BOEKEN'
Beethovens strijd
om het bestaan
De liefde tussen
Margot en Marie
Kurt Tucholsky en zijn Pyreneeënboek
Wonen op
Rel rond Multatuli Almanak van Aarts
OVER
iruïie
boeken
GESPROKEN
J.D. Salinger
wint proces
Boekenweek
Nieuwe Kafka
Literaire
postzegels
Aad Nuis
hambone
ZATERDAG 7 FEBRUAR11987
NIEUW DEEL IN GOTTMER-SERIE
'HET GEHEIM VAN EEN OPGEWEKT HUMEUR' VAN H.C. TEN BERGE
Verlangen
Frankrijk
Afstand
hrantindehlas
Beethoven.
- FOTOARCHIEF DE STEM
Door Hans Rooseboom
In het door lichamelijke ram
pen geteisterde leven van
Ludwig van Beethoven
draaide alles om geld. De man
die aan alle ziekten leed waar
aan een mens kan lijden, en
die bovendien nog de zware
strijd moest uitvechten met
zijn hoge artistieke roeping,
wilde in ieder geval aan één
vorm van narigheid niet lij
den: geldgebrek.
Beethoven was noodge
dwongen een kleine zelfstan
dige. Hij had geen werkgever
en moest zijn kostje dag na
dag bij elkaar scharrelen in
een onzekere en onverschillige
wereld. Uitkeringen, subsi
dies, fondsen, beurzen, stipen
dia, BKR of andere luxueuze
voorzieningen voor kunste
naars bestonden niet in het
Wenen van rond 1800.
Wat wél bestond, ook voor
grote kunstenaars, was de
realiteit van alle dag: een dak
boven je hoofd, eten op tafel,
belastingen, personeel, geld
verslindende familieleden, en
dat moest Beethoven allemaal
in zijn eentje opbrengen.
Beethovens biografie toont
niet alleen de ongelijke strijd
tegen het voortwoekerende li
chamelijke verval (doofheid
was nog het minste ongemak),
maar ook het gevecht om het
naakte bestaan. In de tijden
vóór hem stelden componisten
zich in vaste dienst van de
kerk (Bach), van de koning
(Handel) of van een rijke, mu-
ziekminnende vorst (Haydn).
In later tijden waren er func
ties te vergeven als orkestlei
der (Mendelssohn), operadi
recteur (Mahler), conservato
riumdirecteur (Liszt) of mu-
ziek-criticus (Debussy).
Beethoven leefde ongeluk-
kerwijs juist in de overgangs
tijd tussen enerzijds het aris
tocratisch en kerkelijk maece-
naat (18e eeuw) en anderzijds
Door Henk Egbers
Dat vrouwen van elkaar hou
den, seksuele relaties onder
houden, is binnen onze cultuur
ogenschijnlijk wat meer ac
ceptabel geworden. Er wordt
althans openlijker over ge
praat dan in het begin van
deze eeuw, toen Margot en
Marie, twee Franse vrouwen,
elkaar hun liefde betuigden.
Sociaal-maatschappelijk ge
zien is daarom het boek van
Régine Deforges, 'Uit liefde
voor Marie Salat', achterhaald
en zelfs wat vervelend; als
poëtisch-historisch document
interessant en.- wie weet -
zelfs nog actueel-spannend.
Régine Deforges, die in 1968
als eerste vrouw in Frankrijk
een uitgeverij begon, speciali
seerde zich in het uitgeven van
erotische werken. Bekendheid
kreeg ze door haar trilogie
over de oorlog '40-'45. 'Uit
liefde voor Marie Salat' is ge
baseerd op een historisch feit
en door Deforges aan haar
eigen fantasie uitgeleverd. In
het dorpje Malagar, in de Ga
ronne, ontdekte ze bij een han
delaar in oude spullen enkele
beschreven kaarten waardoor
ze ontroerd werd en in verle
genheid raakte: 'Een vrouw
betuigde daarop een andere
vrouw haar liefde, en wat voor
liefde!.Drie jaar heb ik dat
verhaal in mijn hoofd laten
rijpen. Ik wilde graag meer
weten over die vrouwen die in
een klein dorp in het zuidwes
ten van Frankrijk, aan het be
gin van deze eeuw, zoveel van
elkaar hadden durven houden
en van wie er tenminste één,
Eeuwigheidsdrang van de
mens kent geen grenzen
de burgerlijke orkest- en con
certpraktijk van de negen
tiende eeuw. Hij stond er al
leen voor. Werk na werk
moest hij proberen te slijten
aan onwillige uitgevers. En
het publiek moest hij tot zijn
kunst overhalen door onver
moeibaar concerten te organi
seren.
Aan Ludwig van Beetho
vens moeizame leven is het
tweede deel gewijd van de
hernieuwde componistenserie
van de uitgever Gottmer in
Haarlem. Eerder verscheen
een deel over Mozart, en er
staan nog veertien andere op
stapel.
Ook dit Beethoven-boek is
prachtig uitgegeven, zeer rijk
geïllustreerd en gedocumen
teerd (volledig werk-overzicht
en uitgebreide bibliografie).
De auteurs houden zich echter
wel heel erg aan het 'geïnsti
tutionaliseerde' beeld van de
grote componist. Echt nieuwe
dingen staan er niet in. Een
voorbeeld is de omstreden ver
houding van Beethoven tot
zijn neefje Karl, van wie hij in
de laatste jaren van zijn leven
voogd was. Al jaren verschij
nen er artikelen die proberen
te bewijzen dat Beethovens
liefde voor deze knaap verder
ging dan de gewone liefde van
een oom voor zijn neef. Beet
hoven zou homofiel zijn ge
weest, gaan de geruchten. Hij
was tenslotte ook nooit ge
trouwd
In dit boek wordt met geen
woord gerept over dit precaire
onderwerp. Het bepaalt zich
tot de overbekende Beethoven.
Voor de nog niet zo doorge
winterde belangstellende in de
muziekgeschiedenis is deze
biografie overigens informa
tief genoeg.
'Beethoven'. Redactie Jos van
Leeuwen. Gottmer Componis-
tenreeks. Uitg. Gottmer, prijs
32,50.
Door Henk Eg bers
H.C. ten Berge is een be
wonderd en verguisd
schrijver. Bij ons over
heerst de bewondering.
De roman 'Het geheim
van een opgewekt hu
meur' mag nog zo over
dadig zijn opgebouwd
uit allerlei themata en
stijlconstructies, de ein
dindruk is die van 'een
intrigerend boek'.
Daarbij komt dat H.C. ten
Berge bij dit 'verhaal' over
de vergankelijkheid van
het leven en de drang tot
eeuwig voortbestaan - al
gaat dat via incestueuze en
andere aangeklaagde we
gen - een taal hanteert, die
van een indrukwekkende
kwaliteit is.
De roman is samengesteld
uit drie (geografisch) onder
scheiden delen. Het eerste deel
speelt in de Amsterdamse
stadscultuur; het tweede in
het 16e eeuwse Mexico en het
derde deel in het Nederlands
dorpse Zuidveen. De beide
hoofdfiguren, de schrijver
Moortgat en de archeoloog
Radstake, wandelen door de
drie delen heen met hun le
vensontgoochelingen. Een se
cundaire, maar niet minder
wezenlijke rol is weggelegd
voor de stiefdochter van Rad
stake en de vrouwelijke jurist
De Vos Moreau, die Moortgats
biografische notities onder
haar beheer krijgt en daarbij
kanttekeningen zet.
Ten Berge plaatst aan het
begin van deze roman een ci
taat van Kafka ('Mijn hele li-
H.C ten Berge.
chaam waarschuwt me voor
ieder woord'), terwijl hij in de
slotalinea deze in zichzelf op
gesloten schrijver nogmaals
citeert ('Ik heb die druk op
mijn maag, alsof mijn maag
een mens is en wil huilen'), op
naam van die andere auteur,
Moortgat. Hij is al evenzeer
bevangen door die drang naar
het onbereikbare binnen de
tijdsduur op aarde.
Moortgat: „Opeens ervoer ik
- FOTOARCHIEF DE STEM
wat Radstake bedoeld had,
toen hij zei dat Helga op een
avond, vier eeuwen geleden,
onder de Mexicaanse sterren
hemel had gegeurd naar de
oneindigheid. Er bestaat maar
één verlangen, zo begreep ik.
En we dragen het onzichtbaar
in ons mee. We ruiken het in
anderen wanneer we ons door
zintuigen in plaats van klok
ken en kalenders laten leiden."
Helga is de zus van twee
priesters van Spaans-Friese
afkomst. Missionerend in Me
xico ontstaat met beiden een
incestueuze relatie met dode
lijke afloop. Als archeoloog
ontdekte Radstake er dat ver
haal, terwijl hij er min of meer
in een soortgelijke situatie te
recht komt. Bloed en liefde ook
in de Griekse tragedie, die
Moortgat in het eerste deel
vertelt. De Vos Moreau no
teert: „Het heeft me wederom
doen inzien dat het waar
heidsgehalte van oude trage
dies en versteende verhalen
opmerkelijk hoog is.Tegen
woordig echter zijn de inci
denten zoals Moortgat die be
schrijft verschrompeld tot een
kort berichtje in de pers."
Het leven is vaak sterker
dan de leer. De leer ontstaat
doorgaans op basis van
machtsverhoudingen of ge
zond eigenbelang; zelden geïn
spireerd door liefde. Het pro
bleem van de incestueuze
liefde wordt daarom nogal ge
voerd vanuit een verontwaar
diging over de aantasting van
cultuurgebonden wetgevin
gen, die door de machthebbers
(kerk en staat) zijn bedacht.
Deze roman geeft aan dit
thema een bredere existentiële
context. HC ten Berge han
teert daarbij uiterste middelen
(van poëzie tot smartlap) op
een zeer bekwame manier, zo
dat eros en thanatos in deze
roman - van bijbel tot Zange
res zonder Naam - pittig aan
de orde komen.
H.C. ten Berge: 'Het geheim
van een opgewekt humeur'.
Uitg. Meulenhoff, prijs 34,50.
afgezien van een paar schoon
heidsfoutjes, haar liefde zo
mooi had verwoord, zonder
zich te bekommeren om de
spiedende blikken achter de
gesloten luiken".
Deforges heeft in Margue
rite en Marie duidelijk gepro
jecteerd wat, generaliserend
gesproken, leeft bij talrijke
vrouwen in deze tijd om niet te
ontkennen wegen der erotiek
te funderen. Mannen brengen
geen of te weinig tederheid op;
ze begrijpen niet echt wat
vrouwen van de liefde ver
wachten. Op weg om via deze
vrouw-relatie tot een nieuwe
onafhankelijkheid te komen,
ontstaan er echter ook emotio
nele conflicten: de man die
niet meer verdragen wordt;
het menselijk opzicht en niet
te vergeten een zondebesef.
De grap is dat Deforges
beide dames samen een uitje
laat maken naar Lourdes, het
Maria-bedevaartsoord, om
een nieuwe vrijheid te bele
ven. „O, het genot kan niet an
ders dan een gave Gods zijn,
de goedkeuring van onze lief
de!" En: „Wat wij doen gaat
tegen de goede zeden en tegen
de belangen van onze mannen
in." Verder worden in de brie
ven het middenstands- en ar
beidsmilieu haaks gezet op het
beleven van liefde. Régine De
forges heeft met deze 'verbor
gen correspondentie tussen
twee vrouwen', in een mooie
stijl, een enigszins gedateerd
beeld opgeroepen dat inhoude-
lij k niet zo sterk is.
Régine Deforges: 'Uit liefde
voor Marie Salat'. Uitg. Arena,
prijs 19.90.
Door Gerard van Herpen
Als de Duitse schrijver Kurt
Tucholsky (1890-1935) een
boek schrijft over de Pyre-
neëen, dan speelt het boek
zich ook echt af in dat berg
achtige grensgebied, maar
een echte reisbeschrijving,
die lezers met een kaartjes en
pijltjes attendeert op mooie
kerkjes en dorpjes, moet U
van Tucholsky niet verwach
ten.
Tucholsky maakt die reis
natuurlijk wel en hij is een
belezen en goed geïnfor
meerde reiziger, een scherp
en alert waarnemer, maar
het blijft wel zijn manier van
reizen en kijken. „Eine Reise
durch sich selbst", precies zo
als Heinrich Heine in zijn
Reisebilder over Duitsland,
Polen en Frankrijk voortdu
rend zichzelf tegen komt. Dat
maakt 'Ein Pyrenaenbuch'
tot een heel ander reisboek
dan de liefhebbers van dat
genre misschien verwachten.
Tucholsky laat zien dat er
mensen zijn die zichzelf bij
het reizen helemaal uitscha
kelen en die van een berg een
hoogte en van een paleis een
indrukwekkende steenmassa
maken. Hun eigen relatie
met die monumentale ver
schijningsvormen speelt dan
plotseling geen rol meer. Tu
cholsky slaat in zijn boek En
gelse toeristen gade die zich
precies zo gedragen. Zij laten
zich door de Pyreneeën voe
ren tot er een moment van
uitstijgen komt en daarmee
is aan hun reislust voldaan.
Tucholsky heeft een an
dere opvatting over reizen.
Hij blijft ook in de Pyreneeën
zichzelf. Tucholsky interes
seert zich tijdens dat reizen
voor alles, niet alleen voor
het schilderachtig gelegen
klooster van Ignatius van
Loyola, maar ook voor wat
zich daar achter de dikke
muren van dat klooster af
speelt. Zo kijkt Tucholsky
naar de dingen. Hij is niet de
reisleider, hij is de filosofi
sche beschouwer, bijna altijd
spottend en prikkend, met
iets meer mededogen dan
Heine, maar precies zoals
Heine zichzelf mee sjouwend.
'Ein Pyrenaenbuch' ver
scheen voor het eerst in 1926,
in een periode waarin Kurt
Tucholsky's boeken nog niet
werden verbrand.
Het verblijf van Tucholsky
in Frankrijk behoort tot de
gelukkigste periode in zijn
leven. Precies zoals bij Heine,
voelde hij zich in Frankrijk
volledig thuis. „Du warst
gastlich vom ersten Tage ab.
Du hast niemals den Frem-
den verspottet", schrijft hij
in zijn dankwoord aan
Frankrijk. Tucholsky ver
huisde in 1929 naar Zweden,
naar Gripsholm, waarover
hij zijn Schlosz Gripsholm
schreef. Op 10 mei 1933 wer
den voor de eerste keer zijn
boeken verbrand.
Zijn verwachting dat de
echte, nog onvoldoende aan
bod gekomen Duitse boven
laag de bruine macht zou we-
Kurt Tucholsky
- FOTO ARCHIEF DE STEM
ten te keren, is geen werke
lijkheid geworden. De nazi's
wonnen jüïst wel met behulp
van de industriële en mili
taire bovenlaag. Kurt Tu
cholsky, verbannen uit
Duitsland, een schrijver zon
der lezers, maakte op 21 de
cember 1935 in Zweden een
einde aan zijn leven.
Het Pyreneeënboek, dat
enige jaren geleden bij Kos
mos in het Nederlands is uit
gegeven in de serie 'Op
schrijversvoeten', is in het
Duits in 1984 bij Rohwolt als
Rororo-pocketboek uitgege
ven.
De grote kwaliteit van het
boek is dat het natuurlijk wel
op een intelligente, spitse
manier de streek en de men
sen in die streek beschrijft,
maar dat de lezer het boek
uiteindelijk toch gaat zien als
een manier van kijken zoals
die alleen bij Tucholsky mag
worden verwacht. Zijn relaas
over de stierengevechten in
Bayonne en zijn beschrijving
van Lourdes of zijn verhaal
over zijn bezoek aan het Fort
in Villefranche bieden de le
zer misschien wel onvol
doende uitkomst op vragen
over wie, wat en waar, maar
het is Tucholsky's onnavolg
baar talent dat hij zich door
die naakte feiten niet laat be
geesteren en dat hij probeert
om op voorname afstand te
kijken naar wat mensen
meemaken, hoe mensen zich
verplaatsen, hoe zij bidden
en hoe zij eten, in de stenen
spookstad van Vauban, in het
klooster van Ignatius of in
het sjieke restaurant van
Biarritz.
Interessant is misschien te
weten dat Fritz Raddatz in
opdracht van Die Zeit in 1984
de reis naar de Pyreneeën in
het spoor van Tucholsky nog
een keer heeft gemaakt. Wat
Raddatz terugvond was een
betrekkelijk ongeschonden
landschap, maar de geheime
betovering uit de jaren twin
tig is dan voorgoed verloren
gegaan. Het klooster is geen
klooster meer. Alleen de ste
nen zijn overgebleven.
Henk Broekhuis heeft eens
geschreven dat het eigenlijk
merkwaardig is hoe je een
beetje een tijdgenoot kunt
voelen van iemand die al
veertig jaar dood is. Kurt Tu
cholsky blijft van onze tijd,
precies zoals Heinrich Heine
niet van gisteren kan worden
genoemd.
De teruggetrokken levende
Amerikaanse schrijver
J.D. Salinger heeft het pro
ces gewonnen dat hij had
aangespannen om de pu-
blikatie te voorkomen van
een ongeautoriseerde bio
grafie. Een federaal hof
van appèl was het ermee
eens dat het boek het copy
right schond.
Salinger, die sinds 20
jaar niet meer publiceert
of in het openbaar op
treedt, had het proces aan
gespannen om het ver
schijnen van 'J.D. Salin
ger: A Writing Life', tegen
te houden.
Auteur Ian Hamilton,
een recensent van de Lon-
dense Sunday Times, heeft
drie jaar aan de biografie
gewerkt. In zijn boek put
Hamilton uit 72 brieven die
door Salinger zijn geschre
ven en van copyright voor
zien.
Hamilton mag over de
feiten in de brieven schrij
ven, zo luidde het vonnis,
„maar Salinger heeft het
recht de expressieve in
houd van zijn ongepubli
ceerde werk voor de tijd
van zijn copyright te be
schermen".
Salinger is zowaar een
paar keer vanuit zijn huis
in New Hampshire naar
Manhattan gekomen om
het verloop van het proces
te volgen. De 67-jarige
auteur vestigde zijn naam
met 'Catcher in the Rye'
(De vanger in het koren).
De Boekenweek 1987 wordt
gehouden van 18 tot en met
28 maart en wordt op 17
maart ingeluid met het
traditionele Boekenbal in
de Stadsschouwburg in
Amsterdam. Het Boeken
weekgeschenk is de novelle
'Het rookoffer' van Tessa
de Loo. Rudy Kousbroek
schrijft een speciale Boe
kenweek-uitgave gewijd
aan het feit dat Amster
dam dit jaar de Culturele
Hoofdstad van Europa is.
De boekenmarkt Vers voor
de Pers vindt op maandag
23 februari plaats in Kras-
napolsky in Amsterdam.
Een niet eerder uitgegeven
bundel met werk van de
schrijver Franz Kafka, die
vorig voorjaar in Praag
ontdekt was, wordt bin
nenkort in Tsjecho-Slowa-
kije en West-Duitsland ge
publiceerd.
De bundel, met negen
brieven en 23 prentbrief
kaarten die de Praagse
schrijver in de laatste drie
jaar van zijn leven (1922-
24) in het Duits aan zijn fa
milie stuurde, was dooi
een anonieme verzamelaai
verkocht aan een hande
laar in oude boeken
Praag, schrijft het cultu
rele weekblad Tvorba
zijn jongste editie.
In de bundel is een lai
brief opgenomen vai
Kafka aan zijn ouders
zijn zus Elli, die hij in 192
schreef uit de stad Plan,
nad Luznici in Zuid-Bohe.
men, en epistels uit het sa
natorium van Kierling j.
Oostenrijk waar hij op
juni 1924, op 41-jarige lei
tijd, overleed.
Ter nagedachtenis aan d
100e en 300e sterfdag vai
respectievelijk Eduai:
Douwes Dekker (Multatu
li) en Constantijn Huygen
geeft de PTT op 10 maar
twee bijzondere postzegel
uit. De zegels, die ee
waarde hebben van 55 e
75 cent, zijn ontworpa
door Rudo Hartman ui
Den Haag. Dit heeft d
PTT dinsdag meegedeeld.
De 55 cents-zegel vai
Multatuli (1887-1987) toon
onder meer diens portre
een sociëteitsgebouw i
Batavia en de tekst 'D
roeping van de mens
mens te zijn'. Het porta
van Constantijn Huygen
(1687-1987) staat op de zege
van 75 cent afgebeeld me
op de achtergrond de Sche
veningseweg in Den Haa:
Hierop staat de tekst
Werelt gaet haer' gang, si
werrt en blijft aen 'twer-
ren'.
Ingrid stapt uit de helikopt
in.
Kijk", zegt Ingrid, als we aar
vliet op de dijk staan, „daar aan
Baar heb je de boerderij van Pi
lat is het dak van Hagen en als
rerte ons huis."
[ngrid Veerman is 13 jaar en ze
>n haar ouders op een eiland, op
"een komen met een voetveer o:
Haringvliet is dichtgevroren
jiland van de buitenwereld af
worden dan per helikopter over
waar de scholen zijn en waar ze
geren. Alleen in het weekend zijl
Hoe is dat, met de helikopter naa
Leuk hoor", zegt Ingrid. „Maai
pannendst. Dit is nu al het der:
zo vriest en dan wordt het wel i
altijd bij mijn vriendin Fernanc
net of ik twee moeders heb."
Hoe ging dat drie jaar geleden?
O, ik vond het eng, die eerste 1
te vriezen. We waren juist met
wal gekomen. En toen belde mi
helikopter moesten. Het vroor t(
We konden over het ijs lópen na:
Hoe is het's morgens op een eilan
„Hartstikke leuk. We vervelen
juiten. En we zwemmen veel. Bi
laar zitten we altijd. Ik heb ook
cregen toen ik 'n jaar of zeven
ras. Daarmee gaan we 's zomers
er altijd lekker rustig.
Wonen er veel kinderen?
's Kijken.Leen, Jaap, Adje,
De Rotterdamse Kunst
stichting heeft de Piern ^rlen' Mariska, Colinda, Sandei
Bayle Prijs 1986 voor lite ie helikopter. O, daar heb je mi
ratuurkritiek toegeken aan de dijk en Ingrid moet vlug
trekt de helikopter vanaf het ha
Voor een weekendje thuis.
aan Aad Nuis. De toeken
ning volgt op voordract
van een jury die bestaa
uit Hannemieke Stampe
rius (voorzitter), Diri
Kroon, Kees van Ree, Her
man Verhaar en Paul 4
Wispelaere. De Piern
Bayle Prijs, bestaat uit ee
bronzen legpenning en ee
geldbedrag van 5.000,
De uitreiking vindt plaat
op woensdag 18 februar
om 16.00 uur in de Burget
zaal van het Stadhuis Rot
terdam, tezamen met 4
uitreiking van de prijze:
voor filmkritiek en archi
tectuur kritiek.
De Rotterdamse Kunst
stichting heeft tevens ®ij de stichting Krant In de Klas
Pierre Bayle Prijs 19! [KIK) hebben ze een heleboel
voor architectuur-kritie nformatiemateriaal voor je. Er
toegekend aan: Jooj?ijn o.a. project- en werkkran-
met
aan:
Meeuwissen. De toeken ten,
ning volgt op voordraai
van een jury die bestal
Duin.
knipselkranten
nieuws, opdrachten en een
Swis, werkmappen, handleidin-
uit Ed Taverne, Hen» jen voor docenten. Te leen zijn
Bekkering en Leen vai video- en diaseries en repor-
terskisten met camera's en
Door Henk Egbers
Het Multatuli-jaar is nog nau
welijks begonnen of het eerste
literaire relletje is een feit.
Aanleiding is Aarts' Letter
kundige Almanak voor het
Multatuli-jaar 1987, die voor
het grootste deel uit pastiches
bestaat. De eerste die zich
daarvan slachtoffer voelt is
prof. Hans van der Bergh, ge
renommeerd Multatuli-onder-
zoeker. Hij dreigt ermee, via
een kort geding, de almanak
uit de handel te laten nemen.
De argeloze lezer zal bij het
lezen van de inleiding op de
almanak, ondertekend door
Hans van den Bergh (maar
niet door hem geschreven) niet
direct zijn arrogante toontje
herkennen. Voor de VPRO-ra-
dio verklaarde hij„Het is
geen goede imitatie. Ik ben
leuker! En Lien is ook al
boos"... Tekst: „En laten we
het eeuwenoude huisje in de
warme buurt, het Multatuli-
Museum nimmer vergeten,
waar onze Lien Roelfsema
(conservator, red.) het gasten
boek en de lege urn beheert en
zo'n ouderwets heerlijk kopje
koffie serveert." Van den
Bergh: „Dat is geen geestige
naaperij. Bij een goede pasti
che wordt vermeld 'a la ma-
niere de
De Multatuli-prof heeft
Waalwijkse Cees (Aarts) een
boze brief geschreven: Open
bare rectificatie, anders een
kort geding om het boek uit de
handel te krijgen! Cees denkt
er niet aan! Eindredacteur
Dick Welsink: „Ik houd er niet
van dat boeken verboden wor
den; dat schrijvers die met
elkaar slaags raken, eikaars
boeken laten verbieden!" Hij
is van mening dat Multatuli
zelf met zijn Mainzer Beo-
bachter soortgelijke grappen
uithaalde; hetgeen Van den
Bergh ontkent. Deze zegt: „Ik
vind het een slechte inleiding
op mijn naam. Ik zou het beter
gedaan hebben!
Als Van den Berg bijval zou
krijgen (hetgeen nauwelijks te
verwachten is. Maar je weet
maar nooit in dit landje van
schoolmeesters en zedenpredi-
kers, waartegen Multatuli
overigens stelling nam), dan
komen er nog heel wat gefrus
treerde schrijvers bij Cees
Aarts op de stoep staan. Want
de almanak bevat nog veel
meer fake-bij dragen. Er staan
stukken in van onder meer
Carmiggelt, W.F. Hermans,
Jeroen Brouwers, Konrad
Boehmer, Sigmund Freud en
Boudewijn Büch. Niet alle
maal even spits, maar de in
tentie is duidelijk.
Het Multatuli-jaar dreigt
vanuit een soort repressieve
tolerantie avant la lettre inge
rekend te worden door een
bourgeoisie-cultuur. De recal
citrante en min of meer profe
tische Douwes Dekker (zo
heette hij) wordt met een soort
neo-kolonialistisch elan inge
rekend door de Brinkmannen
en de steriele wetenschap van
onze hedendaagse cultuur.
Zijn bloedige ernst wordt bor
rel-drinkend en zoufles-etend
onschadelijk gemaakt en niet
vertaald naar onze dagen,
waarin meer dan ooit afgere
kend moet worden met het
neo-kolonialisme. Komt Mul
tatuli zelf ongeschonden uit
'zijn'jaar?
De gein wordt al geschopt in
de Multatuli-kalender, waarin
serieuze en dwaze dingen voor
het komende jaar zijn vastge
legd. Vermeld worden allerlei
herdenkingen; te beginnen
met de nationale in, waar an
ders, de Nieuwe Kerk op de
Dam, op 14 februari a.s. Maar
daarnaast wordt onder meer
vermeld: Koningin Juliana en
koning Boudewijn bestellen
een exemplaar van Multatuli's
volledige werken; Soekarno
neemt er zeven (1952). Maar
Aarts' Letterkundige
nak is dus een werkelijk')
manak, waarin aan nog
meer zaken aandacht
geschonken dan binnen dit
stek gemeld kunnen w®
(o.a. Multatuli als huisval
Eén ding wordt duidelijk:
almanak probeert wat te!
gas te geven bij al het o®
feestgedruis rond een
ver - na zijn dood! -
idealen verpakt dreig®)
worden in veel officiële otf
Aarts' Letterkundige
nak. Uitg. C.J. Aarts,
19,87.