Nederlanders teleurgesteld in EG-ontwikkelingen
Kind heeft recht op waarheid
evea»
UITBLAZEN
Burgerluchtvaart VS in zwaar weer
Aids onder lijders bloederziekte
FNV: WEB
Verspilde
stem
DRAAGMOEDER
DE STEM COM
De Amerikaan
VRIJDAG 20 MAART 1987
■ACHTERGROND
T5PAGIN
HIV-VIRUS ZAT IN GENEESMIDDEL TEGEN HEMOFOLIE
Het krijgen van een kindje wordt in
een enkel geval aan een ander
overgelaten. Moeder worden kan
via een draagmoeder. Enkele
juridische aspecten van deze
bijzondere manier van ouderschap
komen in vier opeenvolgende
afleveringen aan de orde.
VRIJDAG 20 MAART 19i
ONDERZOEK WIJST
Werkloze neemt bi
Buitenlanders:
ook recht op
overheidsbaan
WIM KOCK
WEER trapte ik erin.
Ik had de avond
vrijgehouden in
v. rband met de verkiezin
gen, maar bij nader inzien
interesseerden ze me niet
Mijn vrouw en ik wa
ren trouwens pas laat gaan
temmen, zeer tegen onze
e woon te in. Ik voelde me ver
plicht te gaan omdat ik onze el
ders studerende zoon had be
loofd zijn stem volgens zijn in
structie uit te zullen brengen.
Het was half zeven geweest.
,We zijn nog maar net de 50
procent gepasseerd", zei de me
vrouw van het stem-bureau
mistroostig.
„Weet jij op wie je gaat
stemmen?" had mijn vrouw ge
vraagd toen we naar het stem-
1 Laai liepen. „Ach, ik weet het
niet, het zal wel weer CDA
worden", antwoordde ik. „Ja",
beaamde ze, „als je twijfelt lijkt
het CDA mij ook de beste op
lossing." Aldus gemotiveerd -
baat niet schaadt niet - stapten
we door de gure maartse regen
voort naar het stemlokaal, twee
niet zo vastberaden CDA-kie-
zers van boven de vijftig.
Er was een echtpaar met
kind in het stemlokaal. De
leuter had heel aandachtig de
verrichtingen van de ouders ga
degeslagen en mocht nu op
r wijzingen van zijn vader de
tembiljetten in de gleuf du-
een. Ik dacht terug aan vroe*
'ere verkiezingen, toen onze
eigens nog kleuters waren en
i hen bewust meenamen naar
het stembureau, omdat we
lachten dat dit op de een of
ndere manier zou bijdragen
a it hun ontwikkeling tot de
mocraten.
Ik schrok even van de af
tand die wijzelf en de politiek
inmiddels van die tijd hadden
i nomen. Bijna 20 jaar! En had
iet geholpen? De oudste die
mast had omdat hij andermans
temmen moest gaan verzame-
en voor zijn krant, gunde zich
net de tijd om zelf nog te gaan
lommen. Ik keurde dat niet
oed, maar bemoeide me er
liet mee. Er stond tegenover
dat de jongste zijn afkeer van
paperassen had overwonnen en
op eigen initiatief de moeite had
oenomen zijn machtigings-ver-
1 .iring in te vullen. En hij had
me zijn stem toevertrouwd, we-
end dat zijn keuze de mijne
liet zou zijn. Dat besef kik-
orde me even op, maar alles
'ij elkaar had de gang naar het
mlokaal de honger naar poli
te televisie voortijdig gestild.
had er geen zin meer in.
België Twee had een oude
lm met Humphrey Bogart op
et programma staan. Uit
ll>42. Spionage in de Pacific of
zi iets. Lekker ongecompli-
rd. Zwart-wit en goed tegen
rad waarbij, ondanks de
ortdurende dreiging van het
ended, het goede voorspel-
aar overwint.
Na het nieuws van acht uur
schakelde ik over naar BRT-2.
Niks Humphrey Bogart. Voet-
allen! Ik had het moeten we-
on natuurlijk. De Belzen pro
oi mmeren altijd films op voet
balavonden om ze, als het voet
ballen doorgaat, weer van het s
mimi
programma af te voeren, maar
niet zo vroeg dat het in de pro
grammabladen kan worden
vermeld. Steeds trap ik er weer
in. Gelukkig kon ik wat later
op de avond terecht bij Sky
Channel. John Wayne in 'Big
Jake', niet een van z'n beste
films overigens, maar ik mag
nu eenmaal graag naar Wayne
kijken.
Toen Humphrey Bogart niet
doorging, schakelde ik maar
over naar Maartje van Weegen,
maar die hield er even later
mee op omdat Ajax zo nodig
moest. Regelmatige lezers van
deze rubriek weten dat ik een
uiterst amateuristische kijk op
voetbal heb, dat ik er eigenlijk
niet warm of koud van word,
maar dat ik uit solidariteit met
onze jongste zoon PSV aan
hang. Daar komt nog bij dat ik
iets heb tegen Cruijff, Ajax en
Amsterdam. In die volgorde.
De gedachte dat ik in mijn
eigen huiskamer zou moeten
toezien hoe Ajax de volgende
ronde bereikte was me te veel.
Dat kwam denk ik, omdat
iemand die vrij goed thuis is in
het voetbalwereldje, me dezer
dagen vertelde dat de beroering
bij PSV rond de personen van
Gullit en Kraaij vanuit Amster
dam (Ajax) werd geregisseerd.
„Ik krijg daarvoor steeds ster
kere aanwijzingen", zei hij,
„maar zoals altijd in dit soort
gevallen: er valt natuurlijk niets
te bewijzen." De lijn zou vol
gens hem lopen van Ajax via
Cruijff, schoonvader Coster,
sportjournalisten Barend en
Van Dorp (van het Revu-inter-
view) en Gullit naar PSV. „Dus
nu het in de competitie niet
lukt, proberen ze zó PSV te
ontregelen?" vroeg ik ten over
vloede. 'Ja' knikte hij. Weg met
Ajax dus.
Uiteindelijk kwam ik toch
bij de politiek terecht. De
Grote Drie en de Grootste van
de Kleintjes, die op grond van
■oude sentimenten uit de jaren
'60 en '70, door de media nog
graag bij de Groten wordt inge
deeld. Plichtmatig en dus hui
chelachtig herinnerden de he
ren elkaar en de kijkers er nog
even aan dat het om de provin
ciale staten was gegaan, maar
binnen de kortste keren rolden
ze in hun Haagse spel alsof we
kamerverkiezingen hadden ge
houden. De interviewer werd
bekwaam het heft uit handen
genomen.
Wat ik er van onthouden
heb is dat het verschil tussen de
Intomart-prognose en de uit
slag, door de onderzoekers
'normale marge' genoemd, in
dit gesprek ineens een 'aardver
schuiving' heette.
Politiek! Ik had er genoeg
van. En toch: toen ik, op weg
naar m'n bed, op de plek waar
er eerst vier hadden gelegen,
die ene ongebruikte oproep
kaart nog zag liggen, prikte het
even. Een verspilde stem.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans- hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Rayonkantoren:
Bergen op Zo om, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, ©01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, ©01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, ©01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, ©01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
24,20 per maand; 69,75 per kwartaal of 271,00 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
J 1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Ranlf rolatidc
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
NEDERLANDERS en
Westduitsers hebben
steeds minder vertrou
wen in de eenwording
van Europa. Dat blijkt
uit een opinieonderzoek,
waarvan de resultaten
in Brussel zijn gepubli
ceerd. De Europese
Commissie maakt zich
ernstige zorgen over de
ontwikkeling in de twee
landen die aan de wieg
hebben gestaan van de
Europese Gemeenschap.
De commissie spreekt
van 'nieuwe probleem-
landen'.
Het afnemen van het ver
trouwen in de EG zou te wij
ten zijn aan het trage tempo,
waarin het eenwordingspro
ces zich voltrekt. Bij het Ne
derlandse en Duitse publiek
zou daarover teleurstelling
zijn ontstaan. Nederlanders
en Westduitsers zien maar
weinig vooruitgang, maar
scoren hoog als hun gevraagd
wordt of het integratieproces
sneller zou moeten verlopen,
aldus de commissie.
Opvallend is dat de zeer
chauvinistisch geachte Fran
sen op het ogenblik het
meeste vertrouwen tonen in
de Europese samenwerking.
Zij worden onmiddellijk ge
volgd door de Luxemburgers,
de Italianen en de Britten. De
Britten en de Fransen reke
nen vooral op een snelle ont
wikkeling naar een Europese
defensiegemeenschap en op
een gezamenlijke aanpak
van het terrorisme.
Niet minder dan 83 procent
van de Britten verwacht dat
Europese soldaten in het jaar
2000 over gemeenschappe
lijke wapensystemen zullen
beschikken en de Europese
grenzen gezamenlijk zullen
beschermen tegen bedreigin
gen van buitenaf. In Frank
rijk, dat in 1954 de weg naar
een Europese defensiege
meenschap afsneed, is drie
kwart van de ondervraagden
dezelfde mening toegedaan.
De verwachtingen van de
Britten en de Fransen wor
den op dit punt gemiddeld
slechts door 49 procent van
de Europese burgers gedeeld.
De meeste ondervraagden
denken daarentegen wel dat
zij rond de eeuwwisseling
een of meer Europese tv-pro-
gramma's kunnen ontvan
gen, dat de EG-landen geza
menlijk zullen optrekken bij
natuurrampen en tegen het
terrorisme en dat de Euro
peanen zich overal in Europa
vrij zullen kunnen bewegen
en vestigen. Precies de helft
van de Europese burgers
verwacht in het jaar 2000 ge
bruik te zullen maken van
bankbiljetten of cheques
waarvan de waarde wordt
uitgedrukt in een Europese
munteenheid.
Op de vraag of er over der
tien jaar Europese verkiezin
gen zullen plaats vinden
waarbij een president van
Europa kan worden gekozen,
antwoordt de helft van de
ondervraagden bevestigend.
Maar slechts 47 procent
meent dat de verantwoorde
lijkheid voor economisch en
buitenlands beleid en voor
defensie tegen die tijd al aan
een Europese regering kan
worden toevertrouwd.
Opmerkelijk gegeven is
dat de Fransen zich bij der
gelijke verkiezingen opnieuw
van hun Europese kant zou
den laten zien, met dien ver
stande dat 66 procent van de
ondervraagden in dat land
een stem op een niet-Franse
kandidaat niet bij voorbaat
uitsluit. Van de Nederlandse
kiezers zou zestig procent een
buitenlandse kandidaat
overwegen. Dat is een paar
procent minder dan in 1970,
toen deze vraag ook al eens
werd gesteld. In West-Duits-
land is de verschuiving nog
veel groter. Nog maar 42 pro
cent van de Duitsers acht een
stem op een niet-Duitser
denkbaar. Zeventien jaar ge
leden lagen de Duitsers nog
ver voor op alle andere EG-
landen met bijna zeventig
procent.
Tekenend voor de Neder
landse en de Westduitse hou
ding zijn ook de antwoorden
op de vraag of de Europese
eenwording de nationale t»
langen dient of juist sehaaj
De meeste Europeanen m
gen naar een positieve bet»,
deling van de EG. Ook in df
derland en West-Duits]-,
slaat de balans nog doorn®
die kant, maar in veel rc
dere mate dan in landen
België, Frankrijk, Italië
zelfs Groot-Brittannië.
Volgens Europees Com
missaris Carlo Ripa
Meana blijkt uit het Eurct:
rometer-onderzoek dat j
Europese volkeren praktij
rijp zijn voor de Verenig
Staten van Europa en dat j
dus veel verder zijn dan L.
regeringen. Maar Rj.
toonde zich bezorgd over Ij
feit dat de jongeren veel ir:::
der Europees gezind zijn da
de generatie die de oprich
ting van de EG nog hg
meegemaakt. (ANP)
Amerikaanse burgerluchtvaart aan de grond.
Door Jo Wijnen
DE Amerikaanse bur
gerluchtvaart vliegt op
dit ogenblik door een ge
bied met hevige econo
misch turbulentie. De
ene maatschappij neemt
in snel tempo de andere
over. Om de gunst van
het publiek te winnen
zijn de tarieven lager
dan ooit. De chaos op
vooral de grotere lucht
havens blijft daarbij in
de pas. Vertragingen
zijn een onontkoombare
kwaal geworden en het
niveau van de dienst
verlening is tot een be
denkelijk peil gezakt.
Vorige week besloot een
van de grotere Amerikaanse
maatschappijen, US Air, de
in de staat North Carolina
gevestigde maatschappij
Piedmont over te nemen. Dat
gebeurde na een hevig ge
vecht waarin ook de beruchte
speculant Carl Icahn - sinds
vorig jaar eigenaar van
Trans World Airways (TWA)
- was betrokken. Piedmont
legde het hogere bod van
Icahn naast zich neer en deed
zichzelf tenslotte van de
hand voor 1.59 miljard dol
lar. Met de overnames in de
Amerikaanse luchtvaart zijn
bedrijven gemoeid die naar
Europese begrippen zeer
groot zijn. US Air en Pied
mont brengen tesamen 364
vliegtuigen in de lucht. De
beide maatschappijen heb
ben bovendien nog 50 toestel
len in bestelling. Ter verge
lijking: onze KLM heeft rond
de 70 toestellen.
De Piedmont-overname
stond overigens niet op zich
zelf. Het afgelopen jaar werd
gekenmerkt door een ingrij
pende hergroepering van de
Amerikaanse burgerlucht
vaart. Twee mannen speel
den daarbij een hoofdrol: de
al genoemde Carl Icahn die
TWA in handen kreeg, en
Frank Lorenzo, de eigenaar
van Texas Air. Onder de
vleugels van Texas Air zijn
nu twee zeer grote maat
schappijen samengebracht:
Continental (met 316 toestel
len) en Eastern. In feite is Te
xas Air daarmee de grootste
luchtvaartmaatschappij van
de VS geworden. Lorenzo
wist het vorig jaar beslag te
leggen op Eastern die tot op
dit ogenblik nog als een zelf
standige maatschappij ope
reert. Hij was al in het bezit
van Continental. Toen vorig
jaar People Express in moei
lijkheden raakte, bedacht
Lorenzo zich geen ogenblik.
Hij nam de maatschappij
over en slokte ook nog New
York Air en Frontier op. De
drie laatst genoemde maat
schappijen voegde hij toe aan
het Continental-bedrijf dat
sindsdien zeer agressief naar
de gunst van de meer dan 400
miljoen Amerikaanse luch
treizigers dingt. De nieuwe
Continental heeft een prij
zenslag ontketend die de hele
Amerikaanse burgerlucht
vaart op z'n kop heeft gezet.
Zo kost een retourtje van de
oost- naar de westkust op dit
ogenblik 178 dollar. De an
dere grote maatschappijen
zijn Lorenzo's uitdaging aan
gegaan en hebben hun prij
zen eveneens drastisch ver
laagd.
Overigens hebben Loren
zo's concurrenten het afgelo
pen jaar niet stil gezeten.
Delta nam Western Airline*
over. Northwest Orient*
slokte Republic op en Ameri
can nam Air California over.
Het gaat hier om maatschap
pijen die allemaal vele hon
derden toestelen bezitten, die
tienduizenden mensen in
dienst hebben en miljoenen
passagiers vervoeren.
Ingewijden in de gecom
pliceerde Amerikaanse
luchtvaartwereld vragen
zich af wat de volgende zet in
het miljoenenspel van her
groeperingen en fusies zal
zijn. De blik is nu onder meer
gericht op Pan Am, die an
dere grote maatschappij die
het verre van gemakkelijk
heeft. Vorig jaar al verkocht
Pan Am zijn routes over de
Stille Oceaan aan United, een
van de andere grote Ameri
kaanse luchtvaartreuzen.
Pan Am zal, zo zeggendes
kundigen, zijn binnenlands
netwerk drastisch moeten
uitbreiden om met zijn con
currenten in de pas te blij
ven. Er is al sprake van een
vrijage tussen Pan Am en
American. Icahn's TWA
worstelt met dezelfde proble
men. Vandaar ook dat Icahn
er alles aan gelegen was
Piedmont over te nemen.
Voor tien grootste lucht
vaartbedrijven in de VS staat
zeer veel op het spel. Het vo
rig jaar steeg het aantal pas
sagiers met 18 procent tot om
en nabij de 410 miljoen. Alle
luchtvaartmaatschappij en
tesamen maakten daarente
gen slechts een winst van 1.4
miljard dollar, tegen 3 mil
jard in 1985. De grote maat
schappijen beconcurreren
elkaar op leven en dood en
het uiteindelijk gevolg zal
waarschijnlijk zijn dat nog
meer fusies zullen plaatsvin
den en dat binnen enkele ja
ren vijf of zes zeer grote
maatschappijen het Ameri
kaanse luchtruim zullen do
mineren. Dat als gevolg van
die hergroepering de tickets
op termijn fors duurder zul
len worden, betwijfelt geen
mens.
Door Rink Drost
VOOR de groep lijders
aan hemofilie ofwel
bloederziekte in de
Bondsrepubliek - en ook
in andere Europese lan
den - tekent zich een re
gelrechte ramp af. Een
geneesmiddel waarmee
zij worden behandeld,
het bloedstollingsmiddel
'Factor VIII', heeft ja
renlang het HIV-virus
bevat, dat de dodelijke
immuniteitsziekte aids
veroorzaakt.
Alleen al in de Bondsrepu
bliek zijn naar alle waar
schijnlijkheid 3000 van de
6000 hemofiliepatiënten geïn
fecteerd. Naar schatting tien
procent van hen heeft inmid
dels via geslachtsverkeer an
deren aangestoken. Pas sinds
1985 is het geneesmiddel ge
garandeerd vrij van de HIV-
virussen. Voor veel bloeder-
ziektepatiënten is het onheil
echter al geschied, omdat ze
voor die tijd met besmet Fac
tor VIII werden behandeld.
Vorig jaar begon, kennelijk
na een incubatietijd van en
kele jaren, de golf ziektege
vallen. Die duurt nu onver
minderd voort.
Factor VIII is een eiwitbe
standdeel in het bloed van
gezonde mensen, dat ervoor
zorgt dat bij een verwonding
de bloeding stopt. Een kleine
groep mensen heeft die stof
niet in het bloed. Die afwij
king heet hemofilie. In vrij
wel alle gevallen betreft het
mannen. De ziekte is via de
moeder erfelijk. Uitwendige
bloedingen kunnen bij pa
tiënten meestal wel tot staan
worden gebracht, maar in
wendige bloedingen kunnen
grote schade aanrichten,
vooral op de meest belaste
plaatsen zoals gewrichten.
Menige hemofiliepatiënt
moest daarom in het verle
den een groot deel van zijn
leven in een rolstoel slijten.
Sinds 1968 wordt de ziekte
bestreden via infusies met
Factor VIII, gewonnen uit
bloed dat gezonde mensen af
staan. De Verenigde Staten
zijn de veruit grootste leve
rancier van het bloedplasma
waaruit Factor VIII wordt
gehaald. Maar waar de Ame
rikaanse bloedhandelaren
hun grondstof vandaan halen
is vaak duister. In veel geval
len zijn de allerarmsten uit
de Derde-Wereld-landen, die
zo een paar centen kunnen
verdienen, de oorspronke
lijke leveranciers. Ook jon
gelui uit de drugs-scene, die
elke cent kunnen gebruiken
voor de aankoop van nieuwe
drugs, stellen bloed ter be
schikking. Met name deze ri
sicogroep zou verantwoorde
lijk zijn voor de virusveront-
reiniging van het bloedplas-
ma, waaruit de chemische in
dustrie de geneesmiddelen
voor de hemofiliepatiënten
vervaardigt.
Virusvrij Factor VIII is
voor de hemofiliepatiënten
een zegen. Vooral in Duits
land worden patiënten inten
sief met het middel behan
deld, in sommige gevallen
wel voor 30.000 mark (35.000
gulden) per dag. De doses die
in Duitsland worden toege
diend zijn de .hoogste ter we
reld. Het besmettingspercen
tage (50) blijkt nu navenant.
In Zwitserland, waar de toe
gediende doses aanmerkelijk
geringer zijn, is het besmet
tingspercentage 30.
De Bondsrepubliek neemt
ongeveer de helft van de to
tale Factor VlII-produktie
van de Verenigde Staten af.
De zichtbare resultaten voor
de patiënten zijn ernaar. De
meesten doen volop mee aan
het maatschappelijke leven,
inclusief sport.
In Bonn staat 's werelds
grootste kliniek voor hemofi
liepatiënten. Er zijn gemid
deld steeds bijna 800 patiën
ten, voor een deel afkomstig
uit andere landen. Waar
schijnlijk is van de Bonner
patiënten niet minder dan 60
procent met het aids-virus
besmet. Van hen zijn, blij
kens een publikatie in het
Duitse artsenweekblad Me
dical Tribune, tot eind fe
bruari zeker 29 gestorven.
Voor de Duitse zieken
fondsen betekent de Factor
VlII-behandeling de laatste
jaren een forse aderlating.
De kosten bedragen twee
procent van de totale uitga
ven. De fondsen hebben
daarom op de farmaceutische
industrie een beroep gedaan,
zo goedkoop mogelijk plasma
te gebruiken. Goedkoop
blijkt nu duurkoop: met het
voordelige plasma werd de
aids meegekocht. Controle op
de aanwezigheid van aids-
virus was er tot 1985 niet.
Het hemofiliedrama dreigt
zeker in zijn financiële ge
volgen het Softenon-schan-
daal (in Duitsland Conter-
gan) verre te overtreffen.
Woordvoerder Springer van
Bayer in Leverkusen heeft al
toegegeven dat het Fact.
VHI-preparaat dat dit c®
cern op de markt heeft g
bracht mogelijk overbreng
is geweest van aids bij hen;
filiepatiënten. De schat
claims die tot nu toe zijn te
nengekomen worden than
bestudeerd. Volgens Spring
zijn de farmaceutische pre
ducenten (behalve Bayer
Duitsland in dit geval o
Hoechst-dochter Behringltt
gen de financiële ge'
van dergelijke rampzaè
gebeurtenissen verzekerd.
De Duitse wetgevii
maakt hoge schadeclaims
smartegelden mogelijk. Vol
gens artikel 88 van de Duits
Geneesmiddelenwet kunne
geïnfecteerden maxim;
voor 500.000 mark schadevti
goeding in aanmerking kt
men. Wanneer meer mensi
door de toepassing van et
bepaald geneesmiddel vt
één producent sterven, ligti
bovengrens voor dat midi
op 200 miljoen gulden. Etl
ter, op de Duitse markt zij
ongeveer twintig merks
Factor VIII uit binnen-1
buitenland in de handel,H
totale slachtoffer-schaè
loosstelling kan zo tot g
tische waarden oplopen.
De hele Softenon-a
heeft destijds de Duitse va
zekeraars ruim 300 miljoa
gulden gekost. Die som ka
in het niet vallen bij wat:
deze affaire moet wordi
uitgekeerd.
Voor smartegeld bestaat»
Duitsland geen bovengrens
Sinds 1985 houden de ver»
keraars van de producenten
verenigd in de 'Pharmapl
200 miljoen mark voor 4
doel achter de hand. Hetisd
vraag of dat niet een ha
kleine pleister op een enos
wond zal blijken. Acht sekt
declaims zijn inmiddels inge
diend. Een gezamenlijk
commissie van de beide va
enigingen van hemofiliep
tiënten in Duitsland bereid:
enkele honderden volgen::
claims voor. Ook de zieken
fondsen willen zich melde
met schadeclaims, om dek®
ten van de aids-behandelirj
van hemofiliepatiënten i
verhalen.
Verzekeraars en produ
centen hebben vorige weel
de koppen bij elkaar i
ken. Zij willen aansturen!!
een constructie die lijkt!!
wat er na de Softenon-n-1
faire is gebeurd: een stié
ting met deelname van
Bondsrepubliek en de de
staten, die de schadeclaim
afhandelt.
Door Jan van de Ven
Draagmoeders zijn er in
soorten. Zij, die zich
voor geld beschikbaar
stellen; en zij, die uit ge
negenheid een ander
willen helpen. In de An
gelsaksische landen ma
ken wensmoeders ge
bruik van vrouwen, die
kinderen voor geld pro
duceren. Elkaar uit
liefde helpen bij het
krijgen van kinderen
komt in ons land voor.
Engelse en Amerikaanse
wensmoeders laten zich, an
ders gezegd, helpen door on
bekende vrouwen. Van de
vreemde vrouwen willen zij
graag elke informatie plus de
verzekering, dat zij er alles
aan zullen doen om een ge
zond kind te krijgen, voordat
de 'deal' wordt gesloten: Jij
krijgt voor mij een kind en ik
draag de kosten van de
zwangerschap. Gehaaide
draagmoeders weten er te
vens een aanzienlijke som als
beloning aan te koppelen.
Helemaal ongelijk hebben
ze niet bij het bedingen van
een som als beloning. Zelfs al
doen ze het om uit financiële
moeilijkheden te geraken,
dan nog is het risico van een
zwangerschap niet gering. Er
kunnen tijdens de dracht
complicaties zich voordoen.
De vrouw kan gedurende de
zwangerschap bedlegerig ra
ken, blijvend letsel oplopen
tijdens de geboorte. Hoe mi-
niem ook de kans, helemaal
uitgesloten is het risico niet.
Waarom zou je voor een
vreemde risico lopen? Het
zonder gevoelsband iets voor
iemand over hebben draait
daarom gemakkelijk uit op
een in geld uit te drukken te
genprestatie. De buitenwe
reld wordt echter alleen het
bestaan van de tegenpresta
tie gewaar en reageert daar
ongenuanceerd op. Een kind
voor geld? Schande. Zoals al
opgemerkt, de Engelse wet
gever reageerde met een ver
bod op een beloning voor het
'regelen' van een kind.
Hoe anders stellen Neder
landse vrouwen zich op. Zij -
het komt officieel ongeveer
vijf maal per jaar voor - zijn
ook bereid andere vrouwen
aan een kind te helpen, maar
hier komt die hulp voort uit
het bestaan van een gevoels
relatie. Alleen bekenden
worden geholpen: zusters,
vriendinnen, goede kennis
sen. En de gevoelsband voor
komt, dat men een tegen
waarde in geld voor ver
leende diensten vraagt. De
band is de tegenwaarde.
De Vereniging voor Fami
lie- en Jeugdrecht heeft geen
zicht op de Nederlandse
praktijk. Er valt bijvoorbeeld
geen antwoord te geven op de
vraag of zusters elkaar uit
sluitend met kunstmatige in
seminatie helpen of ook in
'natura'. Die vraag blijft om
het intieme karakter onge
steld.
Rechtsgedingen om 'leve
ring' van het kind blijven
hier uit, mogelijk - alwéér -
door het bestaan van een ge
voelsrelatie tussen wensmoe-
der en draagmoeder. Na de
geboorte kan het kind ge
ruisloos, na uitvoering van
een toch wel ingewikkelde
procedure, van het ene in het
andere gezin belanden. De
wensmoeder adopteert het en
krijgt daardoor het moeder
schap. Na adoptie is de na
tuurlijke moeder haar moe
derschap kwijt.
De praktijk van elkaar
helpen is ouder dan men zou
vermoeden. In onze van
oudsher agrarische samenle
ving kwam het wel vaker
voor, dat ouders kinderen
'overdeden' aan familie. Om
dat een echtpaar zelf al te
veel kinderen had, of omdat
een familielid zelf geen kin
deren kon krijgen. Redenen
van gezondheid, bedrijfsvoe
ring of erfenis waren er de
bet aan, dat het overdoen van
kinderen (ze bleven tenslotte
in de familieclan) op het
platteland door de eeuwen
heen heeft plaatsgevonden.
Draagmoederschap gaat nog
verder terug in de tijd: uit
het Oude Testament zijn er
al voorbeelden van aan te
halen.
Tegenwoordig kan men
echter niet om de Raad voor
de Kinderbescherming heen.
Deze instantie turft het aan
tal gevallen en constateert,
dat wensmoeders de draag
moeder met het zaad van
haar echtgenoten laten inse-
mineren. Wie de kinderbe
scherming buitensluit en er
van uitgaat, dat onderling al
les is te regelen, loopt bij ont
dekking kans voor de straf
rechter te moeten verschij
nen. Op verdonkeremanen
van burgerlijke staat heeft
de wetgever een forse straf
gesteld.
In de psychiatrie is men
niet weg van de Nederlandse
gewoonte om draagmoeders
onder familie en vrienden te
zoeken. En ook niet op ver
doezelen van werkelijke af
komst. Verdoezelen van af
komst ligt enigszins opgeslo
ten in het ondershands rege
len van nakomelingen. Psy
chiaters vinden echter, dat
kinderen recht hebben op de
wetenschap wie moeder en
vader zijn. Bij draagmoeder
schap in familiekring krijgt
het na verloop van tijd te ho
ren, dat tante eigenlijk moe
der is en moeder een tante.
Psychiater professor dr.
J.Sanders-Woudstra huldigt
het standpunt, dat geheimen
in een gezin uit den boze zijn.
Geheimen komen vroeg of
laat toch uit. En dan wordt
een kind geconfronteerd met
volwassenen, opvoeders, die
het over de essentie van het
bestaan wat op de mouw
hebben gespeld. Vertrouwen
raakt geschokt, omdat 1»
kind op vragen naar M
vermoedens met een klw
in het riet worden gestuuri
Wil een vrouw via
draagmoeder een kind tóf
gen, zo luidt de gangbare#
ning onder psychiaters,
kan zij het best in zee
met een volstrekt vree#
Bij openbaring van de waï
heid op een daartoe geeig®
tijdstip zal het kind dan#
de verwarring van 'tante;
mamma en mamma is tan»
te hoeven ondergaan.
volstrekt vreemde blijft
na het vertellen hoe de v®
in de steel steekt op afsta#
Gaat een kind toch op#
naar de natuurlijke moe®
de kans daarop hoeven
niet uit te sluiten, dan ka»
een nieuwe, ongi
relatie ontstaan,
ligt bij ervaring met -
sloten, goed gezinsleven
bevredigen van nieuw
righeid niet voor de hand
De werkgroep van de
eniging Familie- en
drecht, die zich in het on»
werp draagmoeders
verdiept, is er geen V0CT
der van, dat draagmoeder
kind contact met elkaar n
ben. De moeder had iw®
niet de intentie zelf m#
te zijn. Zij droeg het
voor een ander. Aanspr
Je»?
op een omgangsregeling
-ti
zij niet hebben of WL
Een mening die wordt
deeld door het Europese
dat op grond van de
rechtenconventie eer', v£;
ging van het gezinsi
voorstaat.
p£N HAAG (ANP) - Ongeveer f
werkloze jongeren met behoud v
meenten is regulier werk dat ande;
Het gaat dan om werk waarvoo
js (bezuinigingen), kortdurend en
voering van de eenmalige uitk
jjet bedrijfsleven werd uitbesteed
van het Instituut voor Sociaal
(IVA) in Tilburg, dat minister De i
(ierdag aan de beide Kamers heeft
Het is j uist de bedoeling om j ong
genheidsverruimende maatregel
lering aanvullende werkzaamhed
bedoeling in het Jeugdwerkgaran'
menteel ontwikkelt. De onderzoek
van 'additionaliteit' van de werkz
werkelijk moet worden afgedaan,
jen duidelijk verband tussen bezu
werklozen.
15<
UTRECHT (ANP) - D<
verwacht dat bij de Nee
de komende jaren zo'n
vervallen als gevolg var
gen van 150 miljoen guld
De bond verwijt de NS-<
'zonder slag of stoot' te hebb
over alsnog een openbare t
bestuurder W. Waleson done
Een NS-woordvoerder
wilde niet op de bewering van
de Vervoersbond ingaan, om
dat de chefs van diensten en
DEN HAAG (ANP) - Minister
De Koning (binnenlandse za
ken) acht het overbodig om
wettelijk vast te leggen dat
voor functies als minister en
staatssecretaris het Nederlan
derschap als vereiste geldt. De
bewindsman zei dit donderdag
in de Tweede Kamer tijdens
de behandeling van een wets
voorstel dat het mogelijk
maakt om vreemdelingen aan
te stellen in overheidsfuncties.
Met het intrekken van een
wet uit 1853 krijgen niet-Ne-
derlanders de mogelijkheid als
ambtenaar door het leven te
gaan. Uitzonderingen zijn de
magistratuur en andere func
ties op het gebied van recht
spraak, het militaire en poli-
tie-apparaat, de buitenlandse
dienst en vertrouwensfuncties
(zoals bij defensie en de PTT).
De nieuwe regeling, waar de
Kamer zich in kan vinden,
brengt met zich mee dat voor
vertrouwensfuncties (lande
lijk totaal 49.000) de wettelijke
cis van Nederlanderschap
moet worden vastgelegd.
WE HEBBEN de vervelende booc
noord: Europeanen zijn laffe en n
bij elke politieke crisis en laten Gr
fake klappen uitdeelt of zijn milita
wek doel te bereiken. We hoorde
Kissinger tijdens de Midden-Oos
barter na de Russische invasie in
Poolse aanval op de vrije vakbor
ran weer Reagan na de bombarde
We horen nog meer en steeds
be Europeanen blijven zeuren (o
blijven liggen (handel), ons bij uit
n'9 betalen voor hun eigen veiligl
sferen en geen rooie cent betale
9estationeerde Amerikaanse GI's
gie nog steken in ondankbare vc
ten?
Tot onze opluchting: de grote
"env gepeild door een prestigieu
Ken in Chicago, denkt niet in de
raanse respect voor de Westeurr
°e bereidheid van de Amerikanr
\A?pa van buitenaf bedreigd zou
tin een duidelijke kloof gesig
ogen van de Reagan-regering er
Kaanse publiek, zou het zo kunni
eer onder de indruk zijn van i
snn6 ln crisissituaties dan van he
Ponge moralisme van een regeri
europa is zich, na alle diepe nr
an ooit van bewust, dat het boi
hin uroPa de belangrijkste b
"'oeiende en aan beide kanten v
tini van democratie (onder ee
noL efensie' inclusief de atoomt
rto ilrn Reven grif toe dat de Ame
rpnh» e bebben gestoken dan
ie ?or9en maken over 'isolatio
m,v? e'te'iikheid nog altijd zo, d<
tpMifn rjiden in de straten van IV
e.W'l en krijgt, maar dat alle
D„ o-'ndustrie naar de ondergane
°nen handenwrijvend toekijker
ei rela,ie Europa en Amerik
'Ei irrÜ-, ls echter de moeite waa
Eur^P3, we love y°u' - royaal
epPeaan bekroop de laatste tiji
Qpvn^°?r de Russische wolven
de v aeff bet Amerikaanse
dat in heI!kKaan?e re9erin9 nog,
VI
dat in «k regering nog, i
komen genootschap de i
