DE STEM
aminart
'GAAT U VERDER.
IK MOET AAN
MIJN VROUW EN
KINDEREN DENKEN'
e-coupoi
3EHT
33H
fERHUUR
accountant rr
ngst heeft vele gezichten, dezer
dagen in Suriname. Een bosneger die 's avonds niet
over straat durft. Een soldaat die zegt iedere dag te
bidden dat hij niet oog in oog zal komen te staan met
de onkwetsbare Ronnie Brunswijk. Taxichauffeurs die
geen ritje buiten de stad durven maken. Een moeder
die. niet weet of haar zoon bij de opstandelingen zit,
het'bos is ingevlucht, gevangen zit op Fort Zeelandia
of is doodgeschoten. En de Nederlandse ambassade,
die waarschuwt voor afluisteren bij het telefoneren.
„En als u hier wordt opgepakt kunnen we weinig voor
udoen." Angst ook bij de machthebbers. De bevol
king mag niets weten. Als ware het een Oostblokland
worden uitzendingen van de Wereldomroep hier met
stoorzenders onverstaanbaar gemaakt.
«doper&hof^1
ZATERDAGIH
20 DECEMBER 19861
Spitsroeden
'Noodlottig'
Gevangenis
f TIROL V.A. 275,-.
per luxe touringcar -
I dg. skiles, 7 dg. ski+scj3
oler-avond.) Prachtige lal
a. 10 pers.
fonds. 070-633938.
JT VAN DE
■SPECIALIST
P. naar Fugen, Maishol
459,-. Tel. 078-310999,
Kitzbüheler-Alpen
en tiefschnee. InbegrejL
eo-registratie. Transfers!
ur skimateriaal enz., all-jj
ber met hotel h/p badkail
V- Pendelbus retour lj
4904-14858.
REKREATIE" verschijn)
ben oplage van bijna ij
bel dan 077-551234 tst 221.]
A
s in geheel Hongarije,
Gravenmoer. 01 623-2219]
tels in dit pr. en goedk. 1
c vliegreizen, b.v. 2 wk. I
we gids '87.
5050.
UUR EN -VERKOOP,
iasstr. 52, Arcen, tel. 04703-12
ds speurt de torenvalk
;veld Pas als hij zekere
jn vleugels krachtiguiten
nvalk vliegt niet in hei
t doel Zoals ook carrièi
net een scherpe blik en
tder omwegen kiezen
an registeraccountants
hap met een gevarieerd!
kundigheid en persooi
staan
toren o.a
ning ondersteund door
anciele analysesl; een b
ainformatievoorzienin
Vername, samenwerking,
volgingsvraagstukken, c<
ling in het buitenland via
;at ondernemingen van
tellingen en de overhel!
ze maatschap zijn funkties
■acant voor
auw betrokken bij een b
Jen voor de controle vil
uiteenlopende bedrijva
idustrie en dienstverleni
oonlijke ontwikkeling vor
groei naar de hoog gek»
:eraccountant. Inditgroe
.'geleid.
en wederzijds belang
d te kunnen werken -
inis en persoonlijkheids
dienstverlening biedem
aantrekkelijke studie»
ing voor de externe op
gisteraccountant
een uitgebreid intern
dingsprogramma
naast de ontwikkeling^
het gebied van de at®
erwerpen uit de accoui»
men Zo worden alle»'
inlijke beroep in de voj
i ons belang. Een ge®?
Deerlijk: H.E.A.O. (BE 0
Dnomiel llpluswiskif10
-matiedag. Voldoet
en spreekt het afwisse
accountant u aan,
dan
5 uit voor onze v0°
een gevarieerd pt°8_.
elijk maken over het k
rd in het accountantsb00
rmatiepakket.
Je informatieve bi|een
it krijg betreffende
iats._
een
ongefrankeerdeen
Hoffman Registeracc
17 3000 WB_Rotter®.--
rOUNTANTS
otterdam, telefoon t
laccouniants-admini:
istraoec0
R lissen Terneuzen Uü
Door Rob Ruggenberg
Tragisch is de angst om voor de eigen me
ning uit te komen. Wanneer aan willekeu
rige mensen in Paramaribo gevraagd
wordt wat zij van de situatie in hun land
vinden, luiden hun antwoorden ongeveer
als volgt:
„Gaat u verder. Ik moet aan mijn vrouw
en kinderen denken."
„Ik weet niet wie u bent, misschien wel
een verrader."
„Vraag maar aan een ander, ik wil niet
door MP worden opgehaald."
Sommigen willen wel praten, maar al
leen onder voorwaarde dat wat zij zeggen
niet zal worden gepubliceerd. Een enkeling
eist dat zijn identiteit onherkenbaar zal
worden veranderd.
De angst voor de harde hand van Bou-
terse zit er diep in, niet alleen bij 'gewone'
Surinamers op straat, maar vooral ook bij
ambtenaren, artsen, geestelijken, onderne
mers en anderen die vaak uit hoofde van
hun functie op de hoogte zijn van wat zich
in dit land afspeelt.
De meesten komen er eerlijk voor uit
dat zij niet van plan zijn hun werk, hun be
staan, of hun leven op het spel te zetten
voor zes regels in een Nederlandse krant.
„Als Nederland er nu nog wat mee deed.
Maar jullie staan er gewoon bij en kijken
ernaar."
Een bosneger in Paramaribo, die net op
gewonden heeft verteld hoe een familielid
van hem is omgebracht, zegt opeens ge
schrokken: „U gaat dat toch niet schrij
ven? Dan weten ze dat ik het heb verteld.
Voor ons is deze stad net een kooi. Er is
hier geen bos waar ik in kan vluchten."
Niet alleen angst voor het eigen hachje
snoert velen de mond, vaak ook is het wel
zijn van anderen in het geding. Een dokter
wel vertellen wat een patiënte heeft
meegemaakt, maar hij zal de journalist
niet met de betrokkene in contact brengen.
„Dat kan ik haar niet aandoen."
Een dominee vertelt over een van zijn ge
meenteleden. Een zoon moest zich in de
woning uitkleden en naakt op de grond
gaan liggen. Met drie schoten werd hij af
gemaakt. De gaten zitten nog in de vloer,
zegt de predikant, maar hij weigert de
journalist naar de plaats of de familieleden
toe te brengen. „Die mensen hebben al
moeilijkheden genoeg."
Dieter Pfaff, uit Genève, afgevaardigde
van het Internationale Rode Kruis, be
vindt zich met zijn collega Ferenc Mayer
al bijna twee weken in Paramaribo. Zij
stellen onder meer een onderzoek in naar
berichten als zouden bosnegers hier zonder
vorm van proces zijn, en worden, geëxecu
teerd. De twee willen niets over hun erva
ringen loslaten. „Ons werk is het verbete
ren van omstandigheden voor slachtoffers.
Publiciteit kan dat werk ernstig bemoeilij
ken."
Een geestelijke vertelt over een valstrik,
die de militairen hebben gezet. Zij maak
ten bekend dat in het mortuarium van Pa
ramaribo de lijken waren aangekomen van
in Oost-Suriname gedode burgers. Familie
was welkom om de lijken te identificeren.
„Het ging hen alleen om die familieleden.
Er waren geen lijken, want die waren al
door Brunswijk begraven of door het leger
bij Moengo verbrand."
Nee, de geestelijke wil niet met zijn naam
in de krant. Hij heft de handen ten hemel.
„Wij lopen hier spitsroeden. Hoe kan ik u
toestaan mijn naam te noemen. De leiding
van dit land is in handen van criminelen.
De enigen die zich in Paramaribo luid en
duidelijk uiten zijn de aan Bouterse ge
trouwen. Zij hebben daartoe ook de mid
delen: de radiozenders, de kranten en het
Surinaams Nieuws Agentschap. Via de
spreekbuizen laten zij onophoudelijk ho
ren dat niet Bouterse de mensenrechten
schendt, maar juist Brunswijk. „Ik luister
Een lid van hel Junglecommando van Ronnie Brunswijk zoekt even wat verpozing In de MarowIJne.
Suriname is doodsbang
- foto rob ruggenberg
niet meer naar de radio", zegt een bosne
ger. „Nu zeggen ze al dat mijn volk zelf
schuldig is aan de dood van mijn familiele
den in Oost-Suriname."
Inderdaad luidt het deze week bekend ge
maakte officiële standpunt van Paramari
bo: „Wekenlang hebben de autoriteiten de
bevolking in het betreffende gebied opge
roepen om deze omgeving te verlaten. Dit
om zo weinig mogelijk burgers te hebben
in de omgeving waar vuurcontact werd
verwacht. Vooral omdat bekend is dat de
kans groot is dat bij dit soort militaire ac-
tie's burger slachtoffers vallen, is er alles
aan gedaan om deze kans zo klein moge
lijk te maken."
De verklaring gaat verder: „Het omkomen
van burgers moet in het bijzonder worden
verklaard door het feit dat de terroristen
vanuit dorpen het vuur openden op de pa
trouilles van het Nationaal Leger. Na het
beantwoorden van dit vuur bleek dat de
terroristen zich onder de burgers hadden
verscholen met alle noodlottige gevolgen
van dien."
Geen woord over de getuigenverklaringen,
in de Nederlandse kranten en op de televi
sie, die een heel andere versie van het ge
beurde geven over het feit dat het jungle
commando van Brunswijk niet eens in de
buurt was. En over de baby's bijvoorbeeld
die - volgens de Franse arts Michel Bon-
not, die kort na de schermutselingen ter
plaatse was- van dichtbij door het hoofd
waren geschoten.
Geen woord ook over de kinderen die in
^kampfnFrans^yana LangetabbetJe wacht op de Surinaamse oever van de MarowIJne op transport naar een vluchlelln-
- foto anp
eikaars armen lagen en toen werden ge
dood. Bouterse verkiest geheel te zwijgen
over het feit dat de slachtpartij in het ge
hucht Sabana, bij Mooi Wane en Moengo-
tapoe, aan slechts twee mannen het leven
kostte. De anderen waren vrouwen en kin
deren. -...r -
Als er éen land schuldig is aan het bloed
bad, dan is het volgens de Surinaamse
machthebbers Nederland. De heren Bou
terse en zijn minister Herrenberg van bui
tenlandse zaken: „Niemand heeft Bruns
wijk hier uitgenodigd. Hij is gestuurd, ge
creëerd vanuit Nederland. Zonder hem en
zijn zetbazen zou Suriname niet zoveel
schade hebben geleden, niet zoveel doden
hebben gehad en niet zoveel leed hebben
ervaren."
Nederland is hier, dagelijks, de gebeten
hond. Ook bij de slachtoffers, de bosne
gers. Jarrin Nicolaas Vredenhof Gadden
was ooit voorzitter en Statenlid van de
toenmalige Progressieve Bosneger Partij.
Nu is hij een soort opzichter over een
'doorgangshuis' voor bosnegers en india
nen in Paramaribo. Het is een armoedig,
nog het meest op een beestenstal lijkend
gebouw waarin bosnegers worden onder
gebracht die dringend in Paramaribo moe
ten zijn, bijvoorbeeld voor ziekenhuisbe
zoek.
Over zijn werk en over wat zich nu afspeelt
in Suriname wil Gadden niet praten. „Ik
ben nu ambtenaar, u begrijpt het wel."
Maar iets anders wil de oud-politicus nog
wel kwijt. In 1974 was hij in Nederland
voor de onderhandelingen over de Suri
naamse onafhankelijkheid. Nu zegt hij:
„Ik heb Den Uyl, die toen minister-presi
dent was, voor dit soort aanslagen gewaar
schuwd. Ik vind hem aansprakelijk voor
wat nu gebeurt."
Op de vraag of niet de huidige machtheb
bers de meeste verantwoordelijkheid dra
gen, zegt hij: „In het bos hebben we een
spreekwoord: 'Niet de plaats waar je valt
is van belang, maar de plek waar je je voet
hebt gestoten.' Wij waren niet klaar voor
de onafhankelijkheid. En dat heb ik Den
Uyl toen ook gezegd. Maar Nederland liet
zich niets gelegen liggen aan ons bosne
gers. Dat heb ik altijd heel erg gevonden,
want wij hadden toch een tractaat, een ver
drag met Nederland, waarin stond dat het
binnenland van de bosnegers is en altijd
zal blijven."
In de Santo Boma-gevangenis, zo'n 20 ki
lometer buiten Paramaribo zitten 337
mensen gevangen. Daaronder bevinden
zich slechts acht bosnegers, zegt psycho
loog drs. L.J. Naarden, hoofd van de
Dienst Delinkwentenzorg. Hij overhandigt
een briefje met hun namen. „In mijn cellen
worden geen mensenrechten geschonden",
zegt hij met grote nadruk op het woordje
mijn.
Hoe het elders is, weet hij niet en wil hij
ook niet weten, zegt hij. Later schat hij dat
in politieposten in het land circa vierhon
derd mensen opgesloten zijn. „De cellen-
huizen daar zitten overvol", verklapt hij.
„Hun familie moet voor eten zorgen, an
ders krijgen ze niets."
Vaag heeft drs. Naarden ook wel iet ge-
hoord over gevangenen in Fort Zeelandia,
en misschien ook wel in de Memre Boe-
koekazerne. „Maar dat moet u echt aan
iemand anders vTagen, hoor."
We rijden naar 'zijn' „Santo Boma. Er
wordt net een nieuwe muur om de gevan
genis gebouwd. Lage gebouwen, kleine cel
len van 3,5 bij 2,5 meter. Bij de mannen
zien ze er smerig uit, hij de vrouwen erg
schoon. Een eenvoudig bed, een tafeltje,
soms een kastje.
In een apart complex binnen de gevange
nis zitten de 'gevaarlijken', onder wie de
bosnegers. In het bijzijn van de bewakers
kan een enkel woord worden gewisseld.
„Het is niks hier", zegt er een. „Het gaat
wel", zegt een ander.
„Het zijn vriendjes van die Jankoesoe, die
hieruit is ontsnapt", legt drs. Naarden uit.
„Jankoesoe, u weet wel, die misdadiger,
die vriend van Brunswijk. Toen Brunswijk
met zijn overvallen begon lekte hier een
gijzelingsplan uit. De bosnegers wilden de
bewakers pakken. Dat hebben we weten te
voorkomen. Nu worden ze extra streng be
waakt. Het gerucht gaat dat Brunswijk
deze gevangenis wil overvallen om haar als
fort te gebruiken."
Na terugkeer in Paramaribo een geïrri
teerde reactie op het verzoek nu ook an
dere cellencomplexen van binnen te mo
gen bekijken.
Zaakgelastigde Spier: „U moet wel weten
dat Suriname nu een volwassen land is.
Wij hoeven niet al die vragen te beant
woorden die het moederland stelt. Wij
hoeven Nederlandse journalisten geen re
kening en verantwoording af te leggen."
In Saint-Laurent, het Fransguyaanse stadje aan de Marowijne, bevindt zich hel hoofdkwartier van BrunswIJks Junglecom
mando. Het is gevestigd In restaurant-café Zeedijk. - foto rob ruggenberg
