REGERING WERKT
KEIHARD AAN
NORMALISERING
VAN SAMENLEVING
ZATERDAG IO jl)E STEM
1ECEMBER 1986!
ZATERDAGIQ
20 DECEMBER 198610
angenen
et Polen van december 1986 is
een geheel ander Polen dan het Polen van december
981, toen generaal Wojciech Jaruzelski in uiterste
nood een einde maakte aan de vakbond Solidarnosc.
De feiten zijn genoegzaam bekend: Lech Walesa, de
ex-voorzitter van de vrije vakbond Solidariteit werd
met zijn compagnons in Gdansk gearresteerd en ge
vangen gezet tijdens een uitstekend voorbereide
coupe van de Poolse militaire top. De staat van beleg
werd uitgeroepen, tanks verschenen in de straten, de
vakbondsrechten verdwenen, Polen beschikte ineens
over een fiks aantal politieke gevangenen en het volk
beleefde bittere tijden. Armoede troef, schaarste aan
allerlei consumptiegoederen -en dat is hard, want
ontneem de gemiddelde Pool zijn brood en spelen en
zijn lol is vertrokken - en de zweep ging er over.
Indrukwekkend
Kerk en slaat
Polen van binnen uit
Prijs
Verhit
Consultieve Raad
Kredieten
Andere oorzaak
Geld nodig
Zuid-Afrlka eruit zal zien.
- FOTO'S MARGARET JACOBSOHN
dat opnieuw niet veel goeds be-
ste kerstdag zal er in de blanke
len van Kaapstad een klein
blanke vrouwen zijn, die 's
oeg hun riante woningen verlaten
loen wat voor hen zo langzamer-
aditie is geworden. Elk jaar maken
igen kosten, een gigantisch kerstdi-
tr dat zij aanbieden aan familiele-
n politieke gevangenen. Dit zijn
zwarte vrouwen en kinderen die
van duizenden kilometers moeten
om echtgenoot, vader of zoon op te
Dat doen ze slechts één keer per
et Kerstmis. De meesten van hen
ehoor aan de uitnodiging om aan te
n aan deze kerstdis.
ullens is een van de blanke vrou-
zich nu voor de tiende achtereen-
Ie keer inzet om de familieleden
gevangenen een kerstdiner voor te
:n. Zij licht haar kerstactiviteiten
;t toe: „Het is absoluut niet zo dat
eerste kerstdag opoffer voor de fa-
in gevangenen, omdat ik zo nodig
ede daad moet verrichten voor
is. Het is voor ons allemaal een ge
feest. Wij zijn in de bevoorrechte
dat wij iets kunnen doen voor de
leden van mensen die door deze re-
achter de tralies zijn gezet voor zo-
ide politieke misdrijven."
den andere blanken zullen zich
wijze solidair verklaren met de
Zuidafrikanen, zoals bijvoorbeeld
jwonen van gemeenschappelijke
nsten. Daarnaast zien de mees"
ikanen de kerstdagen toch ook als
kome vakantie. De stranden van de
zend kilometer lange kust van
frika zullen afgeladen zijn met va-
angers van alle rassen. De
en is a[
verdwenen.
er je de zwarte en blanke
lig naast elkaar op het strand zie
zou je bijna vergeten dat er de alge-
twee jaar tweeduizend mensen zij
omen als gevolg van politieke g
digheden in het land. Als J«
en blanke kindertjes ziet sparte
•golven, schaterend van plezier, n
11e kinderen overal ter wereld o
spelen, kun je je, met een beetje op-
e, voorstellen hoe een nieuw,
uid-Afrika eruit zal zien.
ze eeuw tijdens een periode van
moede en schaarste buitenge™'
eeswaren wisten te verkrijgen,
tk Grosman dreef een frankfur
bij het centraal station te Ber r
ig daar ook jonge meisjes op, die
tteland naar de grote stad waren
:n en van wie sedertdien niets m
'ernomen. In diezelfde periode Sr
:rde zich in Hannover Fritz H
in de verwerking van Bedelaars
pers, wellicht ruim vijftig in 10
ofvlees en krachtige soepen,
ikkig, de kannibaal is vrijwel ui g
De kalkoen, in zijn macht en OTl
in 35 kilogram veredeld karton.
rt de laatste kannibalistische dru
H
Door Ton Koomen
Vijfjaar zijn inmiddels verstreken sinds de
Poolse autoriteiten Solidarinosc een halt
toe riepen. De juistheid van het ingrijpen
van Jaruzelski, een leider van formaat, veel
gelijkenis vertonend qua uiterlijk met onze
iedjeszanger Jules de Corte, maar met 'iets
meer autoriteit en gezag', wordt op dit mo
ment door weinig Polen in twijfel getrok
ken. „Hij kon moeilijk anders. Het water
slond hem tot aan de lippen. Onze Russi
sche 'broeders' stonden aan de grenzen
klaar en dat niet alleen om voedselhulp te
leveren," merken vooraanstaande journa
listen in Polen op. Feit is dat Polen er vijf
later geheel anders uitziet. Van een
ontredderde natie, in een diep economisch
moeras zittend, zonder vooruitzichten, met
tekorten op alle fronten en een arbeiders
massa die het fatalistisch wel voor gezien
hield, krabbelde Polen langzaam op.
Jaruzelski heeft er met zijn regerings-
oeg in de afgelopen jaren alles aan ge-
lan stabiliteit in Polen te brengen. Hij
weet als geen ander dat hij het vertrouwen
nodig heeft van de Poolse bevolking en
vooral van het Poolse episcopaat onder lei
van kardinaal Glemp. De boycot
van de westerse landen heb-
Polen nog meer in de economische
problemen gebracht. De miljardenschuld
van Polen is gigantisch groot. Het schul
denprobleem van Polen zit als een knel
lende strop om de nek van de Poolse
machthebbers, die er dan ook alles aan
doen tot nationale verzoening te komen.
En Jaruzelski zit niet stil. 'Pan generaal',
keeft inderdaad een indrukwekkend aantal
initiatieven genomen om de nationale een
heid te bereiken. Hij is tot het uiterste ge
gaan vertrouwen te winnen bij het volk en
de katholieke kerk in Polen, een niet te
verwaarlozen factor in dit voor 95 procent
gelovige land. Zonder de steun van het
volk en het episcopaat kan Jaruzelski het
wel vergeten. Dat wist ie en heeft er naar
gehandeld.
Belangrijkste zaken die hebben bijgedra
gen tot de vergaande normalisatie in de
Poolse samenleving waren:
Vrijlating van alle politieke gevangenen.
Oprichting van de nieuwe vakbond
OPZZ (Polskich Odrodzonych Zwiakow
Zawodowych), de Verenigingde Poolse Ar
beiders Partij.
Een goed overlegplatform tussen kerk
en staat met van regeringszijde aan het
hoofd de minister voor religieuze zaken
Adam Lopatka.
De vorming van een Consultatieve
Raad, die de regering bij de uitstippeling
van een politiek, economisch en sociaal be
leid op lange termijn terzijde moet staan.
„Polen is een van de weinige landen in de
wereld die geen zogenaamde politieke ge
vangenen heeft. Dat is het resultaat van
weloverwogen beslissingen die we dit jaar
in september hebben genomen. En ik kan
verzekeren dat Polen in de toekomst ook
beslist geen politieke gevangenen wil heb
ben. Polen heeft eenheid nodig in verschei
denheid. Alleen onder deze condities is het
mogelijk alle capaciteiten die de Polen ge
zamenlijk hebben, te benutten voor het
welzijn van ons land en volk," merkte Ma
rian Oizechowski, minister van buiten
landse zaken van de Poolse Volksrepubliek
op tijdens zijn toespraak tot de Jablonna
VI-conferentie, de internationale meeting
van journalisten uit Oost en West in het
Jablonna-paleis zo'n vijftien kilometer bui
ten Warschau.
In Jablonna kwamen zo'n 130 journalisten
uit Oost en West, afkomstig uit landen die
de Helsinki-akkoorden hadden onderte
kend, bijeen om te praten over de rol van
de journalisten in de gecompliceerde Oost-
West-verhouding.
Belangrijk is voorts voor Jaruzelski dat er
momenteel goed overleg gevoerd wordt
tussen kerk en staat. Vice-president Kazi-
mierz Barckikowski had nog onlangs een
ontmoeting met aartsbisschop Francesco
Colasuonno, de pauselijke nuntius voor
speciale zaken en hoofd van de groep voor
permanent werkoverleg tussen de Heilige
Stoel en de Poolse regering. Ook de Poolse
minister voor religieuze zaken Adam
Opatka en de ondersecretaris van het mi
nisterie van buitenlandse zaken Tadeuz
Olechowski waren hierbij aanwezig.
Resultaat van het overleg tussen de Poolse
regering en het episcopaat is dat Poolse
paus Johannes Paulus II, Karol Wojtyla,
geen duimbreed in de weg zal worden ge
legd bij zijn bezoek in juni of juli volgend
jaar aan Polen. Een teken van kracht van
de huidige Poolse regering, die het tijdens
de twee voorgaande bezoeken van de paus
0** Urban (midden op de foto) Is behalve regeringswoordvoerder ook komiek.
Pooi hoo9tepunt van de Amerikaanse boycotmaatregelen stelde Urban voor
kin del<ens te sturen naar Amerika, voor de kou lijdende en hongerende bevol-
JaruzelskI is een leider van formaat, die veel gelijkenis vertoont qua uiterlijk met onze liedjeszanger Jules de Corte, maar met 'iets meer autoriteit en gezag'.
- FOTO'S INTERPRESS
Polen is uit op erkenning
Onze verslaggever Ton Koomen bezocht in no
vember de Jablonna VI-conferentie, de internatio
nale meeting van journalisten uit Oost en West in
het Jablonna-paleis 15 kilometer buiten War
schau. In Jablonna kwamen zo'n 130 journalisten
uit Oost en West, afkomstig uit landen die de Hel
sinki-akkoorden hadden ondertekend, bijeen om
te praten over de rol van de journalisten in de ge
compliceerde Oost-West-verhouding. In een
reeks artikelen wordt de huidige stand van zaken
in Polen uit de doeken gedaan. Vandaag is dat
een verhaal over de sterke positie van Jaruzelski.
Volgende week kunt u op De Stem Achtergrond
verhalen lezen over de vakbond OPZZ en ge
noemde Jablonna VI-conferentie.
aan Polen niet aandurfde het hoofd van de
katholieke kerk naar Gdansk en Szczecin,
twee voormalige bolwerken van Solidar
nosc, te laten gaan.
Wat de 'prijs' is van dit akkoord tussen
kerk en staat is niet duidelijk. „Het is niet
netjes daar naar te informeren", merkte
generaal Wojciech Jaruzelski op tijdens
een bijna drie uur durende persconferentie
in het regeringscentrum te Warschau op
een vraag van de Amerikaanse correspon
dent Jim Hoagland van de Washington
Post. Dat de kerk een 'prijs' heeft betaald
staat echter wel vast. Immers, in het com
munistische Polen is het een kwestie van
'geven en nemen' in de onderhandelingen
met de katholieke kerk.
Groot succes voor Wojciech Jaruzelski was
ook het congres van de nieuw officieel toe
gestane Poolse vakbond OPZZ. Vergeten
lijkt Solidarnosc, op zijn hoogtepunt over
meer dan 10 miljoen leden beschikkend,
maar in 1981 na de uitroeping van de staat
van beleg van het toneel verdwenen. De
vakbond OPZZ hield een congres in Pa
lace Kulturny in Warschau, het pompeuze
'geschenk' van Stalin aan de Polen, dat ze
echter zelf hebben moeten betalen, en die
vakbond telt momenteel maar liefst 7 mil
joen leden. Geen sinecure. Vooral het feit
dat tachtig procent oud-Solidarnosc-leden
deel uitmaakt van de vakbond zal de auto
riteiten tot tevredenheid stemmen.
Het werden verhitte debatten in War
schau, waarbij de emoties hoog oplaaiden.
Duidelijk bleek dat het vertrouwen in de
toegezegde tegemoetkomingen van de
Poolse regering niet allerwege worden ver
trouwd. Struikelblok bleek voor de 1480
afgevaardigden van de 26 bedrijfstakge-
wijze georganiseerde vakbonden, het feit
dat de statuten vermeldden dat OPZZ de
'enige vertegenwoordiger van de nieuwe
syndicaten' zou zijn, die na het onwettig
verklaren van de onafhankelijke vakbewe
ging Salidarnosc in december 1981 nog in
Polen zou bestaan.
De afgevaardigden toonden zich - onder
aanvoering van het hoofd van de leraren-
vakbond- bezorgd dat de vakbondsleden
de voorgestelde verandering zouden opvat
ten als een poging om de rechten van indi
viduele fabrieks- en bedrijfsbonden te be
perken om zo terug te kunnen keren tot
een model dat voor 1980 bestond, te weten
een vakbeweging die centraal gecontro
leerd wordt. De statutenwijziging werd
strijdig geacht met de 'vrijheid van vereni
ging' -er bestaan tot nu toe zo'n 4000
kleine vakbondscellen in kleine bedrijven
in geheel Polen, die geen lid zijn van OP
ZZ - en werd teruggenomen.
Pikant is voorts dat de nieuwe voorzitter
van OPZZ niemand minder is dan Alfred
Miodowicz, een staalarbeider van Nowa
Huta uit Kattowice, een stad in de econo
misch belangrijke mijnstreek van Polen,
Silezië. Miodowicz kreeg 61 procent van
de stemmen tegen zijn rivaal Jan Mali-
nowski 11 procent. Bijna dertig procent
van de afgevaardigden onthield zich van
stemmen. Dit als protest tegen het feit dat
Miodowicz, die eens in de glorietijd van
Solidarnosc een van de getrouwen was van
Walesa, dit jaar üd is geworden van het
Politbureau van de communistische partij.
Belangrijkste succes voor generaal Woj
ciech Jaruzelski is echter ongetwijfeld de
vorming van de Consultatieve Raad met
56 leden, die de regering bij de uitstippe
ling van een politiek, economisch en so
ciaal beleid terzijde moet staan. De Poolse
president en partijleider heeft tot zijn ge
noegen kunnen constateren dat van de
Consultatieve Raad diverse prominente
onafhankelijke persoonlijkheden deel uit
maken. Jaruzelski straalde dan ook terecht
toen hij de Consultatieve Raad als een
'kerstcadeau voor het Poolse volk' presen
teerde. „Een historisch moment. De raad
zal de uiteenlopende meningen in Polen
weergeven en een belangrijke bijdrage
kunnen leveren voor de nationale verzoe
ning. Die nationale verzoening wordt door
de regering nagestreefd. Het betekent de
mobilisatie van de natie ter oplossing van
de economische en sociale problemen."
Jaruzelski heeft zelf de Consultatieve Raad
bepaald niet cadeau gekregen. Met dit
nieuwe 'apparaat' naast de nieuwe vak
bond en de massa-organisatie PRON,
moet de politieke impasse in het land wor
den doorbroken. Jaruzelski reeft naarstig
gezocht naar oplossingen om aansluiting te
vinden bij dat deel van de bevolking dat
niets moest hebben van zijn bewind. Hij
heeft tal van oppositionele persoonlijkhe
den benaderd lid te willen worden van de
Consultatieve Raad. Hij had de pech dat
de katholieke kerk weigerde hem te helpen
zoeken naar geschikte kandidaten, maar
achter de schermen heeft het episcopaat
wel vooraanstaande katholieke intellec
tuele leden aangespoord lid te worden van
de raad.
Verschillende vooraanstaande katholieken
weigerden desondanks lid te worden. Ze
vertrouwden Jaruzelski niet, in de veron
derstelling dat er een nieuwe truc uitge
broed werd. Ze waren bang dat de Consul
tatieve Raad opnieuw een legitimerend li
chaam zou worden, dat noch onafhanke
lijk, noch representatief zou zijn.
Het succes van Jaruzelski is echter op dit
punt onbetwist. Hij heeft 56 representa
tieve persoonlijkheden bij elkaar gekregen,
waarvan zeventig procent geen lid van de
communistische partij is. „Dit is beslist
geen fa5ade van het bewind. De Consulta
tieve Raad wordt wat ze zelf zal willen
zijn", merkte Jaruzelski op bij de presenta
tie. De enige werkelijke criticus van het be
wind in de raad is Wladyslaw Sila-Nowic-
ki, een advocaat die jarenlang politieke ge
vangenen heeft verdedigd.
De enige onafhankelijke katholieke verte
genwoordigers in de raad zijn Andrzej
Swiecicki, de voorzitter van KIK, de club
van katholieke intellectuelen in de Poolse
hoofdstad Warschau en de ex-parlementa-
riër Janusz Zablocki.
De toekomst zal moeten uitwijzen of de
Concultatieve Raad zal 'werken'. Evenals
dat het geval is met de vakbond OPZZ. Ja
ruzelski heeft zijn bereidheid uitgesproken.
Veel zal echter ook afhangen van de be
reidheid van de westerse landen om Polen
te hulp te komen. Met nieuwe kredieten
wel te verstaan. Na de boycotmaatregelen
is Polen wat dat betreft dieper in de pro
blemen gedrukt. Vooral de boycot van
Amerika kwam hard aan en heeft Polen
enkele miljarden dollars extra gekost. Het
oriënteerde zich 'verplicht' meer op handel
met de socialistische landen, de Comecon
met in het bijzonder 'grote broer, de Sov
jet-Unie, maar het zou graag de banden
aanhalen met het westen.
„Polen is een open land. Onze verbonden
heid met de Sovjet-Unie en andere socia
listische landen betekent het fundament
van onze buitenlandse politiek. Tezelfder
tijd zijn we zeer geïnteresseerd in brede sa
menwerking met andere staten, inclusief
de hoog ontwikkelde westerse landen. Na
de crisis in de jaren 1980-1981 zijn we nu
in de eindfase aangeland van de restaura
tie van onze positie op internationaal vlak.
We zijn bezig onze economische en finan
ciële kredietwaardigheid te herwinnen. We
worden weer met respect behandeld en be
trokken bij de activiteiten in internationale
organisaties. We zijn bezig met vrijwel alle
westerse staten de relaties te normaliseren.
Wij zijn er klaar voor onze relaties met
Amerika te normaliseren. Het ügt niet lan
ger aan ons. Ik dacht te mogen stellen dat
Polen op dit moment aan alle voorwaar
den had voldaan," stelt de Poolse minister
van buitenlandse zaken Marian Orzo-
chowski.
Polen werkt inderdaad keihard aan herstel.
Mikt vooral ook op de good-will van de
Amerikanen -de Reagan-regering- die
het Jaruzelski en zijn regering zo moeilijk
proberen te maken. Vooral nu Jaruzelski
zoveel 'signalen van goed gedrag' heeft af
gegeven. De Amerikanen moeten het nogal
eens ontgelden in Polen dezer dagen op of
ficieel niveau. Op het hoogtepunt van de
boycotmaatregelen, toen Reagan de strop
om de Poolse nek strakker aanhaalde, be
hielden de Poolse autoriteiten echter hun
gevoel voor humor. Zo was er bijvoorbeeld
de spreekbuis van de Poolse regering, mi
nister van voorlichting Jerzy Urban, een
communist in hart en nieren en de 'ko
miek' genoemd in de top, die voorstelde
Poolse dekens te sturen naar Amerika,
voor de kou lijdende en hongerende bevol
king.
Urban had enkele dagen geleden opnieuw
een onaangename verrassing in petto voor
de Amerikanen. Senator Edward Kennedy
blijkt niet welkom te zijn in Polen. Hem
werd geen visum verstrekt. Urban, een hu
morist pur sang, die tijdens de wekelijkse
persconferenties in het Interpress-perscen-
trum aan het Zwyciestwa-plein in War
schau de lachers constant op zijn hand
heeft, meldde, dat „het bezoek van Ken
nedy tijdens de kerstdagen aan Warschau
niet mogelijk is wegens de volledig volge
boekte kalender van eerder vastgestelde
politieke bezoeken."
Kennedy had Polen willen bezoeken van
22 tot 25 december. De weigering van de
Poolse autoriteiten Kennedy op dit tijdstip
te ontvangen ligt echter zo goed als zeker
niet in de 'volledig volgeboekte kalender*
van de autoriteiten. De oorzaak kan eerder
gezocht worden in het programma dat
Kennedy had willen afwerken in Polen.
Kennedy had in Warschau twee promi
nente politiek andersdenkenden willen
ontmoeten, de historicus Adam Michnik
en de voormalige leider van de onder
grondse Solidarnosc Zbigniew Bujak. Hij
wilde ze bij die gelegenheid een Ameri
kaanse prijs voor de mensenrechten over
handigen.
De winnaars van de prijs, vernoemd naar
Kennedy's broer Robert, weigerden naar
Amerika te reizen om daar de prijs in ont
vangst te nemen, angstig als ze waren dat
de Poolse autoriteiten eventueel van plan
zouden kunnen zijn hun verbüjf in Ame
rika tot 'voorgoed' om te turnen. Kennedy
wilde voorts in Gdansk Lech Walesa, de
oud-voorzitter van Solidarnosc, ontmoeten
en een kerkdienst bijwonen in de Stanis-
law Kostka-kerk in Warschau, het 'pel
grimsoord' waar de populaire door de ge
heime politie vermoorde priester Jerzy Po-
pieluszko ligt begraven. Popieluszko kreeg
de Amerikaanse mensenrechtenprijs dit
jaar postuum toegewezen.
De weigering Kennedy naar Polen te laten
komen is van Poolse regeringszijde uit ge
zien begrijpelijk. Jaruzelski en zijn ploeg
hebben er geen enkele behoefte aan op een
moment dat de stabiliteit in Polen - in het
belang van zowel Oost als West -
groeiende is en de nationale verzoening
goed op gang komt, 'oud zeer' op te halen.
Het programma dat Kennedy met zijn be
zoek voor ogen had, kan namelijk aller
minst worden gezien als een stukje 'propa
ganda' voor de huidige Poolse regering.
Duidelijk is wel dat Jaruzelski eerst graag
zou zien dat de Reagan-regering zich wat
soepeler zou opstellen tegenover Polen.
Amerika zou Polen opnieuw als 'meest be
gunstigde handelspartner* zou moeten ac
cepteren en de kredietkraan weer open
draaien. Dat geldt evenzeer voor de ove
rige kapitalistische landen. Immers, Jaru
zelski mag dan nog zoveel gebaren van
goede wil maken, nieuwe financiële injec
ties zijn nodig om alle plannen te kunnen
realiseren. Zonder financiële injecties van
westerse kant in de economie zal Polen be
slist moeilijke tijden tegemoet gaan. Bo
vendien is het voor het Westen van belang
- wil het ooit geld terugzien van alle
Poolse schulden - dat de Poolse economie
weer nieuwe impulsen krijgt. Van een kale
kip is het moeilijk veren plukken
