DESTEM
KOERDEN STRIJDEN
NU OOK IN
NEDERLAND
VOOR AUTONOMIE
AC
Een in vijf landen vergeten volk
ZATERDAGIt
APRIL -198714
ZATERDAG IQ
4 APRIL 198710
e schouwburg in het altijd zo rus
tige Deventer, enkele weken geleden. Geen vuurwerk
bij de viering van het Koerdisch nieuwjaar aldaar,
maar kogels en flitsende stiletto's. Zes slachtoffers
worden uit een propvolle zaal afgevoerd naar het zie
kenhuis. Extremistische Koerden schieten in de wilde
weg hun revolvers leeg in het publiek. Nog een won
der dat er geen doden vallen. Twee weken later wordt
een Turkse raadsman voor Koerden uit het Twenteka
naal gevist. Vermoord. Incidenten of krijgt Nederland
te maken met een Koerden-probleem? De circa
25.000 Koerden in Nederland leven in de greep van
de angst. Wie zijn de Koerden, wat willen ze en wat is
de reden voor het oplaaiend geweld tussen hun orga
nisaties op duizenden kilometers afstand van wat ooit
een autonome staat Koerdistan moest worden?
Turkse Koerden
KOERDEN ZIJN
ETNISCH
BUITENBEENTJE
Ataturk
Dolkstoot
Extreme positie
Agenten
.Er" woem
TURKIJE c!
Malatya
Mosoel]
>oeloimania
Chanekin«
«©DAMASKU!
SAOEDI-
ARABIË
Gebied bewoond door Koerden
Zegwaard zich al geo,
develd laat zich er niet
„Daar wordt al wel
'land volgens hem het
kunnen, als de voor vuj|
Irenzen verdwijnen. Ie
jjfincies als Limburg zou
pm te storten of te ver-
ijn, bijvoorbeeld door de
ties volcontinu te laten
|st eerlijk, Zuid-Holland,
che hoofdrol waar het
met al haar vuil te
b. Koeleveld kan zich de
pellen. „Storten daar ver.
eidsprijs, maar wij heb-
gewild naar toe gebracht,
[hoe slecht ook, is te iso-
geeft luchtverontreini-
or het milieu dat er is,
de vorm van vliegas en
[dat miljoen ton illegaal
rgens op. Een getal dat
t leiden. Dat zou meer
ktie van de VAM
dagelijkse treinen vuil,
>.000 ton per jaar die de
zal minder dan een halt
D
Door Frank van OoIJen
Een woordvoerster van het Koerdistan
Komitee in Den Haag ziet een duidelijke
samenhang tussen 'de zaak Deventer' en
de verharding van de strijd tussen opstan-
TEHERAN®
•Hamadon
Kermonsjoh
IRAN
- FOTO ARCHIEF DE STEM
i afval in Europa is dat
heet het daar echt), waar
afval in mag. Het walhal!
werkers. Storten daar is
er dan verwerken/verbrai
land, bijvoorbeeld bij
leemt 14.000 ton van ons cb
af, Engeland jaarlijks 6.M
reg willen landen als Roe®
anse landen ons graag
welvaartsafval en daarbij v'
s. Over de gevolgen voor
zich alleen een kleine vofl
zorgen: andere landen
(zadelen.
(eweging wil nieuwe en bete'
ïethodes voor chemisch af»'
En nog liever: voorkom8
staat, door andere produktt
gaat de export door. 0b
iet stortverbod van Wallc®
orlopig blijven ontheffing8
de grens kan, binnen ons
écht dicht. Er is een vrij in-8
sr van goederen in de EG.
lemisch, is een vrij verhand»
>at maakt ook controle op
itwagens vol vuil moeilijk.
lie vuilafvoer en -verwerk®!
taak van onze provincies <W
t dat ik haar met dit verba"
wetst; ik hoefde niet meer18
omen).
ld maakt vet, heb ik altijd
iet blijmoedig. Uit Amen»
oed nieuws: de firma Prod8
ïble zal fopvet gaan produd
hebben de techniek al vijf"®
huis, maar die was door8
van het management gevalle
(officieel sucrose polyester)f
mensen niet vet maakt. Ik
J de chemie, maar jo-jo dien-
men hun habijt van schuld
ifleggen en zich te buiten
;t en frikadel. Ze blijven sW
ide hoeken.
dige Koerden en het leger in Oost-Turkije.
Recente nieuwsberichten getuigen van een
toename van de gewelddadigheden in dat
gebied.
Koerdische families zijn uitgemoord
door het verzet vanwege hun sympathieën
voor de Turkse regering. Mili
taire patrouilles in hinderlagen
afgeslacht. Verzetsstrijders
worden tot over de Iraakse
grens achtervolgd door Turkse
soldaten en helicopters. Turkse
Phantom-bommenwerpers
gooien napalm uit over kampe
menten van Koerdische guer
rillastrijders in Irak. Sommigen
spreken al van een Turks Af
ghanistan'.
Volgens het Koerdistan-Ko-
mitee hebben veel Koerden na
de militaire staatsgreep in 19S0
in Turkije de vlucht genomen
naar West-Europa waar zij zich
in een groot aantal organisaties
hebben aaneengesloten. Deze
organisaties streven weliswaar
hetzelfde doel na - autonomie
Turkse Koerden bezetten In 1983 een Amsterdams Rode Kruls-gebouw uit protest tegen het lot van hun mede-Koerden.
Het versplinterde gevecht
voor de Koerden- maar over de wijze
waarop dat doel moet worden bereikt, be
staat groot verschil van mening.
De meest extreme organisatie is onge
twijfeld de marxistisch-leninistische PKK,
de Koerdische Arbeiderspartij. De politie
in Deventer vermoedt nu dat de PKK ach
ter de schiet- en steekpartij in de schouw
burg zit.
De PKK is al in verband gebracht met
de moord op de Zweedse premier Olof
Palme, al heeft de politie van Stockholm
verschillende Koerdische verdachten door
gebrek aan bewijs weer op vrije voeten
moeten stellen. Eerder deze maand werd in
München nog een Koerd vermoord door
extremisten van de PKK. Ook bij een
nieuwjaarsviering. Wie alle gewelddadige
acties van PKK in Europa op een rij zet
komt op een indrukwekkend aantal.
Zijn de ideeën van de PKK en de andere
Koerdische organisaties in West-Europa
dan zo fundamenteel anders dat ze elkaar
naar het leven moeten staan? En waarom
wordt de strijd van het front in Koerdistan
verlegd naar West-Europa?
Volgens het Komitee zijn de meeste groe
pen van Koerden in Nederland lokaal ge
organiseerd. In ons land zijn vooral Turkse
Koerden woonachtig. In Deventer heb je
weer en andere organisatie dan in Arnhem.
Voor alle organisaties geldt dat ze zich fel
verzetten tegen de onderdrukking van hun
volk door de Turkse autoriteiten. Zij wil
len bovendien de eigen culturele identiteit
van de Koerden benouden zien en weige
ren geheel op te gaan in de Turkse samen
leving.
Ankara voert een Turkificatie-politiek'
OERDEN vormen
etnisch gezien een buitenbeentje.
Zij zijn geen Arabieren, geen Tur
ken en geen Perzen, maar afstam
melingen van het volk van de Me
den. En zij wonen al sinds mensen
heugenis in het bergachtige en ge-
isoleerde gebied aan de bovenloop
van de rivieren Tigris en Eufraat. De
Koerden hebben een eigen taal,
eigen cultuur en zij zijn overwegend
soennitische moslims.
Door Frank van OoIJen
Het Koerdische volk bewoont een gebied
dat uiterst strategisch gelegen is. Een blik
op de kaart leert dat zij als het ware mid
den op een druk kruispunt van wegen le
ven. Wie vanuit Europa en Turkije naar
het Perzië en het oosten wil reizen, zal dit
Koerden-gebied passeren. Naar het noor
den ligt tussen Kaspische en Zwarte Zee
de weg open naar Rusland. In zuidelijke
nchting kan men van hieruit het Arabische
schiereiland binnentrekken.
Vanwege deze strategische ligging is het
territorium van de Koerden wisselend be
zet geweest door Ottomanen en Perzen.
eze bezetting heeft een effect als olie op
open vuur gehad op het Koerdisch natio-
ttelisme en onafhankelijkheidsstreven.
Maar de Koerden hebben zich echter
nooit, ondanks hun ontembare vechtlust,
hunnen ontworstelen aan vreemde over-
heersing. Vandaag de dag wonen er bijna
■tu miljoen Koerden verdeeld over 5 ver
schillende landen: Turkije (12 miljoen),
tran(3 5 miljoen), Irak (ruim 3 miljoen),
tynë en de Sovjet-Unie (samen een half
tutljoen). Deels staatkundige creaties van
ua de Eerste Wereldoorlog.
Zo n zeven decennia geleden leek het er
n °P dat de Koerden hun eeuwenoude
De komst van het Islamitisch regime In Iran veranderde niets aan het lol van de
Koerden daar. In de executle-hysterle aan het begin van het Khomelny-bewlnd lie
ten veel Koerden het leven. - foto upi
streven naar autonomie beloonfl
door de geallieerden die een overwinning
hadden behaald op het Turkse rijk in '14-
'18. Vooral de Amerikaanse president Wil
son voelde veel voor het toekennen van het
recht op zelfbeschikking aan het vrijheids
lievende volk van de Koerden.
De nieuwe Turkse leider, Kemal Pasja
Ataturk, liet onverwacht zijn tanden zien
in verschillende veldslagen tegen Grieken,
Armeniërs en Koerden en de geallieerden
wilden Turkije als een op het Westen ge
richte mogendheid aan de zuidflank van
het bolsjewistische Rusland niet al te zeer
provoceren.
Een aangepast vredesverdrag uit 1932
dat in Lausanne werd ondertekend, maakt
nergens meer melding van een nieuwe
staat Koerdistan. Het volk der Koerden
werd 'vergeten'. En het recht op zelfbe
schikking was hen ontnomen. In 1926 is
Koerdistan opgedeeld tussen verschillende
staten en vanaf dat moment barstte de
bom pas echt los. In Turkije, Perzië en
Irak laaidde de gewapende strijd op.
Het veizet groeide maar de grootste vij
and ging in eigen kring schuil: de onder
linge verdeeldheid. Stamverbanden trok
ken traditioneel scherpe scheidslijnen door
de Koerdische gemeenschap. Nu werden
de Koerden ook nog verdeeld door staat
kundige grenzen waardoor ze nog makke
lijker dan voorheen de politieke speelbal
werden van nationale staten in het Mid
den-Oosten.
In Turkije werd in 1941 de laatste grote
veizetshaard van de Koerden door de
luchtmacht opgeruimd. De Koerden wer
den door de regering in Turkije met ge
weld ingelijfd in de republiek.
De Koerden in Perzië hadden aanvan
kelijk meer succes: hun strijd in het westen
van het land leidde er in 1946 toe dat zij
een onafhankelijke staat 'Mahabad' kon
den uitroepen die onder bescheming stond
van de Russische bezettingsmacht m Per
zië. Maar met het vertrek van de Russen
uit deze Golfstaat werd al snel het einde
aangekondigd van de onafhankelijke
Koerden-republiek. Sjah Pahlavi ruimde
Mahabad op, aanvankelijk met de belofte
aan de Koerden van een ruime mate van
politieke autonomie en het respecteren van
hun cultuur. De Koerdische leiders waren
te goed van vertrouwen en het duurde niet
lang of de Koerdische president Qazo Mo
hammed bungelde aan een strop.
De Koerden gingen over op een guerrilla
strijd tegen het bewind in Teheran en zij
wisten met steun van Irak een groot gebied
in het westen van Perzië (later Iran ge
noemd) onder hun controle te krijgen. Een
groot deel van de Iraanse Koerden steunde
m 1979 de omverwerping van de pauwen-
troon van de sjah, maar ook met net nieu
we, religieuze bewind kwam het al snel tot
een botsing.
In Irak is hét verzet van de Koerden in
het verleden (jaren zestig en zeventig) het
hevigst geweest. Onder leiding van de le
gendarische guerrillaleider Barzani („Een
man wordt slechts geboren om te worden
afgeslacht") voerden de 'pesh merga's'
('strijders in het aangezicht van de dood')
een succesvolle strijd tegen de Iraakse re
gering in Bagdad. De inzet van de strijd
bleef niet beperkt tot wel of geen autono
mie voor de Koerden. Het ging er boven
dien om wie de zeggenschap over en het
profijt van de oliereserves bij de stad Kir-
koek in centraal-Koerdistan zou krijgen.
Nadat Barzani in de eerste helft van de ja
ren zeventig op een haar na de overwin
ning behaalde op de Iraakse regering
zorgde een dolkstoot in de rug voor een
snelle wending aan het front. De socialisti
sche regering van Irak en de keizer in Iran
sloten ondanks hun felgekoesterde vijan
delijke gevoelens een akkoord, waarbij in
ruil voor Iraakse territoriale concessies de
sjah alle militaire steun aan de Iraakse
Koerden opschortte. Daarop zakte het ver
zet in, een deel van de Koerden sloot een
akkoord met Bagdad, een ander deel blijft
een guerrilla voeren.
De oorlog tussen Iran en Irak maakt de
situatie wat de Koerden betreft nog inge
wikkelder. Het tekent de scherpe onder
linge verdeeldheid van de Koerden: één
zoon van 'de rode moellah' Barzani (in
1979 overleden) heeft de zijde van de
Iraakse regering gekozen, een andere zoon
strijdt nog steeds met de Koerdische De
mocratische Partij (KDP) in de bergen.
Ligt er überhaupt nog een oplossing in
het verschiet voor het probleem van naar
autonomie strevende Koerden? Nauwe
lijks, hun situatie wordt er ondanks hun
sterk groeiende bevolkingsomvang toch al
leen maar beroerder op.
in Oost-Turkije: Zo is het Koerden verbo
den om zelfs meer de naam van hun volk
in hun mond te nemen. Koerden zijn vol
gens de officiële Turkse lezing geen apart
wolk', maar slechts 'Berg-Turken' die door
hun geïsoleerde leefwijzen 'wat anders zijn
dan de andere Turken'. Het spreken van
de Koerdische taal is verboden, om van
iedere politieke activiteit die ook maar
enigszins in de richting gaat van autono
mie voor de Koerden maar te zwijgen.
Om de gewapende strijd van met name
de PKK in Oost-Turkije en de smokkel
met de buurlanden Irak en Syrië een eind
te maken, zijn de autoriteiten aan een
grootscheepse deportatie van Koerden
naar West-Turkije begonnen. Turkse boe
ren worden aangewezen om zich in Oost-
Turkije te vestigen in een gebied waar nu
ambitieuze ontwikkelingsplannen voor zijn
opgesteld met stuwdammen, uitgebreide
netwerken van irrigatiekanalen en electri-
citeitscentrales.
Turks Koerdistan moet voor Ankara de
finitief Turks gebied worden. Bovendien
heeft de Koerdische bevolking nog steeds
te lijden van de noodtoestand die in hun
woongebied geldt en de militaire strijd.
De Koerden trekken één lijn met hun grie
ven tegen de Turkse regering. Echter, de
wijze waarop de militaire en culturele on
derdrukking ongedaan gemaakt moet wor
den; daarover zijn de Koerdische organi
saties het niet eens. De PKK neemt de
meest extreme positie in: zij willen hun
doel bereiken via gewapende strijd en re
volutie. Turkije is in de ogen van de PKK
niets minder dan een 'kolonisator' van
Koerdistan.
Het lukt de PKK niet om een breed mi
litair front te vormen tegen de Turken.
Niet in de laatste plaats omdat het schort
aan voldoende steun van de bevolking.
Een laatste grootscheeps ^Lensief is vast
gelopen en de PKK heeft nu de aanval in
gezet op de collaborateurs, om op deze
wijze gematigde Koerden te intimideren en
hen alsnog over de streep te trekken om
PKK te steunen.
De executies van Koerden die een ak
koord hebben gesloten met de.Turkse
autoriteiten en die zich laten gebruiken als
dorpsmilitie om de Turkse gendarmes rug
dekking te verschaffen, passen in dezelfde
PKK-strategie als de intimidatie van ge
matigde Koerden in West-Europa.
„Collaborateurs met de Turken zijn ver
raders en zij verdienen de dood, gematigde
Koerdische oppositiepartijen zitten op de
verkeerde weg en moeten de PKK-strate
gie volgen". De PKK claimt als het ware
de leiding van de Koerden in de 'revolutio
naire' strijd tegen de Turkse regering.
Sinds in 1985 een PKK-leider in Parijs is
vermoord, worden andere Koerdische fac
ties 'doodsvijanden' genoemd en bestre
den. Vandaar de golf van aanslagen, ge
welddadige botsingen en verdwijningen
van Koerden in West-Europa.
De Koerden vechten nu op alle fronten
voor wat zij als de enige weg zien naar vrij
heid en autonomie. Hun agenten, 'kamera
den' genoemd, zitten verspreid over het
hele continent. PKK kan bovendien reke
nen op flinke steun van Syrië en het hoofd
kwartier staat dan ook niet voor niets in
Damascus.
In Nederland woont een relatief grote
Koerdische gemeenschap; daarom ligt het
in de lijn der verwachting dat botsingen en
incidenten tussen andersdenkenden vaker
het nieuws zullen halen. Het is de Neder
landse autoriteiten dan ook aan te raden
om de kluwen Koerdische partijtjes en
splintergroeperingen te ontwarren om ver
dere calamiteiten te voorkomen.
Wie steekt er eigenlijk achter de Koerdi
sche Arbeiders Unie, de Koerdische Arbei
ders Vereniging, het Koerdisch Komitee
Nederland, Het Nationaal Bevrijdings
front Koerdistan, Koma Koerdistan, Be
vrijdingseenheid Koerdistan, Solidariteits-
en Steunkomitee Koerdistan etc. etc?
Masoud Barzani (rechts) leidt de Koerden In hun strijd tegen Iran.
- foto ap
