de stem
W E E K E
GEDINGEN LATEN
FUNDAMENTELE
WENDING
tolitie
IGE,
|eembeheerder(v/m) ||N DE CULTUUR ZIEN
ïkhouder (V/m)
f van het district Breda,
nst Financiën, Materieel en
Jouwen
et zijn maar moeilijke tijden voor
lAdrianus, kardinaal Simonis. Leiding geven aan een
Ivan de moeilijkste kerkprovincies ter wereld is toch al
Igeen sinecure. Je moet een aardige evenwichtskun
stenaar zijn om niet stelselmatig over de zaken en pro-
Iblemen uit te glijden die je als bruggenbouwer op het
Igladde ijs van het kerkert op je weg vindt. Maar nu zit
lij ook nog opgezadeld met de wereldprimeur als
[prins van de kerk' voor de rechter te zijn gedaagd.
Meteen twee keer zelfs. In het ene geval wegens uit
spraken over homosexualiteit waarbij hij de leer van
kerk weergaf én een praktische toepassing: geen
Loonruimte verhuren aan homo's. In het tweede geval
[wegens de wijze waarop hij in een artikel in het tijd-
Ischrift Communio met de feministische theologie heeft
Sprekend. Grievend, vinden betrokkenen.
Brief
Aardverschuiving
Niet misselijk
Verankerd
Meer aan de hand
Humanisme
Fundamenteel
D
ZATERDAGI
14 FEBRUAR119871
7-0282/0057
lan het district Middelburg,
L Financiën, Materieel en
luwen
I: zorg dragen voor de
fatuur, de gebruikplanning,
Igsanalyse en afhandeling;
Jdragen voor de naleving van
|veiliging van bestanden;
Jdragen voor het beheersen
lomputer-configuratie en
Tnaterialen; periodiek
Jjrteren aan het hoofd van de
1st omtrent de voortgang van
(tiviteiten.
list; VWO/MEAO, basis-
lis informatica; kennis van
Indsorganisatie en data-base
Inieken; kennis van data-
municatie.
Bidplaats: Middelburg,
gris: maximaal 4098,- per
lid.
I psychologisch onderzoek
ideel uitmaken van de
letieprocedure.
licitaties inzenden voor
pbruari 1987.
7-0295/0057
Ik: verwerken van boekings-
pheiden; voorbereiden en
niveren van boekings-
bheiden; verwerken van giro-
Ihriften en verzamelgiro's;
(sen van de aanvraagmachti-
ben; registreren van de
(eerskredieten; vastleggen van
Terplichtingen; voeren van de
(den-administratie; verschui
len inwinnen van informatie,
reist: diploma HAVO c.q.
|ijkwaardig denkniveau,
nede het praktijkdiploma
bkhouden; aantoonbare kennis
en inzicht in boekhoud-
hdige systemen, voorschriften
(procedures,
andplaats: Breda.
Ilaris: max. 3.271,- per
■and.
Illicitaties inzenden voor
februari 1987.
De Rijksoverheid wil meer
vrouwen in dienst nemen.
Daarom worden zij ook
verzocht te solliciteren.
zenden aan de Rijks
Psychologische Dienst,
Postbus 20013,
2500 EA 's-Gravenhage.
risselende
en van
uiste
lerend en
ndicapten.
ndige
mber
st en een
jen wat meer
;em dan
rsoneels-
ilichtingen of
itings-
H
Door Jan Bouwmana
■Enige opwinding had de kardinaal wel ver
lucht, heeft hij achteraf gezegd, maar voor
[de rechter gedaagd worden toch aller
minst. Hij heeft de publiciteitsmedia ver
beten onzorgvuldig met zijn 'uitspraken'te
'ju omgesprongen. De Tilburgse emeri-
s-hoogleraar Walter Goddijn geeft de
idviseurs van de kardinaal mede de
puld, maar mensen uit de omgeving van
ie kardinaal gewagen van diens impulsivi-
Itit, die ook zijn adviseurs regelmatig voor
(onaangename) verrassingen plaatst,
e wereld zal het overigens nog niet bele-
|en een roomse kardinaal feitelijk in het
:je te zien zitten. Kardinaal
irnonis vertoeft volgende week zelf in
},ome en zal zich voor de Utrechtse rech-
laten vertegenwoordigen door mr. J.
fc van het advocatenbureau Wijn
Jiael. Maar zou kardinaal Simonis zich in
;en persoon voor de rechter hebben
oeten verdedigen over met name zijn uit
braken over homoseksualiteit, dan heeft
ijin de grond van de zaak slechts één ver
pier: „Hier sta ik, ik kan niet anders!"
i niet anders kunnen is het effect van
Kin persoonlijkheid én de officiële kerke-
ïjte leer zoals neergelegd in de brief 'Pas-
We zorg voor homoseksuelen' die kardi-
'i Josepf Ratzinger als hoofd van de
Ungregatie voor de Geloofsleer, die
Jsakt over de zuiverheid in de leer, vorig
pr oktober met instemming van de paus
Stade aan alle bisschoppen ter wereld,
perlezing van die brief is met het oog op
fi vrijdag 19 februari best nuttig. Kar-
1 Ratzinger claimt direct aan het be-
i van zijn brief dat de kerk het enig
riste standpunt verkondigt over homosek-
"iliteit. Dat eist hij niet alleen op grond
1 Gods openbaring op - daar hebben
"lovigen immers helemaal geen bood-
aan en democratieën waar kerk en
sat strikt gescheiden zijn, heel weinig; hij
"imt het gelijk van de kerk ook op grond
1 het menselijke verstand - er hapert
fas iets aan het verstandelijk vermogen
't mensen die er anders over denken - én
pj ziet de opvattingen van de kerk weten-
schappelijk bewezen „in de vaststaande re
sultaten van de menswetenschappen". Dit
laatste wordt in de brief verder nergens ge
staafd, hetgeen ook onmogelijk is: Ratzin
ger claimt hier het recht op een eigen feit.
De leer zelf van de R.K.Kerk aangaande
homofilie is, althans wat de hoofdzaak be
treft, voldoende bekend: in praktijk ge
bracht is ze immoreel, bedreigt ze leven en
welzijn van vele mensen en is ze een ern
stig gevaar voor het gezin. Toch even de
bewoordingen van Ratzinger: de homosek
suele aanleg is op zichzelf geen zonde,
maar deze aanleg is wel een min of meer
sterke gerichtheid op een gedrag dat in
zichzelf- bewijsvoering derhalve overbodig -
slecht is. De homoseksuele gerichtheid is
daarom objectief een onregelmatigheid (lees:
afwijking). Homoseksuele relaties beleven in
seksuele handelingen zijn derhalve in zich
zelf moreel slecht en kunnen op geen enkele
manier ooit worden
[tonf/naaf Ratzinger claimt direct aan het begin van zijn
da' de kerk het enig juiste standpunt verkondigt over
"kaualltelt
Je zou er overheen lezen, maar de bewoor
dingen van kardinaal Ratzinger bevatten
al een niet geringe aardverschuiving in de
traditionele kerkelijke leer: de historisch
fezien recente erkenning dat homoseksua-
teit aangeboren is. Dat is binnen én bui
ten de kerk eeuwenlang ontkend: het was
een ziekte die iemand opliep. Het leerge
zag stribbelde tegen totdat het niet meer
onder de wetenschappelijke conclusie uit
kon dat homoseksualiteit aangeboren is.
Zulk een overstag gaan in eerder onfeil
baar geachte opvattingen en inzichten op
basis van nieuwe wetenschappelijke feiten
is de kerk de laatste eeuwen zo vaak ge
beurd, dat je zou denken dat er iets van ge
leerd zou zijn. Dat blijkt haar echter moei
lijk te vallen. Zo ook bijvoorbeeld de ach
tenswaardige prof. Van der Grinten, eme
ritus-hoogleraar staatsrecht van Nijmegen
en informateur van het kabinet Van Agt
II. Dat het aangeboren zijn van homosek
sualiteit niettemin toch als afwijking kon
gezien worden, verdedigde hij desgevraagd
door vergelijking met de geboorte van een
kind dat mongooltje blijkt te zijn, hetgeen
immers ook een afwijking van het norma
le. Het niveau van deze denktrant spreekt
mijns inziens voor zichzelf.
Aan de kerkleer over homoseksualiteit
zijn veel vragen te stellen, juist ook bij
belse en theologische. Dat gebeurt in toe
nemende mate, tot grote verontrusting
- en ergernis? - van de hiërarchie. Kardi
naal Ratzinger snijdt die vragen de pas af
door de claim dat alleen het leergezag van
de katholieke kerk de bijbel op de enig
juiste manier verstaat en uitlegt.
Ook die doctrine is in
de loop der eeuwen op
diverse terreinen door
naakte feiten inge
perkt. In de erkenning
van het aangeboren
zijn van homoseksuali
teit -dat het dus een
natuurlijke aanleg is
van weliswaar een
kleine minderheid van
de mensheid zoals ook
met albino's het geval
is - ligt de kiem beslo
ten van een stukje her
haling van deze ge
schiedenis: een toe
komstige herziening
van de leer op het punt
dat homoseksuele lief
desrelaties in zichzelf
voor alle eeuwen mo
reel slecht zijn.
-foto AP
Sinds zijn overstap naar Utrecht en misschien wel vooral sinds zijn opname In het college van kardinalen lijkt Simonis zich
steeds sterkter te ontwikkelen tot een man van de harde lijn In de kerk. - foto anp
Simonis: hier sta ik,
ik kan niet anders
Zou kardinaal Simonis zich In eigen persoon voor de rechter hebben moeten
verdedigen over met name zijn uitspraken over homoseksualiteit, dan heelt hij In
de grond van de zaak slechts één verweer: „Hier sta Ik, Ik kan niet anders!"
- foto archief de stem
De contouren van de kostprijs zien we in
onze dagen doorschemeren.
Het zal overigens nog wel even duren voor
het zover komt. Want de zelfoverwinning
van de kerk, die nodig is, is niet misselijk.
Ratzinger verkondigt de overtuiging dat
homoseksualiteit, bijbels gezien, het levend
teken (bewijs) is én het effect van de zon
deval van dfe mens. God openbaart in de
heteroseksualiteit en de homoseksualiteit
op tweeledige wijze zijn goddelijk plan van
liefde en leven: in de heteroseksualiteit
wordt weerspiegeld hoe Gods liefde wel is
en in de homoseksualiteit hoe Gods üefde
niet is. Heteroseksualiteit is dan ook de
roeping tot het huwelijk dat door het sa
crament geheiligd wordt en waarbinnen de
partners tot menseüjke en christelijke zelf
verwerkelijking komen.
De kerkelijke afwijzing van de homo
seksuele leefwijze is geen beperking van de
vrijheid en de waardigheid van de persoon
van de homo, maar juist een realistsiche en
authentieke verdediging daarvan, zegt
Ratzinger. Want de homoseksuele leef
wijze belemmert de zelfverwerkelijking en
het geluk van de persoon van de homofiele
mens, omdat die leefwijze in strijd is met
Gods scheppingswijsheid. De gelovige roe
ping van homo s die uit hun aanleg voort
vloeit, is de wil van God doen door zoals
Christus aan het kruis te lijden om hun ge
aardheid, opdat ook uit hun kruis leven en
verlossing voortkomt.
Ontwapenend is kardinaal Ratzinger als
hij hieraan toevoegt dat op deze uitnodi
ging best gelachen zal worden. Maar, zegt
hij, lijden is de weg van het heil voor alle
volgelingen van Christus. Zelfovergave is
het sleutelwoord. Beoefenen hetero's de
deugd van zelfovergave door zich weg te
schenken aan de partner en schenkt God
hen hiervoor als sacrament het huwelijk,
zo is voor homo's de bron van zelfovergave
hun lijden als overgave aan de wil van God
waarbij hun speciaal sacrament de biecht
is om hen in hun roeping gelovig te ster
ken.
De wat uitvoerigere theologische belich
ting van de leer van de katholieke kerk ten
aanzien van homoseksualiteit is maar om
duidelijk te maken hoe diep in de mens én
de kardinaal Simonis verankerd ligt: „Hier
sta ik, ik kan niet anders." En het zal ook
duidelijker zijn geworden tegen welke ver
drukking in de kiem van de erkenning van
homoseksualiteit als een natuurlijke aanleg
moet zien te groeien in de kerk. En daar
buiten, laten we wel wezen.
Maar het korte geding van de 'Veren
ging tot integratie van homoseksualiteit
COC' reikt veel verder: het kan begrepen
worden als markering van een fundamen
tele sociaal-culturele wending.
De correspondent van het orthodoxe
Katholiek Nieuwsblad in Rome meldt dat
allerlei 'officials' in het Vaticaan zich n.a.v.
de rechtsgedingen tegen de Nederlandse
primaat ais belangrijkste vraag stellen: „Is
er dan in Nederland geen godsdienstvrij
heid meer?" Hij voegt eraan toe dat men
het in het Vaticaan een veeg teken noemt
dat de primaat van de Nederlandse kerk
provincie voor de rechter kan worden ge
daagd in zaken die de leer van de katho
lieke kerk betreffen.
Inderdaad, pakweg 20 jaar geleden was dit
inderdaad ondenkbaar en nu gebeurt het.
En hier is inderdaad de vrijheid van gods
dienst aan de orde. Het is echter te goed
koop om alleen maar te denken aan aan
tasting van die godsdienstvrijheid. Er is
meer aan de hand.
Elke staat garandeert rechten en vrijhe
den, maar geeft er ook de grenzen van aan
waarbinnen alle staatsburgers moeten blij
ven om niet met de straffende hand van dfe
rechterlijke macht in aanraking te komen.
Voor het afbakenen van die grenzen ont
wikkelt de staat en in een parlementaire
democratie mede ook de publieke opinie
normen en maatstaven. Die normen en
maatstaven komen niet zomaar uit de
lucht vallen en zijn ook niet zomaar los
verkrijgbaar. Zij liggen ingebed in en wor
den ais het ware geboren uit een algemeen
geestelijk klimaat dat alle burgers in- en
uitademen en dat het overgrote deel van
hen als een vanzelfsprekendheid beleeft.
Zo'n algemeen, door de meeste mensen als
vanzelfsprekend ervaren geestelijk klimaat
wordt altijd door een bepaalde levensbe
schouwing gedomineerd. Hoe dominanter
een bepaalde levensovertuiging in een be
paalde maatschappij is, hoe sterker die ook
de normen en maatstaven zal voeden en
domineren die in de wetten van de staat
worden vastgelegd.
Eeuwenlang is het christendom die do
minante levensovertuiging geweest. In de
Middeleeuwen was kerkrecht staatsrecht.
Later kregen andere godsdiensten en le
vensovertuigingen van staatswege zoal
enige vrijheid, dan toch niet méér publieke
speelruimte en toepassingsmogelijkheden
dan het dominante christendom voor juist
en goed vond. Andere levensovertuigingen
hebben zich in hun vrijheidsrecht van
staatswege toch eeuwenlang moeten voe
gen naar het christendom.
Deze eeuw is er getuige van dat het
christendom in de westerse beschaving,
ook in eigen land, die dominante positie
echt kwijt raakt. Door de steeds verder
doorgevoerde scheiding van kerk en staat
is de staat echter niet een geestelijk niets
geworden, levensbeschouwelijk absoluut
neutraal. Het geestelijk-culturele vacuüm,
dat aanvankelijk ontstond met het verdrin
gen van het christendom naar de marge
van de samenleving, moet noodzakelijker
wijs weer worden opgevuld.
Het is in onze dagen duidelijk dat de
atheïstische, humanistische levensbeschou
wing bezig is dat vacuüm te vullen en op
weg is de sociaal-cultureel dominante le
vensbeschouwing te worden die de wetten
van de staat wat betreft normen en maat
staven zal gaan kleuren. Dat is al gebeurd
met de publieke seksuele moraal. Dat heb
ben we ook al beleefd met de abortuswet
geving. Dat zien we met de gang van de
euthanasiediscussie. De atheïstische, hu
manistische levensbeschouwing slaagt te
meer in de verwerving van die dominante
positie omdat ze paradoxaal genoeg in veel
ethische vragen steun voor haar inzichten
krijgt van christenen. Uit opiniepeilingen
blijkt bijvoorbeeld dat 41 van de katho
lieken in de VS de opvattingen over homo
filie, zoals neergelegd in de brief van kardi
naal Ratzinger, verwerpt en in Nederland
64%.
En we zien deze positiewisseling zich nu
ook aftekenen ter zake van de vrijneid van
godsdienst en van meningsuiting. De his
torische rollen worden omgekeerd: in de
uitoefening van de vrijheid van godsdienst
en levensovertuiging en publieke uitspra
ken op grond daarvan moet het christen
dom zich steeds meer voegen naar wat de
atheïstische, humanistische levensbeschou
wing fundamenteel betamelijk en funda
menteel onbetamelijk beschouwt, voor
zover dat steeds meer zijn neerslag vindt in
de wetten van de staat. En niet in de laat
ste plaats in de jurisprudentie die de rech
terlijke macht aan de hand van concrete
zaken ontwikkelt, zoals juist bij de eutha
nasie in Nederland is geschied en die voor
de formele wetgeving uit gaat.
Tegen de achtergrond van deze funda
mentele ontwikkeling van een nieuwe do
minante levensbeschouwing als geesteüjke
voedingsbron van publieke normen en
maatstaven in onze maatschappij is het ten
eerste inderdaad mogelijk geworden de
primaat van de Nederlandse kerkprovincie
voor de rechter te dagen wegens uitspra
ken dat homoseksualiteit een afwijking is
en homoseksuele liefdesrelaties een gevaar
voor gezin en samenleving.
Maar ten tweede hebben die gedingen
daardoor een fundamentele betekenis. Zal
de Utrechtse rechter geschiedenis schrijven
door jurisprudentie te scheppen die de his
torische omkering van de rollen van chris
tendom en atheïsme, humanisme in de
maatschappij in een stroomversnelling
brengt? Óf zal de rechter, omdat het de
primaat van de R.K.Kerk in Nederland
betreft, het nog niet aandurven? De ver
klaring van de Nederlandse bisschoppen
begin deze week dat zij op grond van de
godsdienstvrijheid en hun specifieke op
dracht het volledige recht en de volle vrij
heid opeisen de onverkorte leer van dfe
kerk altijd ongehinderd te moeten kunnen
verkondigen, is onmiskenbaar bedoeld als
pressiemiddeltje in de richting van de on
afhankelijke rechterlijke macnt en de iets
minder onafhankelijke - electorale belan
gen - politiek.
Iets van jurisprudentie bestaat er al wel.
De vrijheidi van godsdienst is onlangs ge
troffen door een rechterlijk vonnis waarbij
de evangelie-uitleg is veroordeeld dat de
holocaust het gevolg is geweest van de ver
werping van Jezus Christus door de joden
- de zaak Goeree. Deze uitleg is ook de ka
tholieke traditie allesbehalve vreemd.
Ik heb nauwelijks het geding vanwege
de feministische theologie in mijn be
schouwing betrokken. Mijns inziens ligt
dat ook op een heel ander niveau: overtre
ding van de auteurswet door in een publi-
katie geen bronnen te hebben vermeld.
Maar je weet nooit welke overwegingen de
rechter in zijn uitspraak ook in dit geding
eventueel betrekt.
1. Archief van de Kerken, ire. 41, nr. 12 december
1986.
2. Archief van de Kerken, jrg. 31, nr. 4 februari
1976.
