UITBLAZEN
Sovjetvolk volgt Gorbatsjov niet
Schrille armoede nooit weggeweest
Drugstest niet
onbehoorlijk
Kinderen hebben altijd een moeder
I
even..L
Gevoelig
onderwerp
UITSLAG ZOR
DRAAGMOEDER
Dagbladcomm
DE STEM COMM
Lubbers op ving<
ACHTERGROND
pagina
INTELLECTUELEN STEUNEN PARTIJLEIDER IN VERNIEUWING
Het krijgen van een kindje wordt in
een enkel geval aan een ander
overgelaten. Moeder worden kan
via een draagmoeder. Enkele
juridische aspecten van deze
bijzondere manier van ouderschap
komen in vier opeenvolgende
afleveringen aan de orde.
rM-»AAL is een gevoelig
I onderwerp en het is
een hachelijkheid er
over te schrijven. Dat
woord hachelijkheid bij
voorbeeld, kom je nooit
ergens tegen. De woorden
boeken verklaren het niet
nader dus moet ik maar
aannemen dat het hetzelfde is
als 'een hachelijke zaak'.
Waarom ik dat dan niet ge
woon schreef? Omdat mijn oog
toevallig op 'hachelijkheid' viel
en omdat dit gebeurde terwijl
ik het Groene Boekje raad
pleegde en als het woord in het
Groene Boekje staat is het Ne
derlands en heeft het 't recht
gebruikt te worden.
Een hachelijkheid dus,
schrijven over taal. Vooral in.
de krant. Hoe je het ook in
richt, schrijven in de krant is al
tijd haastwerk. Er zijn lezers
die denken dat ik deze dage
lijkse column op m'n dooie ge
mak schrijf, een paar dagen van
tevoren; dat ik er altijd een
paar op voorraad heb liggen
zelfs. Maar zo gaat het met.
Wat ik vandaag schrijf staat
morgen in de krant en moet
daarom vanmiddag om drie
uur klaar zijn om gezet en in de
pagina gemonteerd te worden.
Want pagina 2 is een zoge
naamde dagpagina, hetgeen be
tekent dat zij door de dagploeg
al moet worden klaargemaakt
voor de persvorm, omdat de
avondploeg de handen meer
dan vol heeft aan de actuele pa
gina's.
Ik zit ook niet thuis te
schrijven, in het koele licht van
mijn op het noorden gelegen
werkkamer of in de inspire
rende omgeving van een bruine
kroeg, glas bier naast de bloc
note. Ik zit gewoon achter mijn
tekstverwerker op de redacüe,
waar het rond deze tijd van de
dag behoorlijk rumoerig kan
zijn. Ik drink koffie uit een
plastic beker. Naast me ligt het
Groene Boekje, opengeslagen
bij pagina 81, van blindenon
derwijs tot bloembol, omdat ik
even wilde nagaan of het mij
nog is toegestaan de voorkeur
te geven aan blocnote boven
bloknoot. Ik wilde zekerheid
omdat het hachelijk is op een
namiddag even een stukkie
over taal voor de krant te
schrijven.
WIMKOCK
Dat bleek wel weer uit een
reactie van een lezer op mijn
stukje over 'Misspelde woor
den' (U/3). Hij had me in een
andere column - 'Koude kle
ren' (12/3) - betrapt op een
veel voorkomende taalfout, na
melijk het gehutsel met 'hun' en
'hen', de derde en vierde naam
val, het meewerkend en lijdend
voorwerp. Ik had geschreven:
dat voor hetzelfde
geld hén die ramp had kunnen
overkomen." Dat moest dus
'hun' zijn. Derde naamval. Om
mij te troosten vermeldde hij
dat hij 'een andere Wim Kok'
op de tv (11/3) had betrapt op
precies dezelfde fout.
Voor degenen die het ook
niet altijd zo precies weten geef
ik het handige voorbeeld door
dat deze kritische lezer mij ver
schafte: 'Wij kwamen onze bu
ren tegen, wij hadden hen (lij
dend voorwerp, vierde naam
val) al in de verte zien aanko
men. Ik vroeg hun (meewer-
kend voorwerp, derde naamval)
of zij enz.'
Een ander wijst mij er in
een overigens vriendelijke brief 1
op dat, in tegenstelling tot wat
ik beweerde in 'Misspelde
woorden', ook in het Neder-
lands het woordje 'man' de
dubbele betekenis van man én
mens heeft. En inderdaad geeft
de Van Dale als eerste verkla- 5
ring van het woord man: 'mens,
zonder onderscheid van ge- E
slacht'.
Het is overigens maar de
vraag of je hieraan de conclusie 1
mag verbinden dat woorden als 5
'bemannen' en 'mankracht' niet
discriminerend tegenover vrou-
wen zijn. Waarom bleef de man
gewoon mens en werd er alleen
voor de mens van het vrouwe-
üjke geslacht een ander woord
gezocht? Was dat om de exclu-
siviteit van de vrouw te bena-
drukken of om onderscheid aan
te brengen ter bevestiging van
de (veronderstelde) superiori- H
teit van de man?
Tot slot nog het rijtje woor- s
den, waarmee sommigen op
zak lopen om anderen in een E
spellingsval te laten lopen. Een
lezer stuurde me het hjstje toe
en ik heb even geaarzeld of ik
het hier zou gebruiken. Ik be- 3
derf er allicht iemands spelletje
mee, maar lang niet iedereen
leest deze regels. Er blijven dus
genoeg potentiële slachtoffers
over. Dit zijn de elf woorden
waarmee zelfs mensen die hun E
moedertaal redelijk beheersen,
zoveel fouten maken:
Staatsiebezoek, eczeem, weids,
impresario, nochtans, distantië- E
ren, rijstebrij, pyjama^ comité, S
standaardiseren en kangoeroe.
Nu u ze ziet staan niet den-
ken: die zou ik nooit fout heb-
ben geschreven. Ik heb de S
woorden hier op de krant ge- S
dicteerd aan collega's, allen er-
varen taalgebruikers. Het we- E
melde van de fouten. De beste
van de klas maakte er twee. De
kampioen, een van de veelbelo- E
vende angry young men hier, uit
wiens pen doorgaans een goed
verhaal vloeit, ging maar üefst
zes keer in de fout. Dat vond E
hij niet leuk en dat is het ook
niet. Foutloos omgaan met de
taal, ook al is het dagelijks 1
werk, is niet zo gemakkelijk als E
al die mopperaars in ingezon-
den brieven en aan bittertafels,
schijnen te denken als ze weer E
van leer trekken tegen de slor-
digheid, de luiheid, de taalver- E
krachting door de media en 5
niet te vergeten het lamentabele E
taalonderwijs 'van tegenwoor- E
dig'.
Een ding is zeker: schrijven E
over taal of daaraan verwante
onderwerpen levert altijd reac- 3
ties op van lezers. Het onder- E
werp leeft dus en niet alleen in =j
kringen van klagende kritikas-
ters.
Illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllli:
ML
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
24,20 per maand; 69,75 per kwartaal of 271,00 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje® 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
DONDERDAG 19 MAART 1987
T5
Door Elfie Siegl
MICHAIL Gorbatsjov is
nu twee jaar als secreta
ris-generaal van de
Communistische Partij
de machtigste man van
de Sovjet-Unie. Onder
zijn bewind is er in het
land heel wat veran
derd, maar de gemid
delde Sovjetburger is
daar helemaal niet zo
van ondersteboven.
Het meest in het oog sprin
gend is natuurlijk de veld
tocht tegen de alcohol die nu
ruim anderhalf jaar aan de
gang is. Het is de bevolking
uiteraard opgevallen dat de
sterke drank voor een groot
deel uit de winkels verdwe
nen is en voorzover er nog
wel flessen alcohol over de
toonbank gaan zijn ze peper
duur geworden.
Ten gevolge van het ont
stane hiaat in de wodka
voorziening konden welis
waar in menig gezin de fami
liebanden weer wat nauwer
worden aangehaald, maar de
wodka-schaarste is voor veel
Sovjetburgers toch ook een
bron van verdriet en erger
nis, zodat Gorbatsjov al spot
tend de secretaris-mineraal
wordt genoemd.
Bovendien heeft de strijd
tegen de alcohol weer andere,
deels zelfs zeer ernstige pro
blemen met zich meege
bracht Het gebruik van
drugs bijvoorbeeld is onder
de jeugd schrikbarend toege
nomen en de echte alcoholici
grijpen nu sneller dan vroe
ger naar een surrogaat-bor
rel, bijvoorbeeld eigenge-
stookte foezel of eau de co
logne. Het veel alcohol hou
dende reukwater is inmid
dels door de autoriteiten al
uit de handel genomen.
Sinds Gorbatsjov zijn anti-
alcohol-campagne startte
zijn er tweehonderd mensen
gestorven als gevolg van het
drinken van 'samogon', zoals
de eigenstook in het Russisch
heet Tegelijkertijd werden
er negentig gevallen van
massale alcohol-vergiftiging
geregistreerd, doorgaans tij
dens feestjes waar de snel
slinkende voorraad echte
wodka werd aangevuld met
'samogon'. In totaal werden
twintigduizend illegale alco
hol-stokers gearresteerd en
negenhonderdduizend destil
latie-apparaten in beslag ge
nomen.
Deze onthutsende cijfers
werden kortgeleden door de
Sovjetrussische minister van
Binnenlandse Zaken Alexan
der Vlassov aan het rege
ringsblad Izvestija verstrekt
De bewindsman wees daarbij
nog op een ander gevaar: ter
wijl vroeger bijna alle 'samo
gon' op het platteland werd
gestookt verplaatst dit euvel
zich nu naar de grote steden.
Het alcoholprobleem is onder
Gorbatsjov dus nog geens
zins opgelost Eerder het te
gendeel is waar: omdat alco
hol nu vooral in een illegaal
circuit wordt betrokken heeft
de overheid er ook beduidend
minder greep op gekregen.
Gorbatsjov probeert zeer
intensief het volk voor zijn
hervormingen te winnen en
de ondersteuning van de 'pe-
restroika', de ombouw, begint
voor elke Sovjetburger daar
waar hij meer en efficiënter
moet gaan werken. In het
Brezj nev-tij dperk gold de
zegswijze: „De bazen doen
alsof ze ons betalen en wij
doen alsof we werken." Daar
heeft Gorbatsjov een einde
aan gemaakt Alleen wie ver
antwoord en kwalitatief goed
werk levert wordt ook dieno
vereenkomstig beloond. Het
vroeger formalistische pre
miestelsel is nu op een realis
tische leest geschoeid.
Doch waar in het kader
van de democratisering van
Gromyko en Gorbatsjov, uiteenlopende meningen
de economie en de maat
schappij van elke Sovjetbur
ger een grotere inzet wordt
verwacht zijn tot op heden in
elk geval een grotere wel
vaart en verbetering van de
levenskwaliteit uitgebleven.
Men moet meer presteren
voor de gemeenschap, maar
zichzelf kan men niets meer
veroorloven omdat er in de
winkels niets meer te koop is
en omdat de schaarste uit het
Brezj nev-tij dperk - bijvoor
beeld met betrekking tot wo
ningen en privé-auto's - nog
steeds niet is verdwenen. En
daarom ontbreekt het de
man op de straat aan enige
motivatie om er voor de her
vormingen van Gorbatsjov
een schepje op te doen.
Dat meer rechten en meer
mondigheid ook meer bereid
heid tot risico's, meer moed
en meer plichten met zich
mee brengen moeten de Sov
jetburgers over het algemeen
nog leren of door schade en
schande ervaren. Niet alleen
de partij en de staat, maar
ook de jeugdbond en de vak
bond hebben in het verleden
de Sovjetburgers alle beslis
singen uit handen genomen
en hen daardoor in veel op
zichten in de ontwikkeling
van hun talenten en moge
lijkheden gehinderd. Men
was gewend op aanwijzing
van hogerhand iets te doen of
iets te laten en 'hogerhand'
dan de schuld te geven wan
neer het aan de basis fout
liep.
Ook de 'perestroika' is per
slot van rekening door 'ho
gerhand' verordonneerd en
nu moet men opeens aan de
basis actief worden en de
verantwoordelijkheid op zich
nemen. Menigeen schrikt
daarvoor terug.
Onder de vele tegenstan
ders van Gorbatsjovs her
vormingen bevinden zich
dan ook met name zwarthan
delaars, parasieten en luilak
ken die tijdens het bewind
van Brezj nev een goed le
ventje konden leiden. Doch
niet zelden verzetten ook op
rechte lieden zich tegen de
'perestroika', omdat, zoals de
nieuwe directeur van het In
stituut voor marxisme-leni-
nisme, Georgij Smirnov, het
onlangs formuleerde, zij nog
leven 'in de gevangenis van
verouderde ideeën' en uit
gaan van het beginsel: er be
hoeft niets veranderd te wor
den, want je weet niet of het
daarna inderdaad ook wer
kelijk beter wordt
Het door Gorbatsjov zo
vaak bezworen Sovjet-volk
begint apathisch te worden
en er ontstaat zelfs zoiets als
een antipathie ten opzichte
van de huidige leiding in het
Kremlin.
In Moskou zijn velen te
leurgesteld in de nieuwe
plaatselijke partijleider Bo-
ris Jeltsin omdat er in verge
lijking met een paar jaar ge
leden in de stad nauwelijks
iets is verbeterd. Eerder het
tegendeel is geschied: con
flicten die vroeger werden
verdoezeld zijn nu tot uitbar
sting gekomen. Groepen jon
geren die relletjes schoppen,
demonstrerende joden die
willen emigreren, het optre
den van de KGB tegen bui
tenlandse journalisten, dat
zijn slechts enkele punten die
door de tegenstanders van de
democratisering als bewijs
tegen het nut en de juistheij
van Gorbatsjovs politie,
naar voren worden gebracht
De talrijke hervorming,,
op bestuurlijk gebied hebh»
veel onzekerheid veroorzaa)
en de openlijke en vas,
scherpe kritiek in de massa,
media op maatschappelijk
misstanden gaat de oude:,
partij kaders, president Ar,
drej Gromyko voorop, al hul
veel te ver.
Het tot nu toe wel me«<
ingrijpende hervorming!,
plan van Michail Gorbatsjov
de herziening van het kite.
stelsel, stuit bij de nog steed,
machtige Sovjet-elite, de no.
menklatoera, evenzeer
felle weerstand als de
plande sluiting van de 1
kouse elite-scholen. Beid)
hervormingen bedreigen
nomenklatoera in haar ove
het algemeen parasitaire be
staan. Tot nu toe bleven d,
leidinggevende kaders
hun stoel zitten tot ze overlé
den of ze werden, als ze hetsl
te bont maakten, door het ho-
gere kader afgezet; in de t»
komst zal echter waarschijn,
lijk de druk van de basij
doorslaggevend worden:
leden van de nomenklatoeti
kunnen dan immers word#
weggestemd.
Wat Gorbatsjov als s
rest bestaat uit intellectuele,
en kunstenaars. Zij staan
grotendeels achter de enen
gieke partijleider omdat
hopen van hem meer ruimte
te zullen krijgen en de eerste
resultaten op dit punt zijnin.
derdaad verheugend. De pen
is agressiever en actueler ge
worden; radio, televisie et
film hebben eindelijk ietsin.
teressants te bieden; wat ge.
drukt wordt wordt nu ooi
door de mensen gelezen en de
schilders durven avantgai-
distischeschilderijen te expo-
seren. Kunstenaars, sc
vers en mensen van de we-
tenschap staan over het alge
meen inderdaad achter Got.
batsjovs nieuwe koers. Doch
zij vormen een kleine min.
derheid.
Door Jan Bouwman»
Ongeveer vijf procent
van het Nederlandse
volk-dat zijn zo'n
700.000 volwassenen én
kinderen-is anno 1987
niet zomaar arm, maar
allerarmst. Ze zijn dat
niet opnieuw geworden
als gevolg van de talloze
bezuinigingen van over
heidswege, nee, ze zijn
dat al generaties lang,
van vader op zoon, van
moeder op dochter.
Deze groep allerarmsten is
niet alleen maatschappelijk
bijna onzichtbaar, de maat
schappij blijkt van hoog tot
laag ook geen benul te heb
ben om wat voor armoede het
gaat De maatschappij blinkt
slechts uit in vooroordelen
ten opzichte van deze groep.
Maar ook verantwoordelijke
politici en overheidsdienaren
weten niet waarover ze pra
ten, als ze het hebben over de
echte minimuminkomens.
Want gebrek aap inkomen is
maar één onderdeeltje van
het mechanisme dat deze
groep van generatie op gene
ratie aan de absolute rand
van het bestaan vastgena
geld houdt
Dit is de kern van het rap
port 'Armoede is niet terug:
ze is nooit weggeweest'. Dit
rapport over de inkomenssi
tuatie van de armste gezin
nen in Nederland is gemaakt
door de 'Beweging ATD-
Vierde Wereld Nedrland'.
Het gebeurde op verzoek van
het ministerie van WVC. Het
rapport is deze week gepre
senteerd.
De ATD-Vierde Wereldbe
weging ontstond in 1957 in
Frankrijk en werkt intussen
in 17 landen. Doel ervan is de
allerarmsten te helpen be
vrijden uit hun uitzichtloze
situatie door die situatie van
binnenuit te leren kennen,
door te leven zoals zij moeten
leven en zo samen een uitweg
zien te vinden. De beweging
heeft onder meer eencentrum
in Breda en in Heerlen; in
Nijmegen is een steungroep
actief.
Het rapport geeft onder
meer voorbeelden van het
feit dat arm zijn in onze
maatschappij heel duur is.
De extra tol van hun krotwo
ning is bijvoorbeeld, dat ze
meer moeten stoken. Goed
kopere grootwinkelbedrijven
hebben vaak geen kleine ver
pakkingen, maar grote ver
pakkingen-op zich goedko
per-gaan de portemonnee
simpelweg te boven. Een ge
zin kookt in de zomer op een
kampeergasstelletje met
kleine wegwerptankjes. Ge
vraagd waarom niet een
grote butagasfles wordt ge
nomen die toch Veel voorde
liger is, luidt het antwoord
dat het geld voor de eerste
aanschaf van die fles niet
kan worden opgebracht
Er zijn gezinnen in Neder
land, bij wie de maandelijkse
uitkering elke maand weer
na de eerste week finaal op is
door aflossing van schulden
en andere problemen. Met
scharrelen komt dan elke dag
een bedragje binnen waar
van men net niet dood gaat
Op korte termijn zijn de
volgende maatregelen vol
gens het rapport n
Hoogst urgent is een verho-
ging van de immmumuitb-
ringen van alleenstaandenel
vooral gezinnen met ƒ3
per maand. Verder moet
regeling worden getroffer,
dat betaling van woonlasten
en gezondheidszorgkostento!
een bepaald niveau zijn
garandeerd. Kinderbijslag
moet worden gekoppeld
het gezinsinkomen. De uitke-
ringen moeten voor vaste
termijnen worden verstrekt
Voor de langere termijn
zijn fundamentelere maatre-
gelen nodig. ATD-Vierdi
Wereld pleit voor de op:
ting van centra in Nederland
die de allerarmste bevol
kingslaag begeleiden bij zeil-
bevrijding naar een beter ba-
staan.
Door Cees Manders
SHELL gaat bekijken of
sollicitanten op het ge
bruik van drugs kunnen
worden gecontroleerd.
De Centrale Medische
Dienst van Shell stuurt
binnenkort algemene
richtlijnen daartoe naar
alle werkmaatschap
pijen in de hele wereld.
De bedoeling is dat dan zal
worden bekeken of die alge
mene richtlijnen overeen
komstig de lokale wetten in
nationale richtlijnen kunnen
worden omgezet
De juristen van de Neder
landse werkmaatschappijen
van de Shell moeten nog uit
zoeken of die drugstest hier
kan, of de Shell dan bijvoor
beeld niet de privacy van de
sollicitant schendt, en of zij
geen misbruik maakt van de
machtspositie die het bedrijf
ten opzichte van de sollici
tant inneemt
De Shell doet het voorko
men alsof de drugstest on
vermijdelijk is geworden.
Sommige posities in het be
drijf zijn volgens de Shell te
gevoelig om aan personen die
ernaar solliciteren geen bij
zondere eisente stellen. Ge
noemd worden piloten en
chauffeurs, die bij hun werk
zaamheden het lot van veel
mensen in handen hebben.
De Shell 'speelt open kaart
met de sollicitanten en zegt
hen vantevoren dat er bij de
medische keuring ook op het
gebruik van drugs zal wor
den gelet De sollicitant is
vervolgens geheel vrij zich
alsnog terug te trekken.
Daarom is er op de Shell
juridisch niets aan te mer-
ken. Anders zou het zijn als
de sollicitant niets zou wor
den verteld en als de be
drijfsarts de drugstest stie-
kum 'even' mee zou nemen
bij het urineonderzoek. Dan
zou de Shell op zijn minst on
behoorlijk handelen, mis
bruik maken van het me
disch onderzoek. Voor een
arts als een bedrijfsarts zou
het dan ook moeilijk zijn er
aan mee te werken.
Een woordvoerder van de
Shell: „De voorkennis van de
sollicitant is hier van wezen
lijk belang. Er gebeurt niets
met hem zonder dat hij op de
hoogte is. En het resultaat
van het urinetestje behoort
tot het medisch geheim, dat
alleen met zijn instemming
in de uitslag van het gehele
onderzeok zal worden be
trokken. Maar het spreekt
vanzelf dat als hij weigert,
het medisch onderzoek niet
kan worden afgesloten en de
sollicitatieprocedure niet kan
worden voortgezet."
Gaat de sollicitant dus ak
koord met de speciale drugs
test, dan is er geen sprake
van een inbreuk op zijn per
soonlijke levenssfeer, zijn
privacy. Want je privacy ein
digt waar je'de deur open zet.
Je zou ook kunnen redene
ren dat een sollicitant vol
strekt niet in de positie is om
zich te verzetten tegen een
voorwaarde die zijn aspi
rantwerkgever hem oplegt,
zoals in dit geval de drugs
test. De Shell zou daarom wel
eens misbruik kunnen ma
ken van de omstandigheden,
van haar 'superieure' positie
ten opzichte van de "weerloze'
sollicitant en zodoende onbe
hoorlijk handelen.
„Maar de sollicitant neemt
helemaal geen zwakkere po
sitie in", roept de Shell-
woordvoerder uit „Hij is
juist sterk, want wij hebben
hem nodig. Het bedrijf roept
niet voor niets sollicitanten
op. Zo zien wij althans de po
sitie van de sollicitant".
De drugstest is in ons land
vrij uniek. De KLM, die toch
ook met piloten en andere
personen op gevoelige posten
werkt, bemoeit zich volstrekt
niet met eventueel alcohol
en/ of drugsgebruik van I
(aspirant) werknemers.
„We doen het niet, we heb
ben het nooit gedaan, en w
zijn niet van plan het tt
doen", zegt een KLM-woord-
voerder over de voorgeno
men drugs- en alcoholcon
trole bij de Shell.
Maar de woordvoerder
moet toegeven dat de KLM
wel in een ander en beter
schuitje zit dan de Shell. Ce
piloten die bij de KLM ko
men solliciteren zijn al ji
renlang zorgvuldig medisr
begeleid en gecontroleerd op
de Rijksluchtvaartschool
Leerling vliegers die ver
slaafd zijn aan alcohol cl
drugs krijgen eenvoudigwf
het vliegbrevet niet. Dat is op
die school praktisch niet mo
gelijk.
Door Jan tun de Ven
Kinderen hebben een
moeder. Een vader is
niet noodzakelijk, maar
volgens de wet hebben
kinderen altijd een moe
der. Zo is dat in Neder
land en ook in het bui
tenland geregeld. De re
gel bestaat voor het pas
geboren kind. Het mag
niet voorkomen, dat een
boreling alleen op de
wereld staat.
De volgende voor ons logi
sche stap: de vrouw uit wie
het kind ter wereld komt is
voor het recht de moeder. Zij
kan maar op een manier het
moederschap kwijtraken. Als
een andere vrouw het kind
adopteert, is de natuurlijke
moeder het moederschap
kwijt
Bescherming van het pas
geboren kind heeft gevolgen
voor de vrouw, die voor een
andere vrouw een kind wil
krijgen. Zij die baart, is voor
de wet de moeder van de ba
by. Een werkgroep van de
Vereniging voor Familie- en
Jeugdrecht heeft in het kader
van nieuwe mogelijkheden
om ouder te worden gestu
deerd op wijziging van het
uitgangspunt ten gunste van
de vrouw, maar zij vindt uit
eindelijk de rechten van de
baby het sterkst
Mogelijk is bijvoorbeeld
een wettelijk onderscheid te
maken tussen juridisch moe
derschap en biologisch moe
derschap. De zwangere
vrouw kan immers rondlo
pen met een embryo van an
dere mensen. Dankzij de
techniek is het mogelijk ge
worden buiten het lichaam
een eitje te bevruchten en in
elke baarmoeder in te plan
ten. Onderscheid in moeder
schap zou ook bij kunstma
tige inseminatie klaarheid
brengen in de bedoeling van
degenen, die ouderschap na
streven.
Wettelijke regeling van af
spraken tussen draagmoeder
en wensmoeder maken ech
ter tevens een einde aan de
bescherming van het ongebo
ren leven. De werkgroep van
Familie- en Jeugdrecht die
haar bevindingen in een rap
port heeft neergelegd, acht
verandering van het uit
gangspunt 'de boreling heeft
een moeder' een onverant
woorde stap voor het kind in
wording.
Denkbaar blijft dat be
voordeling van vrouwen die
een kind willen krijgen, lei
den tot achterstelling van de
belangen van het kind. Een
min of meer automatisch ge
volg, omdat bij geschillen
eerst een beoordeling wordt
gevraagd van de argumenten
van beide dames. De zwij
gende partij, het onmondige
kind, dreigt in het conflict op
de achtergrond te raken.
Conflicten zijn in gradaties
denkbaar. Een draagmoeder
wil bijvoorbeeld het kind niet
afstaan aan de wensmoeder,
zoals in het geval van de
Amerikaanse dames Mary en
Elisabeth. Zouden in ons land
twee soorten moederschap
bestaan dan ontstaat er bij
een geschil een onsmakelijk
gevecht, waarbij op een ge
geven moment iedereen de
rechten van het kind vergeet
Een ander voorbeeld, de
wensmoeder weigert het
kind. De draagmoeder heeft
haar best gedaan een gezond
kind ter wereld te brengen -
zij rookte niet, dronk niet,
gebruikte geen verslavende
middelen, liep elke dag in de
gezonde lucht -,maar toch
kwam er een geestelijk of li
chamelijk gehandicapt kind.
De wensmoeder, hevig te
leurgesteld in het produkt,
vertelt de draagmoeder van
moederschap af te willen
zien. Zij had een gezonde,
wolk van een baby voor ogen
toen zij haar bestelling deed.
De draagmoeder op haar
beurt wil het kind niet, om
dat zij nimmer de intentie
had moeder of nogmaals
moeder te worden. Waar
blijft het kind dan als het
recht twee soorten moeder
schap kent?
Tot zover zijn slechts ge
vallen aan de orde gekomen,
die een ongecontroleerde
zwangerschap veronderstel
len. Techniek maakt het mo
gelijk ook wetenschappelijk
•verantwoorde' zwanger
schap te laten ontstaan. Een
vrouw wordt niet zonder
meer met donorzaad (van de
wensvader) geinsemineerd,
maar zaad en draagmoeder
zijn eerst onderwerp van
diepgaand onderzoek om het
ontstaan van een gezonde
baby bij benadering te ga
randeren.
Of, eicel en zaad worden
buiten het lichaam (reageer
buisbevruchting) aan een
grondig onderzoek onder
worpen om afwijkingen op te
sporen. Embryo's met afwij
king verdwijnen vervolgens
in de afvalbak en goedge
keurd materiaal wordt geïm
planteerd. Een wolk van een
baby kan tegenwoordig me
disch theoretisch op bestel
ling worden geleverd.
Een dergelijke praktijk,
weliswaar nog niet aan de
orde maar toch mogelijk,
rechtvaardigt de vraag:
Waar zijn we mee bezig? Het
krijgen van kinderen is dan
niet meer een gevoelsaange-
legenheid, maar voor een mi
niem deel - bij kunstmatige
constructies - een zakelijk'
afwerking van nagesla
Voor zakelijk verkrijgen
kinderen staat de Verenig®"
voor Familie- en Jeugdrec!»
niet open en vermoed word'
dat het gros van de samenle
ving er ook niet voor is k
vinden. Onze wetgever heen
zich nog niet over het onder
werp uitgesproken. In
huidige coalitie maakt 'clean
fokken' echter weinig kans.
De vereniging komt tot d'
slotsom, dat moeder worde»
geen recht is. Krijgt een
vrouw een kind dan is
meegenomen. De meesje
vrouwen kunnen nog steeds
langs natuurlijke weg W*-
der worden. Ontbeert zij 1*'
vermogen moeder te worden
dan is dat nog geen reden
omwille van de uitzonderini
via wetgeving twee soorten
moederschap (natuurlijk en
juridisch) mogelijk te maken-
Het recht van een
een moeder stopt bij de
tuurlijke moeder. Bij ae
vrouw, die gedurende neg®
maanden een band met
nakomeling heeft opge
bouwd. Steeds meer raakt
wetenschap ervan overtuig»-
dat het verblijf van het kin»
in de moederbuik een vervoH
krijgt na de geboorte. -
en kind hebben een band,
verder wordt
Verstoring van dat -
wicht heeft nog onverrnoj-»
gevolgen voor de ontwikke
ling van het kind.
nNDERDAG 19 MAART 198
VOLKSKRANT: Per saldo heeft de i
verloren ten opzichte van de gezame:
kerzijde. Vorig jaar bleven de regerini
tels gelijk en konden zij daarin een
„ing zien van de koers. Daarin is nu
de meerderheid is nog flinterdun, zo
in een commentaar op de uitslag van
verkiezingen. Dezelfde koers - wat si
rijker gevolgd - komt meer in de zoni
net en regeringspartijen hebben er ee
PvdA
Door Pieter-Jan Dekt
BREDA - Sinds de enorme
winning van de PvdA in 1977
bij verkiezingen keer op keer
partijen verder leeggezogen.
Totdat er bij de kamerverkiezii
aar ter linkerzijde van de PvdA
was overgebleven. Zo verdween d<
en werden PSP en PPR piepkleine
De statenverkiezingen van bij af.
eisteren lijken een keerpunt in
te luiden. De PvdA heeft nogal
wat CDA- en WD-kiezers
naar zich toegetrokken, maar
heeft tegelijkertijd fors verlo
ren aan de kleine linkse par
tijen. Het resultaat is voor de
PvdA per saldo licht negatief.
Aan de rechterkant is een
soortgelijk beeld ontstaan, zij
het minder spectaculair dan
bij links. Het CDA heeft wat
gewonnen van de WD, maar
is tegelijkertijd nogal wat
stemmen kwijtgeraakt aan de
kleine rechtse partijen. Ook
die hadden vanaf 1977 hun
aanhang langzaam maar ze
ker richting CDA zien ver
dwijnen.
Kortom, de groten werden
gisteren kleiner en de kleintjes
weer groter.
De VVD is hoe je het ook be
kijkt de grootste verliezer. De
liberalen moesten vergeleken
met de kamerverkiezingen
van mei vorig jaar opnieuw
terug en dat is in de provincies
extra hard aangekomen.
Wat overigens opvalt is dat
de WD in vrijwel alle provin
cies op dezelfde lijn zit. Er is
wat het verlies betreft weinig
onderscheid te maken tussen
de zuidelijke provincies en de
rest vari'het land.
Het verlies van de WD
komt niet als een echte verras
sing: de opinipeilers hadden
het allemaal voorspeld. Toch
is het interressant om te zien
aan welke partijen de libera
len kiezers hebben verloren.
Dat veel WD-kiezers bij het
CDA politiek onderdak heb
ben gezocht - en gevonden -
lag in de lijn van de verwach
ting. Opvallend is het groot
aantal WD-kiezers dat deze
keer de stap naar D66 heeft
gewaagd, ondanks de 'koers
wijziging' die WD-fractielei-
der Voorhoeve aan de voor
avond van de verkiezingen
wereldkundig maakte.
De WD is, zo lijkt het, terug
derzoel
al uitw
nadruk
elector:
WD i
uitgepi
laat d<
trum/1
Het
forse v
geven,
van d<
jaar w
aan v
Rechts
vincies
hebber
ten da
tehour
Bij
van m
liefst 1
aanha
Volger
hebbel
ten gis
cent v
De jui
CDA-
vaste
het ni
moet
den af
Wa:
'Lubt*
jaar d
langri
ander
dwijn
CDA-
wordr
het
het c
menig
speelc
Het
deze
buiter
er voi
in Br
wat
moest
ten oi
rug. I
verlor
van r
partij
HET NEDERLANDSE politieke landscha
krachten van regen en wind een flinke
verwacht geteisterd door een lichte ae
een saaie en lusteloze statenverkiezin
kon zich zich niet verwarmen aan con
onderwerpen en bleef helaas in groten
busuitslag in meerdere opzichten op ee
Belopen voor de regeringscoalitie van C
De tik die de kiezers gisteren hebber
van de coalitie moet vooral bij premier 1
men. Op de van hem bekende slagvaar
leren duidelijk te maken waarom hij rr
moeten zijn, maar dat was duidelijk ee
zingscampagne straalde Lubbers de ze
ooegzaamheid uit van de man die op
maakte hij zelfs de indruk reeds te drorr
De verkiezingsuitslag heeft hem eet
wekt. Hij krijgt hoe dan ook binnen zijn
lastiger WD die na het echec van gis
moeten profileren dan de laatste tijd h<
dit niet dan zal deze partij verder ve
|wee grote blokken in het politieke kre
Bovendien krijgt Lubbers te maken me
mende Eerste Kamer, waar zijn coalitie
kenen en haar politieke bestaan afhar
befaamde Staphorster-variant, een sta?
De speelruimte van Lubbers bij de
boe dan ook beperkt. Het doorjassen v
Pen kan hij in de rest van de kabine
daarmee is de kwaliteit van de democr,
Lubbers de stembusuitslag moeilijk
opvatten. De kiezer heeft geen waarc
Slechte en rommelige start van Lubber:
kabinet dit signaal laat doorklinken in
rende tempo van bezuiningen in mate
zal verlagen.
De PvdA, sinds gisteren weer de gr<
zien van de rampzalige vorige Statenv
hoekt en heeft zich sinds de Kamerver!
gehandhaafd. De socialisten hebben c
jmg voorspelbaar verloren aan Klein L
sche gelederen niet al te lang zal word
eebuut van Wim Kok mag als rede
schouwd. Zonder de adem van de kie
nu bezig gaan houden met de koers
vormen tot een redelijk regeringsalterr
De traditioneel weinig aantrekkelijk
ditmaal qua opkomst een bede
uidelijk is dat de provinciale politiek
spreekt. Politiek Den Haag moet met c
an de uitslag uitsluitend hanteren al:
an de politieke verhoudingen in Nede
