c
p
DE STEM
s
I
ONTWERP MET VOOR ELK WAT WILS
AANLEG IS EEN FLUITJE VAN EEN CENT
o
52
Wie de voorjaarskriebels krijgt en eens flink in de
tuin aan de slag wil, kan ideeën putten uit het
ontwerp dat tuinarchitect Rob ten Horn maakte.
Zonder water is een tuin eigenlijk niet wat het zou
kunnen zijn: een stukje privé-natuur waarin
iedereen helemaal zichzeli kan zijn. De meeste
mensen volstaan met een grasveldje, een border
en een terras. En dan is de fantasie op. Terwijl met
een vijver(tje) toch van elk stukje grond zonder
veel extra kosten veel meer te maken is.
Vgj§?
VRIJDAG 27 MAART 1987
Ideeën voor de tuin
Door Hans Veldhuis
Elke tuinbezitter kent ze wel.
de 'voorjaarskriebels'. Het
onrustige gevoel dat hij of
zij nu echt aan het werk moet. Weg
met de verdorde plantenresten van
vorig jaar, die grond en vogels de
afgelopen winter bescherming
boden. De hark moet hoognodig
door de border en de maaier over
het gras.
Tot zover is er nog weinig aan de
hand. Hooguit van ten onrechte
haasten, want ook in april kunt u nog
genoeg doen. Hoewel hark, schop
en maaier al weer lang genoeg in het
vet hebben gestaan.
Maar dat wordt anders wanneer die
onrust ook het gevoel betekent, dat
de border moet veranderen. En het
terras ook wel eens een beurt mag
krijgen. Om nog maar niet te spreken
van het eventueel aanleggen van
een vijvertje of zelfs een kompleet
nieuwe tuin. Dan is het vooral een
kwestie van tijd en geld om aan die
kriebels toe te geven of niet.
Maar het resultaat hangt ook af van
een goede opzet. Want een muurtje
metselen of een paar planten
(ver)poten kan iedereen wel. Maar
staan die dan ook op de juiste
plaats? En hoe is het met het zitten
in zon of schaduw, de mogelijkheid
om buiten te eten, de plaats waar het
open haard-hout moet komen te
liggen, het zicht op uw tuin en de
privacy ten opzichte van de buren en
de bloeikleur, -tijd en mate van
onderhoud van de beplanting?
AANTREKKELIJK
Om de kans op kostbare fouten zo
klein mogelijk te maken en u de
nodige suggesties aan te hand te
doen maakte tuinarchitect Rob ten
Horn uit Gulpen (Dr. Poelsstraat 2)
een ontwerp voor de tuin van een
niet bestaand huis. ledereen kan er
ideeën uit halen voor zijn of haar
eigen voor- of achtertuin, maar moet
dan wei rekening houden met een
andere vorm, ligging en grootte.
Hij is uitgegaan van het principe dat
het geheel vanuit het huis gezien,
maar ook vanuit de tuin en zelfs
vanaf de openbare weg er
gedurende het hele jaar aantrekkelijk
uit moet zien. En verder dat het om
een gezin gaat zonder jonge
kinderen.
INTIMITEIT
Enkele hierna volgende algemene
uitgangspunten leggen het beeld
van de tuin gelijk al in grote lijnen
vast. Zo kan een zitgelegenheid in
de zon meestal op meerdere
plaatsen komen. Maar factoren als
uitzicht, geborgenheid, privacy en
loopafstand reduceren het aantal
geschikte plekjes weer. En de
aangewezen plek om buiten te eten
is natuurlijk zo kort mogelijk bij de
keuken. Hoewel ook hier intimiteit,
geborgenheid en privacy weer
meespelen bij het kiezen van de
juiste plaats. De houtopslagplaats is
doorgaans niet leuk om naar te
kijken en draagt ook niet bij tot
verhoging van het tuingenot. Die kan
dus naar een afgelegen plek toe en
worden afgeschermd door groen.
Maar de waterpartij daarentegen kan
het beste zo dicht mogelijk bij de
woonkamer of zelfs aan het terras
gerealiseerd worden. Want is de
afstand te groot, dan ziet u de
speelse effecten van het water te
weinig. En dat is niet alleen jammer
van alle moeite maar ook van uw
geld.
Ten Horn heeft gekozen voor een
rechtlijnige vormgeving, die vanuit
de woonkamer richting achtertuin
gezien zelfs symmetrisch van opzet
is (zie tekening). „Als basisvormen
zijn het vierkant en de rechthoek
gebruikt. Het zijn duidelijke en
krachtige vormen, die de tegenpool
zijn van de losse, weelderige
beplanting. Evengoed had ik kunnen
uitgaan van gebogen lijnvoering, die
dan wel 'gespannen' moet zijn en
niet kronkelig. Wel neemt de
duidelijkheid van het ontwerp dan
af".
De voortuin heeft een represemaner
karakter gekregen. Het muurtje (zie
tekening), evenwijdig aan de
plantenbak en met dezelfde lengte
van zowel de bak als het afdak
erboven, verhoogt de binding tussen
tuin en woning. Bovendien markeert
het muurtje samen met de verlichting
de ingang van het huis.
De oprit is van zwarte steen om
eventuele olievlekken minder te laten
opvallen. Plaatselijk is deze
bovendien met geelwitte maaskeien
verbreed om gemakkelijk in en uit te
kunnen stappen. Ditzelfde materiaal
is doorgetrokken langs de voorgevel
om de ramen te kunnen wassen en
vormt bovendien de binding met de
achtertuin. Ook de hagen zijn zo'n
bindend element.
ZICHT VANUIT WOONKAMER
TUIN EN I aNOSCHAPSAPCHITEKTUUR
HOB TEN HORN
De beplanting kan volgens hem
gerust wat ruiger, eenvoudiger en
minder gekultiveerd van aard zijn
dan in de achtertuin, waar immers
meer wordt geleefd. Rob ten Horn
koos voor lage bodembedekkende
heesters, met daarin enkele solitaire
hoge heesters en een kleine boom.
„Hoe meer de heesters de grond
bedekken, des te mooier en
weelderiger zal het geheel worden
en des te minder het onderhoud. Het
onkruid krijgt dan vrijwel geen kans
meer door gebrek aan licht en
voedsel".
De achtertuin is het verlengstuk van
de woning. Een privé-leefruimte
buiten, waarvan de privacy zoveel
mogelijk moet worden gewaarborgd.
Het terras tussen garage en woning
fungeert in dit geval als eetterras
(dichtbij woning). Dit kan bovendien
als avondterras dienen (in de laatste
zon en beschutting tegen de wind).
BUITENKAMER
Ten Horn: „Om deze ruimte iets
meer beslotenheid te geven en het
patio-idee te versterken, zijn twee
muurtjes opgetrokken, waardoor als
het ware een 'buitenkamer' ontstaat,
waarvan de wanden met klimplanten
zijn gestoffeerd".
Toch blijft een doorkijkje mogelijk
naar de tweede ruimte in de
achtertuin, die echter nog niet in zijn
geheel te overzien is: het
verrassingselement speelt een rol. In
deze tweede, grotere ruimte is het
zonneterras zodanig gesitueerd dat
er niet alleen optimaal van de zon
kan worden geprofiteerd, maar
waardoor ook een gunstig uitzicht
op de tuin ontstaat. Haag en de*
heesters achter het terras zorgen
voor de nodige rugdekking.
KUNSTWERK
Van dit terras kijkt u diagonaal de
tuinruimte in, die evenwichtig van
opzet is, maar wel asymmetrisch. Dit
in tegenstelling tot het zicht vanuit
de woonkamer of patio, dat een
symmetrisch beeld geeft met als
eindpunt van de as een kunstwerk
op de rand van de vijver. Deze
symmetrie vormt een bindende
factor tussen bebouwing en tuin.
Andere factoren die deze binding
versterken: de richting van de lijnen
van tuin en woning is hetzelfde, de
afstand tussen garage en keuken is
gelijk aan de breedte van de vijver en
de tuinmuurtjes zijn van hetzelfde
materiaal als de bebouwing. Mede
dankzij deze binding ontstaat
volgens de Gulpense tuinarchitect
een harmonisch geheel, dat nog
versterkt wordt door de
aanwezigheid van contrasten, zoals
strakke lijnen tegenover een losse,
weelderige beplanting.
Een vijvertje in de tuin hoort er bij
Door Hans Veldhuis
tel u eens voor: een
warme zomeravond. U zit
op het terras aan een koel
glas. En aan uw voeten zorgt het
klaterende geluid van een fonteintje
nog voor een extra dimensie. Want
één ding is wel zeker: een vijver, hoe
klein ook, hoort zo dicht mogelijk bij
het huis. Het liefst grenzend aan het
terras.
Juist omdat een vijver zo'n natuurlijk
effect aan de tuin geeft, heeft de
handel er zich al sinds jaar en dag
op geworpen met allerlei kant en
klare vijvervormen. Het enige dat
men dan zelf nog moet doen is het
uitgraven van de grond. Een
makkelijke oplossing, erg fraai ook,
maar zeker niet de goedkoopste.
Bovendien kunt u natuurlijk met
cement en stenen aan de gang. Het
resultaat kan minstens zo mooi zijn,
maar voordat het zover is betekent
de aanleg wel enorm veel werk. En
er is het risico van kapotvriezen in de
wintermaanden. En dan is er nog de
mogelijkheid zelf met polyester aan
de gang te gaan, wat ook heel veel
werk met zich meebrengt.
Vandaar dat ik me eigenlijk wil
beperken tot een folievijver. Gewoon
plastic dus eigenlijk. Zij het dat er
ook speciale vijverfolie in de handel
is die veel sterker is dan gewoon
(landbouwplastic. Maar ik heb ook
met het eenvoudige landbouwplastic
heel goede ervaringen. Want als u
zorgt dat écht alle scherpe zaken uit
de grond zijn verdwenen -en een
wortel kan dat ook zijn- dan kan zelfs
dat plastic u voor een paar tientjes al
een aantal jaren waterplezier geven.
Maar of uliu voor de veel duurdere
vijverfolie kiest of landbouwplastic:
de basiswerkzaamheden zijn
dezelfde. En die bestaan uit: het
kiezen van de vorm, het graven, het
verzorgen van de toekomstige
randen, het zorgen voor de
ondergrond en natuurlijk ook een
laagje goede grond op de bodem
van uw toekomstige vijver.
VERRASSEND
Eerst de vorm. Juist omdat u voor
plastic kiest zit u niet vast aan vaste
maten. En dus is in principe alles
mogelijk. Maar wie een rechthoekige
tuin heeft kan naar mijn smaak ook
het beste wat de vijver betreft niet te
veel uit de toon vallen. Aan de
andere kant: ronde en ovale vormen
kunnen soms ook voor een heel
verrassend effect zorgen. Heeft u al
een tuin met een dergelijke
vormgeving, dan zal een strakke
vijver het in elk geval minder goed
doen.
MOERAS
Bij het graven gaat het er niet om
één groot gat te creëren. In
tegendeel, waterplanten groeien op
verschillende (on)dieptes. Dus moet
u daar tevoren terrasjes voor
aanleggen. En dat wil dus zeggen
Een vijver la zonder veel extra kosten aan te leggen. FOTO DE STEM JOHAN VAN GURP
dat de bodem uit verschillende
niveaus moet bestaan, variërend van
0 cm (eigenlijk dus het toekomstige
moeras, dat tevens kan dienen als
overloop voor te overvloedig
gevallen hemelwater) tot zo'n 40 tot
50 cm diepte. De rest is dan weer
van minder belang, zij het dat er in
elk geval één plekje moet zijn van
zo'n 80 cm tot een meter diepte.
Want daar kunnen de vissen straks
moeiteloos overwinteren zonder
door de vorst te worden achterhaald.
Als u eenmaal zover bent is het zaak
de wanden en de bodem zeer
zorgvuldig af te tasten. Een
langdurig werkje, maar wel
noodzakelijk om te vermijden dat er
iets scherps door het plastic zal
steken. En de druk van het water is
straks zo enorm, dat elke
oneffenheid de werking krijgt van
een scheermesje. Bovendien is het
zaak de afwerking al geregeld te
hebben. Zowel aan het terras (de
tegels moeten toch stevig blijven
liggen) als aan de kant van de
border.
ONZICHTBAAR
Wat dat laatste betreft heb ik goede
ervaringen opgedaan met een aantal
in de grond geslagen palen, die later
kunnen worden gebruikt om het folie
achter te werken en verder voor
welke achtergrond dan ook.
Eventueel van houten plankjes,
zodat de folie geheel onzichtbaar
wordt. Aan de terraskant wordt de
folie eveneens onzichtbaar gemaakt
door de tegels voor een klein deel
over de rand neer te leggen.
Bovendien ontstaat daardoor meer
diepte in de vijver.
Als u dan eventueel nog wat zand op
de bodem heeft gedeponeerd voor
een extra bescherming, kan de folie
worden neergelegd. Daarop komt
dan wat goede tuingrond, die in elk
geval moet worden afgedekt met
zand. Dat laatste is nodig omdat er
anders een te rijke watermassa
ontstaat waardoor uw vijver straks
geen kristalhelder beeld zal laten
zien, maar algen gaan toeslaan.
VISSEN
U kunt gewoon volstaan met
leidingwater. Na enkele dagen is dat
tot rust gekomen en kunt u aan de
beplanting gaan denken. En
daarvoor hoeft u maar naar een
tuincentrum te gaan om
overstroomd te worden met ideeën.
Vergeet in elk geval niet ook een
waterlelie mee te nemen. En ook die
zijn er in alle soorten en maten en
voor diepe en ondiepe vijvers. Met
één ding moet u nog wel wachten:
vissen. Want daarvoor moet uw
vijver eerst zo'n zes weken als het
ware 'in bedrijf zijn', in welke periode
de eerste stappen worden gezet naar
het natuurlijk evenwicht.
EVENWICHT
Ik zeg heel bewust de eerste
stappen, omdat met dat evenwicht
uiteraard ook de vissen zelf alles
hebben te maken. Met zowel hun
voeding als met hun uitwerpselen.
Beperk u wat dan ook wat de
aantallen betreft. Want voor u het
weet zit u tegen een groen drab op
te kijken als gevolg van een te rijke
voedingsbodem inplaats van een
helder water, waarin u de
goudvissen tot bijna op de bodem
kunt volgen. Wat dat betreft moet u
zich ook zeker beperken met het
(bij)voeden. Want alles wat niet
wordt opgegeten draagt weer bij tot
die voedselrijkdom van het water.
Zorg dan ook voor voldoende
planten, die niet alleeen zuurstof
brengen, maar vooral ook die
overtollige voeding zoveel mogelijk
gebruiken. Is dat eenmaal het geval
en blijft uw water helder -en dat is
pas na verloop van enkele maanden
het geval- dan kunt u spreken over
een natuurlijk evenwicht.
BLADEREN
Tot slot nog een tip: maak uw vijver
vooral niet te klein. Vermijd plaatsen
waar in de herfst veel bladeren in de
vijver kunnen vallen (rot onder water
en dus extra zuurstofverbruik wat
dus bij een dikke ijslaag de dood van
alle levende have betekent), een te
zonnige plek (het liefste half zon,
half schaduw) en verwerk eventueel
een paar stukken turfmolm aan de
kanten. Door hun hoge zuurgraad
kunnen deze het ondanks alle goede
zorgen eventueel toch nog troebel
geworden water weer helder maken.
