OVERVALLEN LATEN DIEPE LITTEKENS ACHTER
MBR: Een prik met ambities
GERTRU1
MAANDAG 5 JANUAR11987
EXTRA OP MAANDAG'
MEDISCHE
RUBRIEK
MAANDAG 5 JANU/
Nieuwjaar
in
Jeruzalem
tesöËr
PAPIER
VOOR UW PEN
Stelselherziening
Zuid-Afrika
Maatschappij
verbetering?
I
T48
Geweld bij het
loket: opvang
komt op gang
Door Rinze Brandsma
UTRECHT - Vorig jaar al 200
overvallen op banken en postkan-,
toren, waarvan ruim een kwart
met grof gewelcT en/of gijzeling
van het personeel of opsluiting in
de kluis.
Zoals de afschuwelijke recente bank
overval op Kerstavond in Deventer,
waarbij de twee aan stoelen vastge
bonden personeelsleden doodgestoken
werden.
Zij overleefden de bankoverval niet. Maar
ook waar dat wel zo is, blijven meestal diepe
geestelijke littekens achter. Hoe kunnen bank
mensen leven met die voortdurende, steeds
sterker gevoelde dreiging? Hoe verwerken
slachtoffers van overvallen - soms bij herha
ling - de traumatische gebeurtenis? Hoe wor
den zij achteraf opgevangen, of misschien al
tijdens de overval? En: (hoe) zijn de overvallen
en hun psychische gevolgen te voorkomen?
„Na Deventer zijn bankmensen zich weer
rotgeschrokken: wanneer ben ik aan de
beurt?", zegt drs.M.A. Brandsma, bedrijfspsy
choloog van de Rabobank in Eindhoven. Op
het centrale Utrechtse hoofdkantoor vertelt
hij, dat de bedrijfsgezondheidsdienst (BGD)
van de Rabobank, waar hij werkt, inmiddels
veel ervaring heeft met de opvang van slacht
offers van overvallen en gijzelingen. „Over het
algemeen worden de ervaringen redelijk ver
werkt."
In reactie op de bloedige roofoverval in De
venter luidde secretaris R.K. Oord van de Al
gemene Commissie Beveiliging Banken en
PTT de noodklok. Veel personeel, slachtoffer
van overvallen, belandt in de WAO, in de ver
nieling, arbeidsongeschikt, zei hij. Ondanks de
nazorg van de werkgevers blijven zij kampen
met trauma's. „Een groeiend probleem."
Drs. Brandsma van de Rabobank, al jaren
lang nauw betrokken bij de opvang van over
valslachtoffers („ik heb in de afgelopen drie
jaar zo'n 100 gevallen meegemaakt en bege
leid") erkent het probleem, maar is veel min
der alarmerend.
„Langdurig ziek of in de WAO, ik heb daar
bij ons niets van gehoord? Een enkeling wilde
het bedrijf uit, omdat die drie overvallen ach
ter elkaar had meegemaakt. Die had haar por
tie wel gehad, zei ze." Toch onderschat hij de
ernst van het probleem niet.
De BGD van de Rabobank stelde een aantal
jaren geleden een onderzoek in naar de gevol
gen van bankovervallen en gijzelingen voor
haar personeel: 32.000 mensen in 2350 kantoren
(plus 1100 zitdagen op diverse adressen). Er
werd een toenemend beroep gedaan op de cen
trale bank om hulpverlening. Slachtoffers ble
ven last houden van hun gewelddadige erva
ringen en het locale management van de ban
ken was niet altijd in staat hen op te vangen.
Het bankbedrijf was daar ook nog niet op in
gesteld, „ook ons overvielen die overvallen
echt".
„Er werd wat gepraat, een bloemetje, ge
troost, op schouders geklopt. Het waren meest
bankair ingestelde mensen ook, geen psycholo
gen."
Overvalslachtoffers werden opgezocht, de
BGD praatte met hen over hun ervaringen en
de verwerking daarvan. Heel veel bleken nog
steeds last te hebben van de traumatische ge
beurtenissen, rond te lopen met geestelijk let
sel. Conclusies werden getrokken voor profes
sioneler begeleiding.
Impressies
Nu wordt bij een overval op een Rabobank
('enige tientallen per jaar', de bank houdt de
precieze cijfers uit de publiciteit) meest binnen
een half uur de BGD in Eindhoven gebeld. „Als
het nodig is, gaan wij meteen naar de plek van
de overval. Zoals Almelo, daar zijn wij gelijk
naar toegevlogen", zegt bedrijfspsycholoog
Brandsma. (In Almelo overviel op 23 april 1986
een psychiatrisch patiënt met een speelgoedpi
stooltje de Rabobank voor een half miljoen 'en
om levendige impressies op te doen voor het
schrijven van een boek' en hield het personeel
vijf uur lang in gijzeling, rb.)
Personeelsmensen op de regionale kantoren
zijn en worden getraind voor de eerste opvang.
Er zijn ontmoetingsdagen voor slachtoffers op
het hoofdkantoor. Onder leiding van de psy
chologen kunnen daar ervaringen uitgewisseld
worden. „Dat werkt al ondersteunend. Zo van
'heb jij dat ook, dat je als je wakker wordt die
bivakmuts weer ziet, die revolver op je ge
richt?' Ook de emoties komen dan aan bod."
Een grote Rabobank in Brabant, bij herha
ling de dupe van overvallen, heeft zelf zo'n
ontmoetingsavond op touw gezet Daar hadden
al 19 medewerkers overvallers tegenover zich
gehad, soms bij herhaling.
De opvang moet variabel en flexibel zijn,
want ook de ene ervaring is ernstiger dan de
andere. Verschil in heftigheid, mate van ge
weld, omstandigheden, licht of donker, per
soonlijkheidsstructuur - de een is van zichzelf
al flinker of meer een angsthaas dan de ander.
Uitersten
„Het varieert. Daar is de directeur die de
loop van een geweer in zijn nek kreeg, liggend
voor de kluis en daar zijn hele leven last van
houdt. Maar ook een vol kantoor met 30 klan-
De schade bij bankovervallen is niet alleen materieel: het personeel blijft lang met angst
gevoelens zitten. - FOTOANf
ten en 30 man personeel, dat zich kapot lachte
om een 'overval' door een jongen, waar een
loodzware lokettiste zich met haar lichaam bo
venop liet vallen. Of iemand die ongemaskerd
op vrijdagmiddag binnenkomt met een pistool
goeiemiddag, dit is een overval, mag ik dui
zend gulden voor het weekeind, dankuwel, tot
ziens. Tussen die uitersten zit van alles."
Gemeenschappelijke ervaring is de bedrei
ging door iemand die niet herkenbaar is: het
beeld van de twee ogen door de bivakmuts
heen blijft terugkomen. En de ontreddering
van het slachtoffer na confrontatie met de
dood: ook thuis bang, schichtig gedrag, je
machteloos voelen, geen controle over je situa
tie hebben. Drs.Brandsma: „Dat ontregelt je
gedrag. Met een vakterm depersonaliseren, je
bent jezelf niet meer."
De BGD adviseert ook het plaatselijk mana
gement: hoe pak je de slachtoffers aan. Stuur
je ze een week naar huis 'om bij te komen'?
„Wij adviseren vaak de mensen in hun werk te
houden en ze daar op te vangen, dat is beter
voor de verwerking. Laat ze stoom afblazen,
neem ze eens mee uit eten, betrek de chef erbij,
instructies voor opvang, ook aan de familie."
In de voorlichting aan het personeel zit dit
jaar ook een levensechte film, door de Rabo
bank gemaakt samen met de ABN en de Amro.
Slachtoffers van overvallen in Brabant en die
in Almelo doen verslag van wat zij meemaak
ten. Verklaring en instructies volgen. Alle
banken kunnen over die film beschikken.
Met nadruk stelt de Rabobank, dat dit ook
een onderdeel vormt van het voorkomen van
overvalsituaties. Binnen en buiten de bankwe
reld wordt verschillend gedacht over de vraag,
of het aantal overvallen (verdubbeld in drie
jaar) wel terug te dringen is.
Bedrijfspsycholoog drs. Brandsma en voor
lichter drs. S. van der Ploeg van de Rabobank
verzetten zich tegen de fatalistische benade
ring, dat overvallen een vreselijk, maar nu
eenmaal niet terug te dringen verschijnsel zijn
anno 1987,
„Met goede instructies lukt dat wel degelijk.
Dat is ons doel. De banken werken daar hard
aan, brengen veel technische voorzieningen
aan, hoe enorm veel dat ook kost. En proberen
hun personeel ook mentaal vooraf te pantseren
met instructies wat zij wel en niet moeten-
doen."
Door onze
medische medewerker
Vanaf heden, januari 1987,
warden alle kinderen van
Nederland ingeënt met een
nieuwe prik. Tot nu toe wer
den ze vijf keer ingeënt te
gen Difterie, Kinkhoest, Te
tanus en Polio - het bekende
DKTP - ook nog een keer
tegen mazelen, en de meisjes
kregen op 11-jarige leeftijd
een prik tegen rode hond bo
vendien. Dat gaat nu veran
deren. DKTP blijft, maar de
entstof tegen mazelen en
rode hond gaat nu samen
met het vaccin tegen Bof in
één MBR prik: voor meisjes
én voor jongens, te verstrek
ken op de leeftijd van 8
maanden en 9 jaar.
Waarom? Domme vraag,
de MBR-prik beschermt te
gen mazelen, bof en rode
hond. Maar er is meer: de ge
zondheidsstrategen van Ne
derland geloven dat de prik
zo rond de eeuwwisseling
met name bof en rode hond
zal uitroeien. Nog meer: de
prik zal ook bescherming
bieden aan mensen die zich
NIET hebben laten inenten.
Niet onbelangrijk, want een
paar honderdduizend Neder
landers laten zich niet inen
ten. Deels uit wat in de vak
pers gewichtig filosofische
redenen' heet: ying en yang,
macrobiotisch goed kauwen
en antroposofie. En verder
heb je de lidmaten van de
Zwarte Kousen Kerk die te
gen inenting zijn, want
„God brenge over mij wat
Hij over mij bescheiden
heeft".
Virus
Mazelen is een zeer onder
schatte ziekte. Het virus is
uiterst virulent: wordt je er
mee besmet en heb je de
ziekte nooit gehad, dan
wordt je gegarandeerd ziek.
Vroeger was mazelen niet
zelden dodelijk en in West
Afrika is mazelen dat nog
steeds. In Boven Volta bij
voorbeeld sterven jaarlijks
de helft (zegge 50 van alle
pasgeborenen aan mazelen
maar in Nederland is die
kans tot praktisch nul afge
nomen. Waarom dan inen
ten? Omdat 1 op de 1000 ma-
zelenpatiëntjes een hersen-
of hersenvliesontsteking
krijgt en van hen weer een
kwart de hersenen blijvend
beschadigd blijuen. Kleine
kansen, dat wel, maar als je
ze loslaat op de totale bevol
king, - want zonder inenten
krijgt bijna iedereen maze
len -, leveren kleine percen
tages toch grote getallen op.
Bof, paroditis epidemica is
een stuk onschuldiger. Toch
moeten elk jaar 400 kinderen
ongeveer 14 dagen naar het
ziekenhuis, omdat het bofvi-
rus erin slaagde de hersenen
binnen te klimmen. In het
overgrote deel van de geval
len loopt dat goed af. Tame
lijk gevreesd is de balontste
king door bof, maar anders
dan de indianenverhalen
willen, veroorzaakt dat zeer
zelden onvruchtbaarheid bij
de man.
Onschuldig
Dan rode hond ofwel ru
bella. Voor kinderen is het
een vrij onschuldige aandoe
ning die vanzelf wel over
gaat. Maar als een zwangere
vrouw die nooit eerder rode
hond heeft gehad met het vi
rus in aanraking komt, dan
laat het virus pas echt zijn
tanden zien. Spontane abor
tus of doodgeboorte kan het
gevolg zijn. Of het kind
komt ter wereld met het zo
geheten congenitale (aange
boren) rubella-syndroom
',i*et afwijkingen aan hart en
bloedvaten, geestelijke ach
terstand of afwijkingen aan
de ogen. Daarom ent men
sinds 1974 meisjes op hun
elfde jaar tegen rode hond
in. Omdat het virus bij kin
deren onder de elf toch blijft
circuleren, loopt een klein
deel van de zwangere vrou
wen (niet ingeënt, of nooit
eerder rode hond gehad) toch
nog risico. De nieuwe MBR-
prik is daarom voor meisjes
én voor jongens van 11 man
den en 9 jaar. Als de jeugd
geen rode hond meer kan
krijgen, kan het virus niet
meer circuleren en is elke
zwangere vrouw veilig. Tot
zover Halleluja.
Maar massale inenting
heeft onvermoede gevolgen,
het kan aan zijn eigen succes
ten ondergaan. Wie is er nog
bang voor polio, uoor tetanus
of difterie? Die ziekten be
staan eigenlijk niet meer en
omdat de schrik er niet meer
inzit kunnen ouders overwe
gen om hun kinderen niet
langer in te laten enten. In
Nederland gebeurt dat god
dank niet, de vaccinatie
graad ligt hier dik boven de
90 procent en is de trots van
medisch Nederland, maar
Engeland wordt vanwege
zijn lage vaccinatiegraad ge
regeld gestraft met een fikse
epidemie. Heel merkwaardig
is het effect van een massale
inenting op de niet ingeën-
ten. Mensen die om filosofi
sche redenen' zich niet laten
inenten worden erdoor be
schermd. Die leven meestal
verspreid tussen Nederlan
ders die wel zijn ingeënt te
gen alle mogelijke infectie
ziekten. In feite staat om elke
niet ingeënte macrobioot een
haag van ingeënte medebur
gers die voor hem het virus
op afstand houdt. Wordt hij
onverhoopt toch ziek, dan
zorgt diezelfde haag ervoor
dat de ziekte zich niet als een
bos brandje kan verspreiden.
Effect
Maar bij leden van gere
formeerde kerken die inen
ting afwijzen, ongeveer
300.000 mensen, is het effect
precies omgekeerd. Die men
sen leven in hechte en geïso
leerde gemeenschappen. Ze
komen elkaar voortdurend
tegen in dezelfde kerk, de
zelfde school en in dezelfde
club, en niemand is ingeënt.
Als iemand in zo'n gemeen
schap ziek wordt dan slaat
gemakkelijk van de een op
de ander over, en elke
nieuwe ziekte is weer een
nieuwe besmettingsbron.
Daar komt nog iets bij. Om
dat bijna iedereen is ingeënt
is de kans dat deze mensen
tegen een ziektekiem aanlo
pen kleiner, maar dat maakt,
gek genoeg, de situatie voor
hen alleen maar erger. Ze lo
pen nu de kans om op vol
wassen leeftijd toch een van
die infectie-ziekten op te lo
pen. Polio pakt bij ouderen
heftiger uit dan bij kinde
ren, en zwangere vrouwen
van deze gemeenschappen
lopen door de MBR-prik
grotere kans om tijdens de
zwangerschap met rode hond
besmet te raken met alle ge
volgen van dien.
'Dufaeufe cUaCoyen f 22
O'Mill: Denk jij dat ik bij
Hoogovens drie kaarsrechte
T-balken kan laten gieten
van elk 4 meter lang?
v.d.M.: O God, daar begint
ie weer. Hij heeft weer wat
uitgebroed en dat moet over
mijn lijk gepubliceerd wor
den, maar goed, goed, schenk
mij nog maar eens in dan zal
ik weer braaf antwoorden op
je strikvraagjes. Om te be
ginnen: Ja, je kunt volgens
mij bij iedere ijzergieterij
drie kaarsrechte T-balken
laten gieten van elk vier me
ter. Proost en geluk met je
gebalk. Wat wou je met die 3
balken?
O'Mill: Eentje wou ik ge
woon inbedden in mijn ga
zon maar dan zuiver water
pas. Denk je dat dat te doen
is?
v.d.M.: Dat is te doen, ja,
en verder. Die andere twee?
O'Mill: Die won ik recht
standig de grond in drijven
aan de uiteinden van de lig
gende en die rakende onder
een hoek van 90 graden.
v.d.M.: Ik zie het helemaal
voor me. Neo-moderne tuin
architectuur. Omgekeerde
keeper's goal, maar nog
maals ook dit is te doen.
O'Mill: Nou, geen tuinar
chitectuur maar een experi
ment. Ik wou proberen twee
evenwijdige balken elkaar te
laten ontmoeten.
v.d.M.: Dat is wereld
nieuws als je dat lukt Op
alle scholen ter wereld wordt
nl. onderwezen dat evenwij
dige lijnen elkaar nooit ont
moeten, hoelang je ze ook
maakt. Dat is de definitie
van evenwijdig en jij wou ze
elkaar laten ontmoeten. Hoe
wou je dat doen?
O'Mill: Wordt er ook on
derwezen dat een paal die je
rechtstandig de grond in
drijft in het middelpunt van
de aarde uitkomt als ie lang
genoeg is?
v.d.M.: Ja, dat klopt als ie
maar zuiver rechtstandig de
grond in gaat.
O'Mill: Moet je daarvoor
op een bepaald punt van de
aarde beginnen of lukt dat
hier ook op mijn gazon?
v.d.M.: Dat lukt in Jip-
singboertange evengoed als
in Vewaddelagarra, zolang ze
maar de grond ingaan onder
een hoek van 90 graden.
O'Mill: Nou, dan zijn we
d'r. Dan moeten die twee
hier op mijn gazon ook uit
komen in het middelpunt
van de aarde en elkaar daar
ontmoeten. Zie daar dan de
ontmoeting van twee even
wijdige lijnen. Daar heb je
dan jouw wereldnieuws.
Loop er maar gauw mee naar
De Stem. Die biedt geld voor
wereldpremières. Jij bent de
eerste die ik het verteld heb.
Jftfin onnn
Zelfs het nieuwe jaar is
in Jeruzalem niet zon
der strubbelingen be
gonnen. Na in de jarenlange
strijd met het opperrabbinaat
over de viering van oudejaars
avond steeds het onderspit te
hebben gedolven, heeft een
aantal Jeruzalemse hoteliers,
aangemoedigd door burge
meester Teddy Koliek, het on
danks een rabbinaal verbod
aangedurfd het nieuwjaarsfeest
te vieren. Door het rabbinaat te
trotseren hebben ze het risico
gelopen het Kashroet-certifi-
caat van hun hotels te verlie
zen, dat de religieuze raad af
geeft als bewijs voor orthodoxe
joden dat het in het hotel geser
veerde voedsel volgens de
joodse spijswetten geoorloofd
en bereid is.
In een protesttelegram aan
het opperrabbinaat heeft de
voorzitter van de plaatselijke
vereniging van hoteliers gesteld
dat Jeruzalem haar unieke posi
tie als heilige stad voor drie we
reldgodsdiensten in ere dient te
houden. De hoteliers zien geen
enkel verband tussen de afgifte
van Kashroet-certificaten en de
viering van het oudejaarsfeest.
Ze hebben er duidelijk genoeg
van nog langer aan de rabbi
nale leiband te lopen. Door het
'onrechtrechtvaardige' verbod
van de rabbijnen worden toe
risten er van weerhouden rond
de jaarwisseling naar Jeruzalem
te komen. Dat in Haifa en Tel
Aviv zonder rabbinale inmen
ging uitbundig oud en nieuw in
'joodse' hotels werd gevierd
mocht de religieuze raad van
Jeruzalem ook al niet vermur
wen.
De viering van oud en nieuw
wordt door orthodox-joodse
kringen als een christelijk feest
beschouwd. De Jeruzalemse
rabbijnen vinden het in een
'joods' hotel ongepast een
'christelijk' feest te vieren. Als
christelijke toeristen oud en
nieuw willen vieren moeten
van de rabbijnen in de hotels
het arabische deel van Jeru
lem maar een feestje bouwen
Volgens de op het maanj;
gebaseerde joodse kalen:
werd Rosh Hashanah, het
gin van het jaar 5747, op 4 ei
oktober vorig jaar gevierd,
religieuze raad van Jeruzali
meent bovendien dat men er
een hotelier die Sylvester
oudejaarsavond viert, niet v
op aan kan dat hij zijn voed
kosher houdt, omdat St. Sylv
ter die op 31 december 3
stierf, een beruchte anti-sem
sche paus was. Dit is natuurl
een waanzinnige redenen
want het een heeft niets met
ander te maken.
AL BIJNA zeven eeuwen w
gekenmerkt door de toren
mond beter bekend als De P
ning die er in 1751 op werd g
De romp van die stadsb
vormt het oudste deel van ei
in de loop der eeuwen de hui
Ook vóór die tijd beschikt»
een gebouw om te gaan tem
ken uit een acte, die dateert
en waarin gesproken wordt
Bergen op Zoom werd
brand. Na deze ramp kwar
vonden er diverse bouwacti
uitbreiding van de kerk ter
van Glymes, stond een mor
heren van Bergen op Zoom n
De Antwerpese architect
Door Rob Simons
Zinnend op een kans om
rabbijnen hun machtige Kr
roet-wapen uit handen te sb
hebben de hoteliers juist
keer de strijd aangebond
Twee keer in de negentien j
komt het namelijk zo uit
Chanoeka, het joodse feest
herdenking van de herinwijd
van de tempel in Jeruzalem,
oudejaarsavond valt. Tegen
Chanoeka-feest op 31 deci
ber konden de rabbijnen gi
bezwaar maken. Zolang de r
bijnen maar een oogje dit
knijpen en in de waan blij:
verkeren dat in de Jeruzaleo
hotels op oudejaarsavond
diep in de nacht Chanoeka,
joodse lichtenfeest, werd
vierd is er niets aan de ha
Voor het volgende oudejat
feest zal een andere oplost
moeten worden gevonden,
de macht van de Jeruzaleo
religieuze raad moeten wok
gebroken.
Een
W'
.-r\t v*-t
Inmiddels hebben zes mil
joen mensen de gids stelher-
ziening gekregen. Pers en tv
spots hebben er nog wat aan
toegevoegd. Kosten: enkele
miljoenen. De belastingbe
taler is er goed voor. Allerlei
taalkundige zinnen kom je
tegen in de gids om het maar
aannemelijk te laten blijken.
Het moet betaalbaar blijven
hoor je dikwijls. Maar de
fensie, daar hoor je nooit
over. Doorzichtiger en een
voudiger moet het worden.
De gids is even onbegrijpe
lijk als een belastingbiljet
inkomstenbelasting.
Gelijkstelling mannen en
vrouwen, belachelijk,
waarom dan zelfs rechters
trotseren tot in hoogste in
stantie om de WWV aan ge
huwde vrouwen niet uit te
keren. Het enige juiste staat
niet in de gids, dat het louter
en alleen om de bezuinigin
gen gaat. De verlaging van
80 naar 70% nog niet zo lang
geleden was alvast een
voorproefje. Heel de voor
lichting tot nu toe brengt de
mensen op een dwaalspoor.
Ondanks alle naamsveran
deringen en toeslagenwetten
zullen zeer vele uitkerings
trekkers in januari en ver
dere toekomst zien dat ze er
flink op achteruitgaan.
De makers van de gids
hebben het niet zo bedoeld.
Maar met het roofdier op de
omslag van de gids, zullen
zeer vele uitkeringstrekkers
voor de zoveelste maal zien,
dat opnieuw roofbouw op
ons moeizaam opgehouwd
sociaal stelstel wordt ge
pleegd.
Breda
P. v. Gurp
In een zwart woonoord bij
Port Elizabeth in Zuid-
Afrika werden de verkoolde
resten van een vermoorde
zwarte Zuidafrikaan gevon
den (ANP nieuws radio 5,
25-12). Onlangs werd in de
townships rondom Port Eli
zabeth een door een UDF-
leider ondertekend pamflet
aan huis gebracht waarin
aan de gezinshoofden werd
bekend gemaakt dat zij be
zoek krijgen van 'comrades'
die de gezinsgrootte en
daarmee de hoogte van de
revolutionaire belasting ko
men vaststellen Weigeraars
worden op de 'gebruikelijke
wijze' behandeld (tot nu tot
zijn 336 zwarte Zuidafrika
nen d.m.v. de zgn halsket-
tingmoorden (necklaces) le
vend verbrand).
Dit pamflet staat afge
drukt in het maandblad
'Zuid-Afrika nü' en ook uit
een interview geplaatst in
twee Nederlandse kranten
blijkt dat er revolutionaire
belasting werd geheven in
Crossroads. De door het
ANC en het UDF vermoorde
ling van een militaire app
raat.
Kankeronderzoek,
voor kinderen, gehandica
ten en ouderen: onze we
zwarten zijn geen 'collal
rateurs'. ANC-voorzi
Oliver Tambo verklaai
immers onlangs dat
Zuidafrikaan alleen
maar kan kiezen 'vl
apartheid of vóór het AN(
Zo is elke ANC-tegenstai
der direct een 'collaborate! I
en slachtoffer van de dor
Winnie Mandela gepropi
geerde halskettingmoorde
(Munsieville 13-4 'same
hand in hand, met onze luc
fers en necklaces zullen v
dit land bevrijden'). De wi:
naar van de Nobelprijs va
de vrede, bisschop Desmoi
Tutu roept leger en polit
op zich uit de zwarte woo
oorden terug te trekken, a
dat daar de kameraden vi
het UDF vrij spel hebben, j!
Onze minister van buiten
landse zaken, Van df|
Broek weigert te beloven
te treden als zijn Zuif
Afrika beleid 'onverhoop I
leidt tot een marxistisd
dictatuur. Onlangs brac!
het onafhankelijke institui BERGEN OP ZOOM boft. D
voor onderzoek naar tern «tad Is een van de weinige In Nc
risme te Londen een rappo Herland, die kan bogen op hl
uit over de martelmethodi I bezit van een monumentale ge
en het marxistisch karaktj- restaureerde kerk, die ook daac
werkelijk als kérk wordt ge
van het ANC. Maar d
heeft geen invloed op etl brulkt
minister die de omgekomt i Want enkele weken gelede
dictator van de marxistisd werd de Gertrudlskerk na bljn
éénpartij staat Mozambiqi
in de condoleance een stri
der voor 'vrede en gered
tigheid' noemt.
twintig Jaar restauratie opgele
verd. Er waren pluimen over e
weer voor het bouwteam en d
gemeente, die de nodige center
bij elkaar heeft gesleept.
Kruisland Het enige dat nu nog rest is d
L. Nclcn afwerking. Zo moet het orgel vai
de Maagdkerk nog naar de Gei
trudiskerk worden verhuisd. Dal
zelfde geldt voor andere stukkei
van de toekomstige Inventarl:
van de Grote Kerk. Maar het ko
mend voorjaar wordt de tempe
Niet alleen de derde werell door bisschop H. Ernst Ingewlji
landen, maar ook onze s f en vanaf dat tijdstip vinden di
menleving laat het welzi I katholieke erediensten er alvas
van haar burgers onderg I Plaats. Voor de komende bouw
schikt zijn aan de ontwikk f vakvakantie Is naar verwachtln)
fde finishing touch echt aange
J bracht
o j Dan Is ook de historische clr
1 kei weer rond. OorspronkellJI
j (13e, 14e eeuw) was de kerk na
vaartstaat bezuinigt en b I melljk In het bezit van de katho
knibbelt hierop naar hart Heken. In 1587 werd het gebouv
lust. Menslievend werk? BIdoor de protestanten overgeno
del uw scholen en zieke r men en anno 1987 krijgen de kaï
huizen maar bijeen! Voor |lbolleken hem weer terug. Zl
bet dat vandaag de dag ooi
mensen van andere kerkgenoot
schappen er gebruik van mogei
maken. En bepaalde stijlvolle
kazernes zorgt de staat
Onze politici jammeren
de staat zoveel te kort koi
Voor de meest waanzii
Door Ans van
perversiteiten en verschriijsulturele evenementen kunner
kingen die de menselijj 00,1 bij de kerkpoort aanklop
geest heeft uitgedacht en
miljoenen levens kostf|
stellen zij echter zonder vri
gen miljarden ter besclrt
king. De kwaliteit van o«J"
log en dood is kennelijk I»
langrijker dan de kwalfl DAT HET DIT is
van het leven. In onze ma»
schappij hanteert men te P
en te onpas het woord ve
grijzing. Ook ouderen vo|
men, evenals zieken
'probleemgroep'. En
doen we met problem^
Juist, oplossen!
Te veel ouderen, te vil
zieken, te veel gehandica
ten.onze samenle
gaat over tot het invi
j den, peinst
Roomse bouwmeester Cee
Booij hardop, wanneer hij d
Grote Kerk rondblikt. „He
^rste ogenblik schrik je ge
woon van de ruimte"
van de 'vrijwillige di
euthanasie. Is dit de opk
sing? Nog even, en ov
wegwerpmaatschappij
over tot verdergaande dr
op de kanslozen er maar
De Gertrudiskerk in Bergei
op Zoom wordt 'begrensd' doo
I °e Parade, de Zuivelstraat, di
Grote Markt en de Kerkstraat
Degenen, die de Markiezen
stad kennen, hebben dan
ieder geval een beeld van di
°mvang van het gebouw, da
a's het aan middeleeuws:
stadsbesturen en architec
7 Anthonis Keldermans had ge
eind aan te maken. Want fegen, nog groter zou zijn ge
krijgen wij ons gezond vi worden dan de Dom vai
stand terug en zorgen v Dtrecht. Maar voor die ambi-
werkelijk voor welzijn?
J. de Braai
Terneuzen
üeuze plannen was destij di
niet voldoende geld beschik-
I oaar.
J
