Uitg. Meulenhojff, prijs
ƒ3440
Michel Tournier: "Vrijdag of het
andere eiland' in de reeks 'Literair
Moment'. Uitg. Meulenhoff, prijs
ƒ1540
Door Dirk Vellenga
Het boek 'De goede moeder',
het debuut van Sue Miller,
is in Amerika een topper
geweest en in Nederland
vond uitgeverij Contact het
de moeite waard iets extra's
aan de publiciteit te doen.
Fay Weldon en John Fowles
lieten zich lovend uit over
Sue Miller.
Je zou haast denken aan een
sensationeel meesterwerk en
dat is toch echt niet het geval.
'De goede moeder' is een goed
boek, boeiend en leesbaar tot
het eind, maar er vallen nog
wel een paar aanmerkingen te
maken.
Het boek toont een vrouw,
Anna, die zoekt naar een dui
delijk moreel standpunt, naar
een vaste visie op het leven,
naar een evenwicht tussen ver
antwoordelij kheid (de zorg
voor haar dochtertje) en plezier
(de omgang met haar vriend).
Ze komt uit een zeer rijke fa
milie van zakelijke strebers en
ouderwetse huisregels. Al jong
voelde ze een onbestemd verzet,
maar ze kon er geen inhoud
aan geven. Ze trouwde met
Brian, kreeg een dochter, maar
het was alsof het allemaal bui
ten haar om gebeurde.
De leegte na het mislukken
van het huwelijk vult ze niet
met zelfbeklag, praatgroepen
of feministische doctrines en
dat is een van de aardige, ver
rassende dingen in dit verhaal.
Ze begint een omstuimige ver
houding met kunstenaar Leo
en ontdekt een ongekende we
reld van erotisch en emotioneel
genot.
Aan het getob met haar veel
eisende, vierjarige dochter
Molly lijkt een einde te komen.
Anna, Molly en Leo vormen
een aardig gezinnetje, totdat de
grote schok komt. Dan zitten
we inmiddels al op de helft van
het boek van 350 pagina's.
Molly logeert bij Brian, Anna's
ex-man, en vertelt hem dat ze
mama's vriend naakt heeft ge
zien en zelfs zijn penis heeft
mogen aanraken.
Anna krijgt plotseling van
alles op haar dak. Ze weet niets
van het voorval en vreest dat
Molly haar voor altijd zal wor
den afgenomen. Om de advo
caat te kunnen betalen moet ze
op de knieën voor haar rijke
grootvader. Eindelijk wordt ze
gedwongen scherp na te den
ken over de gevolgen van haar
handelingen. Was ze een goede
moeder toen ze met hart en ziel
koos voor haar vriend en het
bed?
In de eerste helft van het
boek heeft Anna zelf de hoofd
rol, ze krijgt begrip van de le
zer in haar eenzame pogingen
het hoofd boven water te hou
den. In de tweede helft ligt de
nadruk op Molly en de moge
lijke beschadiging van haar
kinderziel. Sue Miller maakt op
die manier duidelijk dat Anna
afstand neemt van haar van
zelfsprekende stijl van leven.
De grens tussen goed en kwaad
wordt op een onnadrukkelijke
manier afgetast zoals dat ook
gebeurt in de boeken van bij
voorbeeld John Updike en John
Irving.
Voor een groot deel is Sue
Miller geslaagd in haar opzet.
Sue Miller. FOTO CONTACT
Een bezwaar is dat ze zoveel
bladzijden nodig heeft om de
ontwikkeling van Anna te
schetsen. In het eerste deel
stopte ze een lange beschrij
ving van het familieleven rond
Anna's grootouders en het
tweede deel wordt grotendeels
gevuld met de rechtzaak over
het voogdijschap en de juridi
sche schermutselingen. Een
kortere versie was misschien
harder en duidelijker geweest.
Maar dat is geen reden om 'De
goede moeder' niet aan te beve
len.
Sue Miller: 'De goede moeder'.
Uitg. Contact, prijs 29,90.
Door Marja Klein Obbink
Dat seks en liefde niet per
definitie samenvallen, mo
gen we nu hardop zeggen.
„Seks is gewoon leuk en
lekker", zegt Bloeme, pros
tituée en al 25 jaar in het
vak. Zij is een van de tien
hoeren die in het 'Hoeren
boek' over haar leven ver
telt.
Goed, geen taboes meer op
sexueel gebied. Hoewel, er zijn
misschien nog wel dingen die
we liever niet willen weten.
Neem de hoeren Ze bestaan.
25.000 Vrouwen werken in de
seksindustrie. Maar in het
openbaar wordt niet er niet
over gepraat. Niet door de hoer
en niet door de hoerenloper. Of
zoals schrijfster Martine Groen
van het 'Hoerenboek' dit laat
ste taboe treffend illu
streert: de hoerenloper zegt op
kantoor tegen zijn collega's dat
'hij even boodschappen gaat
doen' in plaats van 'even een
wipje maken'.
Met het 'Hoerenboek' pre
tendeert Martine Groen 'het
grote stilzwijgen te verbreken'.
Zeer actueel, nu de hoerenvak
in verband met de wijziging
van het bordeelverbod volop in
de belangstelling staat. Groen
poogt door interviews met tien
hoeren een reëlere kijk te ge
ven op de dit beroep. Aan de
vogelvrije positie waarin de
hoeren verkeren moet een eind
worden gemaakt. Vandaar dat
in elk interview wel een link
naar De Rode Draad wordt ge
maakt, een stichting die op
komt voor de belangen van de
hoeren en die ernaar streeft het
stigma dat rust op het beroep te
laten verdwijnen.
Al lezende krijg je inderdaad
meer duidelijkheid over alle
Martine Groen (midden) en ex-prostituée Ans van der
Drift (rechts) overhandigen het 'Hoerenboek' aan PvdA-Ka-
merlid Jabaaij. - fotoanp
facetten van het hoerenvak.
Neem het geld. Marianne: „Wat
ik wel vervelend vind is dat ik
gewoon belasting betaal, maar
geen recht op een uitkering
heb". Of de klanten. Jan en al
leman; vertegenwoordigers,
zakenmannen, artsen en rech
ters. De 'macht', bijvoorbeeld.
Sandra: „Ik kies klanten van
wie ik denk dat ik ze aankan".
En Marga: „Ik vind het juist zo
prettig dat in dit vak de rollen
zijn omgedraaid". Of de vrien
den. Marianne: „Veel vrienden
heb ik niet, omdat ze nieuws
gierig worden naar wat voor
werk je doet".
Er wordt dus eindelijk ge
praat over het hoerenvak.
Maar veel blijft nog onduide
lijk. Vooral als het gaat om de
mens achter de prostituée en de
vooroordelen die daarover be
staan. Veel vooroordelen wor
den bevestigd. De meeste pros-
tituées in het boek komen toch
op de een of andere manier uit
gezinnen waarin iets mis was.
Onvolledige gezinnen, of ru
ziënde ouders, vaders die met
de kinderen 'rommelen'. Maar
dat een hoer zielig zou zijn, is
een ander verhaal. De meesten
hebben er min of meer bewust
voor gekozen. Voor het geld of
om de 'macht'. Sommigen ke
ken al in hun jeugd tegen hoe
ren op. Zo zegt Rebecca, een
van de geïnterviewde hoeren:
„Ze waren voor mij het sym
bool van de sterke vrouwen".
Onbevredigend voor mij was
het antwoord van Bloeme op de
vraag hoe ze ertoe gekomen is.
„Dat weet ik niet", zal ze zeg
gen, „maar ik pakte de krant en
heb gekeken in welke clubs ze
meisjes nodig hadden". Ik
vraag me af of Groen niet door
had moeten vragen. Want je
wordt toch niet zomaar hoer;
het is nogal wat om je lichaam
elke dag voor iedere man be
schikbaar te stellen. Afgezien
van de stelling dat seks en
liefde verschillende zaken zijn,
is het nog heel iets anders dat
je er je beroep van maakt. Hoe
zit dat? Groen blijft het ant
woord schuldig.
Erkenning van het beroep
prostituée is een van de dingen
die Groen met dit boek voor
ogen staan. Legalisering dus,
waardoor de arbeidsomstan
digheden van de hoeren verbe
terd worden. Maar ook een
mentaliteitsverandering is
hiervoor nodig. En om dit te
bereiken is de verschijning van
het 'Hoerenboek' een eerste
aanzet, schrijft Groen. Legali
sering kan veel voordelen met
zich meebrengen, maar ook na
delen. Gemeenten kunnen een
vergaande controle uitoefenen
en een verkapte jacht openen
op prostituées, stelt Groen in
haar voorwoord. Daar komt bij
dat sommige vrouwen vrezen
dat de markt er wel eens op
achteruit zou kunnen gaan.
Hoer Marga verwoordt die
angst heel treffend: „Waar ik
bang voor ben is dat, als het
werk gelegaliseerd wordt, die
geheimzinnige sfeer rond hoe
ren weg is". Eigenlijk zou er
volgens haar alleen een menta
liteitsverandering moeten ko
men. „Het zou al heel veel sche
len als moeder de vrouw hoe
ren niet meer vies vond en ze
niet zou zien als concurrenten".
En daarmee verwoordt ze de
wens van al haar collega's.
Martine Groen: 'Hoerenboek'.
Tien vrouwen over het vak'. Uitg.
Feministische Uitgeverij Sara,
prijs 2740.
De omslag van 'Zoete meisjes en een tijger', ge
tekend door Dick van der Maat.
Door Muriël Boll
Het verleden is een in
spiratiebron voor veel
schrijvers, ook voor de
schrijvers van de vol
gende kinderboeken.
'De kinderen van de ketel
lapper' van Barbara Wil-
lard speelt in het zeven
tiende eeuwse Engeland, de
tijd van Cromwell en de
zeeslagen met Holland.
Over het gewone volk, de
armen, staat niets in de ge
schiedenisboekjes, dat
hoort tot het tweeduuster,
het schemergebied van de
geschiedenis. Dit boek van
Willard gaat over zo'n arm
gezin. Kinderen en ouders
trekken door de bossen van
Zuid-Engeland en vader
Sim verdient af en toe wat
met scharenslijpen en ke
tellappen. Ze leven van bes
sen, champignons en ge
schoten wild, wonen ook in
de bitterste kou onder een
lappendak en slapen op va
rens.
Hun bestaan hangt af
van de kar met het gereed
schap van Sim waarmee hij
kan aantonen dat hij een
beroep heeft en dat ze dus
geen landlopers zijn. Land
lopers waren hun leven niet
zeker en vogelvrij. Die kar
wordt gestolen en dat is het
begin van doffe ellende. Het
gezin valt op een tragische
manier uit elkaar, ze ko
men onrechtvaardig in de
gevangenis en alleen de
oudste zoon Will komt goed
terecht in het huis van een
dominee. Dat is misschien
een wat makkelijk einde
maar daar staat Will's
hartverscheurende af
scheid van zijn ouders, dus
van zijn oude leven, tegen
over.
Willard beschrijft het
spannende verhaal in een
mooie beeldende taal waar
door je de kou voelt optrek
ken en helemaal droevig
wordt. Het begin van het
boek roept de sfeer op van
een Keltisch sprookje door
dansen in maanlicht en na
men als Ster, Feelicht, Fa-
rizeeënkoningin Elfen
koningin). Net als in haar
boeken over Mantlemass
speelt de natuur ook nu
weer een belangrijke rol, de
bosbewoners zijn er im
mers afhankelijk van voor
hun voedsel en veiligheid.
'Zoete meisjes en een tijger'
speelt in een ander verle
den, in tempo doeloe, het
Indië van vroeger. Alet
Schouten beschreef waar
schijnlijk gebeurtenissen
uit haar eigen jeugd, want
de verhalen maken een heel
authentieke indruk. Hoofd
persoon is Netje van een
jaar of negen en bepaald
geen zoet meisje, maar de
titel slaat dan ook op iets
heel anders. 'Zoete meisjes'
zijn heesters met veel tak
ken en bessen en veel witte
bloemen; ze bestaan ook
met paarse bloemen en dan
heten ze 'Stoute jongens'.
In een land waar je altijd
buiten bent, met plantages,
oerwoud, olieboren en ba
boes beleef je heel wat.
Netje krijgt o.a. te maken
met de eerste radio, kroko
dillen en slangen, zingende
planters op de soos, het ver
lof in Holland. Ook in dit
boek veel goedbeschreven
natuur en landschappen die
je als een plaatje voor je
ziet met vulkanen, klapper
bomen, de kampong en de
huizen op palen. Alet
Schouten schrijft humoris
tisch en levendig voor kin
deren die van lezen houden
want ze gebruikt de taal
goed en op een volwassen
manier. Aardig is dat uit
deze verhalen blijkt dat
Rudy Kousbroek gelijk
heeft in zijn boekenweek
boekje 'Nederland een be
woond gordijn': er werden
overzee inderdaad veel va
derlandse liederen gezon
gen met onbegrijpelijke
woorden als 'nakroosdier'.
De meester legt uit dat het
geen binatang (beest) is
maar het nakroost dier ge-
spieder brave Batavieren'.
Knap laat de schrijfster
zien dat Netje innerlijk
groeit en haar onzekerheid
en bangheid te lijf gaat met
behulp van fantasiefiguren,
o.a. een tijger. Een mooi
boek, vooral voor kinderen
uit families die iets met In
dië hebben.
'Diet Huber vertelt in
'Rinske en de stoomtram'
haar eigen jeugd in de cri
sistijd, nog wel niet zo lang
geleden maar toch kunnen
kinderen van nu zich maar
moeilijk voorstellen hoe het
is als je geen baantje mag
glijden omdat de zolen te
dun zijn van je enige paar
schoenen waar je de hele
winter nog mee moet doen.
Het boek is wat afstande
lijk geschreven waardoorje
niet echt in het verhaal
kunt kruipen en Rinske
niet echt leert kennen. Het
geeft wel een bijna docu
mentair tijdsbeeld over het
nut van schoonschrijven
met een kroontjespen, siga-
renbandjes sparen en de
f ietsplaatjes met heel dui
delijk 'kosteloos' erop voor
de werklozen om maar eens
wat te noemen.
In het nawoord legt de
schrijfster de titel uit. Het
werk en het geld van je
ouders bepalen hoe je als
kind leeft; Rinske's vader
werkt bij de stoomtram
maar gaat in positie en sa
laris achteruit waardoor
het gezin in de fatsoenlijke
armoe terecht komt. Dat
betekent verhuizen, het
oudere zusje kan de hbs
niet afmaken en moet wer
ken, en kinderverdriet door
een idioot rottruitje met be
lachelijke mouwtjes omdat
de wol op was en een vader
die minder lief lijkt, maar
dat komt ook door spannin
gen buiten het werk; als
terloops lees je over de op
komst van Hitier.
Achterin een lijst met
dingen die Rinske niet ken
de, vanzelfsprekendheden
voor kinderen van nu als
balpen, ruimtevaart, juke
box, verkeersplein, tv, enz.
B. Willard: 'De kinderen van
de ketellapper'. Uitg. Querido,
prijs 2140.
A. Schouten: 'Zoete meisjes en
een tijger". Uitg. Fontein, prijs
19,90.
D. Huber: 'Rinske en de stoom
tram'. Uitg. Leopold, prijs
ƒ24,90.