Ratten met
toevallen bij
toeval ontdekt
ONDERZOj
kort nieuws
uit boeken bladen
'Oorzaak ellende is
begeerte naar macht
an Schuppei
%^7vrMpersaidono,5n
WETENSCHAP
BELANGRIJKE DOORBRAAK BU EPILEPSIE-ONDERZOEK
LEGGEN LANGE SOFA-GESPREKKEN HET AF TEGEN GERICHTE GEDRAGSTHERAPIE?
Vertaalde
Thucydide
opnieuw
uitgegeven
Nguyen Van
Vietnamese pi
AMSTERDAMSE
VRIJDAG 19 DECEMBER 1986
Oorzaak
Zonder bijwerking
„MENSEN, eet meer Fruit", riep in de zestiger
jaren met een ondertoon van respect Toon
Hermans.
Moeders rokken
Hyperventilatie
PAG 19 DECEMBER
Snel weerbericht spaart brandstof
Onderzoek geuren rond veehouderij
WASHINGTON/DEN
Na drie weken onderzoek
aSten de verscheidene
j steeds in het duister o|
[en bij het Iraanse waper
Twente de ruimte in
Tabaksplant gaat licht op
Vijfde generatie computer
Samenwerking in de kou
Door René Zanderink
TOEVAL bestaat niet, wordt
wel eens gezegd. Toch lijden
bijna 100.000 mensen in Neder
land aan een of andere vorm
van epilepsie (ook wel toeval
len of vallende ziekte ge
noemd).
Dit aantal blijft de laatste ja
ren in Nederland constant.
Of dit komt doordat men de
ziekte goed met de huidige ge
neesmiddelen - de zoge
naamde anti-epileptica - kan
bestrijden, of door een toene
mend effect van de invoering
van bromfietshelmen en auto
gordels -ter voorkoming van
traumatische epilepsie ten ge
volge van een ongeval - is niet
bekend.
Voor de farmaceutische in
dustrie betekent het in ieder
geval, dat deze markt niet
meer groeit. Voor hen een
aanleiding om het zwaarte
punt van onderzoek te verleg
gen naar andere ziekten. Maar
dat betekent niet dat er in Ne
derland geen onderzoek naar
epilepsie meer plaatsvindt.
Op diverse epilepsiecentra
(o.a. in Breda, Heeze en Heem
stede) en universiteiten (Am
sterdam, Leiden, Nijmegen en
Utrecht) worden er zo'n twin
tig wetenschappelijke projec
ten uitgevoerd. Die zijn mede
mogelijk gemaakt door de
Commissie Landelijk Epilep
sie onderzoek van het TNO.
Op de onlangs gehouden
landelijke Wetenschapsdag,
ter gelegenheid van het vijf
tigjarig bestaan van de Fede
ratie voor Epilepsiebestrij-
ding, werd verslag gedaan van
de belangrijkste ontwikkelin
gen op epilepsiegebied. Dat
onderzoek gebeurt ook in Nij
megen: op de afdeling neuro
logie van het St. Radboudzie-
kenhuis en op het Psycholo
gisch Laboratorium van de
Katholieke Universiteit, bij de
vakgroep vergelijkende en fy
siologische psychologie.
Op deze afdeling ontdekten
twee wetenschappers, de psy
choloog dr. E. van Luijtelaar
en de projectleider, neurobio-
loog dr. A. Coenen, een stam
van albinoratten, die vrijwel
alle afwijkende EEG (Elektro
Encephalo Gram)-patronen
vertoonden, die lijken op die
van epileptische mensen.
Deze patronen zijn meer
dan tweemaal zo sterk als het
normale EEG, ze duren ge
middeld vier seconden en ko
men zo'n achttien keer per uur
voor.
Wat is het belang van deze
ontdekking?
Nog steeds is dierexperi
menteel onderzoek ter bestrij
ding van epilepsie noodzake
lijk. Niet alleen vanwege het
testen van nieuwe geneesmid
delen, maar ook vanwege
meer fundamenteel onderzoek
naar de oorzaak van epilepsie.
Een probleem hierbij is, dat
je óf moet zoeken naar dieren
die spontaan epileptische akti-
viteit vertonen, óf dieren op
een minder 'menselijke' ma
nier kunstmatig epileptisch
moet maken.
Een albinorat die spontaan epileptische verschijnselen
vertoont, zichtbaar gemaakt op het EEG-patroon dat de
elektrische spanningen (potentialen) in de hersenen weer
geeft. Om die spanning te meten, zijn elektrodes op de ratte-
schedel geplant. Volgens de onderzoekers heeft de rat daar
weinig last van. - foto kun
Aangezien de nu gevonden
dieren spontaan en met een
dagelijkse regelmaat epilepti
sche verschijnselen vertonen,
zou dit een belangrijke door
braak kunnen inhouden voor
het onderzoek naar de oorzaak
van epilepsie, ook bij de mens.
Uit het onderzoek bleek
verder, dat dit diermodel een
goede overeenkomst vertoont
met een vorm van epilepsie bij
mensen die men 'absences'
noemt. Dit komt vooral bij
kinderen rond het tiende le
vensjaar voor.
Tot het klinisch beeld, dat
hierbij wordt vertoond, hoort
het stoppen met het uitvoeren
van gedrag, het wegdraaien
van de ogen, spierverstijving
en spiertrekkingen. Dat alles
komt ook bij deze ratten voor.
Tevens reageren ze positief op
voor deze vorm van epilepsie
gebruikte geneesmiddelen als
ethosimide en diazepam (va
lium).
Het farmaceutische concern
Schering AG in West-Berlijn
reageerde snel. Momenteel
wordt een nieuw potentieel
anti-epilepticum door Coenen
en Van Luijtelaar op deze rat
ten getest.
Nu al is gebleken, dat het de
spontane epileptische ver
schijnselen doet verminderen
zonder de bijwerkingen, zoals
slaperigheid en sufheid, die
vele andere anti-epileptica
met zich meebrengen.
Men bekijkt op langere ter
mijn of bij dit nieuwe middel
ook wellicht de gewennings-
verschijnselen van de andere
anti-epileptica ontbreken.
Behalve voor dit soort on
derzoek lenen de ratten zich
ook uitstekend voor ander
soortig (met name genetisch)
onderzoek. Het betreft name
lijk een inteeltstam, waarbij
de epileptische verschijnselen
dominant overerven. In prin
cipe zou men dan een of meer
dere epileptische genen kun
nen herkennen. Waarschijn
lijk spelen deze genen een rol
bij de relatief hoge elektrische
spanningen in de hersencellen,
die bij epilepsie horen.
Zover is het echter nog lang
niet.
De lijn van epilepsie-toe-
name (vroeger), via gelijkblij
vende epilepsie (thans), naar
epilepsie-afname, en hopelijk
epilepsie-verdwijning, is nog
lang.
Freud op de schopstoel
Door Laur Crouzen
Deze milde spot vanuit Carré met de beroemde Oos
tenrijkse psychiater Sigmund Freud (1856-1939) en
diens behandelingsmethode, klinkt in de jaren tachtig
veel te lief.
In psycho-therapeutische
kringen neemt de weerzin te
gen ellenlange gesprekken
met liggende mensen in liefst
met hout gelambrizeerde be
handelkamers hoe langer hoe
meer toe.
Eindeloos praten over dro
men, het verdringen van ge
voelens en jeugdervaringen
moet plaats maken voor di
recte instructies, lessen, labo
ratoriumproeven, het sturen
van gedrag in concrete situa
ties en het verstrekken van
aanwijzingen.
Na vijftien jaar praktijk als
psycholoog aan een psychia
trische observatie-kliniek
voor justitie-klanten heeft
Willem Derks in het boek 'Zo
waarlijk helpe mij Freud al
machtig' een frontale aanval
gelanceerd op de aanhangers
van de leer van Sigmund
Freud en degenen, die 'zijn'
psycho-analyse toepassen. Hij
verwij t met name degenen, die
de Freudiaanse beginselen
toepassen in hun psychiatri
sche rapportage voor de recht
bank over verdachten, dat ze
niet weten, waarmee ze bezig
zijn. "Waar het op aan komt is
wat de deskundigen met de
psycho-analyse hebben ge
daan: gaat het nog steeds om
een aantal voorzichtig uitge
sproken hypotheses (veron
derstellingen - LC) met be
trekking tot het verzamelbe
grip 'neurose'?. Of om een kei
harde dogmatiek (leer - LC)
waarmee men de patiënt/de
linquent al meteen van zijn
rechten beroofd en Freud al
leen maar gebruikt als trek
kracht voor de eigen maat
schappelijke ambities?
Het antwoord van Willem
Derks op deze kernvraag uit
zijn boek mag voor de hand
liggen, maar hij staat niet al
leen. Derks verwijt de Freu
dianen machtsmisbruik ten
behoeve van justitie. Anderen
'in het veld' kijken met wan
trouwende blikken naar het
grote kasteel van wetmatighe
den over de opbouw van de
menselijke geest, dat Freud
sinds het begin van deze eeuw
heeft opgetrokken. Zit de
menselijke psyche werkelijk
zo elkaar als Freud hem be
schrijft en is het inderdaad zo,
dat iemand van angsten of
dwanggedrag of hysterie met
een geneest, als hij of zij een
maal weet, dat de huidige pro
blemen rechtstreeks veroor
zaakt worden door ervaringen
in het verleden?
Die vragen hingen onuitge
sproken in de lucht tijdens het
recent gehouden symposium
'Angst' van de Psychiatrische
Universiteitskliniek van de
Utrechtse universiteit in mu
ziekcentrum Vredenburg.
Psychologen vertelden daar,
dat -op grond van vergelij
kende onderzoeken tussen pa
tiënten met angstaanvallen en
'normalen' - paniek en
dwanggedrag met 'oefenen',
met lessen en aanwijzingen te
genezen is. Zonder dat over
het ontstaan van die angsten
duidelijkheid hoeft te zijn. Het
omspitten van iemand verle
den is daarbij ook niet nodig.
Angst werd in Utrecht vaak
zeer biologisch benaderd met
verslagen over toedienen van
melkzuur-infusen, koolzuur
gas, het functioneren van cel
len, die zorgen voor de over
dracht van zenuwprikkels of
de invloed van rollenspellen
op de hartslag en de huidtem-
peratuur van de proefperso
nen.
De behandelkamer van Freud in Londen met de beroemde
sofa. - fotoarchief de stem
Na de constatering van J.A.
de Boer van de Rijksuniversi
teit Utrecht, dat langdurige
psycho-analyse van fobie-pa
tiënten geen enkele zin heeft,
kwam er vanuit de zaal nog
wel protest: „Bent U niet bezig
met het kijken naar biochemi
sche begeleidingsverschijnse
len van angst Spontane pa
niek kan toch helemaal niet,
omdat onbewust optredende
factoren een rol moeten spe
len." Veel bijval kreeg de spre
ker niet.
De enige echte psycho-analy-
ticus, die in Utrecht het woord
voerde was prof. L. van Eek.
De enige ook die geen dia's
met cijfers, grafieken en per
centages vertoonde. Hij stelde,
dat veel angstige mensen te
vergelijken zijn met peuters,
die erop uittrekken om de we
reld te verkennen, bang wor
den en dan snel moeders rok
ken weer opzoeken. Angstige
mensen zouden voor een deel
in deze ontwikkelingsfase zijn
blijven steken en daarom als
therapie een beschermend en
bemoederend optreden van de
psychotherapeut nodig heb
ben. Daarmee werd het ver
schil tussen een freudiaanse
benadering van angst en de
gedragsonderzoeken in het lab
heel duidelijk zonder de uit
komst voor de patiënt in de
vorm van een bepaalde be
handelingsmethode veel ver
schilde.
Wanneer op deze manier
over mensen wordt geoordeeld
en als het daarbij ook nog gaat
om jarenlange opsluiting of
dwangbehandeling, wordt
Willem Derks woedend. Hij
schildert Sigmund Freud niet
alleen af als een geleerde, die
het vooral van de wissewasjes
van de gegoede middenstand
moest hebben, maar beschul
digt zijn navolgers van' volsla
gen onbegrijpelijk taalge
bruik, geheimzinnigheid en
gewichtigdoenerij
Als beroemde voorbeelden
wijst hij daarbij de op de pro
cessen tegen de Berkelse huis
arts O. (1953 en 1961), 'gekke'
Annie E. uit Bemmel (1965 en
1974) en dat tegen de Kerk-
raadse verpleger Frans H. Als
je het maar mooi genoeg for
muleert, kun je met Freud alle
kanten op, is de boodschap van
Willem Derks, die rechters en
andere beroepsmatige lezers
van psychiatrische rapporten
veel meer achterdocht op het
hart bindt.
Geen wonder, dat ook iemand
als de psycholoog Bert Gars-
sen, die onlangs op het onder
werp hyperventilatie promo
veerde, Freud ver achter zich
laat. Hij wijst Freuds 'angst
neurose' en innerlijke conflic
ten, die dit ziektebeeld zouden
veroorzaken, als niet belang
rijk voor het klachtenbeeld bij
hyperventilatie af. Dit over
dreven diep ademhalen zonder
dat het lichaam er behoefte
aan heeft met als gevolg aan
vallen van angst en benauwd
heid, wordt door Garssen op
zich lichamelijke effecten en
klachten geanalyseerd. Vooral
de daling van koolzuurgas in
bloed en longen speelt een be
langrijke rol.
Hij stelt in zijn proefschrift
een lijst van meer dan 30 ver
schillende hyperventila-
tieklachten op en laat zien dat
veel gevallen van bijvoorbeeld
pleinvrees en plotselinge pa
niek aan hyperventilatie te
wijten is. Garssen zegt dat de
klachten zich vaak voordoen
na stressvolle gebeurtenissen,
zoals het overlijden van een
nastaande of conflicten.
Vooral mensen, die op span
ning reageren met het aan
trekken van de spieren van
borstkas en romp, lopen het ri
sico in huyperventilatie te
vervallen, vooral als na de
eerste angstaanval de angst
voor de angst de kop opsteekt.
Hyperventilatie kan met suc
ces behandeld worden met
ademhalings- en ontspan
ningsoefeningen, het met op
zet uitlokken van aanvallen.
Ook een apparaatje, dat via
tonen in het oor een langzamer
ademritme laat 'horen', geeft
goede resultaten.
Al met al blijkt het effect
van Freuds werk voor met
name de paniekpatiënt van
vandaag vastgesteld op nage
noeg nul. Toch zijn bezigheden
De grote meester Sigmund
Freud, wiens genie hoe lan
ger hoe meer verbleekt in de
huidige psychiatrische
praktijk. - fotoarchief de stem
als het uitleggen van dromen
nog lang niet verdwenen. De
Westduitse schrijfster Gerti
Senger brengt Freud en zijn
droom-uitleg zelfs heel dicht
bij de mensen met een boek als
'Vrouwendromen-Mannen
dromen en hun betekenis.' Een
verzameling opgetekende dro
men met daarachter telkens
de 'wetenschappelijke' uitleg.
Een pretentie, waarvan een
man als Willem Derks zal gru
wen. Bovendien vindt de lezer
achteraan in het boek een le
xicon van dr oomsymbolen.
Doe-het-zelf-dromen: de grote
meester Sigmund Freud zou
zelf ongetwijfeld nachten
wakker liggen van dit echt po
pulaire gebruik van zijn ont
dekkingen. En wie is er dan
nog echt bang om bang te zijn?
En waarvoor in Gods naam?
Willem Derks, "Zo waarlijk helpe
mij Freud almachtig", uitgeverij
Balans, Amsterdam.
Bert Garssen, "Psychofysiologie
van de ademhaling en het hyper
ventilatie syndroom", uitgeverij
Eburon, Delft
Gerti Senger, "Vrouwendromen,
mannendromen en hun betekenis",
uitgeverij Strengholt Naarden.
De zon wordt koeler. Hoe
dat komt, en of we binnen
kort een extra dikke jas aan
moeten, daarover schrijft het
decembernummer van EOS-
magazine
De levende natuur heeft
een voorkeur voor rechts.
Slakkehuizen, slingerplan
ten, vleermuizen, de vezels in
ons lichaam, alles draait
rechtsaf. We moeten naar
moleculen kijken om te snap
pen hoe dat werkt. En
waarom linkse en rechtse
moleculen totaal verschil
lende eigenschappen hebben.
Het decembernummer van
het populair wetenschappe
lijk maandblad Kijk schrijft
erover.
Geheimzinnige cirkels,
vierkantenrechthoeken en
gekke grafieken: in dat teken
staat het novembernummer
van Pythagoras, wiskunde
tijdschrift voor jongeren.
Naast een nieuwe theorie
over het exacte eiland
waarop Columbus in de
vroege ochtend van 12 okto
ber 1492 voor het eerst aan
land ging in de nieuwe we
reld bevat het november
nummer van het National
Geographic Magazine een
fraai gefotografeerde repor
tage over haaienonderzoek op
een diepte van 600 meter. Op
die diepte in de oceaan bij de
Bermuda-eilanden is nor
maal niets te zien, maar met
behulp van een kleine onder-
zeeer, speciale groene lichten,
camera's en een kooi vol aas
wist haaienfreak dr. Eugenie
Clark toch een flink stuk
diepzee-leven te ontdekken.
Het Britse wetenschaps
blad NewScientist van 13 no
vember brengt een uitgebreid
verslag van een conferentie
in Londen, waarop medische
specialisten overeenstem
ming zochten over de medi
sche aanpak van borstkan
ker. Een van de aanbevelin
gen, die uit de bus kwam, was
dat men moet afstappen van
de praktijk om direct de hele
borst te amputeren als tij
dens de operatie blijkt, dat
het aangetroffen knobbeltje
inderdaad kwaadaardig is.
Over 'verder gaan' zou men
eerst de patiente moeten
raadplegen. Vastgesteld werd
ook, dat het verwijderen van
de hele borst niet effectiever
is dan het uitsnijden van het
gezwel met omringend weef
sel, al zal in het laatste geval
meer kans zijn op het terug
komen van de aandoening.
„De kloof tussen het uni
versitaire onderzoek en de
industriële praktijk is nu
goeddeels opgeheven." Een
verfrissend optimisme uit het
pas gepubliceerde rapport
Trends in onderzoek en ont
wikkeling in Nederland' van
het ministerie van O.en W.
Het geeft een overzicht van
wat er gebeurt is op 15 onder
zoeksgebieden, zoals energie,
biotechnologie, materialen en
gezondheid, sinds 1973. En
wat er nog gaat komen zoals
landbouwonderzoek en mon
diale milieu-research. Voor
waarden voor onderzoek,
waarvoor geld beschikbaar
is: gebruikersvriendelijk, zo
veel mogelijk toepasbaar of
tewel horizontaal en ook
'strategisch', dat wil zeggen,
dat aan fundamenteel onder
zoek ook toe te passen kanten
moeten zitten.
Het weekblad Nederlandse
Chemische Industrie (19 no
vember) ziet ook een positief
punt in de Zwitserse Rijngif
ramp. Misschien komt nu
eindelijk een werkelijk Euro
pees milieubeleid van de
grond. Omdat het kalf al
weer verdronken is. Na het
succes van de 'Open Dagen'
in de chemie zegt het blad:
"Bazel leert ons: doorgaan
met die openheid en door
gaan met het verhogen van
de veiligheid."
Na de rampzalige iepe
ziekte lijkt er nieuwe schim
meldreiging vanuit de 'Sta
tes' de richting van onze bo
men op te komen. Dat is de
eikeverwelking, waarover in
het november-nummer van
het natuurwetenschappelijk
en technisch maandblad 'Na
tuur en Techniek' drie onder
zoekers een boekje open doen.
Een EG-studiegroep bekijkt
in hoeverre de Europese eike
soorten gevaar lopen, vooral
omdat de eikespintkever wel
eens dezelfde rol als versprei
der van de ziekte kan gaan
spelen als de iepespintkever.
Aandere onderwerpen in
N&T zijn: de boemerang, al
coholisme en het vliegen van
dieren.
De zon, de planeten en het
leven op onze aarde hebben
hun bestaan te danken aan
een supernova: een sterex
plosie van onvoorstelbare
omvang. Dergelijke explosies
doen zich voortdurend in het
heelal voor, al zijn de meeste
voor ons niet waarneembaar.
Maar er is een goede kans dat
er binnen afzienbare tijd een
te zien is.
Dat schrijft Isaac Asimov
in zijn (310e!) boek Explosies
in het heelal. De hele kosmos
-van de grootste sterren tot
het kleinste leven op aarde-
wordt er simpel en helder in
beschreven. Het is vertaald
door George Beekman en uit
gegeven door Sijthoff Am
sterdam 32,85).
Hoe zat de relatie tussen de
economie, maatschappij en
cultuur in-Europa tussen 1400
en 1800 in elkaar? Gingen de
bloei van cultuur en econo
mie hand in hand? Met die
vragen houdt de Gentse
hoogleraar W. Brulez zich be
zig in Cultuur en getal.
Aan de hand van rijen ge
tallen komt Brulez tot de con
clusie, dat er eerder verband
bestaat tussen cultuur en po
litieke macht dan tussen cul
tuur en economie. Cultuur en
getal verscheen als deel 6 van
de Cahiers Sociale Geschie
denis. Het is voor ƒ34,95 te
bestellen bij de administratie
van de Nederlandse Vereni
ging tot beoefening van de
Sociale Geschiedenis (NVSG),
mw. C. Tennekes, Doetin-
chempad 7,1324 JW Almere.
Wie wil er nog promove
ren? Naar het gelijknamige
boekje van dr. Th. Schuyt te
oordelen is promoveren, ze
ker in de sociale wetenschap
pen, vaak een eenzaam avon
tuur, met kans op ongeluk
ken. Schuyt, wetenschapper
aan de Vrije Universiteit te
Amsterdam èn gepromoveerd
(hij wel!), doet ook suggesties
voor verbetering. Het is uit
gegeven bij Pharos in Biltho-
ven 9,75).
„Wij hebben de schoonheid lief zonder verkwisting;
hebben de wijsheid lief zonder weekheid. Rijkdom is
ons een middel tot werkzaamheid en geen reden tot blm
Voor armoe uit te komen achten wij geen schande,
wel een blaam niet te trachten door arbeid aan armoede i,
ontkomen."
Hij toont aan, hoe gt
macht moet leiden tot oc
log, en oorlog tot onderga^
„Macht en bezit wekken bé
geerte naar meer macht
groter bezit en de botst
tussen de twee machtigst
Helleense staten bewijst h«
terugkeer op deze weg on
mogelijk is". Zoals Thucy
dides eigen woorden luiden
„De oorzaak van al dezee!
lende was de begeert na::
Geen
Zo maar een citaat uit de
lijkrede van de befaamde
Athener Pericles uit het
jaar 430 voor Christus. De
man stond aan de graven
van gesneuvelde Atheense
soldaten in het eerste oor
logsjaar van de grote mili
taire confrontatie tussen
twee bloeiende staten,
Athene en Sparta, in een ge
bied, dat nu tot de achter
kant van de Europese ge
meenschap behoort.
De verheerlijking van de
ijverige Atheense mentali
teit doet in onze tijd, 2400
jaar later, bijna Ameri
kaans aan. Niet alleen be
studering van het oude
Grieks, maar ook vergelij
king van de door de be
roemde historicus Thucydi-
des nauwkeurig opgele
pelde feiten en de spannin
gen in de huidige wereld
geeft zin aan uitgave van
dat soort stokoude teksten.
Bij Ambo/ Athenaeum-
Polak Van Gennep ver
scheen onlangs de tweede
druk van een vertaling van
'De Peloponnesische oorlog'
van Thucydides van de
hand van vertaler M. A.
Schwarz, meer dan twintig
jaar na de eerste druk. De
Griekse historicus en jour
nalist beschrijft uitvoerig
hoe het tot een geweldige
militaire slagenwisseling
kwam tussen de twee
hoogst ontwikkelde staten
van die tijd van 431 voor
Christus tot bijna de eeuw
wisseling.
zucht." Dat schreef vertala
Schwartz al in 1964 neer.
Wie de hedendaags
kernraketten bij dezeerva
ring van een klassieke sta
teeg optelt, zal misschien
helemaal de moed in de
schoenen zinken, als hij
de verhouding Veren:
Staten - Sovjet-Unie dei*.
Maar zelfs na het misluk-
ken van de IJslandtop
dunkt het ons zeer
van Thucydides vertaalt
beschouwingen en reporta
ges kennis te nemen. Dege
ne, die weet of meent dat bi;
machtig is, komt er allitbi
eerder toe alsnog tot
historisch vergelijk te b
DANKZIJ betere weersvoorspellingen besparen vliegt
schappijen bijna tweehonderd miljoen gulden per jaar opt]
brandstofkosten. Een belangrijke bijdrage hieraan leve
weerkundigen van het 'Britse KNMI', die een letterlijk weitj
omvattend berekeningsmodel hebben gemaakt.
Zij brengen windstromen en temperaturen in kaart mt:^
hulp van supercomputers, satellietfoto's en radar, en f
hierop berekeningen toe die nauwkeurige voorspellingen t(
veren: tweemaal per dag, en nog geen vier-en-een-half u.'J
binnenkomst van de laatste gegevens.
De wind bereikt op vlieghoogte soms snelheden van vierlij
derd kilometer per uur, en die luchtstromen houden het a
duizenden kilometers lang vol. Nu ze beter worden voors;
kunnen vliegmaatschappijen er in hun vluchtschema's reken
mee houden: bij wind mee spaart dat brandstof, bij t
kan het vliegtuig beter een ommetje maken.
HET Instituut voor Mechanisatie, Arbeid en Gebouw (IMACj
Wageningen gaat vier jaar onderzoek doen naar veehoudffl
geuren. Het project 'emissie, verspreiding en beleving vanil
ren in gebieden met veehouderijen' gaat in totaal 1,8 mill
gulden kosten. De vakgroep luchthygiëne en -verontrer.J
van de Landbouwuniversiteit, de Rijksuniversiteit Utrec'|
het Waterloopkundig Laboratorium doen ook mee. Na
hoopt men opgelucht te kunnen ademen.
Als er geld uit de opbrengsl
,yapenverkopen aan Iran naar
tandelingen is overgemaakt,!
gaat bet dan? En wie is in la*
woordelijk voor de gehele geh
actie?
Leden van de Congrescom
missies zeggen dat elk nieuw
detail een lawine van nieuwe
/ragen opwekt. Zo is nog niet
iuidelijk waar de opbrengsten
jit de wapenverkopen aan
Iran, die tegen de 35 miljoen
lollar bedragen, gebleven zijn.
Onopgehelderd is de omvang
j. identiteit van tussenperso-
macht, die haar oorspra, 1 de betrokkenheid van za-
vmdt in hebzucht en eer-
ban
;enlieden, functionarissen en
egeringen. De grote lijnen lo
ten dwars van Washington
Jeruzalem naar Teheran
m terug. Maar ook Saoedi-
trabië zou aan de wapen-
xansactie hebben meegedaan,
let netwerk wordt nog inge
wikkelder door de overheve-
ng van Iraanse wapengelden
laar de contra's via Zwitserse
vo
na ij
HANOI (AFP/RTR/UPI) - De Viel
tij heelt de 71-jarige Nguyen Van
nieuwe partijleider. Zijn
ilotzitting van het zesde en nu ai
gres van de Vietnamese partij in
Linh is de opvolger van
secretaris-generaal Truong
Chinh die woensdag samen
met nog twee topfunctiona
rissen zijn ontslag indiende.
De nieuwe partijleider staat
bekend als voorstander van
economische hervormingen.
Hij was lange tijd partijor
ganisator in de onder
grondse communistische be
weging in het kapitalistische
Zuid-Vietnam.
Ook werden op de slotzit
ting van het partijcongres
een nieuw Politburo, Cen
traal Comité en Partijsecre
tariaat gekozen. Het nieuwe
Politburo telt 14 leden, één
minder dan het vorige.
Daarentegen is het Centraal
Comité met 21 leden uitge
breid tot 173 leden.
De verkiezingen van de
partij organen vormden de
afsluiting van het vier
daagse congres, dat wordt
gezien als een mijlpaal in de
56-jarige geschiedenis van
de Vietnamese communisti
sche partij. Op het congres
nam de partijleiding de ver
antwoordelijkheid op zich
stad
die
meü
schd
nen|
achl
Hij j
minJI
zake
G
Gia
1954
verj
toeb
BINNEN de Universiteit Twente is een nieuw type magnel®
ter ontwikkeld, dat mogelijk zal worden toegepast in del
liaanse wetenschappelijke satelliet SAX. Die wordt overi
jaar of vijf gelanceerd. In het zgn. standregelsysteem, datw|
ontworpen door Fokker, meet de magnetometer de stand*
satelliet ten opzichte van de aarde, aan de hand van hetaï
magnetisch veld op die hoogte.
Mogelijk wordt de nu ontwikkelde magnetometer I
elektronica geïntegreerd op één enkele chip. Dan is ie in f
aantallen goedkoop te produceren. De belangrijkste toep*'
zal zijn als elektronisch kompas voor de scheep- en lucW'
maar ook in navigatiesystemen voor auto's, zoals Philips eij
mens die leveren.
LICHTGEVENDE tabaksplanten zijn het resultaat vanffl
menten aan de universiteit van Californië. Daar zijn W
erin geslaagd, delen van erfelijke informatie uit vuurvlie!
de tabaksplantecellen in te bouwen. Uiteraard gaat heter»;
derzoekers niet om, voortaan tabak in het donker te W
plukken. Hun experiment is een nieuwe stap in de verWJ
van mogelijkheden om te sleutelen aan erfelijke eigensct'
van planten en andere levende organismen.
SAMEN met een aantal universiteiten gaat Philips een f
zeer krachtige computer bouwen. Deze zogenoemde Para
ference and Storage Machine (Prisma), een computer
vijfde generatie, opent volgens het concern de weg naar 'T
toepassingen in de kantoorautomatisering, farbicagete- J
het interpreteren van medische gegevens of analyse van™
tische bestanden. Met dit vier jaar durende project is C
25 miljoen gulden gemoeid.
JAM (ANP) - Op een ongea-
plc,2, effectenbeurs met meren-
iia 5ere prijzen koers van het
andeel Van Schuppen donderdag
jwel gehalveerd tot 30. Op die prijs
"jen overigens geen kopers opda-
dft erS Probeerden zich van het
te ontdoen na de aanvraag tot
#Van teteflng, waardoor de be-
££*U8ie met Leidsche Wol werd ge-
„fkn andere relatief grote verliezer
dd* ^erkel e J3*° la«er be-
u h. op 118,50. Dit kwam door het
Ir Fi°Ver toegenomen verliezen dit
lauw lagen ook enkele papier-
kfeS 2? P^aUelmarkt Zowel
i enkoi Pl®r als Berghuizer moes-
briek prijsgeven. In deze
nJÏLrgen °°k Verkade en Wolff
likpriv IMN 113 een a an van-
'"gen GTI en het
rw n, BrinkzMolyn beter in de
ek nSt «'end was voorts in de
1 koer^???®1 genoteerde fondsen
1,35 tot 080JbbeUn8 van °gem van
t°midrt»aCtieve "ft** werd kort na
imeretf8"?1 notering van Van
«tuur,1m2ïï?e,,tijd stilgelegd op een
or ®Ung dat het bedrijf
W VB™eeï winststijging van 15
Na de hervatting
ta h„f ."ep de koers 1 op tot
)ivan ctehLa,sge.meen Uepen de koer-
»t 0p pj\'«'dsfondsen in de middag
leger
J t°tele omzet
oTO miljoen aan de redelijke
EEN onlangs getekende overeenkomst voor wetenschap?
samenwerking tussen Alaska en Siberië op het gebied V I
derzoek naar de medische effecten van extreme koude,*
berië gebieden openstellen die voorheen verboden war® 1
project vindt plaats in het kader van het wetenschappeWJ
wisselingsprogramma tussen de VS en de Sovjet-Unie
werpen van onderzoek zijn: fysiologische aanpassing
noorden, effecten van chronische stress op plaatselijke,
ners en op nieuwkomers, voeding, de aanpassing van
het?
uniteitssysteem aan koude, biochemische en genetische
aardigheden van inwoners van Siberië en Alaska om t*
zoeken of zij gevoeliger zijn voor alcoholverslaving dan
mensen.
antonius
KJ antonius
aoRgr.o.Lv.
daniel
gasthuis
gasthuis
gasthuis
gasthuis
"°0ghuys
|Ws
'Prot^hs
aeneas
(oostb.)
(oostb.)
ïourdes
de brouwer
(tilburg)
(tilburg)
(tilburg)
(tilburg)
(het)
klokkenberg
liduina
('s-h'bosch)
('s-h'bosch)
('s-h'boschj
1968-
1972-
1972-1
1958-
1971-<
1971-i
1972-
1952-:
1959-1
1972-4
1950-1
1968-S
1971-C
1973-0
1972-4