UITBLAZEN
'Niet produceren het goedkoopst'
Economische chaos is grootste zwakte van Aquino
Tien jaar lang strijd van onderop
Zuil
even
EXPORT
Kerstmis
met Willem
FILIPPIJNSE PRESIDENT HEEFT POLITIEKE STORMEN OVERLEEFD
Strategie
WIM KOCK
DM
WOENSDAG 7 JANUAR11987
T5 PAGINA
=ACHTERGROND
MANSHOLTS ALTERNATIEF VOOR 'FINANCIËLE JANBOEL' IN EUROPESE GEMEENSCHAP
CHARTA-ONDERTEKENAAR HEJDANEK EREDOCTOR IN AMSTERDAM
WOENSDAG 7 JANUA
RIJSWIJK - Voor de IS
ken betere tijden aan.
Europese zuivelcrisis za
FNV: speciaal
wervingsfonds
kleine bonden
PESTEMCOI
TOEN ik daags voor
kerstmis thuiskwam
uit Londen, waar de
jingle bells me bijna onaf
gebroken om de oren had
den gevlogen, zag ik al
meteen dat er van vakan-
tieplan-I niet veel terecht
zou komen. Vader wikt, de
rest beschikt. Vakantieplan-I
behelsde het reorganiseren van
de boekenkasten. Een belang
rijk deel van de boekenkast be
neden ging echter schuil achter
de nogal groot uitgevallen
kerstboom. Loopruimte tussen
de boekenplanken en de met
glinsterende ballen behangen
takken was er niet of nauwe
lijks. Daar stond trouwens, op
de grond, de ouderwetse kerst
groep - 'nog van oma' - mens
en dier getekend met witte
schaafwondjes.
Plan-I werd aangepast. Ik
zou voorlopig volstaan met het
middenstuk en de linkervleu
gel. Daar was een ordenende
hand ook het dringendst nood
zakelijk. In de vroege morgen
van derde kerstdag werd zoon
lief door vrienden thuis afgele
verd en als een te zware post
zak op een bank neergelaten.
Bleek van pijn. Enkelbanden
gescheurd. Enkel koel gehou
den. Eerst met zakken ijsblok
jes. Daarna met zakken friet en
harde blokken verpakt brood
uit de diepvriezer. In het zie
kenhuis werd enkele uren later
de enkel gespalkt. Een week
lang liggen of zitten met je been
omhoog, luidden dokters or
ders.
Natuurlijk kreeg de ge
wonde een prominente plaats
in de kamer. Op de grootste
bank nam hij een hele zijde van
de vierkant opgestelde zithoek
in beslag. De bank stond,
dwars in de kamer, tegen de
linkervleugel van de boeken
kast geschoven. Een goed plan
ner heeft altijd een reserveplan
achter de hand en met bijna
militaire kordaatheid stapte ik
over naar Vakantieplan-II: het
uitmesten van de werkkamer
boven en het saneren van wat
ik al defensief 'de boekentafel'
noem. Inderdaad liggen er boe
ken op, maar ook tijdschriften,
mappen, knipsels en allerlei an
der papieren spul dat ik een
jaar lang niet zo gauw ergens
anders kwijt kon.
Op de werkkamer werd me
de weg versperd door een slor
dig opgemaakt kampeerbed dat
tussen het bureau en de boe
kentafel stond. De papiersta
pels op de tafel hingen als een
dreigende lawine boven het
lage bed. M'n bureau lag vol
persoonlijke bezittingen van de
logé. Toiletspulletjes, haarspel
den en sieraadjes, een nacht
hemd of pyjamajasje. M'n
werkkamer was iemands slaap
kamer geworden. Privédomein.
Ik maakte dat ik wegkwam en
zocht beneden m'n vaste stek
maar weer op.
'We kunnen dat bed over
dag gemakkelijk opvouwen en
ergens anders wegzetten,' stelde
mijn vrouw nog voor, maar
daar zag ik niet veel in. Als ik
ga opruimen wordt het eerst al
tijd een nog veel grotere chaos
alvorens zich enige orde begint
af te tekenen. 'Zo'n klus doe je |j
niet in dagelijkse porties met S
lllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllf
elke avond kant en klaar werk',
verweerde ik me. Terwijl ik
probeerde te lezen recipiëerde
onze patiënt, tronend tussen
z'n kussens op de bank en trok
een stoet van door de tamtam
gealarmeerde vrienden en
vriendinnen voorbij. Een Plan-
III had ik niet dus besloot ik op
een donkere, natte middag tus
sen Kerstmis en Nieuwjaar
maar eens een kijkje op de
krant te gaan nemen. 'Ik kom
mijn post ophalen', legde ik de
verbaasde collega's uit.
Niet dat het thuis niet gezel
lig was. Dat was het juist wel.
Meestentijds. Een week lang
een meisje over de vloer was so
wieso al een hele belevenis voor
mijn vrouws mannenhuishou-
den en dan was er Willem nog.
Op een morgen werd ik wakker
door een nog ongekende sensa
tie. Er streek iets langs mijn
neus. Zacht, warm en vochtig.
Het duurde even tot het tot me
doordrong dat dit Willem
moest zijn die vriendelijk m'n
neus stond te likken, het enige
lichaamsdeel dat buiten de de
kens stak. Ook Willem, een
cocker-spaniël in wit, zwart en
daartussen alle grijzen van an
traciet tot zilver, logeerde bij
ons en hij was het zonnetje in
huis. Jong, speels en van nie
mand bang. Dit laatste niet
omdat hij nu zo dapper was,
maar op de argeloze, vanzelf
sprekende manier van een jong
dier dat nog niets anders dan
vriendelijkheid heeft ontmoet.
Willem vroeg veel aandacht
en dwong eenieder die binnen
kwam tot spelen. Werd er even
te weinig op hem gelet naar z'n
zin, dan liep hij naar de kerst
groep en stootte daar een
schaap om, telkens hetzelfde.
'Kijk eens wat ik gedaan heb!'
leek hij dan te willen zeggen,
triomfantelijk en zeker van her
nieuwde aandacht. Af en toe
droop hij, hondsmoe, af naar
zijn duchtig aangevreten mand
om er wat te dommelen, maar
er hoefde maar iemand per on
geluk met de voet tegen een van
zijn verspreid liggende botten
te stoten, zodat het kletterend
over de vloer schoof, of hij
kwam er weer aan; kwispel
staartend, tennisbal in de bek
en in zijn ronde ogen de uitda
ging van 'pak me die bal maar
eens af als je kunt.'
Op de morgen van oude
jaarsdag vertrokken Willem en
het meisje. Ze lieten een lege
stilte achter waarin de patiënt
op de bank in slaap viel en ik
eindelijk rustig kon lezen. Op
de achtergrond klonk zacht het
gerommel van de wasautomaat.
Gedachten aan Plan-II welden
op tussen de regels die ik las tot
zij die geheel bedekten. Verdo
rie, als ik meteen begon, kon ik
nog een heel eind komen voor
Driekoningen.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur. Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
24,20 per maand; 69,75 per kwartaal of 271,00 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, f 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17 00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door Pieter-Jan Dekkers
DE socialistische politi
cus Sicco Mansholt (79),
zelf jarenlang land
bouwcommissaris van
de Europese Gemeen
schap, windt er geen
doekjes om: het Euro
pese landbouwbeleid is
uitgelopen op een
'rampzalige' situatie.
Hij schrijft dat in een ana
lyse over de huidige land-
bowproblemen in de EG in
het vandaag te verschijnen
kritische landbouwblad
'Spil'. Mansholt, in de jaren
zestig grondlegger van het
thans vastgelopen land
bouwbeleid, meent dat
slechts radicale maatregelen
Europa uit de impasse kun
nen helpen.
De Europese Commissie
heeft het er, volgens Mans
holt, bij laten zitten. Het eer
tijds goedwerkende land
bouwbeleid (Mansholt ge
looft nog steeds dat hij inder
tijd de EG op het goede spoor
heeft gezet) is opgeofferd aan
de politieke haalbaarheid.
Waarmee de dood in de pot is
gehaald.
Iedereen is het er over eens
dat de produktie in de Euro
pese landbouw kunstmatig is
opgevoerd, dat dat de Ge
meenschap steeds meer geld
kost en dat slechts diep in
grijpende maatregelen die
ontwikkeling weer kan te
rugdraaien.
Europees Landbouwcom
missaris Andriessen, over
tuigd van de noodzaak dat er
iets moet gebeuren, wil in die
sectoren waar de overpro-
duktie onbetaalbaar is ge
worden via strafheffingen en
contingentering de produktie
beperken.
De Europese boeren
schreeuwen dan wel moord
en brand, omdat hun inko
mens worden aangetast en
hun toekomst in de waag
schaal wordt geplaatst, niets
doen brengt de Gemeenschap
in de kortste keren aan de
rand van de financiële af
grond. Niets doen betekent
ook het einde van de Euro
pese eenwording, want het
ligt niet voor de hand dat de
EG op andere terreinen be
leid weet te ontwikkelen als
men door de landbouw al
bankroet is geraakt.
Een mens is nooit te oud
om te leren, zal Mansholt ge
dacht hebben om vervolgens
het huidige landbouwbeleid,
door hem zelf op de rails ge
zet, de grond in te boren.
In zijn analyse gaat Mans
holt uit van de vrijwilligheid.
Bij het afwegen van het soort
maatregelen staat men voor
de keus tussen enerzijds een
net van voorschriften en ver
plichtingen, anderzijds een
beleid dat is gebaseerd op de
vrije wil van de boer te kie
zen uit meer of minder aan
trekkelijke mogelijkheden,
die de EG hem zou moeten
bieden.
Dat is niet alleen beter
controleerbaar (huidige EG-
maatregelen kunnen worden
ontdoken en dat gebeurt dan
ook op grote schaal, kijk
maar de visserij), men voor
komt ook een nieuwe, logge,
bureaucratische ambtenarij
in Brussel.
Overigens is, erkent Mans
holt, de keus klein. De EG
kent al de verantwoordelijk
heidsheffing. Dat is, stelt
Mansholt, een volslagen mis
lukt instrument. Hoewel de
naam enige verantwoorde
lijkheid van de boer voor zijn
produktie veronderstelt,
blijkt daar volgens Mansholt
niets van. Het is een collec
tieve regeling: enige stimu
lans voor individuele boeren
om de produktie te beperken
gaat er niet van uit.
Daarnaast wordt de hoe
veelheid te produceren land
bouwproducten via contin
gentering beperkt (melk, sui
ker). Ook daar plaatst Mans
holt de nodige vraagtekens
bij. Want de 'gedupeerde'
boer zal snel naar alternatie
ven zoeken, omdat hij nu
eenmaal geen enkele reden
ziet om z'n grond braak te la
ten liggen.
Een ander instrument is
het prijsbeleid: door de prij
zen te verlagen en meer in
overeenstemming te brengen
met de markt zou de produk
tie ook kunnen worden be
perkt. Wat nog maar de
vraag is, stelt Mansholt.
Kritiek dus op alle maatre
gelen die tot nu toe zijn ge
noemd. Maar Mansholt zou
Mansholt niet zijn als hij niet
zelf een ander instrument
zou aandragen: het geven
van een andere bestemming
aan landbouwgronden.
Nu is dat geen uitvinding
van Mansholt zelf. Maar hij
is wel de eerste die dit alter
natief uitwerkt en aangeeft
wat de voordelen zijn, hoe
veel het de Gemeenschap uit
eindelijk oplevert en wat de
gevolgen zijn voor de inko
mens van de boeren.
Zoals dat voor elke pro-
duktiebeperkende maatregel
geldt, is de politieke haal
baarheid gekoppeld aan de
administratieve uitvoerbaar
heid het zwaarstwegend.
Maar, aldus Mansholt, één
ding staat vast: niet produce
ren is de goedkoopste manier
van produktiebeperking.
'De waanzin van het afge
lopen decennium: ongelimi
teerd produceren en het
overschot met inzet van mil
jarden tegen afbraakprijzen
slijten, zal dan in ieder geval
tot het verleden behoren'.
Het zal de huidige finan
ciële problemen van de Ge
meenschap aanzienlijk ver
lichten. Waarbij men echter
niet de illusie moet hebben
dat beperking van de land
bouwgrond een goedkope
zaak zal zijn.
Voert men bijvoorbeeld
een verplichte beperking van
het landbouwareaal in met 10
procent dan kost dat de Ge
meenschap aan compensatie
van boereninkomens pakweg
10,6 miljard gulden per jaar.
Daar tegenover staat dat de
Gemeenschap nu elk jaar
ruim 7 miljard gulden méér
moet uitgeven om de huidige
overschotten te kunnen af
zetten cq. opslaan.
Niet goedkoop dus, ook al
omdat Mansholt in zijn bere
kening niet heeft meegeno
men de compensatie voor de
drie miljoen kleine boeren in
de EG. Daarvoor ontwikkelt
hij een speciaal programma:
kleine boeren kunnen hun
bedrijf beëindigen en daar
voor schadeloos worden ge
steld. Ze kunnen ook worden
aangesteld als beheerders
van wat dan natuurgronden
zouden moeten worden.
Overigens zal Mansholts
alternatief ook niets uithalen
als de Europese Commissi!
blijft zitten met een ernstig
gebrek aan bestuurskracht.
Mansholt noemt als een
van de oorzaken daarvoor de
gewenste unanimiteit in de
Europese Ministerraad, wal
de aangesloten landen
feite het recht op veto geeft
Nu zijn de ministers vaak
maanden bezig om maatre
gelen te bedenken waarin
ieder zich kan vinden en
waardoor het politieke even
wicht misschien wel gewaar
borgd is, maar de problemen
vaak maar half worden op-
gelost.
De Europese Commissi!
moet de politieke verant
woordelijkheid voor hei
Europese (landbouw)beleij
weer naar zich toetrekken
De Te veel en te vaak heeft
de Commissie het politieke
initiatief uit handen laten
glippen.
De Europese Ministerraad
is de laatste jaren niet
staat gebleken een Europese
politiek te ontwikkelen. Hel
wordt hoog tijd dat de Com-
missie weer een politiek dén-
kend en politiek handelend
orgaan wordt.
Door Mathieu Kothuis
PRESIDENT Corazon
Aquino van de Filippij
nen heeft het afgelopen
jaar nauwelijks rust ge
kend. Sinds ze in fe
bruari de macht in het
land overnam van ex-
dictator Marcos, zijn de
Filippijnen niet meer uit
de nieuwskolommen
verdwenen. Maar de
president mag niet onte
vreden zijn. Ze heeft de
belangrijkste politieke
stormen overleefd.
Haar ferventste politieke
rivaal, de minister van de
fensie Juan Ponce Enrile,
stapte uit haar kabinet, met
de communistische rebellen
bereikte ze een (voorlopige)
wapenstilstand en zaterdag
kwam een regeringsdelegatie
met het islamitische verzet
op het eiland Mindanao tot
een principe-akkoord over
autonomie voor het eiland.
Afgelopen weekend startte
Aquino haar politieke cam
pagne voor aanvaarding van
een nieuwe grondwet tijdens
algemene verkiezingen op 2
februari a.s. Die verkiezin
gen vormen vooralsnog de
belangrijkste testcase voor
president Aquino en de poli
tieke stabiliteit in haar land.
Toch bestaat nauwelijks
twijfel over het feit dat
Aquino die verkiezingen zal
winnen. De overgrote meer
derheid van het volk staat
nog steeds achter Corazon
maar het gaat de president
vooral om de marge van haar
overwinning. Ze zal de ko
mende weken haar uiterste
best doen om met een over
duidelijke verkiezingszege
haar politieke positie in bin
nen- en buitenland te verste
vigen en haar opposanten
zover mogelijk op afstand te
kunnen houden.
Volgens mevrouw A. Car-
reon, docente aan het Insti
tute of Social Studies in Den
Haag en zelf Filippijnse,
heeft Aquino het afgelopen
jaar belangrijke politieke
vooruitgang geboekt. Het be
reikte bestand met de com
munisten betekende, zeker
na het eerdere vertrek van de
'communistenvreter' Enrile,
een belangrijke overwinning.
Het bestand duurt tot 10 fe
bruari, dus tot na de alge
mene verkiezingen over de
grondwethervormingen.
Aquino hoopt er nog steeds
op dat met de communisten
een definitieve wapenstil
stand kan worden bereikt.
Besprekingen tussen de
Filippijnse regering en leden
van het Nationale Bevrij
dingsfront Moros (MNLF),
een islamitische groepering
in het zuiden van de Filippij
nen, leidden zaterdag in Jed-
dah (Saoedi-Arabië) tot
overeenstemming over auto
nomie van het zuidelijke
eiland Mindanao tesamen
met de kleinere eilanden Ba-
silan, Sulu en Palawan. Op
deze eilanden vormen de
moslims een meerderheid
van de bevolking. De bespre
kingen die werden gevoerd
onder auspiciën van de Isla
mitische Conferentie, zijn in
zoverre een succes voor
President Aquino vorig jaar tijdens een uiteenzetting over het bereikte bestand met
de communisten. Links minister van landbouw Mitra die de onderhandelingen leidde,
rechts de inmiddels ontslagen minister van defensie Enrile en (uiterst rechts) legerstaf
chef Ramos. - FOTO
Aquino dat het MNLF is af
gestapt van zijn streven naar
volledige onafhankelijkheid
voor de eilanden.
Het aftreden van Enrile
was ongetwijfeld het belang
rijkste succes voor Aquino.
De ex-minister van defensie
die zelf op verkiezingstour
nee is gegaan roept nu om het
hardst dat de aanstaande
verkiezingen onrechtmatig
zijn en dat de Aquino-rege-
ring niets meer of minder
dan een nieuwe dicatatuur in
het land heeft gevestigd. On
der oude Marcosgetrouwen
en conservatieve groeperin
gen vindt Enrile zijn belang
rijkste aanhang.
Het politieke tumult en de
druk van rechts heeft er vo
rig jaar toe geleid dat Aquino
in haar eerste regeringsjaar
niet al te veel heeft kunnen
uitrichten tegen de sociale
wantoestanden in het land.
In feite heeft de president
niet veel meer kunnen doen
dan omzichtig laveren tussen
links en rechts, tussen aan
zetten tot voorzichtige her
vormingen en het consolide
ren van de bestaande ver
houdingen. Zo werd vorige
week, op 31 december, minis
ter van arbeid Sanchez ont
slagen, een ontslag dat al
lang werd geëist door het le
ger en de Filippijnse zaken
wereld. Sanchez was een van
de controversiële ministers
uit het kabinet. Hij toonde
zich een uitgesproken voor
stander van betere werkom
standigheden en hogere lo
nen, hetgeen hem vooral in
de zakenwereld weinig ge
liefd maakte. Het leger was
weinig ingenomen met zijn
duidelijk linkse sympathieën
en betichtte hem van incom
petentie. Volgens de 1 mei
Beweging (KMU), de grootste
en militantste vakbeweging
op de Filippijnen, betekent
dit ontslag van Sanchez een
duidelijke zwenking naar
rechts van de regering-Aqui
no.
Maar ondanks de politieke
successen van Aquino wordt
de toekomstige politieke sta
biliteit van de Filippijnen
door een groot aantal andere
factoren bepaald. De econo
mische situatie van het land
blijft bijzonder ernstig. De
werkloosheid is enorm
evenals de buitenlandse
schuld van het land. De con
servatieve krachten in poli
tiek, economie, leger en
menleving zullen blijven
vasthouden aan hun privile
ges en voorrechten. De land
bouw is een chaos. „Radicale
hervormingen in de land
bouw die eigenlijk hoogst
noodzakelijk zijn om het land
er weer bovenop te helpei
zijn onder de huidige poli
tieke omstandigheden niel
mogelijk", aldus mevrouw
Carreon. Ze is bijzonder pes
simistisch over de toekoms!
van de Filippijnen, ook na
een verkiezingszege vooi
Aquino op 2 februari. Vol
gens Carreon gebruiken de
communisten de huidige wa
penstilstand vooral om hun
posities op het platteland
verstevigen. Nieuwe gevech
ten met het leger, na afloop
van het bestand, zijn dan ook
zeker niet uitgesloten. Bo
vendien zal Aquino in het ko
mend jaar de grootste moeite
krijgen met het zoeken naai
oplossingen voor de schrij
nende economische en land
bouwproblemen. „Erg slim
manoevreren heeft er in hel
afgelopen jaar toe geleid dal
Aquino de ergste politieke
problemen het hoofd heeft
kunnen bieden. Haar groot
ste zwakte is de deplorabel!
economische situatie van dt
Filippijnen. Die problemen
zullen blijven, ook na
overwinning op 2 februari
aldus Carreon.
Door Hans Rooseboom
DOOR DE SOVJET
UNIE en het door haar
overheerste deel van de
wereld lijkt een wind
van verandering te
waaien. Lijkt, want of
het ook werkelijk zo is
blijft de vraag. Veel
kremlinologen betwijfe
len deze liberalisering
en spreken van 'kosme-
tische' aanpassingen
van een onveranderbaar
systeem.
Feit is wel dat een be
roemde dissident als Andrei
Sacharov gerehabiliteerd is,
dat hij zijn werk weer mag
opvatten en zijn mening vrij
elijk kan ventileren.
Ja zelfs heeft Sacharov
kunnen bedingen een open
hartig interview met een of
ficieel Sovjet-persorgaan
vooraf te mogen lezen en
autoriseren. Voor het eerst
zal nu ook de Sovjet-burger
dissidente geluiden kunnen
lezen in een gelijkgescha
kelde propaganda-pers. Een
pers die tot nu toe stelselma
tig alle critici van het sys
teem de grond in boorde en
voor rotte vis uitmaakte.
Zal deze stap in de richting
van 'liberalisering' ook gel
den voor de socialistische
broederstaten van het War
schaupact? Zal bijvoorbeeld
blijken dat in Tsjechoslowa-
kije een beweging als Charta
77 in tien jaar tijd heeft bij
gedragen aan een fundamen
tele mentaliteitsverandering
in de gelederen van het
staats-apparaat?.
Charta 77 zag het licht in
januari 1977, deze week tien
jaar geleden. In het kader
daarvan verleent de Univer
siteit van Amsterdam mor
gen een eredoctoraat aan de
Tsjechische filosoof en Char
ta-ondertekenaar Vladislav
Hejdének.
Hejdéneks levensgeschie
denis toont aan dat liberali
sering van een totalitair sys
teem een zeer tijdelijke en
breekbare aangelegenheid is.
Zijn carrière is een school
voorbeeld van de wisselval
ligheid, de grilligheid en de
willekeur die de totalitaire
staatsmacht kenmerken. Zo
werd hij als 'christen-mar
xist' van het ene moment op
het andere ij ontslagen uit
een vooraanstaande univer
sitaire functie en moest hij de
kost gaan verdienen als por
tier en betonsjouwer. Later,
toen onder een liberaler be
wind het christen-marxisme
weer 'mocht', werd hij weer
in genade aangenomen. Mo
menteel echter heeft hij
zware rugklachten vanwege
het plaatsen van honderden
centrale verwarmingsinstal
laties. Dat is de straf voor
zijn bemoeienissen met
Charta 77.
Kortom, een staatsappar-
taat dat alles voor het zeggen
heeft, kan naar willekeur op
het ene moment 'liberalise
ren', en de zaak op het andere
moment weer terugdraaien.
Om deze reden alleen al moet
de zogenaamde nieuwe open
heid in de Sovjet-Unie met
een sceptisch oog worden be
keken.
„Anno 1983 is de CSSR een
hoogontwikkelde politiestaat
geworden. De pantserwagens
en tanks staan verdekt opge
steld; hun plaats is ingeno
men door de witgele Lada's
Break waarmee de politie
Erasmusprijs-winnaar Vaclav Havel: het. bekendste
voorbeeld van een Charta-woordvoerder die stelselmatig
wordt bespioneerd, verhoord en gevangen gezet.
- FOTO ARCHIEF DE STEM
permanent patrouilleert", al
dus een verslag in de Haagse
Post in 1983. „Het is hier als
onder de Duitse bezetting:
Feind hört mitl. Big Brother
zit hier overal, ook in over
all".
In die situatie is tot op he
den geen verandering geko
men. Nog steeds worden on
dertekenaars en woordvoer
ders van Charta '77 bewaakt,
beloerd, afgeluisterd, opge
pakt, van hun bed gelicht,
verhoord, gehinderd, belas
terd, bedreigd, gechanteerd
gevangen gezet, uit hun baan
gezet, onderwijs geweigerd,
etc. etc. De staatsveiligheids-
organen zijn almachtig. Het
lot van de toneelschrijver,
Charta-woordvoerder en Er
asmusprijs-winnaar Vaclav
Havel spreekt wat dat betreft
boekdelen.
De grote vraag is daarom:
kan onder dergelijke (letter
lijk en figuurlijk) neerdruk
kende omstandigheden een
'beweging' als Charta 77 ooit
iets veranderen? Of zoals de
eredoctor van morgen, Vla
dislav Hejdének, het uit
drukt: „Als we bedenken dat
de zaken er zo voorstaan be
grijpen we dat zelfs de ge
ringste vorm van kritiek vol
doende is om ook de meest
bedachtzame persoon er uit
te laten zien als een radi-
kaal".
Hejdének is een voorbeeld
van iemand die nooit de
moed opgeeft, die rotsvast
blijft geloven in de funda
mentele menselijke waarden
en rechten, en bereid is daar
voor te lijden. De strijd tegen
de perverse staatsmacht
moet hoe dan ook gestreden
worden:
„Bij iedere goede gelegen
heid moet onder druk van
burgeractiviteiten van on
deraf de bevoegdheid van
staatsinmenging en staatsbe
stuur stap voor stap worden
ingeperkt. Dat zal erg afhan
gen van het niveau van het
burgerlijk zelfbewustzijn en
van een gerichte strategie bij
de opzet van een goed door
dacht programma. Alleen de
zelfbewuste burgers zélf
kunnen kunnen echt garant
staan voor een vrije, van
staatsbevoogding bevrijde
samenleving.
„Ik ben er zeker van dat
wij, door de breedste
van de bevolking te overtui
gen, kunnen komen tot
maatschappelijk optredec
dat, gepaard aan individueli
moed, het staatsapparaal
grenzen zal kunnen opleggen
Dat zal minder goed gaan
die samenlevingen die in d
boeien zijn geslagen val
autoritaire of zelfs totalitair
staatsapparaten. Maar zelfs
daar is de situatie verre van
hopeloos. En eerste voor
waarde is: niet meewerkt:
aan de eigen slavernij
Optimisme, geloof in di
menselijke vrijheid, hoop
dat zijn de krachten die df
mensen van Charta 77 tegi
alle verdrukking en tegen
werking in op de been hou
den.
Van onmisbaar belanf
voor de strijd ter nalevim
van de mensenrechten (di
Tsjechoslowaakse regerini
heeft de akkoorden van Hel
sinki ondertekend en dien!
daaraan te worden gehou
den) is de steun en solidari
teit van de buitenwereld. I'
Nederland is de Stichting In
formatie over Charta 77 ak-
tief. Zij vertaalt en ver
spreidt de de grote hoeveel
heid Documenten die Charti
in de loop der jaren heeft
mengesteld. Zij geeft infor
matie over de moeilijkheden
die mensen in Tsjechoslowt
kije ondervinden als activtf
op talrijke gebieden. Zij re
gelt contacten tussen Charta-
leden en buitenlanders, en
zorgt voor de verzending var
boeken, tijdschriften, videos
schrijfmachines en ander!
dingen waaraan in Tsjecho-
Slowakije een enorme be;
hoefte bestaat. En zij
acht maal per jaar een bulle
tin uit.
Het adres van de Stichtini
Informatie over Charta 77 ij
Postbus 15053, 3501
Utrecht.
Van een onzer verslaggevers
TILBURG - Als het aan de
Katholieke Universiteit Bra
bant (KUB) ligt, komt er geen
bestuurlijke fusie met de uni
versiteit in Nijmegen (KUN).
College van bestuur en stich
tingsbestuur vinden, dat er nu
en in de toekomst 'een eigen
plaats en ruimte is voor een
volwaardige Brabantse uni
versiteit'.
Dit staat in een communi
qué, dat het college van be
stuur gisteren uitgaf. Aanlei
ding was de mededeling van
de Nijmeegse rector Giesbers
dat minister Deetman onlangs
bij de stichtingsbesturen heeft
Van een onzer ver
Dat stelde voorzitter drs.
ductschap voor Zuivel giste
vast.
Volgens Schelhaas kan de
Nederlandse zuivel nu profite
ren van de belangrijke voor
sprong die hij heeft op de bui
tenlandse concurrenten. Bo
vendien zijn de vooruitzichten
voor de afzet van zuivelpro
ducten op de wereldmarkt,
waar zich de grootste proble
men voordoen, veel minder
ongunstig dan momenteel
lijkt.
Nederland exporteerde vo
rig jaar voor een waarde van
7,1 miljard gulden aan zuivel
producten. Een half miljard
minder dan in 1985, maar toch
aanmerkelijk beter dan werd
verwacht. „Deze verbetering
is vooral veroorzaakt door een
opleving van de internationale
markt aan het einde van het
jaar."
Dat de Nederlandse zuivel
zich ondanks de overschotten
redelijk staande heeft kunnen
houden, ligt volgens Schelhaas
UTRECHT (ANP) - De FNV
gaat dit jaar een speciaal
fonds vormen waaruit de aan
gesloten bonden die zelf krap
bij kas zitten - vooral de klei
tere bonden - geld kunnen
krijgen voor het werven van
leden. Het weerstandsfonds
van de vakcentrale kan als fi
nancieringsbron gaan dienen,
aldus een woordvoerder van
de FNV dinsdag.
Een werkgroep van de FNV
die momenteel de laatste hand
legt aan de definitieve versie
van het rapport 'De FNV over
14 jaar' zal hierover binnen
kort voorstellen doen. De
FNV-woordvoerder kon nog
niet zeggen hoeveel geld er in
de nieuwe pot gaat zitten. Dat
is nog een punt van overleg
maar alle bonden zijn het er in
principe wel over eens dat zo'n
fonds er moet komen waarbij
de sterke bonden dus in feite
de zwakke steunen, aldus de
FNV-woordvoerder. In de
weerstandskans van de FNV
rit momenteel circa 50 miljoen
gulden.
-EN UITSPRAAK van een willek
oeel heeft de vakbond niet nodig,
zorgen dat ze zingend naar het wi
)aan'.
Een gechargeerd standpunt va
lub van werkgevers of een kwest
tnderen wordt gedacht? Hoe het
uist nu werkgevers zich steeds
'akbonden opstellen. De tijdsger
lampen nog steeds met een lede
5est. Velen zeggen hun lidmaatsc
ten. Anderen voelen zich niet gei
en verdedigen door het collectief
iet ik-tijdperk' of, populairder ge:
r van uit dat ze zeer wel in staat z
ten aantal werkgevers speelt h
i roep om afschaffing van colle
■j'jvoorbeeld wordt steeds luider,
ie denken beter af te zijn met ee
'enkfout. De historie heeft geleer
™e' over het algemeen gema
akbonden dan met representant
"fike het gevaar voor radicaliserii
■,av®n"" en spoorwegstakingen in c
J|sche voorbeelden.
Blijft echter het gegeven dat h
en» 9aat' z'en dat zelf in en we
en terrein te herwinnen. Gisteren
end gemaakt dat dit jaar een s
aaruit krap bij kas zittende bonc
tenwerving te doen.
Belangrijker dan deze op zich n<
ae vraag hoe de strategie van c
,ntvbeweging zal moeten insp
''Wikkeiinger, van de afgeloper
cnten op een ^arde' vakbond
un geleide vakbeweging die op
|en van zijn leden dient.
I
