Hoe ver gaat het recht op zelfdoding? Wim Kersten al 25 jaar de onbetwiste meester Paul Simon muzikanten biedt zwarte alle ruimte INTEGERE AVONDVULLENDE DOCUMENTAIRE VAN DE AVRO I C I I I NEDERLAND 1 NEDERLAND 2 Geloofwaardig Redenen Zitting DINSDAG 3 FEBRUAR11987 iambone DEN BOSCH - Voor uit, laat ik meteen met de hamvraag in huis vallen: waar moet goed carnavalsreper toire aan voldoen? Wim Kersten hoeft er niet eens voor te gaan zitten. Het antwoord behoort duidelijk tot zijn parate kennis. Vluggertje IN SP AG 3 FEBRl! Siiskc gji Wiskc: I Rooie rozen T2 PAGINA GIDS Cabaret Hoogdravend Door Jan Koesen HILVERSUM - Mag een vol wassen, intelligente, kernge zonde en fatsoenlijke man zelf bepalen wanneer hij het leven uit wil stappen? Mag hij tegen zijn wil in opgenomen worden in een inrichting? Mag hij des noods na toestemming van de rechter daar een half jaar vastgehouden worden? Heeft de overheid de plicht het indi vidu desnoods tegen zichzelf te beschermen? eze en dergelijke vragen worden vanavond aan de orde gesteld in een avondvullend programma van de AVRO, ge titeld, 'Als je dit leest ben ik er niet meer.'. De uitzending be staat uit drie delen. In deel een wordt een man, Johan Vergeer genaamd, na een zelfdodings poging opgenomen in een zie kenhuis en daar vastgehou den. In deel 2 zien we zijn ge vecht tegen de inrichting met als slot een rechtszitting, com pleet met meervoudige kamer, officier van justitie en advo- kaat. Deel 3 is een recht streekse discussie door de des- kundigen die aan het pro gramma hebben meegewerkt. Het bijzondere aan dit pro gramma, door René Stokvis gemaakt, is dat alles echt is, op enkele details na. Zo is bij voorbeeld de naam veranderd van de man om wie het gaat, om redenen van privacy. De zaak zelf is echt. De psychia ters spelen zichzelf, de recht bank speelt zichzelf, de ver plegers spelen zichzelf, ja, zelfs de patiënten uit de in richting (Ermelo) spelen zich zelf. Het verhaal is totaal authentiek, alleen de hoofdrol, die van Johan Vergeer, wordt door een buitenstaander ver vuld. Deelnemers hebben dan ook geen voorgeschreven dialogen, er zijn geen krachtige scènes gecreëerd terwille van het ef fect, nee, we kijken als het ware vanuit een hoek van de kamer mee, luisteren mee, volgen iemand op een lijdens weg, en we blijven zelf mach teloos. Er zijn geen fraaie shots, er wordt niet behendig in gemonteerd. Regie noch techniek heeft de registratie gekleurd. En het resultaat is daarom volstrekt geloofwaar dig. Niemand die deze doku- mentaire gezien heeft, kan zich onttrekken aan een stel- lingname. Je kunt er niet om heen. Het onderwerp heeft, maar dat is nu misschien al begrepen, niets te maken met euthanasie, want lichamelijk mankeert Johan niets. Het thema is zelfbeschik king en de grenzen daarvan. In deel een maken we kennis met de nog bewusteloze Johan, opgenomen in het ziekenhuis, met leeggepompte maag en artsen rond zijn bed. Poging tot zelfdoding. Routinegewijs wordt de ziekenhuispsychiater erbij gehaald. Maar Johan wil niet praten. Johan vindt dat niemand iets met zijn beslissing te maken heeft. Hij doet immers nie mand kwaad, hij is geen mis dadiger, hij heeft zijn redenen uit het leven te stappen en hij vindt dat het ziekenhuis met een de deur voor hem moet opendoen, zodat hij naar huis kan gaan, en het opnieuw kan proberen, maar deze maal „wordt het een betere poging." Bij stukjes en beetjes komt zijn verhaal er toch uit. Hij is 42, gescheiden, een dochter van 16, een zoon van 20. De dochter is getrouwd, verneemt hij van de buren. Hij heeft nog geen uitnodiging ontvangen, hij weet alleen dat zijn schoonzoon Frank heet. Ook bij zijn werk heeft het noodlot toegeslagen. Amerikanen heb ben het bedrijf overgenomen en Johan gezet op een post die hij volstrekt niet aan kan. Hij is alleen, heeft geen relaties. Voor de rest is hij gezond van lijf en geest. Hij drinkt niet, gebruikt geen drugs, hij is al leen enorm depressief. En hij constateert dat op deze wereld niemand hem meer nodig heeft en hij kan op zijn beurt de wereld best missen. De Wet voorziet in zulke ge vallen. Er komt een tweede psychiater bij en Johan wordt in bewaring gesteld, hetgeen hij ervaart als een opsluiting en mishandeling. Een vlucht poging mislukt. Voor verlen ging moet de rechter toestem ming verlenen. En Johan weet dat hij een half jaar geen kans zal krijgen om zichzelf van het leven te beroven als de rechter zulks bepaalt. Dan krijgen we een heuse zit ting, in vol ornaat, alleen zon der publiek. De Officier vor dert dwangverpleging, zich beroepend op de psychiaters die van een eenmalige depres sie spreken die wellicht door therapie en medikamenten verlicht kan worden, alleen, Johan werkt niet mee. De af loop zal ik niet verraden, op verzoek van de regisseur. Al len die aangetreden zijn in de dokumentaire verzamelen zich voorts in een panel waar over de zaak wordt nagespro ken. René Stokvis maakte vorig jaar een documentaire over euthanasie bij een baby. „Ik ben zelf een leek, en ik heb uitsluitend geprobeerd om zo integer mogelijk weer te geven wat er gebeurd is. Ik heb na drukkelijk toestemming aan alle betrokkenen gevraagd, Carnavalsliedjes zijn Toch is het volstrekt dui lijk dat Stokvis' hart naar han Vergeer uitgaat. Het dan ook bijna onmogelijk geen partij voor hem te kies Ook de kijker ervaart de pi chiatrie en de rechtbank bemoeiziek en vijandig. M René Stokvis heeft deze autoriteiten niet echt will aanklagen. Zijn film is niet beschuldiging van het syste bedoeld, toch ontkomt niet aan deze conclusie. Stokvis: „De rechter he zich moeten refereren aan adviezen van de deskundig zijnde de psychiaters, particuliere mening doet n ter zake. De psychiaters will op zijn minst dat Johan li een kans geeft om zijn lever redden. Per slot zijn heel suicide-kandidaten achtei blij geweest dat er ingegrep is tegen hun wil. Velen zijnl handelbaar gebleken, ook ontkennen ze dat hevig." jtromtht ml mht POtihd Door Tom Smeets Wim: „Op de eerste plaats vind ik dat je een tekst moet hebben waarin je iets hebt te zeggen. Je hoort zoveel dingen.Ik zal geen namen noemen, maar het is soms zo leeg. Met melodieën die ontzet tend vlak zijn en cliché matige teksten." Op die manier kom je niet tot iets, vindt hij. „Ik probeer al tijd een beetje gezellige tekst te maken en een leuk melo dietje. Nou heb ik het voordeel dat ik niet zo sterk ben in mu ziek. Ik ben daar vrij eenvou dig in, omdat mijn kennis niet verder gaat. Louis van Dijk zei altijd tegen mij 'Jij kunt veel beter een carnavalsschlager schrijven dan ik, want ik maak het veel te ingewikkeld'. Dan is het inderdaad niet goed." Vraag twee ligt eveneens voor de hand: hoe moet het niet? Wim: „In elk geval moet het nooit grof zijn. Daar wordt toch wel eens misbruik tegen gemaakt. Ik ben daar niet voor. Je kunt best onder elk aar een mop vertellen of een geintje maken, maar als je dat via de media gaat doen... Daar ben ik nooit zo'n enthou siasteling voor geweest." Het moet volgens hem ook niet te vlak en nietszeggend zijn. „En dat is het ook nog al eens. Je hoort zo vaak van 'we hebben een feestje...', of 'we hebben een cafeetje.Ja, dat weet ik ook wel, maar daar kun je geen 25 jaar mee aan de gang blijven. Je moet een goed idee hebben en daar zit ik al tijd op te spinnen." Pratend over hoe het niet zou moeten, wil hij liever geen namen noemen. Dat doe ik dan maar. Die van André van Duin bijvoorbeeld, een van de Noord-Nederlanders die in carvanal een makkelijke schnabbel menen te zien. Heel diplomatiek zegt Wim eerst: „Ik heb groot respect voor An dré van Duin." Maar dan: „Eigenlijk zou hij zich niet met carnaval moeten „Het is essentieel dat wij de wereld in trekken. We lossen het apartheidspro bleem niet op door het te negeren The unholy garden Vanmiddag heeft de At opnieuw een oude film I de Engelse acteur Roti Colman op haar progra staan: The unholy gar, Colman speelt hierin avonturier, die op de vlJ is voor de autoriteiten. zoekt een veilig heenkoq in de Sahara, waar de van een Franse baron in tweestrijd brengt. Als je dit leest. Paul Simon: zichzelf weggecijferd omwille van anderen. - FOTO AN Door Wim van Leest DE MEESTE buitenlandse artiesten leren, voordat ze een Nederlands podium betreden, nog gauw even een mondje Hollands. Want het staat zo leuk om de fans te verrassen met 'denkoewel' of 'koeieavond'. Paul Simon had tijdens zijn twee concerten in Ahoy ook een oer-Hollands woord in zijn vocabulaire zitten: apartheid. En dat woord zal ook elders op de podia moeiteloos ver staan worden, want apartheid is het enige Nederlandse woord dat alle taalbarrières doorbreekt. De concerten van Paul Simon zondag en gisteren in Rotterdam stonden in het teken van Pauls laatste elpee 'Graceland' en vooral in het teken van Zuid-Afrika. Simon om ringde zich met louter Zuidafrikaanse muzi kanten en hij trad herhaaldelijk terug om die muzikanten alle ruimte te geven. Zodoende konden we genieten van gastoptredens van Hugh Masakela en Miriam Makeba en vooral van de tienkoppige zanggroep Ladysmith Black Mambazo onder leiding van een wer- kelij k magistrale Joseph Shabalala. Er is veel te doen geweest over de weg die Paul Simon gegaan is voor het tot stand brengen van zijn elpee 'Graceland'. Hij toog voor die plaat naar Zuid-Afrika en maakte er opnamen. Dat ging dwars tegen de cultu rele boycot van Zuid-Afrika in en er gingen al stemmen op om Simon op grond daarvan maar op de zwarte lijst te zetten. Het African NAtional Congress verklaarde Simon zowat de oorlog omwille van het schenden van de Zuidafrikaanse boycot. Pas toen Paul Simon in een brief aan de Verenigde Naties expliciet zijn afkeer van het Zuidafrikaanse apart heid-systeem had neergeschreven trok het ANC die bezwaren in. In theorie mag het bezwaar tegen Simons handelwijze wellicht juist zijn, maar in de praktijk van de elpee 'Graceland' en van het podium blijkt het allemaal niet meer te klop pen. 'Graceland' en de concerten in Ahoy doen meer aan bewustwording dan menig boycot. 'Graceland' en de zondag gestarte Graceland-wereldtoernee laten de stem van de zwarten van Zuid-Afrika horen. Die stem vertelt van leed en strijd, maar ook over le ven van alledag. Bovendien is er muziek, die de moeite van het horen meer dan waard is. Juist door met deze muzikanten een we- reldtoemee te ondernemen, drukt Paul Si mon ons nog eens op de realiteit van wat Zuid-Afrika en apartheid werkelijk zijn. Mensen die in eigen land hun mening niet kunnen uitspreken, moeten de wijk nemen naar buitenlandse podia om daar gehoord te worden. Tijdens een gezellig avondje uit in een stampvolle concertzaal verwacht je geen militante stellingname. Die stellingname was er zondag en gisteren in Rotterdam wel dege lijk en hij was zo overtuigend dat Simon en zijn zwarte muzikanten moeiteloos de zaal achter zich kregen. De in muziek vervatte boodschap liet niets te raden over. Apartheid Onder de titel 'Als je| leest, ben ik er niet wijdt de AVRO een the| avond aan de rechten psychiatrische patiën Het programma is ofl bouwd uit een gedra geerde documentaire enl rechtzitting. De titel van' programma werd ontle aan een afscheidsbrief, j de hoofdpersoon in de de 42-jarige Johan Verd schreef aan zijn zus voordat hij een einde xh zijn leven probeerde te n l ken. Zijn poging misli I echter. Tijdens een gedwj gen opname in een psycb trisch ziekenhuis, ber Vergeer zich op het recht| zelfbeschikking. De chiaters betwijfelen zijn vrije keuze, omdat scheidingsproblemen moeilijkheden op het Vergeer in een labiele stand hebben gebracht, eindelijk moet de een rechtzitting een mens het recht heeft leven te beëindigen. In sluiting op deze then avond volgt in Telev een discussie met deskunl gen over deze probematieD Zolang Je nog koeien De IKON presenteert haar zendtijd een Deense koper gravure koeie- maag open plaat is een mensonterend systeem en de zaal wai het daar roerend mee eens. Muzikaal gesproken staat deze toernee vai Simon en zijn Zuidafrikaanse vrienden oj hoog niveau. Hugh Masakela en Miriam Ma keba -beiden krijgen al bijna 30 jaar geen toegang meer in hun vaderland- lieten ii eigen werk horen dat hun muziek een erj hoog peil heeft. Masakela zweepte het pu bliek op met zijn strijdlied 'Bring back Nel son Mandela' en Miriam Makeba bezorgde de toeschouwers koude rillingen met haar 'So- weto Blues'. Ronduit overdonderend waren de momenten wanneer de zanggroep Ladys mith Black Mambazo het podium betrad Voorzanger Joseph Shabalala is een zo inne mende podiumpersoonlijkheid en een zo be genadigd zanger dat het een verrukking is j—t D7 om naar hem te kijken. Zijn negen vocale be- VjVGTI llGrtGTGTL geleiders zorgen voor een meerstemmig rit misch decor dat het begrip 'a-capella' ver te boven gaat. Zelden is er in Ahoy zo goed en zt intens gezongen als door Ladysmith Blad Mambazo. Paul Simon zelf was tussen al die Afri kaanse klasse-muzikanten de grote kleine witte man, die zich heel integer staande wist te houden. Zondagavond was de premièr van de wereldtoernee - naast Westerse i steden wordt ook de Zimbabwaanse hoofd stad Harare aangedaan - en in Simons werk van 'Graceland' was te horen dat het gezel schap nog beter op elkaar ingespeeld moet raken. Paul verslikte zich zelfs even in 'Yoti can call me Al', maar het publiek vergaf hem dat foutje met ovationeel applaus. Met uitzondering van 'Mother and chili reunion' was er geen ruimte voor oud werk 'Graceland' werd integraal gespeeld, maar de hoofdmoot tijdens het ruim twee uur du rende concert werd gevormd door muziek van gasten. Voor de mensen die alleen Simor wilden horen, was dat wellicht een teleur stelling, maar wie met open oor naar Rotter dam gekomen was, kreeg muziek voorge schoteld die van ongehoorde klasse was. Paul Simon toonde zich een gewetensvol regisseur, die zijn medemuzikanten alle ruimte gaf. Het was niet zijn concert, hij was hooguit initiator en gangmaker. Een artiest, die zichzelf zo kan wegcijferen verdient alle lof en bewondering. Het zou im mers maar al te gemakkelijk zijn geweest om de onafzienbare reeks Simon- en Simon Garfunkel-hits de revu te laten passeren en zijn gastmuzikanten als decorum op te laten draven. Nu kreeg het publiek een onver wachte, maar vooral adembenemende kijk in een muzikale wereld, die al veel te lang vooi ons afgeschermd is geweest. Dat als laatste toegift het zwarte Zuidafrikaanse volksliec werd gespeeld, maakte eens te meer duidelijk wat we in Ahoy gezien hadden: geen slimme westerling die zich op goedkope manier van begaafde zwarte knechten bediende, maai een muzikant die zijn eigen bekendheid aan wendde om anderen ervan te laten profite ren. watering de maat nemen pl. Dren /oor oplossing zie laatste kol ook aan de patiënten in I melo die ik verfilmd heb. 1 heb ik geen partij willen k zen." I soms zo Chikapa 'Ray' Phlri, gitarist In de band van Paul Slmon moet iets schrijven dat van Groningen tot Limburg aan slaat. Dat vind ik echt niet zo gemakkelijk. Maar als je een goed idee hebt, dan is het lied vrij snel klaar. Zoals het 'Bloemetjesgordijn', daar blijf ik dan nog zo'n weekje mee tobben tussen de schoenen door. Want dat wil ik dan af hebben, dus het blijft door m'n kop spelen." Wim Kersten: „Eigenlijk zou André van Duin zich niet met carnaval moeten be moeien. Ik moet vaak om hem lachen, maar carnaval, dat neemt hij eventjes mee." bemoeien. Ik moet vaak om hem lachen, maar carnaval, dat neemt hij eventjes mee. Dan maakt hij er ook niet veel van. Hij doet er geloof ik ook niet veel moeite voor. Carna val is een vluggertje voor hem." Wim Kersten noemt zichzelf als artiest een laatbloeier. Toch vierde hij al als klein jongetje carnaval in Den Bosch. „Ik liep al op m'n derde jaar in m'n kieltje rond. Op gegeven moment zegt een goeie vrind tegen me 'wil je niet eens een tekstje schrij ven?' We hebben hier jaarlijks een 'kwek-festijn' en daar komt de carnavalsschlager uit voort. We praten over 1968/'69. Ik zeg tegen die man 'ik heb nog nooit twee regels tekst achter elkaar gezet, dus wat moet ik daar nou mee?' We hebben uiteindelijk ieder iets geschreven en van de dertig a veertig inzendingen waren we één en twee. Zo is het begon nen. Dankzij de overwinning kreeg Wim Kersten aardig heid in het schrijven van lied jes en ging het vaker doen. Opnieuw won hij prijzen op de jaarlijkse Bossche wedstrijd. Onder meer met 'Bij ons staat op de keukendeur'. Wim: „Dat was in 1969. Daar heb ik toen in Den Bosch zo'n tweeduizend singletjes van verkocht, opgenomen in het Bossche dialect. Tony Bas, een zanger uit Eindhoven, heeft het opgepakt en die verkocht er 30.000 singles van. Toen zijn we met De Twee Pinten be gonnen en hebben er zelf ook nog eens 55.000 verkocht." Het idee voor het duo De Twee Pinten, dat Wim samen met Joep Peters vormde, is be dacht door Jack Buiterman. Die zat wel eens in de jury in Den Bosch en hoorde daar vol doende bruikbaar materiaal om op een landelijke door braak te gokken. Het duo be staat nog steeds, maar Wim hield het na vier jaar al voor gezien. Sindsdien beperkt hij zich niet uitsluitend tot carnavalsre pertoire. Wim: „Ik heb voor het Cocktail Trio geschreven, voor Gonny Baars, voor Conny Vink en voor Johnny Kraaykamp het liedje 'Er is een Amsterdammer doodge gaan'. Ik heb ook cabaretlied jes geschreven. Die hebben niets met carnaval te maken. Echt, ik heb een schat aan ca baretliedjes liggen en die zou ik best wel eens een keer op een lp willen zetten. Dan krijg je eens een andere Wim Ker sten te horen." Maar ondanks alle succes sen heeft hij nooit overwogen beroeps artiest te worden. Hij heeft het verhaal zonder twij fel al ontelbare malen moeten vertellen, toch gaat hij er nog eens rustig voor zitten als hij zegt: „O nee, ik vind dit een heel leuk vak om het zijde lings te doen. Het bevalt me op deze manier ontzettend goed. Nu kan ik 'ja' of 'nee' zeggen, precies zoals ik het zelf wil. Als je het honderd procent professioneel zou doen, zou dat veel moeilijker zijn. Dan ben je zo ontzettend afhankelijk van platenmaatschappijen, van het maken van hits en dergelijke. Daar krijg je maagzweren van. En nu krijg ik dat nooit." Van een schoenenzaak - z'n eigenlijke vak - kennelijk ook niet. Lachend: „Nee hoor, dat doe ik al 25 jaar, dan moest ik hem hebben, hè." Terug naar het carnavalsre pertoire. Hoe vindt hij het om steevast als de onbetwiste meester te worden afgeschil derd? Wim: „Ja, dat zeggen ze wel en daar ben ik eigenlijk ook wel blij om. Er wordt veel voor carnaval geschreven dat echt zo maar in elkaar wordt gegooid. Ze zeggen wel eens tegen me 'jij schudt het uit je mouw'. Nou, laat ik je zeggen, ik schud helemaal niets uit m'n mouw. Het valt helemaal niet mee om een beetje zinnige tekst te maken. Het hoeft niet hoogdravend te zijn, maar je kunt op z'n minst trachten om iets te zeggen. Iets leuks mee geven, zodat het een gezellige meezinger is. Ik doe daar echt altijd mijn best voor. Daarom heb ik er ook weinig zepers bij denk ik. Heel veel van m'n stukken zijn evergreens ge worden." Een daarvan is 'Het bloe metjesgordijn'. Wim: „Dat is een leuk liedje. Weet je hoe ik daar ben opgekomen? Ik had toen een buitenhuisje in Vught. Op een ochtend werd ik wakker en zag op mijn slaapkamer het bloemetjes gordijn hangen. Ik zeg zo te gen m'n vrouw 'zo'n gordijn, dan heb je eigenlijk best een fijn leven... Dat hangt daar maar de hele dag in de zon, ik zou eigenlijk best een bloe metjesgordijn willen zijn'. Twee dagen later was het stuk er." Het schrijven van het liedje vindt hij niet zo'n klus. Moei lijker is het krijgen van een bruikbaar idee. „Ik heb laatst een stuk gelezen van Ivo de Wijs en die zei 'carnaval, daar begin ik niet aan, want dat is me te gemakkelijk'. Dat vind ik helemaal niet waar. Wantje Een andere evergreen is 'Woensdagmorgen krijg je rooie rozen'. Zou dat autobio grafisch zijn? Wim moet la chen, maar zonder verder echt antwoord te geven op die vraag zegt hij„Dat stuk heb ik direct na carnaval gemaakt. Maar weet je dat er altijd meer rozen zijn verkocht dan platen?" Toen het plaatje 1975 uit kwam, stond zijn hele huis van boven tot onder vol bloe men. Wim: „Ik geloof dat ik 37 bloemstukken heb gekregen, allemaal van bloemenwinkels en groothandelaren, overal vandaan. Er was een man uit Breda die had een rozenkwe kerij. Die stuurde me vijftig Baccara's. Die had meer als zevenduizend rozen verkocht! In heel Zuid Nederland was geen roos meer te krijgen. Die bloemenmensen hebben er de klapper mee gemaakt, ik niet eens zo." Het bloemen-effect is er nog steeds. Hij vertelt een verhaal van een bar-eigenaresse in Den Bosch die hem eens vroeg op dinsdagavond om midder nacht aan de klanten rozen uit te delen. „De dames stonden te janken. Ik stond daar met een bos rozen en gaf al die dames een roos. Het was gewoon aan- doenlijk." Optreden doet hij niet zo veel meer. „We hebben het veel gedaan, maar we zijn nu op een dusdanige leeftijd dat we het sterk gaan beperken. Ik heb niet meer de behoefte om nog iedere dag het land in te gaan." Zelfs carnaval betekent niet zo veel meer voor hem „Ja, dat is ook zoiets. Twintig jaar ge leden betekende het meer dan nu. Vroeger zagen we het bed wel eens niet, maar dat doe ik niet meer. Je wordt wat ouder en gaat alles relativeren. Maar ik vind het nog steeds drie ge zellige dagen, heel genoeglijk, al zijn ze zo om." Tegen het feit dat ze het te genwoordig in het hele land doen, heeft hij geen enkel be zwaar. „Ik ben wel eens in Amsterdam op zo'n feest ge weest. Best leuk, maar anders. Wij hebben in Den Bosch een traditie van meer dan honderd jaar en een echt protocol. Dat hebben ze daar niet. Fouten kunnen ze dus eigenlijk niet maken."

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1987 | | pagina 12