'Een zekel om geit-eten te snieën'
Rennend door de Staten
BEWONERS OP INSPRAAKAVOND KOMIJZENDIJKE:
Bolclub Het Grote Gat
nieuw leven ingeblazen
José Delheye
wint cross
Wielertoerist
SCRIPTIE JAN ZWEMER OVER LANDARBEIDERS
politierapport
PPR WIL VERSTERKING: TWEE ZETELS
Derde
Veel geleerd
Twee zetels
Vergaderen
Wergroep
Functie
Plaatselijk nieuws
Oostburg
Eede
Kordaama *e an^woorde'
F° zaten ze zij-aan-zij. Of be
L,°m: Samen op één stoel. Bi
wijkend, zodat de ander h<
„n® ve®',e smalle spiegel kon
hfril karwei geklaard was
P en bij elkaar. En dan warer
L JÜü^lü '".volle glorie ingelijst
i n^K Verstilde vriendsc
haw„,Vlken om er de voorpi
"avalskrant mee te sieren
5f en leed
kon beginnen. Ze mo
inn ifn? ?.aan onderdompeler
ïstftn Het was zo ver. Bijr
hew® e'kaar n°9 op de h<
1 Was 'n het af9e'°Pe
tzeif^lf ,raditie was in de af
fchto 9e9roeid. Hun vriends
(den In, vier dagen vóór As\
Bdotnl r,-bl'9evol9 beel w,
cen,L®ssanll9gende periode. 2
ar twee. gezins-kroniek
'ers die de sporen var
DINSDAG 24 FEBRUAR11987
be smm,
VAN ZEEL AND
T20 PAGINA ZEELAND 4
'Gebouwen graanbedrijf
zeer snel verwijderen'
Wethouder J. de Vries knipt het lint door.
Van onze correspondent
OOSTBURG - Bolclub Het
Grote Gat in Oostburg is
nieuw leven ingeblazen.Zater-
dagmiddag opende wethouder
J. de Vries de twee banen aan
de Nieuwstraat achter café De
Herberg. Deze bolclub, die dit
jaar eigenlijk het 25-jarig be
staan viert, maar bijna zeven
tien jaar lang geen banen tot
zijn beschikking had, heeft
momenteel al veertig leden.
Oostburg heeft nu twee bol-
clubs, namelijk Raak tegen
Staak en Het Grote Gat.
„Twintig jaar geleden
kwam ik in deze streek. Toen
ik naar mijn werk ging, de
LTS hier vlakbij, zag ik bollen
voor het eerst. Ik heb me goed
laten voorlichten wat dit alle
maal inhield," aldus wethou
der J. de Vries in zijn ope
ningswoord. „We hebben hier
ook nog Raak tegen Staak,
maar er is best ruimte voor
meer clubs. Ik hoop dat deze
vereniging nu langer doorgaat
dan de pogingen in het verle
den."
Marijke en Appie Blaauw,
samen met Arjaan Hubregtse
de drie bestuursleden en ini
tiatiefnemers van Het Grote
Gat, werden even voor het
voetlicht gehaald. „Wij zijn als
VW nauw betrokken bij het
bolgebeuren in West-
Zeeuwsch-Vlaanderen.
Het is
een goede zaak dat er weer een
club bij is gekomen," zei Rein
van der Helm namens de VW
Oostburg. „Ik hoop dat jullie
vereniging een lang leven be
schoren is. Tijdens onze eerst
komende vergadering in
maart verwachten wij een af-
- FOTO WIM KOOYMAN
vaardiging van deze club."
De twee banen zijn door
zelfwerkzaamheid aangelegd.
Zowel op dinsdag- als donder
dagavond kunnen de leden te
recht voor hun wedstrijden.
Regelmatig zijn er clubbollin-
gen en een wedstrijd tussen
Eede en Oostburg. „We gaan
tevens een aanvraag indienen
bij Het Vrije van Sluis voor
een of twee buitenbanen. Die
waren hier vroeger ook al," al
dus Marijke Blaauw, die ver
heugd meldde dat er inmiddels
ook al weer enkele jeugdleden
waren.
De uitslag van de openingsbol-
ling was als volgt: 1. M. Blaauw-R.
Coene-P. de Vogelaere, 2. R. de
Smet-P. Martens-D. Kramer, 3. W.
Mariman-I. Rieteco-S. de Vogelae
re.
DE landarbeiders. We
kennen ze eigenlijk
nauwelijks meer. Ze zijn
vervangen door aardap
pelrooiers, dorsmachi
nes en combines. Met
hun klompen in de klei
werkten ze dag in dag
uit. Werken voor vrek
kige boeren en voor
goeie boeren in heel
zuid-west-Nederland.
Tijd om te leven hadden
ze niet. Velen van hen
zijn vergeten, enkelen
leven nog, maar de aan
dacht voor die bijna
vergeten en uitgestor
ven massa komt terug.
Zo schreef Jan Zwemer,
de zoon van een Wal-
cherse landarbeider een
boeiende en zeer lees
bare doctoraal scriptie
over dit onderwerp:
„Een zekel om geit-eten
te snieën".
Door Paul de Schipper
Het leven van een landarbei
der verliep, ook op Walcheren,
volgens paden die al duizen
den keren voor hem betreden
waren. Hard werken, weinig
vreugde, veel ellende, sappe
len voor het grote gezin, oud
worden en sterven. Zo ging het
honderden jaren met de man
die er voor zorgde dat de aarde
voedsel gaf.
'Ploeteren van zunnen tot
zunne' heette dat in Zeeland.
Van zonsopgang tot zonsop
gang. Ook de oude boeren
knechts van de eilanden en uit
de Brabantse westhoek zullen
ja knikken bij het lezen van
die opmerking.
Ze aten spek als krachtvoer,
werkten soms hun hele leven
bij dezelfde boer, soms in een
eigen huisje, soms in huur
huisje van de baas van 't hof.
Waren ze 's avonds, rond half
acht, klaar met werken dan
gingen ze nog gauw wieden in
hun eigen hofje. Dat was de
bron van extra inkomsten als
aanvulling van het zeer karige
loon. 'Maar je had geen tijd om
te pissen", zegt een van de
oude landarbeiders in het boek
van Zwemer. En een ander: ,,'s
Avonds smeerden we eikaars
rug in tegen de pijn. Je was
gebróken". Eenmaal rustend
in de bedstee sliepen ze vaak
met z'n vieren. 'Nauw is wèrm'
heette dat niet zonder zelfspot.
Tekenend voor de armoe is
de veiling van de boedel van in
1913 in Aagtekerke overleden
landarbeider. De opbrengst:
176 gulden. De man bezat wat
landbouwgereedschappen,
verplicht voor een boeren
knecht, en verder: een krui
wagen, een windmolen, drie
geiten, vijftien kippen en een
voorraadje brandhout. De in
ventaris van z'n woon-slaap-
kamer bracht zesentwintig
gulden op.
Niet alleen eten kostte geld.
De landarbeider die christelijk
was en veel kinderen had on
dervond daar weinige finan
ciële zegen van. De man ver
diende misschien zes, zeven
gulden in de week. „We gingen
met ons negenen naar de kerk
en daar had je twee collecte-
zakken waar elk een cent in
legde en dat twee keer op een
zondag. Dat waren zesendertig
centen, een bedrag man!" Dik
wijls kwam daar nog de bij
drage voor de christelijke
school bij. In Grijpskerke was
dat een dubbeltje per kind per
week.
Ging het slecht dan kwam
er steun van de diakonie.
Daarmee eigende de kerke-
raad zich het recht toe om te
controleren of er niet met 'de
steun' gemorst werd. Zo ge
beurde het dat diakenen on
verwacht het kleine arbei
derswoninkje binnenstapten,
waarbij ze zelfs de inhoud van
de vleespan aan een onder
doek onderwierpen.
Wie 'elk jaar een keutje
dood kon doen' verzekerde
zich van een iets hogere le
vensstandaard. Het varken
fungeerde als spaarpot voor de
landarbeiders. Zo ook de geit.
In 1920 telde Zeeland 10.000
geiten en bokken. De geit gaf
karnemelk, boter, melk en
kaas. Maar die geit moest ook
eten. Je was er slaaf van" zegt
een door Zwemer geïnter
viewde oud-landarbeider.
Vooral het geit-eten snijden
was een beruchte bezigheid
omdat het, 's avonds na een
vermoeiende werkdag moest
gebeuren.
Veel mogelijkheden om hun
positie te verbeteren hadden
de Walcherse landarbeiders
niet. Ze woonden tamelijk geï
soleerd, kwamen soms een le
ven lang nauwelijks buiten
hun eigen dorp. Het socialisti
sche getinte Algemeen Neder
lands Werklieden Verbond
kreeg er nauwelijks invloed.
Op de Bevelanden, toch ook
niet de meeste progressieve
landstreek, stonden de Wal
cherse boeren bekend als zeer
conservatief. Dat wisten de
betrokken landarbeiders zelf
ook: „Walcheren, dat ei altoos
nog een min land geweest".
Met het boek 'Landarbei
ders' richtte Kees Slager uit 's
Heerenhoek enkele jaren gele
den al een monument op voor
de landarbeiders van zuid
west-Nederland. Volgens hem
behoorde de landarbeider tus
sen 1900 en 1950 tot 'de achter
ste gelederen van het proleta
riaat'. 'Landarbeiders' was het
eigen verhaal, een schrijnend
relaas, van de generatie die
voor een paar kwartjes per
dag krom groeide boven de
kluiten.
In de inleiding van z'n
scriptie stelt Jan Zwemer dat
'Landarbeiders' terecht heeft
gefunctioneerd als 'een
schreeuw om aandacht' voor
een vergeten bevolkingsgroep.
Kees Slager liet de landarbei
ders zelf vertellen. Jan Zwe
mer vervaardigde een uitge
breide historische analyse van
de landarbeiders in de periode
voor de Tweede Wereldoorlog.
De twee boeken vullen elkaar
uitstekend aan. Hij concen
treert zich - vanwege z'n kom
af - op de Walcherse landar
beiders. Dat doet zijn werk
geen enkele afbreuk.
De oud-landarbeiders zien
niet om in wrok op 'die eerloze
tijd'. Hadden ze in opstand
moeten komen? Hadden ze de
slaafse vrees voor hun werk
gever af moeten leggen? Ze
deden het niet, ze namen hun
zekel om geit-eten te snijden
en leefden het leven van een
landarbeider.
Ze bekijken het strookje van
hun aow-uitkering, zien pein
zend uit het raam en zeggen:
„De mensen weten niet meer
hoe goed ze het hebben" om
vervolgens een spa te pakken
en hun hofje te wieden. Tevre
den.
"Een zekel om geit-eten te snieën'.
De geschiedenis vand e landarbei
ders op Walcheren 1900-1940.
Auteur Jan Zwemer. Verschenen
bij uitgeverij Fanoy Boeken te
Middelburg. Prijs f 2930.
Van onze correspondent
IJZENDIJKE - De be
drijfsgebouwen van het
graanbedrijf Doens-
Vermue in IJzendijke
dienen zo snel mogelijk
te worden afgebroken,
zodra dit bedrijf naar
het nieuwe onderkomen
is verhuisd. Men is
vooral bang voor onge
dierte.
Dit brachten enkele be
woners van de Blindewijk
gisteravond ter sprake op
een inspraakavond in het
jeugdgebouw over het be
stemmingsplan Kom IJ
zendijke.
Enkele aanwezigen zagen
op deze percelen graag wonin
gen, garages of een speelter
rein. In het nieuwe bestem
mingsplan wordt aan deze
percelen een woonbestemming
toegedacht
„Iedereen is het er over
eens, dat deze gebouwen ver
wijderd moeten worden. Dat
gebeurt dit jaar nog of anders
begin volgend jaar. We hebben
er een woonbestemming aan
gegeven omdat dan een open
gat zou worden opgevuld", al
dus burgemeester mr. C. Spij
kerboer. „We verwachten dat
er niet veel behoefte is, maar
we hopen van wel". Naast par
ticuliere bouw is de kans
groot, dat er wellicht dan be
jaarden woningen zouden ko
men, afhankelijk wat de wo
ningbouwvereniging eventu
eel zou willen.
De heer Kruidenier vroeg
zich af of het terrein na af
braak dan ook lang braak zal
liggen. Spijkerboer: „Er zal ze
ker geen plantsoen komen, dat
is te duur. Wel zullen we het
een beetje fatsoenlijk achter
laten. Bovendien is er sprake
van een zeker verontreiniging,
niet zorgwekkend. Uit een on
derzoek is gebleken, dat we
daar iets aan moeten doen.
Hoe, dat is nog niet bekend".
De heer De Meijer wilde
graag de mogelijkheid onder
zoeken om op het perceel aan
de Blindewijk een speelterrein
onder te brengen. Hierop werd
geantwoord, dat er in de Wal-
straat een dergelijk terreintje
zal komen, waar de gemeente
inmiddels al 10.000 voor
heeft uitgetrokken.
Het tweede hoofdonderwerp
tijdens deze inspraakavond
was een oud plan rondom de
Contre Escarpe. Spijkerboer:
„Hier zal niet worden ge
bouwd. Dit nieuwe plan geldt
minstens voor tien jaar. Als je
kijkt hoe gering de animo is
voor het plan Kleine Jonk
vrouw 3, dan is het voorlopig
ook nog niet zo ver. In dat plan
kunnen we zeker nog tien jaar
door". De kans, dat de percelen
van het graanbedrijf nog
enige tijd braak zullen liggen
is dus groot „Er komt voor IJ
zendijke en voor nog enkele
andere kernen geen niet uit
breidingsplan meer", ant
woordde de heer Spijkerboer.
„De open plekken worden toch
een groot probleem, en erg
duur. We kunnen beter binnen
het dorp deze open plekken
opvullen". Op de genoemde
percelen aan de Varkens-
markt en Blindewijk zouden
naar schatting acht woningen
gebouwd kunnen worden.
BIERVLIET - In het afgelopen
weekeinde is ingebroken in
een kantoor van een verzeke
ringsagentschap aan de Boter-
zandestraat te Biervliet. Daar
van deed E. C. uit Biervliet
aangifte bij de gemeente poli
tie te Terneuzen. Men was
binnengekomen door het for
ceren van een raam. Verder
was getracht de kluis mee te
nemen, doch dit is niet gelukt.
TERNEUZEN - Zondagavond
omstreeks kwart over tien
werd de 20-jarige mejuffrouw
M. van D. uit Terneuzen, toen
ze over het trottoir van de
Axelsestraat in haar woon
plaats liep, haar handtasje
ontrukt door twee op een fiets
rijdende jongens. In het tasje
bevond zich behalve wat per
soonlijke bezittingen haar
portemonnee met daarin en
kele tientallen guldens.
Von onze correspondent
ST.-KRUIS - De internatio
nale vereniging De Wielertoe
rist hield zondag de tweede
proef voor het snelheidskam
pioenschap in de vorm van een
crosswedstrijd op een uitgezet
parkoers te SL-Kruis. De duur
van de wedstrijd was een half
uur plus één ronde. De deelne
mers waren verdeeld in twee
categorieën, namelijk een A-
groep tot 40 jaar en een B-
groep vanaf 40 jaar.
Beide categorieën startten
tegelijk. Snelste man hier was
de crossspecialist uit Knok-
ke/Heist José Delheye met to
taal 9 ronden (ongeveer 9 kilo
meter), die uitkwam in de B-
categorie. Hij reed lange tijd
samen met ex-amateur-cros-
ser Guido Paridaen uit Aar
denburg, maar de laatste twee
ronden bleef hij deze met ruim
honderd meter voor, zodat
Delheye alleen finishte in de
tijd van 35.10 minuten.
In het tussenklassement na
twee proeven, de eerste proef
was een rollenwedstrijd, bezet
Johan Goethals de eerste
plaats in de A-categorie met
totaal 34 punten. De B-catego-
rie wordt aangevoerd door Jo
sé Delheye met 39 punten. De
derde proef, een wegrit, is itJ:
dag 26 april en de vierde f
laatste proef, een tijdrit ovi
ongeveer 10 kilometer, is ai
dag 3 mei. Deze beide proev(
worden verreden in Eej
Middelburg (B). In café
landia te St.-Kruis werden
prijzen uitgereikt door voo
zitter Benny Dezutter.
Uitslag A-categorie: 1,
Paridaen, 2. Tonny Veerman"
Ronny Welavert, 4. Johan r
hals, 5. Freddy de Valcke. B
gorie: 1. José Delheye, 2. Lu,
Mussche, 3. Roland Musscht"
Riny Cromheecke, 5. Willy Pol,
Tussenklassement A-categorit;
Johan Goethals 34 punten,
Tonny Veerman 32, 3. Luc k
reyns en Freddy de Valcke 30
Clement Bonte 28. B-categori;
José Delheye 39, 2. Riny Cro
heecke 37, 3. Roland Mussche
Willy Pollier 33, 5. Rinus de
29 punten.
Constant van Water
schoot, 46, is lijsttrek
ker van de PPR. In de
bijna verstreken zit
tingsperiode 'rende'
hij door het provincie
huis, links en rechts
bij een commissie
aanschuivend. Als
eenling was het niet
altijd gemakkelijk de
tijd goed te verdelen.
Constant van Wa
terschoot is geboren in
Hontenisse. Woont nu
in Oostburg waar hij
aan de scholenge
meenschap 'Het Zwin'
de Franse taal doceert.
Hij is gehuwd, heeft
twee kinderen en is
katholiek. Als voorzit
ter van de Neder
landse Rijwiel en Toer
Unie fietst hij graag.
Verder is er weinig
tijd voor andere hob
bies. Af en toe lukt het
een paar kilometer te
joggen. Lezen schiet er
vaak bij in. De politiek
vraagt offers.
Constant van Waterschoot. Lijsttrekker PPR, matt
ook voorzitter van de Nederlandse Rijwiel en Toer Unit I
Fietst zélf ook graag. - foto de stem cor j. de na
Door Romain van Damme
OOSTBURG - Constant van
Waterschoot heeft altijd in
de linkse hoek gebivak
keerd. Hij komt uit een
KVP-nest. „Mijn vader was
erg actief binnen de KVP.
Maar wel heel duidelijk in
de linkse hoek". Als student
neigde hij aanvankelijk
naar D66, maar voelde zich
later aangetrokken tot de
ARP. „Dat zal nu wel enige
verbazing wekken", geeft
hij toe, „maar ik vond toen
dat die partij goede zaken
nastreefde. Dat was aan het
eind van de jaren zestig".
Het werd uiteindelijk de
PPR. De inmiddels overle
den Jan van de Voorde, een
zeer bekend figuur in poli
tiek Zeeland, stapte als
KVP'er uit de Staten. Hij
werd lijsttrekker van de
PPR. Constant van Water
schoot sloot zich bij hem
aan. „Bij de toen gehouden
Statenverkiezingen stond ik
derde op de lijst De PPR
behaalde twee zetels. Maar
ik kwam toch in de Staten.
De nummer twee van de
lijst, een belastinginspec
teur uit Terneuzen, werd
namelijk nogal schielijk
overgeplaatst. Misschien
wilden ze geen belastingin
specteur in de Staten. Ik
weet het verder ook niet".
Het werd volgens Con
stant van Waterschoot een
fijne tijd. Als groentje
kwam hij de Staten binnen.
Maar aan de hand van Jan
van de Voorde leerde hij
snel. „Ik wist er weinig van.
Van Jan heb ik echter veel
opgestoken. Ik heb altijd een
groot respect voor hem ge
had. Een fijne man. In '74
moest ik het van hem over
nemen. Drie jaar later
stapte Jan van de Voorde
uit de Staten".
In 1978 kwam de grote
klap. De PPR verdween uit
de Staten. Van drie naar nul
zetels. Dat kwam hard aan,
maar Constant van Water
schoot bleef actief op poli
tiek terrein. Tot '81 bleef hij
lid van de Eerste Kamer die
hij in 1974 verblijd had met
zijn komst „In '82 zijn we
weer bij elkaar gekomen.
Wat doen we. Toch maar
weer de PPR. Daarvoor
hadden we die hele discus
sie, samen met PSP en CPN
in zee gaan, gehad. Maar we
wilden toch een eigen ge
zicht".
Dat lukte uiteindelijk niet
helemaal, want de EVP
nestelde zich in de 'slip
stream' van de PPR „Ik zit
nu dus eigenlijk voor de
PPR en de EVP in de Staten.
Maar dat doen we niet meer.
We gaan deze keer als PPR
de verkiezingen in". Con
stant van Waterschoot
hoopt dat de Zeeuwse kie
zers er deze keer voor zor
gen dat PPR minimaal
twee zetels kan bezetten.
Want dan kan er eindelijk
weer eens gesproken wor
den over de verdeling der
werkzaamheden. „Op je
eentje in de Staten zitten, is
wel een hele ervaring", zegt
de leraar Frans daarover,
„maar het is wel een belas
ting. Je kunt je baan niet
opzeggen. Je moet dus alles
naast je werk doen. Nou,
dan moet je op een gegeven
moment gaan kiezen. Je
kimt tenslotte niet overal
tegelijk zijn".
lijst „Voor iedere Staten-1
vergadering kwamen we I
dan bijeen. Alles werd toen I
doorgesproken. Dat is tod I
belangrijk. Want dan kun je I
ruggespraak voeren. Maar I
het blijft natuurlijk een ge-1
geven dat je niet overal bij I
kunt zijn. De commissie I
Welzijn vergadert bijvoor-1
beeld iedere maandagmic-1
dag om half twee. Dan heb
ik geen tijd".
Over dat vergaderen *il
Constant van Waterschoot
trouwens nog wel wat kwijt
Kort samengevat komt he! I
er op neer dat er in hei
Zeeuwse Provinciehuis e®
tikkeltje teveel vergadert
wordt. „Door al die comiw- I
sies zijn er veel doubluie I
legt hij uit, „ik zal een voor
beeld geven. Het streekpl®
wordt besproken door rui»
telijke ordening, milieuza
ken en economische zake'. I
Dat kan in mijn ogen aa-l
ders. Maar wie gaat de tfl
de bel aanbinden? Want«
kost dat allemaal niet
reiskosten en verblijfkost®
Het lijkt mij beter ®l
straks iedere gedeputeerdI
zijn eigen commissie heer-I
Dat is voor iedereen praW
scher werken".
sonen en handeling van deze v
I fantasie, indien zich bij de bes
B/de ervaringen overeenkomsten
f' tte werkelijkheid of met bestaan.
<"e overeenkomsten niet opzet
"allig, maar onvermijdelijk. Met dt
Om Constant van Water
schoot in sommige gevallen
toch een eindje op weg te
helpen, kon de afgelopen
zittingsperiode door hem te
ruggevallen worden op een
werkgroep. Die werkgroep
werd gevormd door de eer
ste viif van de verkiezings-
'Zeeland is echt wel vi-l
Het is niet de echte verten
zingsslogan van de Radj(Jj|
len, maar dat zinnetje
toch heel veel van de la
die de PPR met zich tt&l
draagt Dat wil overig® I
niet zeggen dat er in
land niets hoeft te gebeu^j
Integendeel. Maar de P" I
wil daarmee aangeven
niet alle grootschalig'
zaligmakend is. „Ons wc
wel eens verweten dat
als PPR voor kleinschal
heid zijn. Dat is niet
maar we zeggen wel alfflj
dat grootschaligheid pas'
heeft als het een
heeft".
Commissie - Vrijdagmiddag
27 februari komt vanaf 14.00
uur de raadscommissie finan
ciën bijeen in het gemeente
huis.
Belangrijkste agenda
punt is het verstrekken van
een krediet van 12.600 gulden
voor een indicatief bodemon
derzoek op de lokatie Vosse-
kaai in Hoofdplaat. Dit in ver
band met voorgenomen bouw
plannen.
Prijskamp - Bij R- van'.
werd een biljartprijska
houden.
Uitslag: 1. Robert
Clerck, 2. William van w» j
he-Roger Borgognon, Ca
Heineman- Albert van de
Door Hubèr Zwarekèr
waren carnavals-vrienden dc
tlaren. Ze zagen elkaar verde
Waar zodra de Vastenavo
P'ef lag, ontmoetten ze elkat
foken plaats. Vrijdagmiddag i
0e binnenstad. Zonder af sprat
loon.
.'o pakten dan een pint, vroeg
re net bovenzaaltje mochter
Kien de trap op. Allebei een
en een schuimend glas bie
"o Daarboven posteerden zt
®9e/, stalden hun potjes schn
hun kostuum over een stoel.
ÏGaotut?"
fo begon het gesprek elk jaar.
fens weer afwachten wie va
|?9 stellen zou. Het was vanzi
n.r- die dan eerst zorgvuldig
