DE STEM
VTE E K E
1
RAS-RITSELAAR
ALS FINANCIER
VAN IRANGATE:
ADNAN KHASHOGGI
AGEN
INTBIJT
DAGEN
'AGINA ZEELAND
p.c. kerkdiensten
ZATERDAGIH
3 JANUAR119871
pastoriediensten
taffunctionarissen uit het Witte
Huis wilden Amerikaanse gijzelaars in Libanon vrijko
pen. Via wapenzendingen probeerden ze vriendjes te
worden met de ayatollahs in Teheran. Die zouden de
ontvoerders in Beiroet wel naar hun hand zetten. De
CIA ging aan de slag maar de Amerikanen - onnozel -
verkeken zich. Het project Recovery draaide uit op
een politiek schandaal: Irangate. Een Saoedische wa
penhandelaar financierde het door dé Amerikanen
geïnspireerde transport van Israëlische wapens naar
Iran. Adnan Khashoggi, als bemiddelaar blijft hij mooi
buiten schot. Hij wordt de rijkste man ter wereld ge
noemd. Het portret van een steenrijke Arabische ras
ritselaar.
s4in1 krant"
Prins
Lockheed
Liechtenstein
Tournee
Vertrouwen
Welvaart
Tradities
Irangate
Ruil
Gijzelaars
D
zaterdag 3 januari
ZEVENDEDAGS
TEN
AD VEN'!
Terneuzen (Goede Herderkei
1 10 u. ds. R. Dingjan.
I Middelburg (Doopsgezii
Kerk): 10 u. ds. H.v. Rijn.
Vlissingen ('t anker): 9.15 u.
H.v. Rijn.
zondag 4 januari
HERVORMDE
STEN
KERKDII
Aardenburg: 10.30 u. past. w|
ker T. Postma (Herv./Doo|
dienst in Doopsgez. kerk).
Axel: 10 u. dhr. F.v. Vliet.
Biervliet: 9.30 u. ds. Meeuse.
Breskens: 9.30 u. ds. Joh.
1 Hoek.
Cadzand: dienst te Retrancl
ment.
Groede: 9.30 u. dhr. J. Ende.
Hoek: 10 u. ds. L. Vogelaar, l|
neuzen.
Hontenisse: 11 u. dhr. B.v.d.
Hoofdplaat: 11 u. ds. C. B<
Sluis.
Hulst: 9.30 u. dhr. B.v.d. Wel.
Nieuwvliet: 9.30 u. dhr.v. Es.
Oostburg: 10 u. ds. P. Feenstr;
Retranchement: 11 u. dienst.
Sas van Gent: 11 u. dhr. J. Di
beldam.
Schoondijke: 9.30 u. ds. P,
Vries.
St. Anna: dienst te Sluis.
Sluis: 9.30 u. ds. C. Balk.
Sluiskil: 9.30 u. dhr. J. Dubt
dam.
Terneuzen (Grote Kerk): 9 u.
C. Hoogendoorn. (Goede H
derkerk): 10 en 19 u. ds. M.
Meer. (Opstandingskerk): 11
u. ds. C. Hoogendoorn.
Waterlandkerkje: 11 u. ds. P.
Vries.
IJzendijke: 11 u. ds. Meeuse.
Zaamslag: 10 u. ds. R. de Jong
Zuidzande: 11 u. dhr. v. Es.
GEREFORMEERDE
DIENSTEN
KEK
Axel: 10 en 17 u. kand. M. Ta
man-de Ruiter.
Hoek: 10 en 15 u. ds. A. Verhi
Sleewijk.
Terneuzen (Opstandingskerk
en 17 u. dhr. D. de Best. (Gr
Kerk): 10.30 u. dhr. D. de Best.
Zaamslag: 10 en 15 u. ds.
Loos, Antwerpen.
Aardenburg: 10.45 u. ds. Q. v
de Vrie.
Breskens: 9.30 u. kand. M. I
rier. 17 u. kand. w. Jansen.
Oostburg: 9.30 u. ds. Q. v.d. Vi
Middelburg.
Schoondijke: 10 u. kand.
Jansen. 14.30 u. ds. J.v.d. Hoek
GEREFORMEERDE KERK
(VRIJGEMAAKT)
Axel: 10 en 15 u. ds. G. de Kim
Terneuzen: 10 u. ds. c. Mewe.
u. ds. a. Kramer, Hoek.
Zaamslag: 9.30 u. ds. a. Kruit
ga. 15 u. ds. C. Mewe.
CHRISTELIJKE GEREFf
MEERDE KERK
Zaamslag: 10 en 15 u. ds. H.
Ham, Zuidland.
EVANGELISCHE GEMEEN1
Terneuzen:(De Kandelaar)
u.10 u. dienst.dhr. Koster.'
DOOPSGEZINDE GEMEEN1
Aardenburg: 10.30 u. broeder
Postma.
LEGER DES HEILS
Terneuzen (Donze Visserstr.)
u. heiligingsdienst. 17 u. verb
dingsdienst, beiden o.l.v. E.
Heyden, Dordrecht.
Van zondag 12 u. tot dinsdag
uur is voor geestelijke bijsti
onderstaande pastorie te bei
ken.
OOST ZEEUWS VLAANI
REN
Hulst, Hontenisse en Koewa
- Past. L. Verver, Hulst, per
mafoon via Ziekenhuis H«
tel. 01140-12651.
s
RTENTIE)
)ai kan Met zo'n
njbliivend proef-op-de-
om abonnement op die
illemenselijk gevarieerde
4-in-l-krant
Vul dus snel in die bon
en stuur'mop Dan
kleppert uw krant heel
binnenkort 24 dagen
lang voor half geld in de
bus
i MIJ DE STEM
VEND OP PROEF
VE PRIJS VAN 10.50.
ik op uw acceptgirokaart).
-eloppe zonder postzegel opsturen
twoordnummer 112.
m ook 076-236911
Door Paul de Schipper
Z'n vader was een strenge, toegewijde dok
ter uit Mekka. Hij werkte aan het hof van
koning Abd el Asis Ibn Saoed, de stichter
van Saoedie Arabië. Hij had drie vrouwen
en Adnan kwam ter wereld als de oudste
zoon van de tweede vrouw. Hij bezocht
een Britse opleiding in Egypte. Net als an
dere bevoorrechte en ambitieuze Saoedies
ging Adnan naar Amerika, naar de Stan
ford Universiteit. Hij behaalde geen graad
maar rolde wel in de business. Een truck-
fabrikant in Califomië gaf hem distributie
rechten voor Saoedie-Arabië.
In 1956 vergaarde hij het eerste fortuin. Is-
tael bezette de Gazastrook. Saoedie Arabië
wilde vrachtwagens en Egypte zocht naar
zwaar geschut. Adnan regelde dat en
streek 150.000 dollar aan provisie op. Uit
die periode stamt z'n bijnaam Adnan 'Fi-
xit'. Prompt organiseerde Khashoggi een
fuif in het Parijse George V hotel. Kaviaar
en mooie vrouwen; het zou z'n handels
merk worden.
Eenmaal terug in z'n land profiteerde Ad
nan mee van de toenemende olie-inkom
sten. Hij raakte bevriend met de zonen van
koning Saoed. De jonge Khashoggi verloo
chende z'n Amerikaanse achtergrond niet
maar leefde tegelijk als een prins. Regel
matig reisde hij naar het nog bloeiende
Beiroet om er onder te duiken in het
nachtleven. Hij trouwde het 17-jarige En
gelse meisje Sandra Jarvis-Daly. Als So-
raya Khashoggi schonk ze hem een doch
ter en vier zonen.
In de jaren '60 vertegenwoordigde Khas
hoggi de Engelse bedrijven Rolls Royce en
Marconi in Saoedie Arabië. Hij kwam in
contact met de strijdende partijen van de
burgeroorlog in Jemen. Daarmee startte
zijn carrière als wapenhandelaar definitief.
Een zoon van koning Saoed stopte hem en
cheque van 1 miljoen dollar in de hand om
wapens te kopen. Khashoggi voorzag de
regerende partij van geweren. Het wissel
geld mocht hij houden.
In 1964 zoekt de Amerikaanse vliegtuigfa
briek Lockheed een agent in het Midden-
Oosten. „Om ons de gewoonten ter plaatse
te leren", zoals Lockheed-directeur Dan
Haughton dat later uitdrukte. De Ameri
kaanse vliegtuigfabriek, georiënteerd op
een gebureaucratiseerde westerse manier
van zaken doen, stuit in de Arabische lan
den op feodaale prins-kooplieden. Als ad
viseur blijkt Khashoggi goud waard. Hij
heeft zowel de westerse als de Arabische
manier van zaken doen in de vingers.
Vanaf oktober 1964 is hij agent bij de "ver
koop van Hercules transportvliegtuigen.
Van elk toestel krijgt hij 2 procent com
missie.
Khashoggi eist van Lockheed een strikt
zwijgen over de hoogte van de commissie.
Bij de Saoedische regering - de prinsen aan
het hof - mag niets bekend worden. Voor
Lockheed is nooit duidelijk geworden
waar de belangen van Khashoggi ophiel
den en waar die van de Saoedische rege
ring begonnen. Een illustratie: In augustus
1967 beklaagt Khashoggi zich er over dat
Lockheed hem nog 50.000 dollar schuldig
is na de verkoop van een vijfde Hercules.
Khashoggi suggereert om het geld over te
boeken 'via kanalen van de regering' in de
overtuiging dat het uiteindelijk toch wel in
z'n zakken terecht komt.
Ook in 1967 richt Khashoggi het bedrijf
Triad Financial Establisment op, gevestigd
in Liechtenstein. Zijn relaties met het het
hof in Jeddah zijn extra stevig geworden
na de Zesdaagse Oorlog. Alhoewel niet bij
de oorlog betrokken raken de Saoedies
steeds bezorgder over hun defensie en de
minister van defensie is een vriend van
Khashoggi. De koopman mag wapens le
veren.
In de late jaren '60 is Khashoggi al veel
meer dan een gewone wapenhandelaar. Hij
heeft fabelachtige rijkdom verworven en is
in toenemende mate betrokken bij de in
ternationale politiek. Geobsedeerd door de
joodse lobby in het Amerikaanse congres
en wil hij - net als de Saoedische konink
lijke familie - voor tegenkrachten zorgen.
De Arabieren zien de Democraten als een
Joodse partij en zo steunen ze in 1968 de
campagne van de Republikein Richard Ni
xon. In het Ritzhotel in Parijs ontmoet Ni
xon Khashoggi.
Nixon is boos omdat koning Hassan v;
Marokko hem niet heeft willen ontvang
Nixon wil meer Arabische landen be? i
ken. Khashoggi zegt hem toe, dat hij er
voor zal zorgen dat Nixon naar bebi
wordt ontvangen. Hij financiert de ton W
van Nixon en stelt een privéjet beschik
baar. Bij latere bezoeken aan Washington
en aan de presidentiele verblijven in San
Clemente en Key Biscane ontmoet Khas
hoggi ook de onroerend goed handelaar
Bebe Rebozo uit Florida, een man met
twijfelachtige reputatie. Zijn naam zal nog
opduiken tijdens het Watergate-verhoren.
Ook de dubieuze financier Robert Vesco
behoort tot Khashoggi's intimi.
Als president Nixon af moet treden be
tuigt Khashoggi zijn deelneming. In Ame-
KhashoggI stelde zijn Jacht beschikbaar voor de James Bond-lllm 'Never say
never again". Zijn vriendschap met Sean Connery kan nooit meer kapot
- FOTO CONCORDE
Adnan Khashoggi.tussen het westen en de Arabische wereld.
- FOTOAP
Dollars en Koran
rikaanse kranten verschijnt het bericht dat
hij 1 miljoen dollar in de Nixons verkie
zingscampagne van 1972 heeft gepompt.
Het Egyptische dagblad Al Ahram weet
later te melden dat de Arabieren tussen de
10 en 12 miljoen dollar in de Nixon-cam-
pagne hebben gestoken.
De Amerikaanse vliegtuigfabriek North
rop huurt hem ondertus; pp als vertegen
woordiger voor Saoedie-Ar. iië. Dat Khas
hoggi ook zaken doet voo. Lockheed is
voor Northrop-president To n Jones geen
bezwaar. Khashoggi gidst Northrop door
het labyrinth van intriges aa het Saoedi
sche hof. Northrop wil aan le Saoediërs
het Tiger-gevechtsvliegtuig slijten. In juli
1971 ligt een Northrop-contr: voor twin
tig Tigers klaar om getekend u worden.
Als een Northrop-delegatie in Jeddah arri
veert voor de ondertekening wordt de cere
monie uitgesteld. Die avond loopt Prins
Khalid boos het hotel binnen waar de
Northrop-vertegenwoordigers verblijven.
Hij heeft ontdekt dat 'de big deal' een
zaakje is tussen de Amerikaanse en de Sa
oedische regering en dat hij er niets aan
verdient, terwijl Khashoggi een vette com
missie wacht. Zijn reactie: „Als ik niks
krijg, dan Adnan ook niks".
De voic ende dag, op het ministerie bekijkt
prins Su n, d - minister van defensie het
contract, agt of Northrop een eigen
agent hee; toedie-Arabië. De Ameri
kaanse am i leur schudt het hoofd. Im
mers Khash is slechts een tijdelijk ver
tegenwoordigt D,-. prins legt uit dat het
gewoonlijk maariuen duurt eer zo'n be-
langr jke overeenkomst getekend kan wor
den, maar dat hij in dit geval voldoende
vertrouwen heeft in de Amerikaanse rege
ring. lij tekent, maar in de wandelgangen
wordt de Northrop-delegatie aangeschoten
door ..aderminister prins Turki. Hij heeft
begrepen dat er wat onenigheid is geweest
over de commissie en of de Amerikanen
dat maar recht willen breien. Zodoende
krijgt Khalid éénachtste van Khashoggi's
commissie. Die bedraagt tussen de 500.000
en 1 miljoen dollar.
Van Lockheed vraagt Khashoggi steeds
meer. Voor hem is smeergeld de hoeksteen
van het vrije ondernemerschap. Was er
aanvankelijk 2 procent per Hercules uitge
trokken, nu wal de Arabier 8 procent.
„Omdat er steeds meer spelers in het spel
zijn", aldus Khashoggi. Niet voor niets
krijgt hij in die tijd bijnamen als 'mr Five-
percent en mr. Tenpercent. Lockheed be
taalt hem nu 200.000 dollar per verkocht
vliegtuig.
Een Lockheed-memo van augustus '73
zegt daarover: „De fondsen worden door
Khashoggi gebruikt om Saoedische func
tionarissen onder de tafel te compenseren.
We weten niet in hoeverre die 'onder tafel
compensatie' blijft hangen op de rekening
van onze adviseur".
Toch betaalt het bedrijf hem tussen 1970
en 1975 106 miljoen dollar uit als bemid-
delingsloon! Van Northrop vangt hij in die
periode 54 miljoen dollar. Waar andere
grootheden sneuvelen op het slagveld van
de Lockheed-affaire(prins Bernhard) blijft
Khashoggi fier overeind. Zo eist hij in
1983 nog 30 miljoen dollar aan achterstal
lige smeergelden op van Northrop.
Onbekommerd ontwikkeld de wapenhan
delaar zich tot multinationaal ondernemer
met vestigingen in Beiroet, Londen, Parijs
en Califomië. Zijn woning is eerst een DC
9, later een Boeiing 727, een vliegend sym
bool van nieuwe Arabische welvaart. Het
ene vliegtuig groeit uit tot een luchtvloot.
Het tekent Khashoggi dat er ook steeds
twee garderobes aan boord zijn: Westerse
maatkostuums en oosterse gewaden.
Steeds meer voelt hij zich een instrument
van financiële Arabische macht. Hij ziet
zichzelf als man die de Arabische wereld
zal veranderen zoals Amerikaanse tycoons
Morgan, Rockefeller en Vanderbilt de
Verenigde Staten financieel vorm gaven.
Hij verzamelt een vermogen van rond de
tien miljard gulden. Geld genoeg om een
Oosterscheldedam met vergulde schuif
deuren contant te betalen.
In Califomië koopt hij twee banken, in
Salt Lake City investeert hij 250 miljoen
dollar in een industrieel park, aan de Soe-
danese regering leent hij 200 miljoen dol
lar, in Brazilië stopt hij geld in ontwikke
lingsprojecten, in Parijs koopt hij het mo
dehuis 'Jungle Jap' en in Indonesië gaat hij
in scheepvaartzaken.
Zijn levenstijl wordt in de jaren '70 steeds
uitbundiger. Khashoggi heeft er nooit een
probleem van gemaakt om business en ple
zier met elkaar te mixen. Hij bouwt een
faam op als onvermoeibaar bezoeker van
party's in Las Vegas, Parijs en Cannes.
Een van z'n vrienden in Californië is gla-
mour-schrijver Harold Robbins, schrijver
van het boek 'De Piraat'. Het boel: handelt
over een Arabische tycoon die van ple
ziertjes houdt en die met een eigen vlieg
tuig rond de wereld vliegt.
's Morgens in Riad, 's middags in Parijs, 's
avonds in New York. Dat is het leven van
Khashoggi. En vliegt hij niet, dan bevindt
hij zich dikwijls op zijn jacht Nabila, voor
zien van zwembaden, een helicopterdek en
een in marmer uitgevoerde discotheek. Het
jacht figureerde ondermeer in de James
Bondfilm Never Say Never Again. In de
lounge ontvangt Khashoggi vrienden als
Frank Sinatra, Roger Moore, Sean Con
nery en Brooke Shields.
Van z'n vrouw, het Engelse schoolmeisje
scheidt hij in 1974. Soyaya Khashoggi eist
'een kleine alimentatie'; 2,5 miljard dollar.
De rechter kent haar 3 miljoen toe. Soyaya
noemt haar ex-man 'een vrek'. Ze begint
vervolgens een opzienbarende affaire met
een conservatief Engels Lagerhuislid: Ran
dolph Winston Churchill, kleinzoon van
de grote Churchill.
Ondanks alle projecten, financiële en
amoureuze avonturen blijft de handel in
wapens de basis van Khashoggi's aktivitei-
ten. Zijn clientele onthaalt hij aan boord
van de Nabila op 'Arabische nachten'.
Westerse managers en topfunctionarissen
vermaken zich met eindeloze diners en
mooie meiden die er een genoegen in
scheppen om te praten met mannen op
middelbare leeftijd. Het zijn sprookjesach
tige festijnen, opgezet naar de beste Arabi
sche tradities van gastvrijheid.
Khashoggi maakt daartoe gebruik van de
diensten van het in Monaco gevestigde Se
lect Model Agency, 's werelds duurste call
girl organisatie. Khashoggi's specialiteit is
het scheppen van een atmosfeer waarin de
meest abnormale overeenkomsten als nor
maal en plezierig worden ervaren en waar
bij de meest gerenommeerde businesstop-
pers letterlijk en figuurlijk plat gaan m
sfeer van haremachtige charme en jetsetde-
cadentie.
De welgeschapen dames kosten de miljar
dair 2000 dollar per avond. Khashoggi
noemt zijn geheime wapen vertederend:
„M'n stukken-compagnie
Zijn aktiviteiten als wapenhandelaar heb
ben Khashoggi weer op de voorgrond ge
bracht in het Irangate-schandaal. Hoe is
.-a
VGv"
w
I - -
dat gegaan? Op 14 maart 1984 wordt in
Beiroet CIA-chef William Buckley geltid-
napt door de Islamitische Jihad-beweging.
De gijzeling zorgt voor een maandenlange
crisis binnen de 'Company'. Een crisis die
in omvang toeneemt als bekend wordt dat
Buckley wordt gemarteld.
Begin 1985 gaat een hoge CIA-functiona-
ris naar Israël om daar te werken aan de
bevrijding van Buckley. Premier Shimon
Peres roept twee Israëlische wapenhande
laren te hulp Al Schwimmer en Jacob
Nimrodi. Shwimmer, oprichter van Israeil
Aircraft Industries, doet de suggestie om
Buckley te ruilen voor 'militaire goederen'.
Hij neemt contact op met Khashoggi. De
Arabier moet optreden als bemiddelaar en
als financier van het wapentransport.
In juli vindt er in Jeruzalem een bespre
king plaats tussen Schwimmer, McFarlane
en enkele anderen. De onderhandelingen
worden afgerond. Khashoggi heeft z'n
werk goed gedaan. Hij recruteerde zeven
financiers: drie Canadezen en vier Ameri
kanen. Het syndicaat is goed voor 20 mil
joen dollar. Zelf steekt hij 15 miljoen dol
lar in de transactie.
De Iraniërs eisen 500 antitank-raketten
van Amerikaans fabrikaat in ruil voor
Buckley. De Israeli's willen wel leveren als
hun voorraad vanuit de VS wordt aange
vuld.
Volgens Mc Farlane en de inmiddels ont
slagen vice-admiraal John Poindexter gaf
Reagan mondeling toestemming voor deze
ruil. In september 1985 vertrekt de eerste
scheepslading van 100 raketten naar Iran.
Khashoggi reageert verbaasd: „We waren
het eens over vijfhonderd raketten, jullie
sturen er maar honderd. Wat wil je nou,
dat jullie een arm of een been van Buckley
terugkrijgen?". Prompt verschepen de Is-
raelies het restant van de raketten. Tot
ieders verbazing laat Jihad de Ameri
kaanse priester Benjamin Weir vrij.
Buckley blijft zoek, voor altijd, want
Buckley is al maanden dood! Opnieuw
hebben de Iraniërs de VS een oor aange
naaid. Nog een aardig detail: Iran betaalt
50 miljoen voor een lading wapens die in
een boekwaarde heeft van slechts 12 mil
joen dollar.
Het project 'Recovery', de 'particuliere on
derneming' van Poindexter, McFarlane en
Donald Regan wordt in 1986 geprolon
geerd. Niet alleen om gijzelaars vrij te ko
pen, maar ook om 'positieve krachten' bin
nen de Iraanse ayatollahregering in het
Amerikaanse kamp te halen. In totaal ont
vangen de Iraniërs: 2000 TOW-antitankra-
ketten, onderdelen voor Hawk-luchtdoel-
geschut en Phoenix-vliegtuigraketten. Ge
schatte waarde van de transporten: 50 tot
100 miljoen dollar. De operatie wordt uit
gevoerd onder directie van de CIA. De be
talingen vinden plaats via een Zwitserse
bankrekening. De wapens zijn afkomstig
uit arsenalen in de VS, maar ook van bases
in Turkije en Italië.
Adnan Khashoggi heeft voor de Ameri
kaanse televisie een deel van z'n rol in ont
huld. Aan tv-journaliste Barbara Walters
vertelde hij dat hij zich als tussenpersoon
met de wapen-affaire heeft bemoeid 'om
een bijdrage te kunnen leveren aan het vre
desproces'.
Toch lijkt Khashoggi zich aan de Iran-af-
faire vertild te hebben. Tegenover Barbara
Walters heeft hij zich beklaagd over de
ayatollahs omdat ze hem nog maar 5 van
de overeengekomen 15 miljoen dollar heb
ben betaald. Khashoggi, de rijkste man ter
wereld zou gebrek heben aan contant geld.
In de VS belagen advocaten zijn Ameri
kaanse vestiging. Een villa bij Cannes
heeft hij verhuurd aan Jean-Claude Duva-
lier, de oud-dictator van Haiti en ook z'n
paleisachtige buiten in het Spaanse Costa
del Sol zou te koop zijn.
Volgens een van z'n voormalige zaken
vrienden is Khashoggi nooit een rijk man
geweest en zit er op alles wat hij bezit een
hypotheek 'behalve op z'n vrouw'.
Adnan Khashoggi, een ritselaar, die per
dag 330.000 dollar nodig heeft om z'n ex
treem luxe levenstijl te financieren. Op de
voorgrond en toch achteraf, oosters, wes
ters of allebei, glibberig glad en ongrijp
baar. Dollars, borsten en de Koran. Khas
hoggi bemint ze alle drie. Hij citeert uit de
werken van Mohammed en honoreert z'n
bedpartners soms met een Porsche. Hij
handelt in 'de dood' en ziet het leven als
een monopolyspel: „Je wint eens en je ver
liest af en toe".
Hij heeft het geleerd van z'n vader, de
oude dokter in Mekka. Die zei ooit tegen
Adnan: „Gooi je een munt op het tapijt,
dan hoor je dat niet. Werp je een munt op
een stenen vloer, dan maakt de munt ge
luid. Mijn zoon, gooi je geld steeds daar
waar het gehoord wordt".
Bronnen:
The Arms Bazaar-Anthony Sampson
The Richest man in the world-Ronald
Kessler
The Kingdom-Robert Lacey
Soraya KhashoggI vroeg 2,5 miljard
dollar alimentatie en kreeg 3 miljoen.
FOTOAP
•iA-