l
1600, SLAG BIJ NIEUWPOORT
Amerikanen ontdekken nieuwe sterrenstelsels
Diverse
talen
kosten
EG handen
vol geld
VRIJDAG 9 JANUAR11987
EEN NIEUWE generatie histo
rici gaat met stoffer en blik door
onze traditionele geschiedschrij
ving. Eén van de verdiensten van
die nieuwe geschiedschrijvers is
dat ze ons verleden ontdoen van
eng-nationalistisch denken en
vaderlandse hartstochten.
RIJPAG 9 JANUAR11987
Economisch
Philipp
ine
Man tegen man
JAARLIJKS
1,7 MILJARD
VOOR VERTALEN
NEDERLAND 1
BE
J
NEDERLAND 2
ouske en Wiske: De
one
■GN G£N FUSIE
yw W'H/SAe y EH
Soda graag,
Een gokje in
Vlaanderen
Een kaart van het slagveld.
Door Paul de Schipper
Zo ook ir B. Cox die met zijn boek 'Vanden
tocht in Vlaanderen' een nuchtere analyse pre
senteert van de slag bij Nieuwpoort. Nuchter en
toch zeer leesbaar.
In de protestantse geschiedenisboekjes lazen
we altijd dat Lumey een held was die de Span
jaarden uit Den Briel joeg. De katholieken leer
den Lumey kennen als een papenvreter, die in
Gorkum monniken over de kling joeg en zodoende
de rk kerk van een nieuwe rij martelaren voor
zag. 't Is maar uit welke hoek je onze geschiedenis
bekijkt. Ir. Cox is als een toeschouwer die vanaf
de duinen van de Vlaamse kust het slagveld over
ziet. Hij plaatst de gebeurtenissen in het jaar 1600
in het grote kader van de toenmalige Europese
politiek.
Toch is er wel een beetje ruimte voor nationale
trots. Uit de zakelijke presentatie van de feiten
blijkt dat de Slag bij Nieuwpoort een militaire
operatie van zeer grote allure is geweest. Ook
maakte de prestatie van prins Maurits en z'n le
ger een grote indruk op de toenmalige Europese
heersers. Ook al resulteerde de knokpartij met de
Robert Redford en Jane Fonda
seman' (Nederland 2, 23.40 uur).
Spekken meer in een morele opsteker dan in stra
tegisch gewin.
Zoals zo vaak vormden economische motieven
de achtergrond van de operatie. In de jaren voor
1600 plunderden kapers en in Duinkerken gesta
tioneerde Spaanse oorlogsschepen regelmatig
Hollandse koopvaardij- en vissersschepen. Een
tegenmaatregel -de blokkade van de Vlaamse
kust- kostte de Staten van Holland en Zeeland
een miljoen gulden per jaar. De leden van de Sta
ten -veelal kooplieden— en raadspensionaris
Van Oldebarneveld beoogden met een raid op
Duinkerken de blokkade-kosten omlaag te bren
gen. Daarbij vergaten ze wat al te gemakkelijk
dat bezetting van Duinkerken en mogelijk ook
van de nabijgelegen vestingssteden Veurne en
Nieuwpoort kapitalen zouden kunnen kosten. Het
uitzicht van gewin op korte termijn stond lijn
recht tegenover de militaire inzichten van Prins
Maurits. Hij voelde weinig voor een gokje in
Vlaanderen. Toch liet hij zich door de Hoogmo
gende Heren op pad sturen.
Op 20 mei 1600 besloten de Staten van Holland
-lees Oldebarneveld - om Duinkerken 'aante tas
ten'. Het Staatse leger zou zich in Dordrecht ver-
zamen om zich van hieruit met een armada van
schepen naar de Vlaamse kust te begeven. De lan
ding zou bij Oostende plaatsvinden. Het leger van
13.000 man moest de 45 kilometer naar Duinker
ken in drie dagen kunnen af leggen. Maar aan die
landing uit volle zee kleefden grote risico's. Een
alternatief voorzag in een landing bij Nieuw
poort. Maurits verzamelde zijn troepen. Dor
drecht juni 1600 kreeg het bedrijvige aanzicht dat
Een impressie van de slag.
leek op een Zuidengelse haven in de tweede we
reldoorlog voor de landing in Normandië. Op 19
juni arriveerde een vloot van 1300 schepen op de
rede van Arnemuiden en dwars van Fort Ram-
mekens. De teerling was geworpen.
Een aanhoudenden harde westenwind dwong
Maurits om z'n plannen te wijzigen. Het expedi-
tieleger zakte af naar de Braakman en zette op 22
juni voet aan wal bij Philippine.
Waar zaten ondertussen de Spanjaarden. Afge
leid door een schijnmanoeuvre van Maurits be
vond de Spaanse bevelhebber Velasco zich met
een leger van 8000 man in het Land van Cuyk. Hij
verplaatste zich later naar Maastricht. Hij zou
naar schatting twintig dagmarsen nodig hebben
om de 300 kilometer naar Duinkerken af te leg
gen. Het Staatse leger had, volgens de berekenin
gen 25 dagen de handen vrij om zich in Duinker
ken te nestelen.
Niet zonder problemen trok Maurits' leger door
het drassige Vlaanderen. Uylenspiegel zei het al:
'In Vlaanderenland, mijn heer, zijn het niet de
wege' die gaan, maar de mènse'. Maurits heeft het
geweten. Hele wagentreinen met kanonnen ver
dwaalden en moesten op smalle wegen keren.
Op 2 juli gaf Maurits een afdeling ruiters, een
Schots en een Zeeuws regiment opdracht om de
weg naar Oostende te bezetten. Ze kregen een
aanval van honderden goed getrainde Spaanse
ruiters te verwerken en sneefden jammerlijk. De
Zeeuwsen vluchtten door de duinen en de Schot
ten plonsden in zee. 'Er werd er niet een gevangen
genomen, de Spanjaarden verwurgden ze allen'.
Auteur Cox noemt het een nederlaag 'voortge
komen uit een ongegronde zorgeloosheid met be
trekking tot de achterwaartse verkenning en een
schromelijke onderschatting van de mars-en
krijgsvaardigheid van de Spaanse ruitervendels.
Kooplieden zijn geen strategen. Maurits heeft
het geweten. Als duvels uit een doos waren de
Spanjaarden op het toneel verschenen. Toen hij
hoorde wat 'de Hollandse opstandelingen' werke
lijk van plan waren kwam veldheer Luis de Ve
lasco in actie. En hoe.
De Spanjaarden leverden een door de Staten
onmogelijk geachte prestatie. In zes dagen mar
cheerden ze van Maastricht naar de Vlaamse
kust. Volgens Cox heeft dat wel hun uithoudings
vermogen beinvloed tijdens de beslissende slag op
de zevende dag.
Ondertussen prevelden de benauwde Hoogmo
gende Heeren schietgebedjes en zagen ze 'gepani-
keerde' Staatse soldaten de poorten van Oostende
binnen rennen. Ze namen zich voor om Maurits
nooit te dwingen tot zulke riskante tochten en ba
den 'Sijne Godlicke Majesteit' om 'een ghenadighe
uytcomste'. Maar de prins mocht nu de kastanjes
uit het vuur halen.
De slag speelde zich af in de duinen bij de mon
ding van de IJzer. Het slagveld was een kilometer
lang en vijfhonderd meter breed. De zon scheen
de Spanjaarden recht in het gezicht en een frisse
bries blies hen duinzand in de ogen.
Op 2 juli 1600, rond half vier, 's middags begon
de Slag bij Nieuwpoort. Een man tegen man ge
vecht, afgewisseld met cavaleriecharges. Schie
ten, schreeuwen, trommelen, trompetters, kortom
de ovarziohteltffce, aser dadelijke herrie van
ouderwet slagveld.
Op het meest kritieke moment van het g
gooiden Maurits Zt» laatste reserve in de
Eera met musketten gewapende eenheid rui:
Dat gaf de tteorstag. Né twee uur strijd sin
gedeelten tCA het Spaanse leger op de vluch:
ten wsedefc «toedgestagen of verdronken
raaoeraassen. Be Staatse gewonden werden q
haald maat 4e Spanjaarden Weven kermen
het atiateMteshtevsM astma
Qtóefoaiwevrtd wttee neg steeds naar Duini
hen en ae staag Mawrtls '•weinig gemotiv«
het beleg voor Nieuwpoort. Be gok in Vlaandt
had hern teteg genoeg geduurd. Tussen de
houder era de raadspensionaris ontwikkelde
hier Haiasohte» al de kiem van een oonf liet dat
debarneveid in 1619 letterlijk de kop zou koste
Direct sa de steg geogde de prins de Heren
ten dagelijks te evertwgen dat er in Vlaanii
geen eer meer 1e betraten viel. Berst op 15 juli
ven de Staten schoorvoetend toe. Onmidde
breekt StaarMk Bet beleg op. Na zes weken
veeede het leger waar is Holland.
De steg feü Nieuwpoort, een krappe oven
ning voor het Staatse Leger. Zoiets als wins:
strafwslaeppsn. En eer teg is net als voetbal; all
het resultaat teW. Met doel van de tocht in VI:
deren, de verovering van Duinkerken, en de
lukkiag zijn vergeten. En zodoende is de
Nieuwpoort als een glorierijk gebeuren in
geschiedenisboekjes gekomen. Het is de verdiei
van ir. Cox dat hij met zijn boek aan het
gegevefi '108Ö, Slag bij Nieuwpoort' een gede
wij ze kleur heeft gegeven.
Auteur ir. B.Cox, uit|
De Walburg
•«1MB
BRUSSEL(AP) - Als spreken
zilver is, zou zwijgen de Euro
pese Gemeenschap inderdaad
goud opleveren, want de EG
zal het volgend jaar ruim 1,7
miljard gulden uitgeven aan
vertalers en tolken, die wor
den ingezet bij het vertalen
van de negen talen die de
Europese Gemeenschap rijk is.
Hoewel dit bedrag slechts 2
procent van de totale begro
ting uitmaakt, krijgt het toch
iets meer reliëf als het wordt
vergeleken met andere uitga
ven. Zo is het aanzienlijk ho
ger dan de ruim 1,2 miljard
gulden die de EG het volgend
jaar uitgeeft aan voedselhulp,
en bijna 80 miljoen gulden
meer dan het gedrag dat
wordt uitgetrokken voor on
derzoek naar nieuwe techno-
logiën.
Alleen al het Europees Par
lement besteedt de helft van
haar begroting, ruim 340 mil
joen gulden, aan de vertaling
van documenten en de debat
ten. De hoogte van dit bedrag
is onder andere het gevolg van
het feit dat het parlement in
1982 een resolutie heeft aange
nomen, waarin is besloten dat
alle talen van de Gemeen
schap 'absoluut gelijkwaardig'
zijn. Beperking van het aantal
talen van de Gemeenschap zou
volgens de resolutie 'afbreuk
doen aan het democratisch ka
rakter' van het parlement. Het
Europees Parlement heeft
voor de debatten 440 tolken in
dienst, en nog eens 400 verta
lers houden zich bezig met de
vertaling van alle schrtifte-
lijke stukken.
De EG gebruikt een compu
ter om de 350 full-time tolken
dagelijks te verdelen over de
vergaderingen en bijeenkom
sten in Brussel en de rest van
de wereld. In totaal eenderde
van de 9.000 functionarissen in
het hoofdkantoor van de
Europese Commissie doet lin
guïstisch werk. De Commissie
moet dit leger tolken en verta
lers delen met de Europese mi
nisterraad, die echter zelf nog
eens 720 vertalers in dienst
heeft.
Door de uitbreiding van de
EG is het aantal benodigde
tolken uiteraard ook gestegen.
Toen de EG nog zes leden had,
waren er voor een vergadering
13 tolken nodig, nu zijn dat er
30.
De Europese Commissie
heeft vorig jaar nog gewaar
schuwd dat de uitbreiding van
de Gemeenschap de nodige
moeilijkheden met zich mee
zal brengen, maar hield zich
verre van het voorstellen van
beperking van het aantal ta
len. In de betreffende notitie
wordt opgemerkt dat taal
'geen puur mechanische kwes
tie is,' maar zij „bevat de cul
turele en intellectuele waar
den die juist het weefsel van
de Europese Gemeenschap
vormen. Het behoort niet tot
de taak van de Europese Com
missie om die gevarieerdheid
geweld aan te doen", aldus de
Commissie.
Al dit idealisme kan niet
verhullen dat er door de laat
ste uitbreiding van de Ge
meenschap met Spanje en
Portugal wel degelijk proble
men zijn ontstaan. Volgens
Marco Benedetti, een hoge
functionaris bij de vertaalaf-
deling van de Gemeenschap,
maakt de Commissie steeds
meer gebruik van 'relay-ver-
taling', waarbij gesproken
teksten niet meer simultaan
worden vertaald, maar na elk
aar van de ene taal in de an
dere worden vertaald.
Dit is al gewoonte geworden
bij vergaderingen waar alle
talen van de Gemeenschap
worden gesproken en het komt
ook steeds vaker voor bij ver
gaderingen waar minder talen
worden gesproken. Door de
vertaalkundigen van de EG
wordt echter toegegeven dat
door deze techniek de kans op
vergissingen en misverstan
den exponentieel toeneemt.
Om de spraakverwarring
het hoofd te bieden is de Com
missie onlangs begonnen met
een experiment met vertaai-
computers, en volgend jaar
wordt meer dan 60 miljoen
gulden uitgetrokken voor een
nieuw geautomatiseerd ver
taalsysteem.
Het simultaan-vertalen van
vergaderingen van de Euro
pese Gemeenschap kan een af
stompende bezigheid zijn.
Naast de debatten over inter
nationale problemen moeten
de tolken ook vele uren door
brengen bij vergaderingen
van commissies en subcom
missies over taaie economi
sche en agrarische onderwer
pen, die alleen voor de des
kundigen echt interessant zijn.
De tolken laten zich graag
voorstaan op htm kennis van
technische termen en hun uit
houdingsvermogen: de verga
deringen duren vaak tot diep
in de nacht of zelfs de vroege
ochtend.
Toch komt het volgens één
van de tolken, die om begrij
pelijke redenen liever ano
niem wil blijven, wel voor dat
tolken in een melige stemming
raken en een al te saaie toe
spraak zelf wat opvrolijken.
Volgens de zegsman maken de
tolken bij het verlevendigen
van een dorre speech graag
gebruik van volstrekte non-
sens-termen of zelfs van
schuttingwoorden, maar
„slechts weinig leiden merken
het verschil", zo voegt hij er
aan toe.
Soms komen er ook vergis
singen voor die niet opzettelijk
zijn maar een even spectacu
lair effect hebben. Vorige
maand aanvaardde het Euro
pees Parlement een resolutie
voor de toewijzing van 50.000
ECU voor de oprichting van
een 'vliegende brigade' (flying
squad) van fraude-contro
leurs. Eén van de parlemen
taire vertalers had, in een
vlaag van onoplettendheid, het
nieuwe corps echter aange
duid met 'firing squad', de En
gelse term voor vuurpeloton.
PASADENA (AP) - Twee
wetenschappers van de uni
versiteit van Maryland heb
ben in een ondoordringbaar
gebied achter de melkweg
tien sterrenstelsels ontdekt.
Na een grondige verdere be
studering van dit gebied
zullen waarschijnlijk nog
tienduizenden andere onbe
kende sterrenstelsels aan
het licht komen.
De stelsels, die zich op een
afstand van tussen de vijf en
50 miljoen lichtjaren van de
aarde bevinden, werden
ontdekt toen twee astrono
men voor het eerst met een
radio-telescoop de zogeheten
'ondoordringbare zone'
trachtten te doorgronden.
Deze zone beslaat een vierde
deel van de hemel en kan
met optische telescopen niet
worden waargenomen van
wege stof, gassen en miljar
den sterren die de aarde in
ons eigen spiraalvormige
stelsel, de melkweg, omrin
gen.
De ontdekking werd ge
daan door professor Frank
Kerr en doctoraal student
Patricia Henning van de
universiteit van Maryland,
aldus Steve Maran, woord
voerder van de Ameri
kaanse Astronomical So
ciety en wetenschappelijk
onderzoeker bij het NASA-
ruimtevaartcentrum God-
dard in Greenbelt, Mary
land. Kerr kondigde dinsdag
de ontdekking aan tijdens de
jaarvergadering van de
Astronomical Society.
Hoewel tien sterrenstel
sels op een totaal van enige
miljarden in het heelal aan
wezige stelsels relatief ge
zien heel weinig is, is de ont
dekking niettemin uiterst
belangrijk omdat deze
plaatsvond tijdens de eerste
poging binnen de bewuste
nieuwe stelsels is belangn;
voer verdere kennis over
ophouw van de ruimte ro
ons sterrenstelsel. Deze kes
nis kan op zijn beurt
leiden tot meer inzicht in
waarop stelsels
ifsijra) ontstaan,
Kerr.
Kerr en Henning maakt:
bij hun onderzoek gebn
vara de 106 meter hoge
telvormige radio-teles:
bij best National R®
Astronomy Observatory
Green Sank, West Virgii
Met optische telescope
k-uranen geen waarneming
tot aslMer de melkweg
den gedaara omdat sterrea
Stof era ges het zicht belet
r— -<
23.02
Tele
thriller
[20
Als telethriller presenteert
de TROS vanavond weer
een aflevering uit de politie
serie 'Derrick', die de titel
draagt: 'Jacht op een moor
denaar". De inspecteur be
vindt zich toevallig in het
ziekenhuis als een zwaarge
wonde man wordt binnen
gebracht. Direct daarna
krijgt Derrick een tele
foontje van zijn assistent
Harry, dat er een mooraan
slag is gepleegd op dr. Ar
nold Bothe, de man, die Der
rick juist heeft zien binnen
brengen. Voordat Arnold
Bothe het bewustzijn ver
loor, heeft hij de politie nog
kunnen bellen.
De B
een
over
Zuid
verii
van
1652
zich
volg<
en
Deze
hank
land
een
dat i
ven
het j
ren
ken.
1800
ten
hun
met
schei
Z2.45
Vanuit de
wortels gezien
De IKON presenteert van
avond een novelle van de
Egyptische feministe Nawal
El Saadawi, die door de ac
trice Jacqueline de Valk van
theatergroep Baodab voor
het voetlicht wordt ge
bracht. 'Ferdaos' is het le
vensverhaal van een prosti-
tuée, die ter dood wordt ver
oordeeld, omdat ze haar sou
teneur heeft vermoord. Fer
daos begint haar verhaal
met haar liefdeloze jeugd op
het platteland. Ze vlucht in
een huwelijk, dat niet min
der vreselijk blijkt te zijn en
duikt de prostitutie in.
23.40
The electric
horseman
Ondc
dat'
verfi
Vida
man'
Russ
capa
papii
kant)
tisch
wore
dedii
allee
een s
schu'
om d
te be
De eens gevierde rodeokam
pioen Sonny Steele is allang
geen ster meer. Sonny kan
nog wel een goede boterham
verdienen met reclame
spotjes, maar erg veel be
vrediging geeft dat niet. De
drank is daarom zijn toever
laat geworden. Wanneer hij
op een dag voor zijn firma in
Las Vegas is en de trots van
het bedrijf, de hengst 'Rising
Star*, zwaar onder de verdo-
23
In dc
van
geloz
Bone
vende middelen aantreft, man
vlucht hij met het paard. De de k
televisiejournaliste Hallie haali
Martin, met wie Sonny kort ner s
daarvoor op een onaange- gen
name wijze kennis heeft ge- een
waakt, ruikt een goed ver- word
haal en besluit hem te ach- hoorc
tervolgen. aan
vw
aldi
Een beeld van de sterrenstelsels die de Amerikaanse astronomen hebben ontêefot.
zone door te dringen, aldus
Maran.
Volgens Kerr kan verdere
bestudering van deze zone
nog tienduizenden andere
onbekende sterrenstelsels
aan het licht brengen. Dit
speurwerk gaat zeker vijf
jaar in beslag nemen en en
kele honderdduizenden dol
lars kosten, aei hij.
De ontdekking vara
Het teem zocht naar»
daosignelen met
golflengtes die in somml
sterrenstelsels door
stofgas worden veroorzaal
Voor het onderzoek dat zij;
Juli en december van het«
rig jaar verrichtten ha#
zij ongeveer duizend pun®
geselecteerd. Een
onderzoek zou zich op
366.000 punten moeten
centreren,
Bterr era Heraning rich® Jfjrri L
de telescoop als proef01
even op enkele pui*]
in hot doordringbare s'
deefte van de hemel en v®
dbb 11 sterrenstelsels
al eerder w#
De oveM
vijf waren mogelijk tot
toe onbekend, maar
mort nog definitief wot®
nagekeken op alle Ui5*
van gelokaliseerde ster®]
stelsels. Tot nu toe zijn i#
taal ongeveer één milT
stelsels gelokaliseerd.