HELDERE TENTOONSTELLING IN MUSEON DEN HAAG
n Huygens veelzijdig mens
Molenaar met kunst
op de achterpagina
Hele collectie K roller-
Müller in half museum
Leefde Jimmy Dean nog maar
DE STEM UIUSÜ
ARCHIEF DE STEM-PROJEKT
ROEPT VEEL REACTIES OP
FILM VAN ROBERT ALTMAN OP BRT
Bouwbedrijf neemt Frans tv-net ovei
NEDERLAND 1
NEDERLAND 2
Even Piekeren
Suske en Wiske:
Hambone
Rembrandt
Constantijn Huygens is zonder
twijfel een van de meest interes
sante en veelzijdige mensen uit de
'Gouden' zeventiende eeuw. Vanaf
de schoolbanken kennen we hem als
dichter en schrijver.
Secretaris
Noodgreep
"Ik feliciteer Oud Kampen
met hun nieuwe
Glorie van Java sigaren'.'
Van de kunstredactie
MICHIEL MOLENAAR
studeerde vorig jaar af
aan de kunstacademie St.
Joost en is de jongste van
de vier artiesten die voor
het Archief/De Stem-
kunstprojekt een pagina
maakten.
Zijn tekentaal en toelichting
daarbij hebben het recali-
trant prikkelende van een
jongere. Hij spreekt over 'een
kunstje maken voor de
krant.maar voegt eraan
toe: „Ik vind het heel boeiend
om de konsekwenties van de
teloorgang van de metafoor
te onderzoeken, als beeldende
kunst gedwongen wordt in de
openbaarheid te treden. Dat
vind ik nou leuk, maar mis
schien vinden lezers van De
Stem het onzin. Prima; ze
hebben groot gelijk. Ik be
wonder ze!"
Michiel is, als tekenaar, in
tens bezig structuren te ont
rafelen; ook die van een
krant. Hij stond aanvanke
lijk nogal weifelend tegen
over de uitnodiging om mee
te doen met dit krantepro-
jekt Maar omdat hem al te
kenend duidelijk wordt hoe
de machtsverhoudingen bin
nen allerlei maatschappe
lijke machinerieën liggen,
deed hij mee. In zijn werk
speelt de menselijke figuur
een grote rol - mensjes in re
latie tot elkaar. Hij tekende
een gecompliceerd stripach
tig verhaal, waarmee hij de
lezer/kijker hoopt te prikke
len tot nadere analyse daar
van. „De krant is zelf ook een
complex gegeven, daarom is
mijn pagina dat ook; in veel
sterkere mate dan mijn ge
wone werk", zegt hij
Voor Michel is ook van be
lang dat het inschakelen van
een krant - De Stem - een
verdere aantasting is van de
geijkte (met name museale)
presentatie van beeldende
kunst Het liefst zou hij na
dit experiment, iedere week
in De Stem iets willen teke
nen. Want als prettig bijver
schijnsel van dit Archief/De
Stem-projekt noemt hij het
feit dat hij ervoor betaald
wordt. En dat is voor een
kunstenaar in deze dagen,
waarin allerlei voorzienin
gen voor kunstenaars de nek
worden omgedraaid, heel
wat.
Vorige week haalde minis
ter Brinkman met een ad
viesaanvraag bij de Raad
voor de Kunst, weer twee
oude stokpaarden uit de rap
porten over kunstbeleid uit
de zeventiger jaren te voor
schijn (het profijtbeginsel en
de maatschappelijke rele
vantie - al zal de WVC-mi-
nister deze termen niet meer
Michiel Molenaar.
foto de stem/johan van Gif
in de mond nemen). Via he
werk van Michiel Molenaa
en De Stem wordt hij op zjji
wenken bediend.
Er zijn abonnees die vra.
gen om een andere afdrui
van de kunstpagina dan
thuis gekregen hebben,
zij werden op hun
bediend. Maar het is goed
weten dat deze krant
nacht zes keer wisselt (van.
wege de zes verschillend
edities). Dat betekent dat
zes keer sprake is van et:
nuance-verschil in kleur etc
Marius Boender, die in
nacht het drukken van
kunstwerk meemaakte, was
vol lof over de technici bi
drukpers, die ondanks
spanning waaronder
voortdurend werken, bereid
bleken aan zijn wensen tege
moet te komen. „Maar
de kleur hadden
waren er al weer
ten door de pers
vertelt hij.
Onder de meer dan
afdrukken van de kunstwer
ken zitten dus duizender-
unica's. Het is voor De Sten
tè moeilijk om iedere abon
nee al die varianten in huis tt
bezorgen. Voor degenen ri
de verkoop van een Van
Gogh voor ontelbare miljoe
nen onlangs in Londen
volgd hebben, zal het wel
licht spannend zijn om
varianten te verzamelen
Want, wat zullen ze over
honderd jaar wel niet waani
zijn!!!
Maar is Michiel Molenaar
blij met het feit, dat hij
dit kunstwerk te maken bo
ter op zijn brood heeft, ande
ren zullen proberen de han
delswaarde op te voeren
er een slaatje uit te sla
Maar dat zijn dan ook g<
kunstenaars of kunstliefheb
bers, maar geldliefhebbers
Mogelijk krijgt Molenaar hel
gelijk aan zijn zijde, dal
mede dit Stem-projekt hel
hele kunst(handels)gedoe
de helling gaat.
14.30
Obsession
Vanmiddag zendt de AVRO
nogmaals Brian de Palma's
thriller 'Obsession' uit. De
film vertelt het verhaal van
een Amerikaanse zakenman,
die bij een ontvoering zijn
vrouw en dochter kwijt
raakt. Michael Courtland
blijft met een schuldgevoel
zitten, omdat hij de ontvoer
ders op advies van de politie
had willen misleiden. Tien
jaar later maakt hij een reis
naar Italië en ontmoet een
jonge studente, die sprekend
op zijn vrouw lijkt
16.00
Service
Het salonprobleem in
AVRO's 'Service salon' gaat
ditmaal over allergieën. Spe
ciale gast in de studio is Jan
Wolkers, die over zijn ver
filmde boek Terug naar
Oegstgeest' komt praten. In
deze aflevering wordt verder
aandacht besteed aan het fe
nomeen aura, de uitstraling
van een persoon. Ook komt
Service Salon terug op de 1
aprilgrap van vorige week.
In het muzikale gedeelte
treedt Wim Koopmans op.
19.12
Tachtigers
Wat houdt de jongeren be
zig? Onder de titel Tachti
gers, glimp van een genera
tie' zendt de IKON vier pro
gramma's uit over de jeugd
cultuur van deze tijd. De se
rie kwam tot stand met me
dewerking van de BRT. De
eerste aflevering is in de stijl
van het Belgische jongeren
programma *Villa Tempo'.
Door middel van visuele in
formatie en popmuziek
wordt getracht een antwoord
te geven op wat jongeren be
zighoudt en welke invloeden
ze ondergaan.
21.30
Markant
Oud Tweede Kamer-voorzit
ter Van Thiel staat vanavond
A B C D
oud en
lekker
over
schot
Engelse
jenever
kleding
stuk
ogen
blik
deel van
Engeland
telwoord
V
oude
lengte
maat
Voor oplossing zie laatste kolom
OTTERLOO (ANP) - De schilderijen die mevrouw
Kröller-Müller (1869 - 1939) bijeenbracht zijn tot 31 augij
tus in het Rijksmuseum in het Nationale Park De Hogeï
luwe in Otterloo op ongebruikelijke wijze en in de niet»
vleugel tentoongesteld: in volgorde van aankoop.
In de collectie van meesters uit
de negentiende en twintigste
eeuw, met advies van kunst
kenner H. P. Benner successie
velijk tot stand gebracht, staat
het werk van Vincent van
Gogh centraal.
Van Gogh is op de expositie te
bewonderen naast Mondriaan,
I. Israels hangt naast Monet en
boven Couture, Sisley naast
Latour en onder Léger. Onder
het laatste doek hangen ook
een paar Mondriaans die wat
maten en kleuren betreft ver
want zijn aan de daar weer on
der getoonde werken van Van
der Leek. Zo is Picasso naast
een anonieme Vlaamse meester
terecht gekomen.
Het is voor het eerst, naar
museum heeft meegedeeld,!
de schilderijen die mevrot
Kröller-Müller verzamelde,;
deze volgorde zijn te zien,
hangen naast en boven elke
tot drie rijen hoog. De bijs
dere zomertentoonste®
werd ingegeven door het®
dat het oude deel van het
seum wordt vernieuwd ffl
verband daarmee tot i
ber is gesloten.
De in dit deel gewoonlijk 6®
poseerde werken zijn voor
tentoonstelling overgebra*
naar de nieuwe vleugel en
gevuld met vele doeken uit'
depot
PARIJS (AP) - Een ondernemersgroep onder aanvoering
Frankrijks grootste bouwbedrijf, Bouygues, mag van de sta;
helft van het aandelenkapitaal overnemen van het oudste e»!
pulairste Franse tv-programma - TF1. De Bouygues-groep»'
verkozen boven zijn enige rivaal, de uitgeversfirma Hachette
Voor de helft van de aandelen moet de groep 3 miljard ff'
(ongeveer één miljard gulden) betalen. De andere 50 pi*
wordt voor 1,5 miljard franc verkocht - 10 procent aan wet®
mere van TF1, en 40 procent aan het publiek.
De verkoop van Television Francaise 1 is wellicht het me®'
het oog springende onderdeel van de privatiseringsplannen
regering Chirac heeft met in totaal 60 staatsbedrijvea Als V'
verkocht, houdt Frankrijk nog twee staatszenders over.
't is een klein bui ten-werk, een bij-werk, zei ik best,
van beter bezigheid) 't is kakelen op 't nest'
De tentoonstelling laat zien hoe het allemaal
begon. Als elfjarige maakte Huygens gedichtjes
in het Latijn. Een aandoenlijk knoeischriftje
van een jongetje laat zo'n probeersel zien te
midden van de krabbels en vlekken. Duizenden
korte gedichtjes in verschillende telen volgden
en een van de bundels waarin Huygens ze ver
zamelde heet 'Korenbloemen'. Alweer een wenk
naar wat er overblijft als de maaiers de werke
lijke oogst hebben binnengehaald. 'Zes pond
rijm', zei de dichter zelf.
Vooral befaamd werd Huygens door zijn
sneldichten, vaak heel persoonlijke rijmpjes op
zaken die hem bezighielden, soms ook stof ont
lenend aan de klassieken of puttend uit zeven-
tiende-eeuwse moppenblaadjes.
Onder Huygens' letterkundige werken nemen
'Batava Tempe', een lofdicht op het Voorhout in
Den Haag, 'Zee-straet' over de wandelweg naar
Scheveningen, 'Stedestemmen en Dorpen' en
'Hofwijck' een belangrijke plaats in. Daarin
komt ook zijn inzicht in en belangstelling voor
architectuur naar voren. Hij ontwierp - we
derom naar klassiek model - zelf het Huygens-
huis aan het Plein in Den Haag en later zijn
buiten 'Hofwijck' in Voorburg, waar hij zich
placht terug te trekken uit de drukte van het
hof. Het Huygens-huis, een kolossaal pand
vlakbij het huidige Mauritshuis, werd in 1876
gesloopt om plaats te maken voor het Ministerie
van Justitie. Hofwijck bestaat nog en is inge
richt als Huygens-museum.
Kunstkenner was Huygens en hij adviseerde
bijvoorbeeld bij de aankleding en versiering
van Huis ten Bosch. Hij had contact met Rem
brandt en speelde waarschijnlijk een rol bij het
verlenen van opdrachten aan deze grote tijdge
noot. Zijn belangstelling voor de natuurweten
schappen droeg hij met vrucht over aan zijn
zoon Christiaan, de uitvinder van het slinge
ruurwerk.
De tentoonstelling in het Museon laat erg veel
uiterst interessante facetten van een niet alleen
veelzijdig, maar ook negentig jaar lang leven
zien. Daar is bijvoorbeeld het notitieboekje uit
1625 waarin op 15 juni staat gekrabbeld: 'Prin-
cipem saluto'. „Ik maak mijn opwachting bij de
Prins' betekent dat en de notitie duidt op het
sollicitatiegesprek van Huygens, die kort
daarna ook inderdaad secretaris van de Prins
wordt.
En onder de vele tekeningen en schilderijen is
er een aandoenlijk portret van Constantijn
Huygens op 71-jarige leeftijd, geschilderd door
Casper Netscher. Een bejaarde man met dunner
wordend lang haar, maar met helder priemende
en nog steeds zeer nieuwsgierige ogen.
'Constanter*, Leven en werk van Constan
tijn Huygens 1596-1687. Den Haag, Museon,
tot en met 31 mei. Dinsdag tot en met vrij
dag 10-17 uur, zaterdag en zondag 12-17
uur, maandag gesloten. Volwassenen ƒ2,
kinderen tot en met 12 jaar 1,50. Catalogus
ƒ6,90.
Door Harry Janssen
Maar hij was daarnaast ambtenaar, di
plomaat, musicus en componist, deskun
dige op het gebied van bouwkunst, beel
dende kunst en natuurwetenschappen.
Het is de veelzijdigheid die in de betere kringen
in de zeventiende eeuw werd nagestreefd. Huy
gens (1596-1687) kwam uit die betere kringen en
hij kreeg een opvoeding die hem moest vormen
tot iemand die op alle terreinen van kunsten en
wetenschappen thuis was. De 'homo universalis'
de 'alzijdige mens' - was het immers ideaal
beeld van zijn tijd, de renaissance.
Huygens beheerste vele telen. Niet alleen
verstond en sprak hij Latijn en Grieks, Neder
lands en Frans, later ook Italiaans en Engels.
Hij schreef en dichtte zelfs in die telen en kende
de bestaande literatuur.
Eigenlijk zijn er maar bijzonder weinig Ne
derlandse schrijvers en dichters te bedenken die
driehonderd jaar na hun dood nog worden her
dacht met boeken, tentoonstellingen, met een
erecomité en met plechtige redevoeringen in
aanwezigheid van de koningin.
Die eer valt dit jaar Constantijn Huygens te
beurt. Niet alleen om zijn poëzie was koningin
Beatrix onlangs bij de plechtige herdenking in
Den Haag aanwezig. Constantijn Huygens was
een lang leven lang een toegewijd secretaris van
de Oranjes. Van stadhouder Frederik Hendrik
en zijn opvolgers Willem H en Willem III.
De naam Constantijn maakte Huygens tot
zijn levensmotto 'Constanter'. Het is het La
tijnse woord voor 'standvastig' en dat wilde hij
zijn: standvastig in zijn dienst aan de Oranjes
(voor wie hij zegt 'standvastiglijk gezweet' te
hebben), standvastig in zijn beginselen en zijn
geloof, standvastig van geest in voor- en tegen
spoed. 'Constanter' is ook de titel van een ten
toonstelling in het 'Museon' in Den Haag, die
een verrassende blik mogelijk maakt in een
meer dan interessant stukje verleden.
Zijn belangrijke baan aan het hof van Frede
rik Hendrik werd ook een avontuurlijk en af
wisselend beroep. De stadhouder was immers
volop verwikkeld in het krijgsrumoer van de
Tachtigjarige Oorlog tegen de Spanjaarden.
Frederik Hendrik vertoefde tijdens zijn stad
houderschap (1625-1647) regelmatig te velde en
hij stierf een jaar voordat er bij de Vrede van
Munster (1648) een einde aan de lange oorlog
kwam.
Huygens vergezelde zijn meester ook tijdens de
veldtochten. Een van zijn teken was het de ge
malin van de stadhouder, Amalia van Solms,
via telloze brieven op de hoogte te houden van
de ontwikkelingen op het krijgstoneel en van
het welbevinden van haar man. Op de expositie
is te zien dat dat vaak héél kleine briefjes in een
piepklein maar duidelijk handschrift waren. De
mededelingen moesten vaak door de vijande
lijke linies worden gesmokkeld of werden door
postduiven overgebracht.
Raadsheer was hij ook van de Oranjes en re
kenmeester. Hij beheerde het omvangrijke be
zit, regelde de inkomsten van de landgoederen,
gaf adviezen over beheer en onderhoud, nieuw
bouw en aankleding, hofhouding en huishou
ding.
Eten aanloop tot zijn ambtelijke loopbaan had
Huygens al vroeg genomen door na zijn studies
in diplomatieke dienst te gaan. Hij maakte deel
uit van gezantschappen in Italië en Engeland en
de Britse koning Jacobus I verhief hem zelfs in
de adelstand. Huygens moest er wel een fors be-
Constantijn Huygens met zijn kinderen
op een schilderij van A. Hannema (1640). Te
zien in het Haagse Museon. fotoanp
drag voor neertellen, maar het verhoogde zijn
aanzien en het paste geheel in zijn uitgestip
pelde carrière.
Ook over de poëzie van Huygens bestaat geen
eensluidend oordeel. Wel wordt Constantijn op
school in één adem genoemd met befaamde tijd
genoten als Vondel, Hooft en Bredero, maar zijn
invloed op de letterkunde bleef beperkter. In
alle eerlijkheid moet worden gezegd dat Huy
gens zelf met regelmaat wees op het 'vrijetijds-
karakter' van veel van zijn gedichten:
'Bedil mijn dichten niet, besteed er geen verwijt aan,
ze hebben 't niet verdiend Ik hang er toch geen tijd
aan:
(ADVERTENTIE)
Lange senoritas 10 stuks 6,50, Semi-zvildepanatella 10stuks 5,50, Cigarillo20stuks 8,80. Ook in cederhouten kisten.
Door Dirk Vellenga
Het verfilmen van een
succesvol toneelstuk is
niet ongewoon in Holly
wood. Onlangs gebeurde
het met 'De dood van een
handelsreiziger' (met
Dustin Hoffman) en 'Kin
deren van een mindere
god' (met Oscar-winnares
Marlee Matlin).
Ook de film 'De terugkeer
van Jimmy Dean' die de Bel
gische tv donderdagavond
uitzendt, is gebaseerd op een
Broadway-stuk.
Ed Graczyk schreef 'Come
back to the five and dime,
Jimmy Dean, Jimmy Dean',
zoals het stuk oorspronkelijk
heet, voor het toneel en film
regisseur Robert Altman
nam de regie op zich. Zij ma
nier van filmen lag al dicht
bij theaterwerk, maar nu
stond hij dan echt op de plan
ken.
Robert Altman en Karen
Black na de première van
'Come back to the five and
dime, Jimmy Dean, Jimmy
Dean'februari 1982 in New
York. - fotoap
tekenaar Jules Feiffer het
bekende stripverhaal omge
bouwd tot een vertelling met
mensen van vlees en vloed.
Maar de film liep nauwelijks
en de deuren van de grote
studio's bleven daarna geslo
ten voor Altman.
Het stuk 'Come back to the
five and dime' interesseerde
hem, omdat alles zich in één
ruimte afspeelde en er alleen
vrouwen meespeelden. Met
die twee gegevens had Alt
man eerder ook films ge
maakt. Hij werkte nu met zes
vrouwen, het dubbele dus
van zijn film Three women'.
Altman koos voor de toneel
rollen bekende actrices, Ka
ren Black, Sandy Dennis en
Cher, en drie minder beken
de: Sudie Bond, Kathy Bates
en Marta Heflin.
De BRT vertoont de verfil
ming van het toneelstuk, die
in 1982 op zeer bescheiden
schaal rouleerde in Ameri
kaanse en Europese biosco
pen. De titel kan de kijker op
een dwaalspoor brengen, Ja
mes Dean komt in de hele
film niet voor. Er wordt wel
óver hem gesproken. De zes
vrouwen ontmoeten elkaar
in de lunchroom van de
goedkope supermarkt Wool-
worth in het stadje McCarty
in Texas. McCarty is bijna
heilige grond, want op een
paar kilometer afstand liep
James Dean zelve rond toen
daar in 1955 opnamen wer
den gemaakt voor de film
'Giant'.
Later dat jaar kwam Dean
om bij een auto-ongeluk bij
Salinas in Californië, bleef
een generatie geslagen en
verbijsterd achter en ont
stond de legende James
Dean, die even groot is als de
legende Marilyn Monroe. De
vrouwen waren toen bakvis
sen, die al hun verdriet wier
pen in de fanclub 'The Disci
ples of James Dean'.
Het stuk speelt zich precies
twintig jaar later af. De zes
vrouwen herdenken de dood
van him idool en kijken wat
er terecht is gekomen met de
ideeën en dromen van toen.
Leefde Jimmy Dean nog
maar, verzuchten ze. Toen
kon je tenminste nog onge-
neerd verdrietig zijn. Lief
hebbers van toneel en fans
van Altman moeten donder
dagavond om 20.20 uur af
stemmen op BRT 2.
Oud Kampen is niet op z'n achterhoofd
gevallen. Als die een nieuwe sigaar uit
brengen is dat topklasse, want als er
één knokt tegen de vervlakking dan
zijn zij het wel.
Bij Glorie van lava zie je de kwaliteit
aan het helder-rijpe dekblad. En dus
proef je 't ook. En dat voor die prijs. Ik
merk het aan de 'overstappers', want
ook mijn klanten zijn niet op him ach
terhoofd gevallen.
Glorie van Java is te krijgen bij mij,
Homan in Groningen, en bij alle goede
collega sigarenspecialisten van het land.
Voor Altman was het toneel
werk een noodgreep. Hij had
grote films als 'MASH\
'Nashville' en 'A Wedding' op
zijn naam staan, maar ging
in 1981 de boot in met zijn
ambitieuze verfilming van
het stripverhaal 'Popeye'.
Robert Altman stond bekend
als een eigenwijze filmer die
graag improviseerde en ook
met plezier grote risico's
nam, maar met 'Popeye' be
landde hij wel heel diep in de
rode cijfers.
Hij had voor de kust van
Malta een volledig decor op
gebouwd en met behulp van
