l 1600, SLAG BIJ NIEUWPOORT Amerikanen ontdekken nieuwe sterrenstelsels Diverse talen kosten EG handen vol geld VRIJDAG 9 JANUAR11987 EEN NIEUWE generatie histo rici gaat met stoffer en blik door onze traditionele geschiedschrij ving. Eén van de verdiensten van die nieuwe geschiedschrijvers is dat ze ons verleden ontdoen van eng-nationalistisch denken en vaderlandse hartstochten. RIJPAG 9 JANUAR11987 Economisch Philipp ine Man tegen man JAARLIJKS 1,7 MILJARD VOOR VERTALEN NEDERLAND 1 BE J NEDERLAND 2 ouske en Wiske: De one ■GN G£N FUSIE yw W'H/SAe y EH Soda graag, Een gokje in Vlaanderen Een kaart van het slagveld. Door Paul de Schipper Zo ook ir B. Cox die met zijn boek 'Vanden tocht in Vlaanderen' een nuchtere analyse pre senteert van de slag bij Nieuwpoort. Nuchter en toch zeer leesbaar. In de protestantse geschiedenisboekjes lazen we altijd dat Lumey een held was die de Span jaarden uit Den Briel joeg. De katholieken leer den Lumey kennen als een papenvreter, die in Gorkum monniken over de kling joeg en zodoende de rk kerk van een nieuwe rij martelaren voor zag. 't Is maar uit welke hoek je onze geschiedenis bekijkt. Ir. Cox is als een toeschouwer die vanaf de duinen van de Vlaamse kust het slagveld over ziet. Hij plaatst de gebeurtenissen in het jaar 1600 in het grote kader van de toenmalige Europese politiek. Toch is er wel een beetje ruimte voor nationale trots. Uit de zakelijke presentatie van de feiten blijkt dat de Slag bij Nieuwpoort een militaire operatie van zeer grote allure is geweest. Ook maakte de prestatie van prins Maurits en z'n le ger een grote indruk op de toenmalige Europese heersers. Ook al resulteerde de knokpartij met de Robert Redford en Jane Fonda seman' (Nederland 2, 23.40 uur). Spekken meer in een morele opsteker dan in stra tegisch gewin. Zoals zo vaak vormden economische motieven de achtergrond van de operatie. In de jaren voor 1600 plunderden kapers en in Duinkerken gesta tioneerde Spaanse oorlogsschepen regelmatig Hollandse koopvaardij- en vissersschepen. Een tegenmaatregel -de blokkade van de Vlaamse kust- kostte de Staten van Holland en Zeeland een miljoen gulden per jaar. De leden van de Sta ten -veelal kooplieden— en raadspensionaris Van Oldebarneveld beoogden met een raid op Duinkerken de blokkade-kosten omlaag te bren gen. Daarbij vergaten ze wat al te gemakkelijk dat bezetting van Duinkerken en mogelijk ook van de nabijgelegen vestingssteden Veurne en Nieuwpoort kapitalen zouden kunnen kosten. Het uitzicht van gewin op korte termijn stond lijn recht tegenover de militaire inzichten van Prins Maurits. Hij voelde weinig voor een gokje in Vlaanderen. Toch liet hij zich door de Hoogmo gende Heren op pad sturen. Op 20 mei 1600 besloten de Staten van Holland -lees Oldebarneveld - om Duinkerken 'aante tas ten'. Het Staatse leger zou zich in Dordrecht ver- zamen om zich van hieruit met een armada van schepen naar de Vlaamse kust te begeven. De lan ding zou bij Oostende plaatsvinden. Het leger van 13.000 man moest de 45 kilometer naar Duinker ken in drie dagen kunnen af leggen. Maar aan die landing uit volle zee kleefden grote risico's. Een alternatief voorzag in een landing bij Nieuw poort. Maurits verzamelde zijn troepen. Dor drecht juni 1600 kreeg het bedrijvige aanzicht dat Een impressie van de slag. leek op een Zuidengelse haven in de tweede we reldoorlog voor de landing in Normandië. Op 19 juni arriveerde een vloot van 1300 schepen op de rede van Arnemuiden en dwars van Fort Ram- mekens. De teerling was geworpen. Een aanhoudenden harde westenwind dwong Maurits om z'n plannen te wijzigen. Het expedi- tieleger zakte af naar de Braakman en zette op 22 juni voet aan wal bij Philippine. Waar zaten ondertussen de Spanjaarden. Afge leid door een schijnmanoeuvre van Maurits be vond de Spaanse bevelhebber Velasco zich met een leger van 8000 man in het Land van Cuyk. Hij verplaatste zich later naar Maastricht. Hij zou naar schatting twintig dagmarsen nodig hebben om de 300 kilometer naar Duinkerken af te leg gen. Het Staatse leger had, volgens de berekenin gen 25 dagen de handen vrij om zich in Duinker ken te nestelen. Niet zonder problemen trok Maurits' leger door het drassige Vlaanderen. Uylenspiegel zei het al: 'In Vlaanderenland, mijn heer, zijn het niet de wege' die gaan, maar de mènse'. Maurits heeft het geweten. Hele wagentreinen met kanonnen ver dwaalden en moesten op smalle wegen keren. Op 2 juli gaf Maurits een afdeling ruiters, een Schots en een Zeeuws regiment opdracht om de weg naar Oostende te bezetten. Ze kregen een aanval van honderden goed getrainde Spaanse ruiters te verwerken en sneefden jammerlijk. De Zeeuwsen vluchtten door de duinen en de Schot ten plonsden in zee. 'Er werd er niet een gevangen genomen, de Spanjaarden verwurgden ze allen'. Auteur Cox noemt het een nederlaag 'voortge komen uit een ongegronde zorgeloosheid met be trekking tot de achterwaartse verkenning en een schromelijke onderschatting van de mars-en krijgsvaardigheid van de Spaanse ruitervendels. Kooplieden zijn geen strategen. Maurits heeft het geweten. Als duvels uit een doos waren de Spanjaarden op het toneel verschenen. Toen hij hoorde wat 'de Hollandse opstandelingen' werke lijk van plan waren kwam veldheer Luis de Ve lasco in actie. En hoe. De Spanjaarden leverden een door de Staten onmogelijk geachte prestatie. In zes dagen mar cheerden ze van Maastricht naar de Vlaamse kust. Volgens Cox heeft dat wel hun uithoudings vermogen beinvloed tijdens de beslissende slag op de zevende dag. Ondertussen prevelden de benauwde Hoogmo gende Heeren schietgebedjes en zagen ze 'gepani- keerde' Staatse soldaten de poorten van Oostende binnen rennen. Ze namen zich voor om Maurits nooit te dwingen tot zulke riskante tochten en ba den 'Sijne Godlicke Majesteit' om 'een ghenadighe uytcomste'. Maar de prins mocht nu de kastanjes uit het vuur halen. De slag speelde zich af in de duinen bij de mon ding van de IJzer. Het slagveld was een kilometer lang en vijfhonderd meter breed. De zon scheen de Spanjaarden recht in het gezicht en een frisse bries blies hen duinzand in de ogen. Op 2 juli 1600, rond half vier, 's middags begon de Slag bij Nieuwpoort. Een man tegen man ge vecht, afgewisseld met cavaleriecharges. Schie ten, schreeuwen, trommelen, trompetters, kortom de ovarziohteltffce, aser dadelijke herrie van ouderwet slagveld. Op het meest kritieke moment van het g gooiden Maurits Zt» laatste reserve in de Eera met musketten gewapende eenheid rui: Dat gaf de tteorstag. Né twee uur strijd sin gedeelten tCA het Spaanse leger op de vluch: ten wsedefc «toedgestagen of verdronken raaoeraassen. Be Staatse gewonden werden q haald maat 4e Spanjaarden Weven kermen het atiateMteshtevsM astma Qtóefoaiwevrtd wttee neg steeds naar Duini hen en ae staag Mawrtls '•weinig gemotiv« het beleg voor Nieuwpoort. Be gok in Vlaandt had hern teteg genoeg geduurd. Tussen de houder era de raadspensionaris ontwikkelde hier Haiasohte» al de kiem van een oonf liet dat debarneveid in 1619 letterlijk de kop zou koste Direct sa de steg geogde de prins de Heren ten dagelijks te evertwgen dat er in Vlaanii geen eer meer 1e betraten viel. Berst op 15 juli ven de Staten schoorvoetend toe. Onmidde breekt StaarMk Bet beleg op. Na zes weken veeede het leger waar is Holland. De steg feü Nieuwpoort, een krappe oven ning voor het Staatse Leger. Zoiets als wins: strafwslaeppsn. En eer teg is net als voetbal; all het resultaat teW. Met doel van de tocht in VI: deren, de verovering van Duinkerken, en de lukkiag zijn vergeten. En zodoende is de Nieuwpoort als een glorierijk gebeuren in geschiedenisboekjes gekomen. Het is de verdiei van ir. Cox dat hij met zijn boek aan het gegevefi '108Ö, Slag bij Nieuwpoort' een gede wij ze kleur heeft gegeven. Auteur ir. B.Cox, uit| De Walburg •«1MB BRUSSEL(AP) - Als spreken zilver is, zou zwijgen de Euro pese Gemeenschap inderdaad goud opleveren, want de EG zal het volgend jaar ruim 1,7 miljard gulden uitgeven aan vertalers en tolken, die wor den ingezet bij het vertalen van de negen talen die de Europese Gemeenschap rijk is. Hoewel dit bedrag slechts 2 procent van de totale begro ting uitmaakt, krijgt het toch iets meer reliëf als het wordt vergeleken met andere uitga ven. Zo is het aanzienlijk ho ger dan de ruim 1,2 miljard gulden die de EG het volgend jaar uitgeeft aan voedselhulp, en bijna 80 miljoen gulden meer dan het gedrag dat wordt uitgetrokken voor on derzoek naar nieuwe techno- logiën. Alleen al het Europees Par lement besteedt de helft van haar begroting, ruim 340 mil joen gulden, aan de vertaling van documenten en de debat ten. De hoogte van dit bedrag is onder andere het gevolg van het feit dat het parlement in 1982 een resolutie heeft aange nomen, waarin is besloten dat alle talen van de Gemeen schap 'absoluut gelijkwaardig' zijn. Beperking van het aantal talen van de Gemeenschap zou volgens de resolutie 'afbreuk doen aan het democratisch ka rakter' van het parlement. Het Europees Parlement heeft voor de debatten 440 tolken in dienst, en nog eens 400 verta lers houden zich bezig met de vertaling van alle schrtifte- lijke stukken. De EG gebruikt een compu ter om de 350 full-time tolken dagelijks te verdelen over de vergaderingen en bijeenkom sten in Brussel en de rest van de wereld. In totaal eenderde van de 9.000 functionarissen in het hoofdkantoor van de Europese Commissie doet lin guïstisch werk. De Commissie moet dit leger tolken en verta lers delen met de Europese mi nisterraad, die echter zelf nog eens 720 vertalers in dienst heeft. Door de uitbreiding van de EG is het aantal benodigde tolken uiteraard ook gestegen. Toen de EG nog zes leden had, waren er voor een vergadering 13 tolken nodig, nu zijn dat er 30. De Europese Commissie heeft vorig jaar nog gewaar schuwd dat de uitbreiding van de Gemeenschap de nodige moeilijkheden met zich mee zal brengen, maar hield zich verre van het voorstellen van beperking van het aantal ta len. In de betreffende notitie wordt opgemerkt dat taal 'geen puur mechanische kwes tie is,' maar zij „bevat de cul turele en intellectuele waar den die juist het weefsel van de Europese Gemeenschap vormen. Het behoort niet tot de taak van de Europese Com missie om die gevarieerdheid geweld aan te doen", aldus de Commissie. Al dit idealisme kan niet verhullen dat er door de laat ste uitbreiding van de Ge meenschap met Spanje en Portugal wel degelijk proble men zijn ontstaan. Volgens Marco Benedetti, een hoge functionaris bij de vertaalaf- deling van de Gemeenschap, maakt de Commissie steeds meer gebruik van 'relay-ver- taling', waarbij gesproken teksten niet meer simultaan worden vertaald, maar na elk aar van de ene taal in de an dere worden vertaald. Dit is al gewoonte geworden bij vergaderingen waar alle talen van de Gemeenschap worden gesproken en het komt ook steeds vaker voor bij ver gaderingen waar minder talen worden gesproken. Door de vertaalkundigen van de EG wordt echter toegegeven dat door deze techniek de kans op vergissingen en misverstan den exponentieel toeneemt. Om de spraakverwarring het hoofd te bieden is de Com missie onlangs begonnen met een experiment met vertaai- computers, en volgend jaar wordt meer dan 60 miljoen gulden uitgetrokken voor een nieuw geautomatiseerd ver taalsysteem. Het simultaan-vertalen van vergaderingen van de Euro pese Gemeenschap kan een af stompende bezigheid zijn. Naast de debatten over inter nationale problemen moeten de tolken ook vele uren door brengen bij vergaderingen van commissies en subcom missies over taaie economi sche en agrarische onderwer pen, die alleen voor de des kundigen echt interessant zijn. De tolken laten zich graag voorstaan op htm kennis van technische termen en hun uit houdingsvermogen: de verga deringen duren vaak tot diep in de nacht of zelfs de vroege ochtend. Toch komt het volgens één van de tolken, die om begrij pelijke redenen liever ano niem wil blijven, wel voor dat tolken in een melige stemming raken en een al te saaie toe spraak zelf wat opvrolijken. Volgens de zegsman maken de tolken bij het verlevendigen van een dorre speech graag gebruik van volstrekte non- sens-termen of zelfs van schuttingwoorden, maar „slechts weinig leiden merken het verschil", zo voegt hij er aan toe. Soms komen er ook vergis singen voor die niet opzettelijk zijn maar een even spectacu lair effect hebben. Vorige maand aanvaardde het Euro pees Parlement een resolutie voor de toewijzing van 50.000 ECU voor de oprichting van een 'vliegende brigade' (flying squad) van fraude-contro leurs. Eén van de parlemen taire vertalers had, in een vlaag van onoplettendheid, het nieuwe corps echter aange duid met 'firing squad', de En gelse term voor vuurpeloton. PASADENA (AP) - Twee wetenschappers van de uni versiteit van Maryland heb ben in een ondoordringbaar gebied achter de melkweg tien sterrenstelsels ontdekt. Na een grondige verdere be studering van dit gebied zullen waarschijnlijk nog tienduizenden andere onbe kende sterrenstelsels aan het licht komen. De stelsels, die zich op een afstand van tussen de vijf en 50 miljoen lichtjaren van de aarde bevinden, werden ontdekt toen twee astrono men voor het eerst met een radio-telescoop de zogeheten 'ondoordringbare zone' trachtten te doorgronden. Deze zone beslaat een vierde deel van de hemel en kan met optische telescopen niet worden waargenomen van wege stof, gassen en miljar den sterren die de aarde in ons eigen spiraalvormige stelsel, de melkweg, omrin gen. De ontdekking werd ge daan door professor Frank Kerr en doctoraal student Patricia Henning van de universiteit van Maryland, aldus Steve Maran, woord voerder van de Ameri kaanse Astronomical So ciety en wetenschappelijk onderzoeker bij het NASA- ruimtevaartcentrum God- dard in Greenbelt, Mary land. Kerr kondigde dinsdag de ontdekking aan tijdens de jaarvergadering van de Astronomical Society. Hoewel tien sterrenstel sels op een totaal van enige miljarden in het heelal aan wezige stelsels relatief ge zien heel weinig is, is de ont dekking niettemin uiterst belangrijk omdat deze plaatsvond tijdens de eerste poging binnen de bewuste nieuwe stelsels is belangn; voer verdere kennis over ophouw van de ruimte ro ons sterrenstelsel. Deze kes nis kan op zijn beurt leiden tot meer inzicht in waarop stelsels ifsijra) ontstaan, Kerr. Kerr en Henning maakt: bij hun onderzoek gebn vara de 106 meter hoge telvormige radio-teles: bij best National R® Astronomy Observatory Green Sank, West Virgii Met optische telescope k-uranen geen waarneming tot aslMer de melkweg den gedaara omdat sterrea Stof era ges het zicht belet r— -< 23.02 Tele thriller [20 Als telethriller presenteert de TROS vanavond weer een aflevering uit de politie serie 'Derrick', die de titel draagt: 'Jacht op een moor denaar". De inspecteur be vindt zich toevallig in het ziekenhuis als een zwaarge wonde man wordt binnen gebracht. Direct daarna krijgt Derrick een tele foontje van zijn assistent Harry, dat er een mooraan slag is gepleegd op dr. Ar nold Bothe, de man, die Der rick juist heeft zien binnen brengen. Voordat Arnold Bothe het bewustzijn ver loor, heeft hij de politie nog kunnen bellen. De B een over Zuid verii van 1652 zich volg< en Deze hank land een dat i ven het j ren ken. 1800 ten hun met schei Z2.45 Vanuit de wortels gezien De IKON presenteert van avond een novelle van de Egyptische feministe Nawal El Saadawi, die door de ac trice Jacqueline de Valk van theatergroep Baodab voor het voetlicht wordt ge bracht. 'Ferdaos' is het le vensverhaal van een prosti- tuée, die ter dood wordt ver oordeeld, omdat ze haar sou teneur heeft vermoord. Fer daos begint haar verhaal met haar liefdeloze jeugd op het platteland. Ze vlucht in een huwelijk, dat niet min der vreselijk blijkt te zijn en duikt de prostitutie in. 23.40 The electric horseman Ondc dat' verfi Vida man' Russ capa papii kant) tisch wore dedii allee een s schu' om d te be De eens gevierde rodeokam pioen Sonny Steele is allang geen ster meer. Sonny kan nog wel een goede boterham verdienen met reclame spotjes, maar erg veel be vrediging geeft dat niet. De drank is daarom zijn toever laat geworden. Wanneer hij op een dag voor zijn firma in Las Vegas is en de trots van het bedrijf, de hengst 'Rising Star*, zwaar onder de verdo- 23 In dc van geloz Bone vende middelen aantreft, man vlucht hij met het paard. De de k televisiejournaliste Hallie haali Martin, met wie Sonny kort ner s daarvoor op een onaange- gen name wijze kennis heeft ge- een waakt, ruikt een goed ver- word haal en besluit hem te ach- hoorc tervolgen. aan vw aldi Een beeld van de sterrenstelsels die de Amerikaanse astronomen hebben ontêefot. zone door te dringen, aldus Maran. Volgens Kerr kan verdere bestudering van deze zone nog tienduizenden andere onbekende sterrenstelsels aan het licht brengen. Dit speurwerk gaat zeker vijf jaar in beslag nemen en en kele honderdduizenden dol lars kosten, aei hij. De ontdekking vara Het teem zocht naar» daosignelen met golflengtes die in somml sterrenstelsels door stofgas worden veroorzaal Voor het onderzoek dat zij; Juli en december van het« rig jaar verrichtten ha# zij ongeveer duizend pun® geselecteerd. Een onderzoek zou zich op 366.000 punten moeten centreren, Bterr era Heraning rich® Jfjrri L de telescoop als proef01 even op enkele pui*] in hot doordringbare s' deefte van de hemel en v® dbb 11 sterrenstelsels al eerder w# De oveM vijf waren mogelijk tot toe onbekend, maar mort nog definitief wot® nagekeken op alle Ui5* van gelokaliseerde ster®] stelsels. Tot nu toe zijn i# taal ongeveer één milT stelsels gelokaliseerd.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1987 | | pagina 22