BIJZONDERE EXPOSITIE IN PARIJS
'Parijs st
Pravda: Bre
verantwoor<
voor tekortk
-ZATERDAG 20 DECEMBER 1986
ZATERDAG 20 DECEMBE
"N
29 Juni 1942. Mussolini vereert het
Italiaanse legioen van Rommels Afrika
Korps met een bezoek. De Engelsen zijn
zojuist uit Tobroek verjaagd en de weg
naar Egypte ligt open. „Binnen twee
weken zal ik in Cairo een gouverneur
aanstellen", zegt de 'Duee'. Een glorieus
moment voor Italië. Ten behoeve van
het thuisfront klimt Mussolini op een
schimmel en zwaait dreigend met het
hem aangeboden zwaard van de Islam.
De foto prijkt in veel kranten.
Uit propaganda-overwegingen wordt
echter een tweede versie in omloop
gebracht. De originele foto is
geretoucheerd en ontdaan van
hinderlijke details. Het paard van de
Duce wordt niet meer bij het bit
vastgehouden. Het decor is woester
gemaakt voor Benito de Veroveraar.
PARIJS - „Een nog tamelijk onschuldig voor
beeld van manipulatie", vindt de Parijse jour
nalist en cineast Alain Joubert.
u
PERSBUREAU SURII
Joeri Gagarin (zittend tweede van links) en zijn collega-kosmonauten. Wladimir Komarov is op een tweede versie afgevoerd. Naar verluidt wegens een afwijkende mening en niet ge
heel 100 procent Russische voorouders.
De geschiedenis vervalst
Door Bob van Huet
Hij is de samensteller van de tentoonstelling 'Foto's
die de geschiedenis vervalsen', die sinds het begin no
vember veel bezoekers trekt in het Musée d' Art Mo
derne de la Ville de Paris.
Joubert -ook docent fotogra
fie aan de Ecole des Arts Déco-
ratifs- heeft de afgelopen ja
ren uitgebreid onderzoek ver
richt naar wat hij noemt de
'imagerie du pouvoir' ofwel 'et
beeld dat de macht van zich
zelf geeft. Daarbij hadden
vooral totalitaire regimes zijn
aandacht. Van Napoleon tot
Fidel Castro.
Orwell
De expositie in het moderne
kunstmuseum van Parijs be
gint met een uitvergroot frag
ment uit George Orwells be
roemde boek 1984. Winston
Smith, de hoofdpersoon, was
immers werkzaam op de ar
chiefafdeling van het Ministe
rie van Waarheid. Daar hield
hij zich hoofdzakelijk bezig
met het herschrijven van de
geschiedenis. Want wie het
verleden beheerst, beheerst
ook heden en toekomst, zo
meende Orwell.
Dat de werkelijkheid de fic
tie soms angstig benadert, to
nen de 250 door Joubert gese
lecteerde foto's. „Ik heb vooral
een overzicht willen geven van
de verschillende technieken
die voor aanpassingen zijn ge
bruikt. Hoe bijvoorbeeld men
sen zijn uitgewist en hoe met
details is gespeeld. Maar dit is
lang niet alles. In het Rusland
van Lenin en het Italië van
Mussolini is een soort syste
matische staatskunst ontstaan
van trucages en vervalsin
gen."
Pravda's
aangepast. Beroemd zijn de
prenten waarop Trotzki is uit
gewist.
De communistische schilder
Brodsky corrigeerde de ge
schiedenis op verbluffende
wijze door de bij een belang
rijke redevoering van Lenin
aanwezige Trotzki en Kame-
nev weg te werken achter een
houten schot. Een figurant
werd ingevoegd om het even
wicht van de foto te bewaren.
Het herziene plaatje is terug te
vinden in Russische school
boeken.
Joubert zegt dat er in het
Moskouse Instituut van Mar
xisme en Leninisme 396 foto's
liggen van de 'Vader van de
Revolutie'. Eenderde is daar
van is onbruikbaar omdat de
in 1924 gestorven Lenin
daarop poseert met in onge
nade gevallen personen. De
behoefte aan 'goede' Lenin-fo-
to's was wel eens zo nijpend
dat Stalin zijn eigen portret
over dat van een dissident liet
plakken om samen met zijn il
lustere voorganger gezien te
Benito de Veroveraar.
kunnen worden. Dergelijke
operaties verliepen wat be
treft de verhoudingen niet al
tijd even gelukkig.
Kortom, net zoals Orwell het
beschreef. „Niet helemaal",
zegt Alain Joubert, „want in
het boek 1984 worden de origi
nele foto's niet bewaard maar
vernietigd." Hij zegt ervan
overtuigd te zijn dat het 'fetis
jisme' van de archieven
zwaarder weegt dan de be
hoefte om definitief uit te wis
sen. „Tijdens de 'Praagse Len
te' toen de Tsjechen zich wat
vrijer durfden te voelen en in
de archieven gingen spitten,
vond men tal van originele fo
to's terug. Samen met de gere
toucheerde versies nog wel. Ik
ben er zeker van dat ergens in
Rusland nog een origineel
Trotski-archief moet be
staan."
Een ogenschijnlijk slechte
vervalsing kan een politieke
boodschap uitdragen. Een
voorbeeld hiervan is de foto
van de begrafenis van de
Grote Roerganger Mao in sep
tember 1976. Op het Tien An
Men-plein in Peking poseer
den de achtergebleven Chinese
leiders in een plechtige rij.
Kort daarna hadden de eerste
partij-zuiveringen plaats,
waarbij mevr. Mao en haar
'Bende van Vier' werden ont
maskerd als 'Bourgeois-avon-
turiers'. Al de volgende maand
verscheen een herziene foto
van Mao's begrafenisplechtig
heid. In de rij van het Tien An
Men-plein zaten opvallend
grote gaten. Volgens Joubert
wilden de nieuwe leiders hier
mee duidelijk maken dat ze de
absolute macht in handen
hadden en konden elimineren
wie ze wilden. Het Chinese
volk was gewaarschuwd.
Iets dergelijks was overi
gens al vertoond in Tsjecho-
slowakije na de val van Dub-
cek. Op de tentoonstelling in
het Musée d'Art Moderne is er
een foto te zien waarop alleen
de punten van zijn schoenen
bleven staan. „Absoluut geen
bedrijfsongeval, maar opzet
en manipulatie", weet Alain
Joubert. „De Tsjechen zijn de
grootmeesters van de foto-
vervalsingen. Zelfs de Russen
zouden nog een hoop van ze
kunnen leren.
Westen
Alain Joubert meent dat er
ook in de westerse democra-
tiën wel eens met persfoto's
wordt gerommeld. Het oercon
servatieve Franse weekblad
Figaro Magazine werd er vier
jaar geleden op betrapt een
foto uit Nicaragua zo te heb
ben bewerkt dat het leek alsof
de Sandinisten Mosquito-in-
dianen aan het verbranden
waren, terwijl het ging om een
crematie uit hygiënische over
wegingen door het Rode Kruis.
De fotograaf spande een pro
ces aan tegen het blad en won
dat. Een orgaan van de Franse
communistische partij ging in
1962 over de schreef door een
vervaarlijke knuppel te mon
teren in de hand van een ach-
Bulgaarse retoucheerkunst. Todor Jivkov (rechts) ontstuj.
aan hinderlijke microfoons als hij tot secretaris-genen
van de Bulgaarse communistische partij is benoemd.
ter demonstrerende stakers
aanhollende politie-agent.
„Maar het grote verschil
met wat er in de totalitaire
landen gebeurd is, dat je in
onze democratiën niet straffe
loos vervalsingen kunt ver
spreiden. Door de pluriformi
teit vcan de media komt dat
altijd uit. Bovendien wordt het
nieuws bij ons niet vanuit een
centrale gedistribueerd zoals
in Rusland, maar is er een
veelheid van bronnen. Dat
proces tegen Figaro Magazine
is tekenend voor de situatie. In
Amerika worden weliswaar
veel foto geretoucheerd, maar
het betreft dan alleen die van
filmsterren. Beslist niet die
van politici. In de tijd van
Roosevelt gaf de staf op het
Witte Huis an fotografen de
instructie de president liever
niet in zijn rolstoel te fotogra
feren. Maar dat kun je onmo
gelijk vergelijken met die me
chanische historische verval
sing in het Oostblok. Een geval
is bekend van een kandidaat
voor het gouverneurschap in
Californië, die een lokale
krant opdracht had gegeven
een tegenstander van een foto
af te snijden. Dat kwam uit en
die man verloor prompt de
verkiezingen. Graag had ik
dat Amerikaanse voorbeeld op
de expositie laten zien, maar
Time/Life dat de rechten van
die foto bezit, vroeg daarvoor
zo'n absurd hoog bedrag, dat
ik er maar bij heb gelaten."
Gagarin
In een aantal communistische
staten zijn vandaag de dag nog
mensen bezig de geschiedenis
te vervalsen. Vooral de Russen
blijven op dit terrein actief.
Alain Joubert kreeg onlangs
een boek onder ogen dat deze
zomer in Moskou was uitgge-
ven. Het betrof een vijfde of
zesde versie van het levens
verhaal van de gevierde kos
monaut Joeri Gagarin. Met
nieuwe illustraties, waarop
Door correspondentie met an
dere verzamelaars en veel
eigen onderzoek ter plaatse
(„ik heb heel wat oudere Prav
da's uitgespeld") ontdekte
Joubert dat de manipulatie
met historische foto's veel gro
ter was dan hij aanvankelijk
dacht. Van Mao kwamen hele
series bewerkingen boven wa
ter. Het gros van de foto's van
Lenin bleek geretoucheerd,
verknipt of op andere wijze
behalve een van zijn vroegs
collega's (naar het heet
gens een afwijkende raeni|
en niet geheel 100 procent Ris
sische voorouders) ook
vroegere premier ChroesjS
was verdwenen.
„Ik heb van Russen gehot
dat ze zich herinnerden
Chroesjtsjov en Gagarin
tijds staande in een opent;
gen samen over de
boulevards paraderen na
geslaagde Vostok-vta!
maar in het onlangs versdf
nen boek maakt Gagarin
ereronde alleen, als
Chroesjtsjov er nooit is bij f
weest."
Een apart verschijnsel!!
de staatsportretten van cob
munistische leiders. Op 75-j
rige leeftijd had Brezjnjev
gavere huid dan menig®
nequin. Bizar is ook datjeug
foto's vaak worden aangek
Bij Mao werd zo een nonet
lant vastgehouden sigaretta
peuk weggepoetst, terwijl
knopen van de gulp vanLt
achter een plooi wat mid
opzichtig werden gei»
Dat alles opdat aan de voort
stemming van de leider t
kan worden getwijfeld.
grote roerganger rookt
mers geen peuken als deeers*
de beste boer iq Wuhan.
Udel
Een eigen plek op de»
toonstelling kreeg de
liaanse dictator Mussol*
misschien wel de ij deïsten*
die ooit heeft bestaan. In®
geval heeft hij zich
op een voetstuk laten s®
Bij de 'Duce' gaat het er vo®
om te imponeren. Figurant
werden afgevoerd vooral
de aandacht niet van Mi$
lini af te leiden. Maar vo<
zover Joubert heeft km
nagaan, zijn bij de 'Duce'*
tegenstanders bewust in
donkere kamer geëlimim
Hitier ging wat dat
veel verder en waagde
zelfs zijn propaganda-i
ter Goebbels eens te
weghalen van de foto.
trof een plaat waarop F®
en minister samen po
met de cineaste Leni R>{;
stahl. Beiden zouden
dame verliefd zijn
Het verhaal wil dat Hit*f,
jaloers was dat hij kof#
graaf Heinrich Hoffmann
dracht gaf de rivaal uit het
milie-album te werken.
historisch bewezen is dat
maal niet.
De tentoonstelling 'Ffjj
die de geschiedenis ven®*1
is dagelijks van 10.00 tof
uur te zien in het Musée»'
Moderne de la Ville de
aan de Avenue du PreS J
Wilson 11. De expositie
tot 12 januari 1987. Op
dag gesloten. Bij de
uitgeverij Barrault is c',
eens een boek uitgekomen
door Alain Joubert
melde vervalsingen. Een
derlandse versie daarvan
de maak.
MOSKOU (RTR/DPA) - Wijlen de
Brezjnev is gisteren in de Pravda ver
de ontwikkeling van 'negatieve fenoi
komingen' in de Russische maatschap
In een zeldzame aanval op
de persoon van een voormalig
Sovjet-leider legde het partij-
dagblad de schuld van veel
huidige problemen van de
Sovjet-economie bij Brezjnev,
die heeft overdreven wat er
tijdens zijn 18-jarige bewind
in het land is bereikt.
Het commentaar in de
Pravda wordt door deskundi
gen gezien als teken van het
proces van 'de-Brezjnevise-
ring' door de huidige partijlei
der Michail Gorbatsjov. Ter
gelegenheid van het tachtigste
geboortejaar van de in 1982
overleden Brezjnev, schreef de
Pravda dat zijn bewind werd
gekenmerkt door 'gebrek aan',
de door Gorbatsjov nage
streefde, 'openheid, democra
tie, efficiëntie en vastbesloten
heid'. Het artikel, dat door het
persbureau Tass tevoren werd
verspreid, prees Brezjnev wel
voor zijn aandeel in de op
bouw van de Russische indu
strie na de Tweede Wereldoor-
leg, als plaatselijk partijleider
'n delen van de Oekraïne en in
Moldavië.
Maar, schreef de Pravda,
tijdens de laatste jaren van
Brezjnevs bewind kwam de
economische ontwikkeling
Praktisch tot stilstand. Het
Wad keerde zich tegen zijn
stijl van regeren en noemde
Brezjnev verantwoordelijk
voor
tiev<
maa
Hi
mini
ren
in s<
Jose
1953
jov
door
rol ii
schri
'hij i
ger c
plicii
klari
een 1
de s!
ger.
Ar);
op B
de o|
defei
het i
berei
voor
kern
zenli
Prav
In
Gort
Tsjei
'an
stam
diept
tot e<
wing;
passi
De
Het meesterwerk van Brodsky. Trotski en Kamenev zijn voor het nageslacht uitgewist.
Paramaribo <anp> - Frankrijk
probleem van de vluchteli
s in Frans Guyana op te lossen in s
*eiten'erIt*nS me' Surinaamse auto
De Franse militaire attaché in Par
riapn5!?' Pierre Annoi, heeft dit woer
ag t'Jdens een onderhoud meegedei
j chef-staf van het Surinaamse 1
scr lvan Graanoogst. Dit heeft het Su:
uamse nieuwsagentschap SNA dondi
0a8 gemeld.
deuüriiname dat a! eerder steun en rr
ennr lng ^a{* aangeboden, heeft enki
Daar v°orstellen aan Parijs gedaé
ver» °P» wordt binnenkort een reac
v«~wacht, aldus SNA.
Par^1110' en Franse zaakgelastigde
der ,Jna^'k°' Gaston Lepaudert, die ee
nisto„n hadden gebracht aan n
Herr u3n Buitenlandse Zaken Hei
Prant. s?rg' 'egden er de nadruk op <j
F°or Surinamen invasieplannen hei
wimÜ1 de Franse troepen langs de Mar
ché „:fmer betreft zei de militaire att:
om ric'sens SNA, dat deze zijn ingez;
ootitmw teJingen op te vangen,
1etai„lere,n en te belpen. Hij gaf een g
WlUeerd exposé over de Franse mil
