2IDE STEM
DE ENIGE VRAAG IS:
HOE GROOT WORDT
VAN CDU EN CSU
ZATERDAG IQ
17 JANUAR1198710
ZATERDAG
JANUAR11987
Uitgesloten
Nostalgie
Mp
luim een week loopt nu de 'hete fa
lse' in de verkiezingsstrijd in buurland Duitsland. Bijna
geen avond zijn de Bondsdagleden en ministers nog
I rustig thuis, en overdag wordt nauwelijks nog gere
geerd. De dames en heren zijn het land in, en dan het
liefst naar die plaatsen waar de politieke tegenstan
ders het sterkst zijn. Radio en televisie onthouden zich
van alles wat riekt naar politieke stellingname. Geen
commentaren, geen politiek cabaret. De hete fase is in
de ether een koude bedoening. Zestien partijen doen
deze keer een gooi naar een vertegenwoordiging in de
Bondsdag. De verwachting is echter, dat uitsluitend
de nu vertegenwoordigde partijen (CDU, CSU, SPD,
FDP en Groenen) in de Bondsdag terug zullen keren.
Bijna 45 miljoen Duitsers mogen op 25 januari naar de
stembus, meer dan ooit.
Niet aansprekend
Weiter so
Nieuwe tijd
Buitenland
Meerderheid
Franz-Josef Strauss en Helmut Kohl; hoe groot wordt hun meerderheid
'anzi*ni?,?ondsda9leden Jannsen en Dabrlnlok. Verwacht wordt dat de Groenen
"en"m zetelwinst zullen boeken.
Wonder blijft uit voor Rau
Verheugen, Hirsch en Baum, dan had de
bestaande coalitie destijds de grootste
kans gemaakt.
INFAS-directeur Liepelt: „Als het erop
aankomt hebben de kiezers een grote hekel
aan wisselingen van de regering. Dat be
lemmert de continuïteit, meent men. Een
zittende regering is daarom vrijwel altijd in
het voordeel. Dat voordeel heeft Schmidt
vier jaar geleden niet uitgebuit. Maar
Kohl, Strauss en Genscher doen dat nu
wel."
Heeft het rood-groene spookbeeld dat par
tijen van Kohl en Strauss, maar ook de
FDP, bij voortduring oproepen een kans
werkelijkheid te worden
„Uitgesloten", zegt Liepelt, „nog afgezien
van het feit dat de SPD zelf niet een coali
tie met de Groenen wenst. Links van de
Unionspartijen plus de liberalen heeft nog
nooit een meerderheid bestaan. Dat kan
ook niet, gezien de bevolkingssamenstel
ling in dit land. Qua structuur zijn de
Unionspartijen per definitie altijd sterker
geweest dan de SPD en dat geldt ook nu
nog. Zonder de steun van de liberalen kan
links in Duitsland geen meerderheid halen.
De Groenen hebben eigenlijk alleen de
SPD verzwakt, niet de Unionspartijen."
Duitsland mag dan buurland van Neder
land zijn, gemiddeld genomen is de Duitse
mentaliteit duidelijk anders dan die in Ne
derland. De conservatieve krachten zijn er
sterker, de invloed van de kerken is preg
nanter. Versimpeld gesteld ligt het poli
tieke midden in Duitsland daar, waar het
in Nederland rechts genoemd zou worden.
Opvallend veel Duitsers zijn vervuld van
'Grootduitse' nostalgie. Ondanks vele na
oorlogse antifascistische wetten heeft
'uiterst rechts' steeds een aanmerkelijk to
lerantere houding ondervonden dan uiterst
links. Ex-nazi's hebben hoge posities ver
worven in de Bundeswehr, bij de Navo en
in de rechterlijke macht, oud-SS-ers kun
nen tamelijk ongehinderd hun reünieën
houden en boeken met fascistische ideeën
publiceren, neo-nazi's krijgen bij hun op
tochten door de steden politiebescher
ming.
In Duitsland hebben nazistische partijen
zich door de jaren heen, onder verschil
lende namen, weten te handhaven. Bij de
verkiezingen in Beieren, in oktober, haal
den de uiterst rechtse partijen 5,5 procent
van de stemmen. En dat m de deelstaat
waar Strauss' almachtige CSU toch een in
Nederlandse ogen zeer rechts-conserva-
tieve koers vaart.
Binnen de Unionspartijen is men na het
resultaat in Beieren merkbaar geschrok
ken. „Het mag niet voorkomen dat er
rechts van ons in Duitsland nog wettelijk
toegestane partijen bestaan", zei Strauss.
Inmiddels doet hij er wat aan, op de ver
kiezingsbijeenkomsten van zijn CSU. Hij
oogstte daar luide bijval met zijn oproep,
als Duitsers uit de schaduwen van het na-
R
FOTO OE STEM/DICK DE BOER
c waar wij allemaal hard voor
|/ertelt Peter van Weert. „Dat ta-
worden doorbroken. Maar je I
bp verschillende manieren doen:
let terzake is, dan is het goed, te
jonpas, en dan moet je uitkijken,
erend, dat werkt als een boeme-
i gaat bij de Roze Driehoek echt
ele kleine groep, landelijk zijn er
I twintig mensen bij aangesloten,
Ize net doen alsof ze een grote
hebben".
de werkgroep. Van Weert zegt
ncipatie-vereniging' qua at
haar eigen opheffing. Maar
Idat niet gebeuren. „Niet voor
van ben ik overtuigd", zegt de
bpecteur. „We willen onze doel-1
p twee manieren bereiken. Aller-
ben we een interne taak: de ho
politie-agent moet voor zijn of
rdheid durven uitkomen. Dat is
IVoor velen is dat een opluchting.
1 onze leden verzuchtte: 'Ik wou
jaar geleden had bestaan'".
de werkgroep bij de hetero- I
ilitiefunctionarissen meer begrip
voor hun homo-collega's. „We
iet beeld wegnemen dat alle ho-
rietjes', slappe mannetjes en
zijn. En we moeten wat doen
vooroordeel dat alleen homo's
bezig zijn met het zoeken naar
le sexuele contacten",
ichting kan het beste door de ho
en zelf gebeuren, zo vindt Van
Als hier mensen van het COC ko-
sekt dat toch niet zo aan, want die
et hoe een politie-apparaat werkt
n dat wel, zodat die voorlichting I
n aansluiten". De voorlichting
1, maar voor dat probleem lijkt
>rt een oplossing te worden ge-
Een landelijk fonds wil een be-
bedrag op tafel leggen om de se-
tskosten te dekken.
Weert heeft al heel vroeg in zijn
zijn nek uitgestoken. Is hij niet
op langere termijn zijn loopbaan
wordt geschaad?
paalde korpsen wel, bij andere
niet. Hier in Eindhoven is het
:el probleem. Als ik bijvoorbeeld
:ht zou solliciteren ook niet. Maai
irabantse korpsen weet ik niet o!
u hoeven te proberen".
-j van de werkgroep Politie en Ho-
iteit is: Postbus 1860, 2280 DW Kij»"
l verleende bij het betreden van
5? Uit pure fijngevoeligheid,
iar de schijn te vermijden een bin
e rokken te werpen. Ja, de Vrie#>
uw Alpinopet op moogt gij mij u1
■bijgaan een militair saluut brei'
c met de nylonkous op de kop. «tl
iet dat uw haar in de war geraakt
e is een web van zorgzaamheid.
Door Rink Drost
Twee eigenschappen weten te Duitsers in
SPD-kandidaat voor het bondskanse-
I lierschap, dr Johannes Rau, hogelijk te
waarderen: hij toont zich een onvermoei-
bare optimistische vechter en hij heeft er
leen hekel aan dat partijgenoten elkaar
I aanspreken met het woord 'Genosse' (ka-
raad). Maar die bewondering en zijn
I toch weer snel stijgende populariteit mo-
I gen hem niet baten.
Een veel te lange aanloop voor de echte
I verkiezingsstrijd, hopeloze verdeeldheid
binnen de rijen van de socialisten en het
schandaal bij het vakbonds-woningbouw-
concem Neue Heimat, dat door de rege
ringspartijen met succes mede in de schoe-
i van de socialistische partij werd ge-
I schoven, hebben de populariteit van 'Broe
der Johannes' in ras tempo naar de kelder
Een jaar geleden nog peilden opinie-on-
derzoekers een populariteit van de politi-
I cus uit Düsseldorf, die hoog uittorende bo
ven die van de zittende bondskanselier dr
Helmut Kohl. Intussen zijn de rollen om-
I gedraaid: Kohl scoort hoger dan Rau, on-
I danks blunders zoals zijn vergelijking van
I Gorbatsjov met Goebbels en zijn uitspra-
I ken over concentratiekampen in de DDR.
I „Dat zijn uitspraken die met meer dan een
I kleine deuk in de populariteitscurve te zien
geven", zegt directeur Klaus Liepelt van
het opinieonderzoekbureau INFAS. „Na
hooguit twee weken zijn de mensen dat
I weer helemaal vergeten."
Dat laatste komt volgens hem ook door
dat de SPD dit soort blunders onvol-
I doende heeft uitgebuit. Liepelt raakt daar-
I mee de kern van de problemen waarmee
Rau en zijn partij te kampen hebben.
De campagne die de SPD sinds de partij-
wrgadering in Neurenberg heeft gevoerd,
I spreekt de Duitsers niet aan. In Neuren-
werd het men het eens over de the-
s: ontwapening, milieubescherming,
ten met kernenergie op termijn, werk-
heidsbestrijding.Allemaal nobele
'stellingen. Maar daar spreek je de kie-
I zers niet mee aan.
Hoe kan Duitsland nu de ontwapening op
brengen zolang de supermachten het
«tuet over eens zijn En wat haalt het uit
als je nu roept dat Duitsland het in 2000
I »nder kernenergie moet stellen Voor die
hjd zijn er al lang weer andere besluiten
ki
jenomenNee, de verkondiging van
ommer en kwel, zoals de bossterfte, de
water- en luchtvervuiling en de stralings
belasting levert in het politieke midden,
waarvan zowel de SPD als de Unionspar
tijen het moeten hebben, geen stemmen
op.
Wat de meeste kiezers op dit moment inte
resseert is: hoe veel stijgt in de komende
jaren ons besteedbaar inkomen Blijft ons
pensioen de komende vier jaren op peil
Hoe zwaar wordt de belastingdruk Krij
gen we meer vrije tijd te besteden „In een
verkiezingsstrijd moet je de mensen niet
vragen na te denken of hun levenshouding
le veranderen om naderend onheil te voor
komen", meent de INFAS-directeur.
De geschiedenis leert, dat actuele binnen
landse politieke en economische onderwer-
Ïien het kiezersgedrag bepalen. Al evenzeer
eert de geschiedenis dat personen meer
aanspreken dan argumenten. Het jongste
voorbeeld daarvan is de parlementsverkie
zing in Oostenrijk, waar Vranitsky tegen
de trend in zijn socialistische partij op
nieuw tot de sterkste wist te maken. En
duidelijk moet zijn, dat je met stroop meer
vliegen vangt dan met azijn.
Al die lessen heeft de SPD niet in praktijk
gebracht, in tegenstelling tot het andere
kamp. Met de kinderlijk simpele kreet
'Weiter so, Deutschland streelt de CDU
de kiezers onder de kin. En met de in feite
volkomen loze kreet 'Toekomst in plaats
van Rood-Groen' is een spookbeeld be
dacht, dat de welvarende Duitsers niet
graag verwezenlijkt willen zien. Want zo
veel is toch wel waar: het gaat de Duitsers
gemiddeld genomen op dit moment beter
dan toen de socialistisch-liberale regering
van Helmut Schmidt werd afgelost en Hel
mut Kohl de kanselierszetel bezette.
Geholpen door de wereldwijde economi
sche terruggang konden de christelijke
partijen vier jaar geleden de macht overne
men, en dan ook nog dank zij de omme
zwaai van het rechtse deel van de liberale
partij FDP. Nu annexeert de regering gre
tig het herstel dat zich wereldwijd heeft
voorgedaan en dat ook onder sociaal-libe
raal bewind zou zijn ingetreden.
In feite heeft de SPD vier jaar geleden al
de kansen voor nu verspeeld. Was Helmut
Schmidt doorgegaan met de hem trouw ge
bleven vleugel van de FDP, zonder de om
zwaaiers Genscher, Bangemann en graaf
Lambsdorf, maar mét links-liberalen als
Johannes Rau; aanzienlijk populair
der dan zijn partij.
tionaalsocialistische verleden te stappen,
het boetekleed uit te trekken en als natie
haar leidinggevende plaats in West-
Europa in te nemen. Niet alleen legde
Strauss in het openbaar het boetekleed af,
hij trok meteen ook maar de rechterstoga
aan. „Zeker", zei hij, „Duitsland heeft tij
dens het Derde Rijk grote oorlogsmisdrij
ven begaan, die nooit kunnen worden
goedgepraat. Maar wie tegen het natio-
naalsocialisme is moet tegen elke vorm van
totalitarisme zijn." En toen kwam onder
stormachtige bijval een aanval op de Sov
jet-Unie, die in de oorlog in Polen moor
dend en brandschattend te werk was ge
gaan, en vervolgens de schuld bij de nazi's
had gelegd.
Aan de CDU-kant van de christelijke par
tijencombinatie gaat het in dezelfde sfeer.
Een artikel van de planningschef in de
CDU-centrale, Wulf Schönbohm, in het
partijblad 'Sonde' gaat over de 'nieuwe
conservatieve tijd', waarin waarden als fa
milie, Heimat, vaderland, plichten, deug
den, prestatie, elite, nieuwe technieken,
tucht en binnenlandse veiligheid hoog ge
waardeerd worden. Helmut Kohl schreef
over die waarden in het partijblad
'Deutschland-Magazin': „Wie deze deug
den geringschat, minacht en ontkent de
burgerzin.
Het valt niet over het hoofd te zien: in hun
verkiezingscampagne doen de christelijke
partijen opvallend hun best te voorkomen
dat de vele uiterst rechtse stemmen in
splinterpartijen verloren gaan. Kennelijk
met succes, want volgens onderzoekinsti
tuut INFAS mogen de elf splinteipartijen
-van uiterst rechts tot uiterst links - die
dit jaar meedoen straks gezamenlijk op
niet meer dan een procent van alle stem
men rekenen. Het midden van de Unions
partijen schuift voorzichtig naar rechts.
Dat gebeurt zonder dat aan de grote klok
te hangen, om de oude kiezers uit het mid
den niet af te stoten.
Hans-Dletrlch Genscher: eerst In on
genade, nu de onbetwiste nummer een
onder de liberalen.
Het streven, extremere buurpartijen de
wind uit de zeilen te nemen is ook aan de
andere kant niet vreemd. De SPD heeft in
haar programma zichbaar 'groene trekjes',
om ook de meer milieu- en ontwapenings-
bewuste kiezers een plekje onder de rode
paraplu te kunnen bieden. Niettemin mo
gen de Groenen straks op flinke winst re
kenen; volgens de opiniepeilers eindigen
ze met tussen de 7 en 10 procent van de
stemmen, vóór de FDP.
Volgens het onderzoekbureau INFAS lijdt
het geen twijfel dat de liberale FDP de
kiesdrempel van vijf procent royaal zal
overschrijden. In werkelijkheid is op geen
stukken na vijf procent van de Duitse be
volking belijdend liberaal, maar er zijn wel
velen die de FDP als een broodnodig
stukje tegenwicht zien bij het politieke
dramvermogen van CDU en CSU. De li
beralen hebben in hun campagne op dat
gevoel knap ingespeeld. En m de praktijk
heeft CSU-leider Franz-Josef Strauss on
bedoeld ook een flinke bijdrage geleverd
aan de populariteit van de liberalen, en
dan vooral minister Hans-Dietrich Gen
scher van buitenlandse zaken.
Genschers verdienste is vooral, dat hij on
danks de ommezwaai van zijn partij van
de socialisten naar de Unionspartijen heeft
vastgehouden aan het buitenlandse beleid
dat is bedacht door de vroegere sociaal-li
berale regering. De kiezers zien, dat dank
zij goede verhoudingen met de Sovjet-
Unie, en met de Oostblokstaten in het al
gemeen, de verhouding met de DDR bin
nen zeer aanvaardbare normen is geko
men. Door zijn botte aanvallen op Gen
schers beleid, waarmee hij in feite diens
ministerszetel plus het vice-kanselierschap
opeiste, heeft Strauss zijn liberale oppo
nent veel goodwill bezorgd.
Dat is op de FDP-verkiezingsbijeenkom-
sten goed te merken. Vier jaar geleden was
Genscher zodanig in ongenade gevallen,
dat hij het voorzitterschap van de partij
moest overdragen aan Martin Bangemann.
Maar wanneer hij nu een zaal binnenkomt
waar Bangemann op dat moment aan het
woord is, kan Bangemann wel inpakken.
Genscher is de gevierde nummer een, de
man die wordt gezien als de waakhond van
de democratische waarden binnen de rege
ring. Nummer twee is niet Bangemann,
maar graaf Lambsdorff, de minister van
economische zaken die wegens het Flick-
schandaal zijn hoed moest nemen en werd
opgevolgd door.Bangemann.
Het overschrijden van de vijf-procentgrens
is volgens alle opiniepeilers voor de FDP
geen probleem meer. Veel belangrijker is
op dit moment de vraag, of de liberalen re
geringspartij dan wel oppositiepartij wor
den. Dat hebben ze nauwelijks in eigen
hand. Ruim twee weken voor de verkie
zingsdag was de gepeilde steun aan
CDU/CSU zo groot, dat een absolute
meerderheid voor de Unionspartijen tot de
mogelijkheden behoorde. In de praktijk
zitten de opiniepeilers doorgaans hoog
stens twee procent van de werkelijkheid af,
zowel naar boven als naar beneden. Dat
betekent dat een absolute meerderheid
voor de christelijke partijen er zonder meer
in zat.
Echter, de ontwikkelingen gaan razend
snel. Dank zij de knappe eindspurt van Jo
hannes Rau zakken de prognosecijfers
voor de Unionspartijen weer, terwijl ze
voor de SPD stijgen. Niet zo sterk dat Rau
erop mag rekenen kanselier te worden,
maar toch wel zo sterk dat Kohl en Strauss
niet meer op een eigen meerderheid mogen
rekenen. Rau speelt nu het spel, dat de
SPD in de hele campagne had moeten spe
len. Het gaat nu om de persoon: Kohl of
Rau. Een simpele keus, waar de kiezer mee
uit de voeten kan. Rau heeft het over ac
tuele binnenlandse politieke en economi
sche zaken, zet de visieverschillen tussen
hem en Kohl glashelder op een rijtje.
Wanneer in het Duitse kiesstelsel ae recht
streekse verkiezing van een kanselier mo
gelijk was geweest, had het wonder zich
voor Rau alsnog kunnen voltrekken. Rau
is aanzienlijk populairder dan zijn SPD.
En Kohl is aanzienlijk minder populair
dan zijn CDU. Echter, Rau moet om kan
selier te kunnen worden duidelijk maken
dat de mensen op de SPD moeten stem
men. En daarvoor is, althans op dit mo
ment, op geen stukken na een meerderheid
te vinden.
Kan dat wonder voor Rau alsnog gebeu
ren
INFAS-directeur Liepelt: „Naar redelijke
maatstaven gemeten niet. Strauss heeft ge
lijk met zijn bewering dat de verkiezingen
in feite een gedane zaak zijn. Maar Rau
heeft gelijk als hij stelt dat niet de opinie
peilers, maar de kiezers bepalen hoe sterk
de partijen worden, en dat pas op 25 ja
nuari de beslissing valt. In goed een week
kan nog veel gebeuren dat van besüssende
invloed op de uitslag kan worden. Maar
een meerderheid voor de SPD Nee."
