DE STEM
MENEER PASTOOR
HAALT ZIJN WIJN
VOORTAAN BIJ
DE SUPERMARKT
W E E K E
DESTI
et is mis met onze miswijn, het
geestrijk vocht, waarvan menigeen zich de bremzoete
smaak nog als de dag van gisteren zal herinneren.
Want welk misdienaartje zal niet heimelijk hebben ge
snoept uit de fles in de sacristie? Verboden vruchten
smaken nog altijd het lekkerst. En de miswijn is in de
loop der jaren de inspiratiebron geweest van heel wat
sterke verhalen. Bijvoorbeeld over in lichtere dan wel
forse mate aangeschoten geestelijken, die zich alle
vroegte stommelend rond het altaar bewogen. Waar of
niet waar, het forse alcoholgehalte van plm. 15% op
een nuchtere maag sprak wel tot de verbeelding. Ze
ker in een tijd, dat de kerkelijke plichten nog zwaar tel
den en een dag pas echt kon beginnen na het verlos
sende 'Ite missa est' (Gaat, de mis is uit).
Wijnkransje
ZATERDAG|Ol
10 JANUAR119871<
Verklaring
Wit
Druivensap
dat Ferdinand Don
socialistisch politi<
Utrechtse 'Bastille'
schennis. Op 10 jut
hem veroordeeld \a
Willem III, een vonr
rechtshof werd bevi
'Domela moet zakk
ging op gang om
augustus 1887, de v
werd hij voortijdig
gers in Amsterdam
vierd, maar in Rotte
werk, moest hij doe
politie worden besct
H
Door Hans Veldhuis
Met het afnemen van de kerkelijkheid en
de drastische vermindering van het aantal
kloosters en kloosterlingen zakte de handel
in miswijn naar een dramatisch diepte
punt. Maar ook door de toenemende prijs
bewustheid van de H.H. Geestelijken,
want die wippen tegenwoordig liever even
de supermarkt binnenwippen voor een
goedkoop wijntje dat als miswijn kan fun
geren.
En bovendien is de kwaliteit niet meer
je dat. De 70-jarige pastoor W. Boelens uit
het Overijsselse Ootmarssum, die namens
de Nationale Raad voor Liturgie officieel
als 'inspecteur van de miswijn' optreedt,
stelde dit najaar bij een keuring zelfs voor
één fles maar gelijk door te sturen naar de
Keuringsdienst van Waren!
De kille cijfers op het bureau van voor
zitter Pieter de Bruijn van de R.K. Vereni
ging van Nederlandse Miswijnhandelaren
in Nijmegen liegen niet. In de ooit zo welig
tierende handel is fors de klad gekomen.
Tussen '61 en '65 werden nog 250.000 fles
sen miswijn verkocht, afkomstig uit Sa-
mos, Zuid Frankrijk, Sicilië en Spanje (Ta-
ragona). Tien jaar later was dit aantal vrij
wel gehalveerd (130.000) en de afgelopen
vijf jaar ging het nog maar om 116.000
flessen.
Hij ligt er niet wakker van. En evenmin
de 27 mede-leden van zijn selecte clubje.
Er zijn er nog maar een paar bij die impor
teur zijn van dit door de Kerk bewaakte én
gegarandeerde produkt.
„Het is jammer, dat wel. Maar je kunt
de tijd nu eenmaal niet veranderen. En er
komen weer andere dingen voor in de
plaats", klinkt het opgewekt.
De Bruijn heeft goed praten. Want hij be
doelt natuurlijk dat wijn een allemansgoed
is geworden. Maar dat was vroeger anders.
„In de tijd van mijn vader werd meneer
pastoor als miswijn-klant op
handen gedragen. Niet alleen
vanwege de miswijn, maar ook
omdat de zeereerwaarde heer
meestal zélf van een goed glas
hield. Bovendien bracht hij
menige avond door in een
soort wijnkransje met de plaat
selijke -én zeer invloedrijke -
notabelen en geestelijken. Me
nig jong pastoorke kreeg dan
ook van zijn familie een wijn
kelder mee om tot die kring te
kunnen doordringen. Want
Wijn en religie gaan ook bullen de eucharistieviering heel goed samen. De toto
werd gemaakt tijdens een receptie van bisschop Ernst In Hoeven.
- foto de stem/ben steffen
D
In de grotten van Caves Cadler bij Maastricht Is de steer van de Alrlkaanse missiepaters met hun wereldomvattende handel In miswijnen nog bijna tastbaar aanwezig. I
Op de achtergrond de (niet meer gebruikte) vaten waar 10.000 liter In kon. De nu gebruikelijke 'halve stukken'liggen ervoor. - fotowilmJ
Het is mis met de miswijn
De hoge prijzen van echte miswijnen doen pastoors nogal eens grijpen naar
anonieme supermarktwljnen. - foto archief de stem
dan telde hij mee. En die voorraad moest
op peil blijven. Dus wie de pastoor een
maal had, kon vrijwel zeker ook de dokter,
de burgemeester, de notaris en de advo
caat tot zijn klanten rekenen
Een gouden tijd voor de handel. Te meer
omdat ook in de kerken en de kloosters
enorme hoeveelheden wijn werden omge
zet. De paters van het Zuidlimburgse Ca-
dier en Keer konden er met hun Afri
kaanse missie-activiteiten zelfs tientallen
jaren van bestaan. De reusachtige tonnen
met in Samos gevulde 'paterwijn' lagen als
rijke onderaardse schatten opgestapeld in
de mergelgrotten op de Keerderberg. Een
'werkvoorraad' van 150.000 liter was in die
dagen heel normaal.
Maar toen in de jaren dertig de crisistijd
begon, veranderde de handel. Nood brak
wet en menige handelaar probeerde wan
hopig met gesjacher en gesjoemel het
hoofd boven water te houden. Met als ge
volg dat de kwaliteit van een als miswijn
aangeboden produkt vaak ver te zoeken
En dat, terwijl miswijn pas écht is als er
het fiat op rust van een plaatselijke bis
schop. Hij moet de druiven als het ware
hebben zien groeien. Stelt zich garant voor
de natuurlijke zuiverheid van het produkt
en staat ook in voor de betrouwbaarheid
van de wijnboer, die (uiteraard) een goed
katholiek moet zijn. Naast alle officiële
Kerkelijk tintje ol niet, elke hande
laar heelt voor zijn miswijn een eigen
etiket.
uitvoerpapieren hoort bij een zending mis
wijn dan ook altijd een officiële bisschop
pelijke verklaring te zitten, soms zelfs m
het Latijn, om de echtheid te bewijzen.
Als sluitstuk op die echtheid werd dan ook
ooit een Vereniging van Nederlandse Mis
wijnhandelaren opgericht. Dat was in de
crisisperiode. Vanzelfsprekend werd die
vereniging warm ondersteund door de Ne
derlandse bisschoppen. De verkoop kwam
onder toezicht van de Liturgische Federa
tie in Nederland en na de opheffing daar
van hield de Nationale Raad voor Liturgie
een oogje in het zeil.
Aanvankelijk was het teken van controle
een zegel met het embleem van de federa
tie op de fles. Later werd dit zegel vervan
gen door een loodcapsule over de kurk met
hetzelfde embleem. En die capsule geeft de
inspecteur van de miswijn pas af als de im
porteur hem de bisschoppelijke verklaring
kan tonen dat het om echte 'Vinum de Vi-
tae' gaat.
Vrijwel altijd is de herkomst een muscaat-
achtige druif, die een likeurachtige wijn
oplevert. Het hoge suikergehalte van deze
druif leidt tevens tot een vrij hoog alcohol
gehalte, wat de houdbaarheid ten goede
komt. Want anders zou een groot deel van
de fles na één mis al moeten worden weg
gegooid.
Miswijn is dus geen 'kasteelwijn', maar een
typische mengwijn - net als sherry of ver
mouth - waarvan de leeftijd geen rol
speelt. Maar wel de kleur. En die is
meestal wit. Rode wijn is niet populair
want die kan lelijke vlekken achterlaten op
kazuifels of maagdelijk-witte altaarkleden.
Nadeel is echter dat echte Miswijn extra
duur is omdat vanwege het hoge alcohol
gehalte (tot zo'n 16%) meer accijns moet
worden betaald. Ook de loodcapsule bren
gen extra kosten met zich mee.
En dus staat'menige zieleherder voor de
gewetensvraag: de supermarkt of niet? De
voorzichtige indruk bestaat, dat nog maar
in de helft van de Nederlandse kerken
echte miswijn wordt gebruikt. Maar zeker
heid daarover is nergens te krijgen.
„Het episcopaat vraagt dat wel aan zijn
geestelijken", zegt de Bruijn, „maar of de
pastoor dat ook doet is zijn zaak. Ik zeg
ook niet dat andere wijn niet goed zou
zijn. Je kunt er in principe elke wijn voor
gebruiken. Vandaar dat de pastoors wel
eens met reclame-acties over de drempel
moeten worden geholpen. Een aanbieding
van miswijn samen met bijvoorbeeld gods
lampolie en hosties of - zoals in de Kerst
tijd - kaarsen".
Ook oud-pastoor en miswijninspecteur
Boelens, sinds tien jaar geheelonthouder,
snapt die run op de supermarkt niet hele
maal. „Ik begrijp het met, hoor. Want die
gulden voor de capsule kan je de kop toch
niet kosten? Trouwens, ik ben geen ken
ner, maar ik denk wél dat je het verschil
kunt proeven". En haastig voegt hij er aan
toe: „Maar daar gaat het natuurlijk niet
om".
Terloops vertelt hij dat een collega hem
laatst boos opbelde omdat diens misdie
naars plotseling allemaal ziek waren ge
worden. Of dat niet aan de wijn kon fig-
gen?
„Maar aangezien had al heel lang geen
capsules meer had besteld, gebruikte hij
dus wat anders. Had-ie zich maar aandJ
regels moeten houden", zegt Boekuil
schouderophalend.
Wel merkt hij duidelijk, dat er ook mindtil
capsules worden besteld door de congregal
ties. „En er worden natuurlijk veel minat.'l
missen gehouden" zegt hij vergoelijkend I
Ook het zo genoemde Avondmaal in di|
protestantse kerken trekt minder bezoe I
kers dan vroeger. En dat is eveneens merlf
baar, want de wijn die daarbij wordt ge-I
schonken, wordt vaak van dezelfde impot l
teurs betrokken. Maar er schijnen volgeisl
Boelens ook al dominees te zijn, die dra I
vensap gebruiken inplaats van wijn. „Aki
dat zou doorgaan is het hek helemaal vail
de dam", knort hij.
In de grotten van 'Caves Cadier' - zo g
noemd sinds eerdergenoemde paters iil
1961 niet langer van de miswijnhandtl
konden leven en de kelders in particulier! I
handen over gingen - is de tijd van weletrl
nog bijna tastbaar aanwezig. Van de vatrJ
die elk 30.000 liter konden bevatten, bt-|
staat er niet een meer. Maar van de 10.0
liter-reuzen staan er nog wel een paar, I
worden ze niet meer gebruikt. En in de nis I
sen, die in de mergelgangen zijn uitgehakll
liggen nu andere wijnen opgeslagen. fel
brede gang, 30 meter onder de grond, leiif
nog altijd rechtstreeks naar het klooster.
De huidige eigenaar, René Dreessen, I
dan ook nog een beetje verbonden met Ml
verleden. Nog elk jaar importeert hij zo'il
25.000 tot 30.000 liter miswijn uit Samsl
waar de paters nog altijd een eigen wijn-1
gaard bezitten. De wijn komt nu echter lil
zogenaamde 'halve stukken' (vaten vail
650 liter) naar Limburg. Het bottelen doel
hij zelf.
„Vroeger was het een ware topper",
Dreessen. „Jaarlijks ging het om honderd!
duizenden liters, want van hieruit werd!
niet alleen Limburg met z'n talrijke parol
chies bediend, maar ook de rest van Ne-|
derland en het buitenland. In feite was h
hier een mondiaal distributiecentrum".
Die tijd komt niet meer terug. Desondaril
zijn de Caves nog altijd een van de be'
rijkste importeurs in Nederland.
„Ik lever nog altijd het nodige aan kloosl
ters", zegt Dreessen „en ik heb afnemcj
door het hele land. Het is dus nog i
een belangrijk produkt, zeker in de relatie-I
sfeer". I
En daarbij doelt hij op het feit, dat wie *1
Samosmiswijn bestelt, bijna automatic''I
ook andere wijnen afneemt. Het 'kelders I
fect' in de sfeer van het Rijke Roomse b
ven is nog springlevend.
rri
ot de mankementen aan mijn
psyche behoren hoogtevrees, wa-
JL tervrees en claustrofobie. Deze
aandoeningen manifesteren zich gelukkig
in milde vorm. De paniek stijgt pas op in
de ruggegraat bij de derde of vierde trede
van de trapleer, ik begeef me zorgeloos flui
tend onder de douche en de angst die op-
golft in kleine gesloten ruimten dwingt me
nog niet om vanaf het balkon naar Sonja
op de televisie te kijken. Ik kan er dus mee
leven. Verwacht mij nochtans niet in de
dakgoot of op de dinktoren van een zwem
bad en opgerold in een tapijt zal ik spoedig
bezwijken in orkanen van uitslaande wan
hoop.
Op 1 mei 1968 heb ik een hevige aanval
van claustrofobie moeten doorstaan in de
staart van een verlengde DC-8. Hoogte
vrees kwam er niet aan te pas, want we
stonden nog aan de grond. Het toestel zat
boordevol hyperkinetische klanten, die als
rusteloze bijen aan het rommelen en het
sjorren waren. De rugleuningen voor me
werden achteruit geworpen en dat gaf me
het gevoel dat het deksel op de kist werd
geschroefd. Ik voelde me afgesloten wor
den van het leven in deze communale ijze
ren long. Er rezen schier onweerstaanbare
vluchtneigingen in me op en alleen door
het soort wilskracht dat de aderen doet
zwellen in de nek en de zelfbeheersing van
de door boete en versterving gelooide as
ceet bleef ik zitten. Ik zag mijn astrale
vorm al naar voren rennen om een stewar
dess te dwingen een van de deuren te ont
grendelen, terwijl ik achterbleef in de wurg
greep van de angst. Als bij het happen in
de modelpap van de tandarts, ten behoeve
van een kroon, liet ik het hoofd zakken tot
dat de kin op de borst rustte en snoof ik
door de neusgaten als een stier die gereed
staat aan te vallen in een rood waas van
vrees, woede en waanzin. Ik heb de aanval
tenslotte afgeslagen met pogingen om uit
het hoofd uit te rekenen hoeveel bijvoor
beeld 339 maal 47 is. Bij de tandarts helpt
dat ook.
Je hoeft natuurlijk helemaal niet bang te
zijn in een vliegtuig. Op de fiets loopt men
groter risico's dan in een Boeing 747,
waarin vier en een half miljoen uitneem-
bare onderdelen zitten en waarvan de elek
trische bedrading van Amsterdam naar
Maastricht reikt. Op de fiets haal je iets
meer of iets minder dan 20 kilometer per
uur en een jumbo vervoert je met de snel
heid van een geweerkogel. Maar ja, de fo
bie is niet voor rede vatbaar. Ik heb begrip
voor de vliegfobie van B.A. Barracus, de
goudbeslagen gigant van „The A Team",
die steeds op slinkse wijze verdoofd moet
worden om hem zonder ongewenste ver
bouwingen van de luchthaven in een vlieg
tuig te krijgen. Je praat een vleugelfoob
niet uit het hoofd dat een vliegende jumbo
eigenlijk een getemde bom is met het ge
wicht van zo'n twee dozijn locomotieven.
Als je het weekblad Time citeert en zegt
dat er in 1986 in Amerika meer dan 400
miljoen luchtreizigers zonder ongelukken
zijn vervoerd, dan antwoordt de vleugel
foob dat een ramp wel zeer nabij moet zijn.
Dr. Martin Moore-Ede, verbonden aan
de medische faculteit van Harvard Univer
sity, heeft de angsthazen onder het vlie
gende publiek de stuipen op het lijf gejaagd
met de onthulling dat de gehele bemanifflll
van op de automatische piloot vliegen* I
luchtreuzen wel eens in slaap wil sukkel» I
Een opmerkelijk geval deed zich voor tn
dens een transcontinentale AmerikaaMl
vlucht, waarbij het toestel de eindbesteï l
ming Los Angeles passeerde en de bennj l
ning 160 kilometer uit de kust, boven
Grote Oceaan, moest worden wakker
roepen. De probleemvliegers zullen
urenlang op de geruststellende stem van*
gezagvoerder zitten wachten, terwijl dezj'j
gelozen rustig slapen in de wetenschap I
de automatische piloot de beste is. "jl
echte vleugelfoben zullen pas gelukkig1;!
een vliegtuig stappen als het op rails sB*
en er precies zo uitziet als de Orient
press.
H
Door Pleter-Jan Dekker
Op 21 mei 1886 hangt aan eer
damse schutting een officieel og
clamatie waarin koning Willem I
treden aankondigt. In bepaald
daagse taalgebruik:
'Overwegende dat Wij, Ons e
lende naderen, zoveel mogelijk
goed te maken, alle ongerechtighi
perijen en knoeierijen, door O
Onze Naam bedreven, geduld c
digd, ten einde, zo mogelijk, Onz
ziel hier namaals te redden uit de
des Satans, hebben goedgevondei
En dan volgt de 'troonsafstan
afzien van het jaarlijkse tractei
600.000 gulden, 'zomeede van d
sten uit de Domeinen, en van al w
uit het zweet en bloed der arbt
druppelde op Ons en Onze bedo
houding'.
Natuurlijk krijgt de auteur van
bezoek van de politie en wordt hi
rechter gesleept en veroordeeld. 1
weerhoudt het socialistische bla
voor Allen', opgericht door Domi
wenhuis, er niet van keihard terug
met suggestieve beweringen, die
1987 de wenkbrouwen van menig
van Justitie zouden doen fronsen.
'Dat de politie veel privileges 1
is bekend genoeg. Vrij drinken ii
kroeg en koffiehuis, vrij rijder
trams, vrij gebruik der bewoon
publieke fiuizen voor kommissar
spekteurs'.
De berucht geworden proclam
Willem III levert de socialistiscl
dersbeweging in 1886 in ieder g
'primeur' op: de eerste socialist
voor de rechter moet verantwooi
