DE STEM
i
ARTS DIE EEN
ZIEKE LETTERU JK
LAAT STIKKEN,
ZEER LAAKBAAR'
D
ZATERDAGI
JANUAR119871
II
e christelijke lobby heeft de zaak
verziekt. Ik vind het een enorme blunder om de pijnbe
strijding op één lijn met euthanasie te brengen. Pijn is
maar in een zeer klein aantal gevallen niet te bestrij
den en als zodanig geen reden voor euthanasie. Inte
gendeel, pijnbestrijding verbetert de kwaliteit van het
léven." De anesthesioloog dr. P.V. Admiraal, die zich
heeft gespecialiseerd in pijnbestrijding, past in het
Hippolytusziekenhuis in Delft al 15 jaar euthanasie
toe. Op een open en eerlijke manier, die hem tot een
held maakt in de ogen van zij die vóór euthansie zijn.
Het legioen dat 'tegen' is, schroomt niet hem af te
schilderen als een moordenaar, hetgeen hij uiterst
grievend vindt. Naar zijn stellige overtuiging moet juist
een arts die zijn nek niet durft uit te steken, die een pa
tiënt soms letterlijk laat stikken, bestraft worden.
Insinuaties
Menselijkheid
Klok terug
j
S'ï
}id, over de ziel. De
- foto wim hendriks
et'
I mensen die denken dat ge
niet weg gelegd is. Die ge-
i aanwezig. Heel hun leven.
I dat doemdenken te verande-
je leren op de academie".
neeft diverse onderzoeken ge
ld hij zich geruime tijd bezig
pijze van de astrologen in Ne-
|t is me zeker niet in dank af-
i uigekomen op zeven ver-
rologen. De waarzegger, de
ziener, de amateur-psycho-
lakale psycho-analyst, de kar-
ie teruggrijpt naar vorige le-
jgende angsthaas die rustig
mder een verkeerd gesternte
en de positieve zoethoutlik-
|uut niet tot de kern komt en
egt dat alles toch weer goed
.ook een goede astroloog zijn.
ig verdiept zich in de mens. O
begonnen met het verwerven
'oen ik alles wist, dacht ik,
horoscoop uitleggen kon
Ion me niet inleven in die an-
|t dat bij een ander. Zo is mijn
ontstaan. Dat probeer ik op
duidelijk te maken. Het heeft
moeite gekost. Het oprichten
ie. Ik heb wat tegen scho
leer je teren op andermans
hooi krijg je te horen dat
ies, met verstand op te lossen
later te maken krijgen met
gaan ze nadenken. Dat lost
igendeel. Ze denken zich suf
streep verder",
it in het leven niet alleen om
it om vier zaken. Voelen,
worden en intuïtie. Het
t die vier zaken goed ge-
Dat er evenwicht is. En dat
je zelf komen. Je moet het
telf duidelijk maken, dan pas
>r een ander duidelijk",
meent dat juist de astrologie
ir het zoeken naar je ware ik.
a vaak bezig met astrologie,
ten niet naar me toe met de
ts eens gezellig over Neptunus
*fee. Mensen komen met de
lat ze twintig jaar getrouwd
ling voor een zwart gat staan,
ededeling dat ze heel veel van
houden maar altijd ruzie
uit de astrologie kun je daar-
Mensen leren ontdekken wat
san de hand is. Dat is dank-
u in volle gang. Vandaag loop
g te klunen in de bermen van
In de avonduren studeer ik
wat moeite met de zin die in
van levensbelang is: „Kin ik
matysk mei Hollün skilje7"
heruit direct met Holland bel
de nachtelijke uren lig ik te
le zuurgrens, de zere poten, de
en de vorm van de dag.
Dr. Plet Admiraal: „Iedere patiënt heelt het recht om zijn lijden als ondraaglijk te
en/aren en de arts om euthanasie te verzoeken. In een dergelijk geval vind Ik dat Ik
de plicht heb om dat verzoek samen met het team te onderzoeken en te toetsen.
- foto gelderland pers
Door Heieen Crul
Het besluit van het kabinet om euthanasie
in principe strafbaar te laten blijven, met
de aantekening van een paar medische
handelingen die niet onder euthanasie val
len, vindt Piet Admiraal 'verbijsterend'.
„De rechtsonzekerheid van artsen, maar
ook van patiënten neemt daardoor toe.
Het opent ook de weg naar misbruik. Als
euthanasie onder het mom van pijnstilling
wél mag, bestaat de kans dat er zonder
toetsing wordt afgerekend met demente
bejaarden.
Anderzijds kan ik me ook voorstellen
dat veel oudere mensen bang worden om
naar het ziekenhuis te moeten. 'Hij wil me
zeker dood hebben', kunnen ze gaan den
ken, als een arts te goeder trouw voorstelt
iets tegen de pijn te geven
Piet Admiraal heeft wereldwijd voor
drachten over het onderwerp 'euthanasie'
gehouden, een twintigtal artikelen over dit
onderwerp gepubliceerd en richtlijnen
voor artsen geschreven hoe ze een zachte,
milde dood het beste kunnen bewerkstelli
gen.
Hij is door Italiaanse, Zweedse en Ame
rikaanse kranten geïnterviewd en vele ma
len voor de radio en tv geweest. Geen won
der dat hij al die puliciteit een beetje zat is.
In het ziekenhuis waar hij werkt zeggen ze:
wanneer zien we jou eens zonder tv-ploeg?
Onlangs is er een boek verschenen
'Euthanasie tussen wet en geweten', ge
schreven door Ben van Aken en uitgegeven
door Bruna, waarin Admiraal op een per
soonlijke, emotionele manier over zijn er
varingen vertelt en waaraan de beide voor
beelden van euthanasie in dit artikel zijn
ontleend.
Hij vertelt Ben van Aken ook, waarom
hij alleen nog maar 'live' voor de televisie
wil komen. Want de tegenstanders van
euthanasie gaan over lijken. Zo heeft bij
voorbeeld de EO beelden geknipt uit een
Zweeds en Amerikaans tv-programma,
waaraan Piet Admiraal heeft meegewerkt.
«Hun programma begon met een Duits
>je uit de Hitler-tijd, waarin men psy
chisch gestoorde mensen in bed zag zitten
met daarnaast het prototype van een Ger
maans verpleegkundige. Die verwijzing al
leen al. Ze hebben mij ingelast tussen frag
menten van Buchenwald en beelden van
een oude man, die treurig voor zich uit zat
te staren in een verpleeghuis, almaar de
nadruk leggend op de onvrijwilligheid, op
het opruimen van economisch zwakkeren,
met op de achtergrond dreigende muziek.
Walgelijk. Die giftige antipropaganda,
deze smerige insinuaties maken dat men
sen inderdaad bang worden om naar het
ziekenhuis te gaan", aldus dr. Admiraal
„Mag de dokter doden?", zo vroeg de Nij
meegse hoogleraar in de criminologie, C.
Dessaur zich af in een geruchtmakend
boekje. „Moet de dokter dan niet helpen?"
is het weerwoord van Piet Admiraal.
„Het afschuwelijke is dat de tegenstanders
van euthanasie altijd zeggen, dat wij min
of meer de vraag om euthanasie op gang
brengen. Maar dat doe je alleen als je als
arts tekort schiet in zorg en contact. Als je
iemand geen pijnbestrijding geeft, als je
hem als een hond behandelt, als je hem 's
nachts alleen laat liggen, ja dan breng je
iemand zover dat hij vraagt er in gods
naam een eind aan te maken.
Waarom vraagt iemand om euthanasie?
Bij mij weten is er nog nooit een gedegen
sociologisch onderzoek naar deze redenen
gedaan. Ik wilde dat we nu eens behoorlijk
onderzoek zouden kunnen doen naar wat
mensen motiveert. Door het ontbreken
van dit onderzoek meent iemand als Des
saur conclusies te kunnen trekken, maar
die zijn volkomen uit de lucht gegrepen."
Volgens schattingen zijn er in Nederland
circa 6000 euthanasie-gevallen per jaar.
Men vermoedt echter dat nogal wat artsen
die euthanasie toepassen, opgeven dat de
overledene aan een natuurlijke dood is ge
storven, omdat zij bang zijn met de politie
in aanraking te komen.
Piet Admiraal heeft er nooit een geheim
van gemaakt dat er in zijn ziekenhuis
„Ik denk, dat het voor de familie van de patiënt van veel betekenis kan zijn, dat de arts aanwezig Is bij het sterven.
- foto archief de stem
'Recht op een goede dood'
euthanasie wordt toegepast. „In de prak
tijk komt dat neer op zo vijf keer per jaar.
De kwaliteit vind ik overigens belangrijker
dan de kwantiteit."
De beslissing tot euthanasie wordt altijd
door een team genomen. „Maar dit team,
bestaande uit een verpleegkundige, een
pastor en een arts, begeleiden de patiënt in
zijn of haar sterven. We zijn ons namelijk
gaan afvragen wat een patiënt, die aan het
eind van zijn leven is, van ons verwacht.
Die verwacht een stukje menselijkheid, be
trokkenheid, liefdevolle opvang en een
soort vervanging van de familie, die hij of
zij niet dag en nacht om zich heen kan
hebben. In de vorm waarmee wij die bege
leiding aanpakken is ook ruimte voor
euthanasie."
Door een goede, persoonlijke stervensbe
geleiding wordt de bespreekbaarheid van
euthanasie groter, zo is de ervaring van dr.
Admiraal. Hij gaat daarbij uit van het zelf
beschikkingsrecht van de patiënt.
„Iedere patiënt heeft het recht om zijn lij
den als ondraaglijk te ervaren en dé arts
om euthanasie te verzoeken. In een derge
lijk geval vind ik dat ik de plicht heb om
dat verzoek samen met het team te onder
zoeken en te toetsen.
Daarbij leveren de pastor en de verpleeg
kundige een belangrijke bijdrage, want zij
kunnen nagaan of het invoelbaar is dat een
mens in een bepaalde situatie de dood ver
kiest boven het leven. Wij vragen ons dan
af: is er nog iets wat wij als team kunnen
doen om dat gevoel om te zetten in een po
sitief levensgevoel? Als wij die vraag ont
kennend moeten beantwoorden en tot de
conclusie komen dat wij verder niets, maar
dan ook niets kunnen doen, dan meen ik
dat de arts de plicht heeft om euthanasie
toe te passen. Met de kanttekening dat hij
zich dan verantwoordelijk moet weten te
genover zichzelf, tegenover de patiënt en
zijn familie en tegenover de wet.
Nee, ik vind niet dat de eed die ik als arts
heb afgelegd, mij verbiedt om mensen in
nood een goede dood te geven. Dat vindt
het Artsenverbond, een organisatie van
artsen, die tégen euthanasie is wel. Ze gaan
zelfs nog een stapje verder, het Artsenver
bond verbiedt mensen aanwezig te zijn bij
De stichting Schreeuw Om Leven plaatste vorig laar 10.000 kruisen op het
Binnenhof om zo te protesteren tegen euthanasie. - foto anp
een sterfgeval en beroept zich dan we
derom op de eed van Hippocrates, die
stelde dat een arts geen taak heeft bij het
sterven. Dat moest de pastor maar doen."
Piet Admiraal is er van overtuigd dat ver
reweg het merendeel van de artsen nooit
aanwezig is bij het sterven van hun patiën
ten.
„Ik heb mij altijd verplicht gevoeld de ster
vende patiënten letterlijk tot het einde toe
bij te staan. Niet alleen de mensen bij wie
euthanasie werd toegepast, maar ook bij
mensen die een natuurlijke dood stierven.
In het boek 'Euthanasie tussen wet en ge
weten' zegt hij: „Ik denk dat het goed is
om mensen te zien sterven, omdat je zo je
eigen problematiek daarover beter kunt le
ren begrijpen. Daarnaast denk ik dat het
voor de familie van de patiënt van veel be
tekenis kan zijn, dat de arts aanwezig is bij
het sterven, al was het alleen maar om aan
te tonen dat een arts net zoveel verdriet
kan hebben als de familie. Ik verlies heel
dikwijls patiënten die vrienden van mij
zijn geworden. Dan huil ik bij het overlij
den, net als de familie en ik vind dat de fa
milie dat best mag zien. Een arts is ook
maar een mens."
Het artsenbestand is naar zijn mening de
blik op het 'mens-zijn' verloren. Mensen
worden gezien als ziektegevallen, niet als
medemensen die pijn hebben, angstig en in
nood zijn. De medische opleiding erkent
de dood niet, die is er om overwonnen te
worden.
„De medische opleiding, die de langste
van alle beroepsopleidingen is, schiet te
kort omdat er geen colleges worden gege
ven over de psychologie van het ziek-zijn
of over de psychologie van het sterven."
Juist omdat euthanasie in zijn ziekenhuis
zo doordacht gebeurt, is dr. Admiraal een
voorstander van de 'snelle methode'.
„Veel artsen hebben het daar moeilijk
mee, het is een arts namelijk wezens
vreemd om een injectie te geven die dode
lijk is. Maar in onze begeleiding maakt het
verzoek om euthanasie deel uit van een rij
pingsproces voor beide partijen, dat soms
maanden heeft geduurd. Tegen de tijd dat
we allemaal overtuigd zijn dat euthanasie
de enige weg is, laten we de patiënt het
tijdstip bepalen.
Als het zover is, is de betreffende man of
vrouw volledig bij zijn of haar bewustzijn
en in staat om afscheid te nemen. Als we
unaniem van mening zijn dat het de enige
weg is en het is achter de rug, heb ik altijd
dat blijde gevoel dat ik iets heb kunnen be
tekenen. Ondanks het feit, dat ik dan toch
vaak jankend naar huis ga."
Piet Admiraal vindt dat met de regeling
van euthanasie zoals het kabinet die voor
staat, de klok wordt teruggedraaid.
„Ik vind het ongeloofwaardig dat in de wet
moet worden vastgelegd wat geen euthana
sie is. Genoemd worden het staken van de
behandeling en het toedienen van pijnstil
lers, ook als hierdoor de dood wordt be
spoedigd. Die zaken zijn al geaccepteerd
als normaal medisch handelen.
Ik heb het altijd schijnheilig gevonden om
het stoppen van een behandeling in ver
band te brengen met euthanasie. Dat is ge
woon ophouden met een bepaalde thera
pie, maar dat heeft niets met een zachte,
milde dood te maken. Een arts, die verder
niets doet, maar zijn patiënt laat lijden en
wacht tot deze stikt, vind ik zeer laakbaar.
Ik ben overigens altijd bang geweest dat
we zouden afglijden naar de verhulling van
euthanasie door daar een neutraler etiketje
op te plakken. Dat etiketje heet nu pijnstil
ling. Daarmee open je de weg naar mis
bruik. Het zou een dekmantel kunnen zijn
voor het onjuist toepassen van euthanasie.
Stel ik ben met een patiënt overeengeko
men om euthanasie toe te passen, met
daarbij de afspraak het buiten alle circuits
te houden. Een arts kan dan zeggen: doe
me een lol en laat iedereen weten dat je
zo'n pijn hebt. Ik zal die pijn met middelen
bestrijden en zorgen dat je als gevolg daar
van doodgaat. Daar kraait geen haan naar,
want de patiënt klaagde toch al over pijn.
Zelfs al zouden ze het lijk in beslag nemen,
dan vinden ze niets anders dan morfine.
Ik ben daar niet gerust op. Op die manier
heb je geen garantie dat de vrijwilligheid
bij euthanasie voorop blijft staan. Morfine
krijgt dan bovendien toch weer die enge
klank, die het jarenlang heeft gehad en die
et nu eindelijk, als uitstekend middel om
pijn te bestrijden, kwijtraakt."
Zolang euthanasie binnen het strafrecht
valt, wordt het al gauw in de criminele
sfeer getrokken. Dat is uiterst belastend
voor de arts en voor de familie van de pa
tiënt. De voorgestelde regeling maakt geen
einde aan de rechtsonzekerheid van de arts
en de patiënt. Integendeel, hij garandeert
niet, volgens dr. Admiraal, dat een arts die
zonder overleg met de patiënt euthanasie
toepast, flink wordt aangepakt.
„Als het zo ingewikkeld blijft, zullen de
meeste artsen bovendien op het overlij-
densformulier een natuurlijke dood invul
len. Het beste zou zijn dat het melden van
een euthanasie routinematig kan gebeuren
met een behoorlijk gestructureerd stan
daardformulier voor alle artsen. Bij twijfel
over de juiste toedracht moet het Medisch
Tuchtcollege worden ingeschakeld. De Of
ficier van Justitie moet er pas bij betrok
ken worden als blijkt dat er fouten zijn ge
maakt."
Piet Admiraal vindt het besluit over eutha
nasie een schrijnend voorbeeld van poli
tiek denken.
„Politici missen de gedegen kennis voor
zo'n besluit. Ik durf te wedden dat geen
enkele arts door een kamerfractie is uitge
nodigd om eens over de praktijk te vertel
len. Laten de tegenstanders van euthanasie
en mensen die eraan twijfelen dat wij
uiterst zorgvuldig te werk gaan, eens in ons
ziekenhuis meelopen. Ik verwacht niet dat
ze daarna voorstanders van euthanasie zul
len zijn, maar ze hebben dan de kans ge
kregen zich op de hoogte te stellen van
onze betrouwbaarheid.
Ze kunnen met hun eigen ogen zien hoe
wij met een stervend mens omgaan, wat
voor een zorg wij daaraan besteden en ze
mogen ook nog aangeven wat wij eventu
eel verkeerd doen. Hoewel ik ze voortdu
rend uitnodig, gaan ze nooit op een derge
lijke uitnodiging in. Ik durf niet te zeggen
dat de artsen onder de tegenstandershet
ziekbed en de doodstrijd van een patiënt
ontvluchten, maar ik heb er wel mijn twij
fels over.
Wanneer wij euthanasie toepassen is de
toetsing vooraf onberispelijk geweest en
durven we ook achteraf te laten toetsen.
De procureurs-generaal in Den Haag zijn
op de hoogte van wat wij doen, maar men
heeft nooit een aanleiding gezien om in te
grijpen."