de Stem
IMPACT DISC
ITIEF
AN ACTIEF
KLEIN COMFORTABEL MOLENHUISJE OP THOLEN
ZEEUWSE BUNKER VERBOUWD TOT WONING
BADKAMER
tegeli
11 Brugstraat 4
- Tel. 224844
»ser
ïdaal
'T BOUWHUIS
c.v.-radiare
c.v.-ketels
vloerverwarn
gashaarden
gevelkache
houtkachell
Eiken biel^
Eiken Hou]
ENERGIEKE
monteurs]
Diverse gebrij
bestratingsn
Droogtromn
Het dorpje Poortvliet ligt op het eiland Tholen net
in de provincie Zeeland. Een klein landelijk dorpje
waar de wind met striemende hand regeert.
Midden in het dorp staat een grote
geelgepleisterde korenmolen in prima conditie. De
Korenaar is zijn naam. De molenaar, Han
Christiaansen, is een gepensioneerde
spoorwegambtenaar.
Electrisch fori
Kom eensj
kijken
In het westelijk deel van Zeeuwsch-Vlaanderen ter
hoogte van het dorpje Nieuwvliet ligt een bunker.
Niets bijzonders, want de Duitsers hebben in deze
streek wel meer gewapend beton achtergelaten.
Met deze voormalige manschappen-bunker is
echter wel iets ongewoons aan de hand. Hij doet
namelijk dienst als woning. Adelbert en Jaqueline
van de Wijher, van origine Amsterdammers,
verruilden de betonnen hoofdstad voor een stuk
beton in het wijdse Zeeuwsvlaamse landschap.
„We hebben er nog geen moment spijt van gehad,
want het is een zeer comfortabele woning",
vertellen de enthousiaste bewoners.
INICS - HITACHI - AMSTRAD
|ten afm.
anti blank
1-3285.
hlen bin-
het boven-
I684-3285.
(voetbal,
nz.) 10,-
om plan-
en, 10,-.
VRIJDAG 27 FEBRUAR11987
I
'Leven van wat de natuur ons geeft'
699,-. Van
Inekenstr./
sda.
bipstuk
01650-
naval een
épauletten,
aasfornuis.
bovenma-
Llzaak,
rum Breda.
ËN, grijs/
"id gebr., pr.
>871932.
Immelmarkt-
01608-
luur.
uw nieuwe
vindt u bij:
Koel em el 14
Breda
Tel. 076-811474
NWE. betond
50 x 50 cm, dik 6
2,50 p.st. Tel. oil
7459.
OPDEK binnendeur'
nieuw 25,-, tel. 01|
3285.
Brandend te zien. Allej
voor verwarmen tegei
lage prijzen.
balken, barbladen,
schuttingplanken v.i
grinttegels 3,75, sh
kers 0,25 e.d. BsJ
gen 26a, Terheydi
01693-2188/1267.
Schouwbalken, bart
tafels enz.
Meirstr.79, Oud-Gas^
01651-1201.
EIKEN kast
125,- i.z.g.st.!
tel. O76-22009q
ELEKTRISCHE
zaag 400,-,
654179.
HOEKBANKSTEL
salontafel, eix»
076-654179.
KINDERWAGEN
rotan, d.bruin,
01653-3761.
KOLENHAARD
Eiken kinderled.
Divan 40,-- c|ilJ
150,-.
eetk.stoelen J
f 35.-.TeLOieSO^
KTV Philips 66 crn.
sen, 200,- Te'
26332.
Th.L. van Soerland.l
straat 30, Breda.
076-611750-6504j7|
DOOS mooie boekej
alles wat, samen 3
01620-59382.
Marijnen. r.v.s. troL
rev. Nu 599,-. VanJ
Nwe. Ginnekenstrf
sage 1-3, Breda.
EETHOEK bruin
chroom, rookglazenl
Tel. 076-658719 na|
uur.
Ruim tien jaar geleden
kocht Han Christiaansen
De Korenaar. Samen met
zijn zoon restaureerde hij in een
periode van vier jaar de molen. Dat
alles met een doel. De familie
Christiaansen wil aan de mensen
laten zien hoe er eigenlijk geleefd
zou moeten worden. Terug naar de
natuur. Of zoals Christiaansen het
zegt: „ik ben een molenaar uit
principe".
De verwelkoming door molenaar
Han Christiaansen en zijn vrouw
Antje is allerhartelijkst. De vraag die
mij al uren bezig houdt kan nu dan
eindelijk beantwoord worden. 'Hoe
komt een gepensioneerde
spoorwegman er in vredesnaam op
om in een molen te gaan wonen?'
Christiaansen: „Wij lezen nog al veel
in dat boekje daar". Hij wijst op een
bijna stukgelezen bijbel. „In de
huidige maatschappij leeft het volk
van chemische stoffen. Wij willen
leven van wat de natuur ons geeft.
Neem nou bij voorbeeld ons brood.
Het brood wat je bij de bakker koopt
heeft totaal geen voedingswaarde.
Het is zacht en slap. Dat komt omdat
de meelfabrieken allerlei chemische
stoften in het meel doen. Die
voorkomen dat het brood snel oud
wordt. Dat is natuurlijk ongezond
maar het votk wil dat niet zien.
Daarom willen wij het volk
'voorleven'. Wij willen laten zien hoe
onze schepper het leven bedoeld
heeft", betoogt de molenaar
Het gezin Christiaansen voert die
zienswijze door in heel zijn leefwijze.
In het kleine doch knusse
huiskamertje van het molenaarshuis
eist een enorm weefgetouw alle
aandacht op. Antje Christiaansen:
„Als je de stoffen voor je kleren zelf
weeft ben je er zeker van dat er geen
kunststoffen in verwerkt worden. Wij
dragen alleen kleren gemaakt van
natuurlijke materialen".
Ook wat voedselvoorziening betreft
is het gezin volledig 'self
supporting'. Ik eet van het
zelfgebakken brood, proef de
kruidenthee met goudsbloemen en
brandnetels uit eigen tuin, de
'koekjes van eigen deeg' en
kwalificeer dat alles als smakelijk tot
zeer lekker. Het is mij duidelijk dat de
alternatieve leefwijze van de familie
Christiaansen geen hobbyisme maar
een 'way of life' is.
VIJGEN
Ik verbaas mij over de haast
vanzelfsprekende kwaliteit van de
produkten die zij maken. En dat
louter om gezond en volgens hun
levensovertuiging te leven. Mijn
verbazing bereikt echter de grenzen
van het ongeloof wanneer Antje
Christiaansen me aan het eind van
ons gesprek vraagt of ik de door
haar geserveerde koffie lekker vond.
„Een prima bakje", zeg ik op een
ietwat vragende toon. Ze ziet dat ik
het meen en met een triomfantelijke
glimlach zegt ze: „Dat was helemaal
geen koffie". De ingrediënten van de
koffie blijken vijgen, gerst en
cichorei te zijn.
De woning van de molenaar en zijn
vrouw is een authentiek
molenaarshuisje. De uit 1910
stammende stulp is tegen de molen
aangebouwd. In de bijkeuken is de
voet van de molen te zien. „We
wilden de molen binnen hebben,
daarom is het binnenmuurtje
weggebroken". De molen zelf is 200
jaar eerder gebouwd, in 1710. „Het
huisje is wel klein maar in de
achttiende eeuw woonden de
molenaars nog in de molen zelf. Dat
wil dus zeggen dat die mensen in
een cirkel met een diameter van zo'n
drie meter leefden. Dan is het nu
toch wel een stuk beter gesteld met
de behuizing van de molenaar",
lacht Christiaansen.
De huidige behuizing van de
molenaar is inderdaad klein maar
zeer comfortabel. Dat heeft veel werk
gekost want toen de familie begin
1980 in het huisje trok voldeed het
huis niet bepaald aan de normen die
wij in deze tijd aan een woning
stellen. „Dat kan je wel zeggen",
beaamt Christiaansen. „In de eerste
plaats was het hier onzettend koud.
Het huis is gebouwd van
IJsselsteentjes. En geen
spouwmuren hè. Toen we hier pas
woonden was het verschrikkelijk
koud. Dat probleem hebben we
opgelost met tempex en
voorzetwanden, zodat we toch een
soort spauwmuur hebben", legt de
molenaar uit.
Daarna werd centrale verwarming
aangelegd. Van een buurman kocht
Christiaansen wat oude ramen die hij
voor de ramen van zijn huisje
moteerde. „We hebben dus dubbel
glas en dat scheelt nogal wat in de
stookkosten". Verder werd de
indeling van het huis ingrijpend
veranderd. De woonkamer met open
keuken bestond vroeger uit twee
kamertjes, gescheiden door een
gangetje. „Dat was veel te klein en
onpraktisch dus daar hebben we één
ruimte van gemaakt".
VERROT
Begin jaren zeventig werd bij de
familie Christiaansen het idee
geboren om een molen te
'adopteren', zoals zij dat zelf
noemen. Christiaansen: „Wij liepen
al een tijd met het idee rond om op
een of andere manier het volk de
juiste levenswijze te tonen. Via een
goede vriend van ons kwamen we op
het idee van de molen". In '75 werd
uiteindelijk De Korenaar gekocht. De
molen was toen in zeer slechte staat.
„Een onbewoonbaar half verrot
scharminkel".
De restauratie zou veel geld gaan
kosten. Geen nood, met
Monumentenzorg waren goede
afspraken gemaakt. Dat viel echter
tegen. Met de bezuinigingsgolf aan
het eind van de jaren zeventig werd
ook voor Monumentenzorg de
geldkraan dichtgedraaid. De
restauratie kon op korte termijn niet
doorgaan. „We hebben toen, in
1979, op het punt gestaan de molen
weer van de hand te doen".
Wie nu door Poortvliet komt ziet
midden in het dorp een trotse molen
staan. De restauratie is dus toch
doorgegaan en de molenaar heet al
met al toch Christiaansen. „Ja, we
hadden nu eenmaal A gezegd dus
we moesten voor ons gevoel wel
doorgaan. Het kwam toevallig
allemaal goed uit. Ik ging in die tijd in
de VUT en mijn zoon kwam net van
de mts. Toen hebben we gezegd
nou, dan restaureren we De
Korenaar zelf wel".
Zo gezegd zo gedaan. Zoon Paul
kreeg speciaal voor de restauratie
uitstel van militaire dienst. Vader en
zoon begonnen gezamenlijk aan het
karwei dat uiteindelijk vier jaar zou
gaan duren. „We hebben toen met
Monumentenzorg afgesproken dat
wij zelf de molen zouden
opknappen. We hoefden daar geen
arbeidsloon voor, want ik had
immers mijn pensioen van het spoor.
De materiaalkosten werden door
Monumentenzorg, de gemeente en
de provincie betaald".
DROOGTE
Met een korte rondleiding laat de
molenaar het resultaat van vier jaar
werken zien. Hij legt uit dat de molen
met opzet geel is gepleisterd, omdat
die kleur de droogte vasthoudt. „Dat
is goed voor de kwaliteit van het
meel. Christiaansen leidt me door de
builzolder naar de meelzolder en van
daaruit op de stelling. Die stelling
moest helemaal vervangen worden.
„Een enorm karwei, want de molen
staat zo'n dertig centimeter uit het
lood. In den beginne is hij eens
afgebrand en toen is een deel van de
oude fundering gebruikt, maar die
was toch niet goed meer", legt de
molenaar uit. „Elke steunbalk moest
dus afzonderlijk bevestigd worden".
De rondgang gaat verder naar de
steenzolder en de kap. Alles ziet er
prima verzorgd uit. Helaas maalt de
molen momenteel alleen maar
veevoer. „Ik zou zo meel kunnen
malen. Alles is er klaar voor. We
hoeven geen arbeidskosten te
rekenen dus kunnen we het meel
voor zo'n negentig cent de kilo
leveren. Helaas we hebben
nauwelijks een afzetgebied. Het volk
is er nog niet klaar voor. Maar dat
komt vanzelf wel", aldus de
gedreven molenaar.
Molen
De Korenaar
In Poortvliet
FOTO
DE STEM/
DICK
DE BOER
Warm in de winter en koel in de zomer
(Duits fabrikaat).
448,-. Van Rooilil
Ginnekenstr./Pas"
Breda.
EMAILLE ketel mej
bodem, 9r00L
27,50.01626
GASFORNUIS F
Moulinex g*1?.
100,-tel. Q1680j|
bij 't Bouwhuis,
14, Breda,
KOPIEERMACH.
papier.Tel. Ö1^®^
1751
KTV 6 kan. J'rJ
install. 1500.076^
NIEUW tafelbiliart J1
beh. ISOj-- TAnt.|
mach. 100''-Tê|. f
ijzer 50,-.
228506.
'frijten
Aan de buitenkant is
nauwlijks meer te zien dat
de behuizing van het
gezin van de Wijher eigenlijk een
bunker is. Een rechthoekig, met
bruin hout betimmerd huis en een
spits dak. Alleen de kleine raampjes
en (van dichtbij te zien) de dikke
muren doen anders vermoeden.
Adelbert van de Wijher stopt dan ook
al ruim zes jaar lang alle vrije tijd in
zijn domein. En nog steeds is hij
dagelijks met het huis bezig. Het,
voorlopige, resultaat mag gezien
worden.
Wanneer je de woning binnenkomt is
het overduidelijk. De betonnen
muren, zo'n 68 centimeter dik, doen
niet eens koud aan. In de kleine
gezellig ingerichte woonkamer is het
vrij donker. De kleine raampjes laten
dan ook niet veel licht binnen.
Hoewel het buiten een graadje of
tien vriest, is het binnen aangenaam
warm. Dat is het voordeel van de
dikke muren, vertelt van de Wijher.
„Het is net als in een grot. 's Zomers
is het lekker koel en in de winter is
het heerlijk warm. Bovendien wonen
we met die dikke muren
bombestendig".
Een comfortabel huisje dus, zo'n
bunker. Dat is echter nog maar een
paar jaar zo, vertelt Jaqueline van de
Wijher. „De renovatie van de bunker
heeft veel bloed, zweet en trannen
gekost. Toen we hier in 1980
kwamen waren er verschillende
muren weggebroken. Dat hadden
boeren gedaan zodat er een kar
binnen kon. De bunker werd vroeger
gebruikt als een soort schuur voor
de boeren. Het was een grote
tochtige en koude betonnen blok.
Niet bepaald een lekker huisje".
Toch kozen de Van de Wijhers juist
die bunker als definitieve
huisvesting. Waarom? „Ik vond het
hier meteen een 'idyllisch plekje",
aldus Adelbert van de Wijher. „De
eerste indruk was inderdaad niet zo
gunstig. Een paar betonnen muren
in een jungle van brandnetels. Toen
ben ik echter op het dak geklommen
en zag al die ruimte. Je kon zover
kijken als je maar wou. Je waant je
hier helemaal alleen op de wereld.
Dat was precies wat wij wilden. We
hebben er altijd van gedroomd om
zo te wonen. Dit kan ons droomhuis
worden, dacht ik. Toen was de keus
niet moeilijk meer".
Na wat gehannes met vergunningen
-„zelfs om te pissen heb je in dit land
een vergunning nodig"- werd de
bunker betrokken. „Maar dat viel
heel erg tegen", zegt Jaqueline uit
de grond van haar hart. „Het was in
het begin echt pionieren. We hadden
helemaal niets, geen gas en water.
We hadden alleen maar verwarming
van een oude potkachel. Het tochtte
en we hadden her en der lekkages".
KAARSEN
Dat betekende hard werken om het
wooncomfort wat te verbeteren.
Adelbert ging bij de boeren in de
buurt werken. Van het geld dat hij
daarmee verdiende kocht hij
materialen voor zijn huis. Zo kocht
hij een partij planken en
tweedehands ruiten om de bunker
wind- en waterdicht te maken. Toen
dat eenmaal gebeurd was schafte hij
zich een windmolen en een batterij
met zeven zwaar nikkelen
cadmiumaccu's aan om zwakstroom
op te wekken. „Want pionieren is
leuk maar op den duur gaat dat
gedoe met kaarsen en olielampjes je
wel de keel uithangen", aldus Van
de Wijher.
Ondertussen begon Adelbert van de
Wijher een eigen bedrijfje in houten
kinderspeelgoed. Daarvoor werd het
voorste gedeelte van de bunker
verbouwd tot winkel. Binnenkort
wordt die ruimte gecombineerd
met een tentoonstellingsruimte
voor kunstenaars uit de regio.
Die handel bracht echter niet
genoeg op om én te leven én te
bouwen. Dus ging Adelbert weer
als los werkman de boeren af en
bouwde vervolgens eigenhandig
een hypermoderne keuken in zijn
bunker.
De bunker begon al echt op een huis
te lijken. Inmiddels was er echter een
kleine Van de Wijher gekomen en de
bewoners kregen met een nieuw
probleem te kampen: ruimtegebrek.
„Daar had ik snel een oplossing voor
gevonden", aldus Adelbert. „Een
tweede verdieping op de bunker zou
ons huis twee keer zo groot maken".
Na de bouwvergunning aangevraagd
en gekregen te hebben begon
Adelbert enthousiast aan het karwei.
Nu bijna twee jaar later is de bouw
bijna voltooid. Alleen binnen moet
nog een en ander gebeuren. „Ik
wilde het meteen goed doen, met
kwaliteitsmaterialen, en dus heeft het
wat langer geduurd, want de hele
operatie moest wel gefinancierd
worden. Maar je ziet het resultaat,
we hebben er een zee van ruimte
bij".
Op de zolder is plaats voor een
douche- en badruimte, twee
slaapkamers en een hoop
bergruimte. Aan één kant van de
bunker loopt het dak een paar meter
door. Onder dat afdak heeft Adelbert
van de Wijher zijn werkplaats.
DRINKEN
Het wonen in een bunker kun je voor
Adelbert en Jaqueline van de Wijher
geen pionieren meer noemen. In zes
jaar tijd hebben ze van een kale blok
beton een haast luxueuze, ruime
woning gemaakt die inmiddels van
alle gemakken, zoals centrale
verwarming en electriciteit, is
voorzien.
„Maar we blijven met het huis bezig,
want we zitten nog vol plannen. Zo
willen we bij voorbeeld in de zomer
een uitspanning aan de weg
beginnen. Wandelaars en fietsers
kunnen dan voor ons huis wat
drinken. Ook willen we groenten en
planten voor de verkoop gaan
kweken, zodat we uiteindelijk
financieel van ons eigen werk
kunnen rondkomen. Voor al die
activiteiten zijn weer de nodige
voorzieningen nodig. Dus we zijn
nog wel even bezig".
De bunker van
het gezin Van
de Wijher.
FOTO'S
DE STEM/
CORJ.DE
BOER
