Arbitrage de 'oplossing' in geschil ambtenaren
Slecht image speelt bouw parten
Simonis is doodsbang voor vrouwentheologii
even..L
UITBLAZEN
RUN OP
Humor in
de taal
1
DESTEMCOMr
'ril en kwetsbaa
GROOT AANTAL KLACHTEN EN GROEIEND TEKORT AAN VAKLIEDEN
[DEN HAAG - De overh
ruim ƒ2 miljard meer aa
WIM KOCK
DE vorming van
nieuwspraak gaat zo
hard dat zelfs
iemand die dagelijks kran
ten leest en radio en tv
volgt het niet bij kan hou
den. Daarom is het handig
dat er van tijd tot tijd een
woordenboek van Neolo
gismen verschijnt. Neologismen
zijn 'nieuwe woorden in de Ne
derlandse taal'. Neologismen
zijn de taalpurist een gruwel,
maar hij houdt ze niet tegen.
Vooral via de televisie worden
ze razendsnel verspreid. Neem
bijvoorbeeld het inschatten. Op
een goede dag wilde iemand
iets preciezer aangeven wat zijn
schatting beoogde en inhield.
Hij gebruikte daarvoor een
nieuw woord: inschatten en
ziet: je komt bijna geen mens
meer tegen die nog gewoon iets
schat. Nee, ze moeten allemaal
zo nodig inschatten.
Dikwijls nemen mensen
woorden over, maar houden
zich vervolgens niet aan de
juiste betekenis. Een voorbeeld
daarvan is het zeer populair ge
worden optimaal. Nog niet zo
lang geleiden betekende opti
maal: zo goed (of groot etc.)
mogelijk. Door de populariteit
van het woord is zijn betekenis
naar twee kanten verwaterd.
Het betekent nu gewoon 'goed',
'bevredigend' of 'naar behoren'
zowel als 'maximaal' en 'het
kan niet beter'.
Kort geleden woonde ik een
vergadering bij waar met de re
gelmaat van de agenda de
woorden 'lobbyen' en 'droppen'
te horen waren. De lobbyer be
sprak niets, hij lobbyde. Ik
hoorde hem zelfs voorlobbyen
gebruiken en het kwam er nog
maar aan te kort dat hij zei:
'dat zal ik eerst eens met Jansen
doorlobbyen'. De dropper be
doelde eigenlijk hetzelfde. 'Ik
heb dat even in onze commissie
gedropt en iedereen was het er
mee eens.'
Lobbyen is overigens al
lang opgenomen in de woor
denboeken Nederlands, maar
ik keek er toch een beetje van
op dat het hier ineens opdook
als een soort persoonlijk sja
bloon. Zeker blijven hangen uit
de tijd dat het nog in de mode
was. Met dat droppen wist ik
niet goed raad. Is dat pas mode
aan het worden en had ik hier
te maken met iemand die er
vroeg bij was? Het jongste
woordenboekje Neologismen
van Prisma (ook al weer van
1984) heeft het niet en het Ne
derlands woordenboek volstaat
met de betekenissen: 'drup
pen'; 'uit vliegtuig laten vallen'
(hopelijk wel met een parachu
te. WK) en: 'spel: bij nacht per
sonen uit een auto zetten en
spoor naar huis laten zoeken.'
Niet alleen het woordge
bruik vernieuwt zich of veran
dert onder druk van modegol-
ven. Onstuitbaar bijvoorbeeld
is wat wellicht een inventieve
leraar-Nederlands ooit als eer
ste de haarziekte heeft ge
noemd. De grote vervrouwelij
king. 'Het gemeentebestuur en..
haar commissies'. Het onzijdige
woord is sowieso al vrijwel ont
mand. Zelfs in de goede oude
NRC, die in de persoon van co
lumnist mr. J.L. Heldring een
bekend voorvechter voor cor-
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllli
reet taalgebruik in eigen gele-
deren heeft, ontkomt niet aan
de haarziekte. Gisteravond
nog, in dezelfde editie waarin e
het bericht staat dat Heldring, E
wegens zijn verdiensten voor de
taal, is onderscheiden met de
Visser-Neerlandia-prijs, las ik
op de Achterpagina een aardig E
verhaal over het roemruchte
Raffles Hotel in Singapore.
Daar was het ook weer raak:
'het hotel en haar eeuwfeest' e
en: 'het hotel en haar oude luis-
ter.' E
Je kunt geen krant of tijd- e
schrift openslaan of je raakt e
verstrikt in die haren. Ook in e
ambtelijke stukken kom je de
haarziekte veelvuldig tegen en e
de studiegids 1986/87 van de
Erasmus Universiteit te Rotter- e
dam is er van vergeven. Ik be- e
schouw mezelf niet als een taal- e
purist, mag zelf graag eens met j|
een germanisme of anglicisme e
strooien, maar over dat onte- e
rechte 'haar' struikel ik telkens e
weer. Niet alleen omdat het
fout is; het is_dikwijls ook le- E
lijk. Of is dat een seksistische
nuance in mijn taalgevoel? Het E
is mogelijk want ik heb m'n vak e
nog geleerd van een man die e
ons bij de soms moeilijke ge-
slachtskeuze het volgende e
ezelsbruggetje voorhield. „Als e
je d'r in kunt is het vrouwelijk,
gaat dat niet dan is het manne- e
lijk."
Seksisme is overigens nog
een nieuw woord, al heeft het
misschien al wel de nieuwste e
drukken van Van Dale en Koe-
nen bereikt (ik heb die hier niet
bij de hand). Het staat in elk
geval nog in het Neologismen- e
boekje van Prisma. Daaruit e
blijkt dat seksisme uitsluitend e
is voorbehouden aan mannen.
Vrouwen kunnen blijkbaar
geen seksisten zijn. Seksisme, e
zegt namelijk het woorden-
boekje, is 'het discrimineren
van vrouwen en - als tweede e
betekenis - het vasthouden aan
achterhaald geachte rolpatro-
nen van vrouwen (waarbij de- e
zen bijv. als lustobject worden
gezien) en mannen.'
Ons taalgebruik is recente- e
lijk een stuk in-dringender ge- e
worden, zoals wel blijkt uit net
volgende lijstje: inregelen, in- E
schatten, inseinen, inspringen E
(op), intoetsen, intunen, invoe-
len, inpraten en invullen, dit e
laatste in de betekenis van 'de- e
tails nader uitwerken'.
Zo'n neologismen-boekje e
doorbladerend ontdek je hoe- e
veel luiheid, humor en inventi-
viteit er achter die nieuwe E
woorden kan schuilen. Als je e
decennia lang steeds weer van E
voren af aan bent begonnen, is e
het toch prchtig om op een E
goede terug naar Af te willen? e
Zelfs al was dat uit het Engels e
gejat Back to square one).
■BW
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen-adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
24,20 per maand; 69,75 per kwartaal of 271,00 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje® 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
DONDERDAG 18 DECEMBER 1986
ACHTERGROND
T5 PAGlfi
Door Lidy Nicolasen
„EIGENLIJK moet je de
overheid zien als een be
drijf dat in de financiële
problemen zit. Je vraagt
je weieens af of onder
handelen nog zinvol is,
of het überhaupt moge
lijk is goed overleg te
voeren. Als werkgever
ben je niet in staat veel
te bieden."
Minister Cees van Dijk
(Binnenlandse Zaken) had
niet duidelijker zijn dilemma
onder woorden kunnen bren
gen. Maar bovenal had hij
niet duidelijker kunnen aan
geven, waarom de Tweede
Kamer hem verwijt dat hij
een slechte werkgever is.
Van Dijk toont zich in alle
opzichten de bestuurder, de
belangenbehartiger van het
kabinet, niet van zijn perso
neel.
Hij is niet de eerste minis
ter van Binnenlandse Zaken
die met een geweldige klap in
dit dilemma terechtkomt.
Sinds 1979 is het hommeles
met de arbeidsvoorwaarden
van ambtenaren. In dat jaar
werd het vanaf 1959 gevoerde
trendbeleid (het volgen van
de loonontwikkeling in het
Minister Van Dijk
.slechte werkgever.
- FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
bedrijfsleven) losgelaten,
omdat er bezuinigd moest
worden op de collectieve uit
gaven van het rijk.
Gevolg daarvan was dat
het kabinet keer op keer de
arbeidsvoorwaarden eenzij
dig oplegde, met uitzonde
ring van het jaar 1984. De
vakbonden legden zich toen
neer bij een mager resultaat.
Het hopeloos mislukken van
de stakingsacties het jaar
daarvoor, zal daaraan niet
vreemd zijn geweest.
Toch vindt iedereen dat
het overheidspersoneel vrij
moet kunnen onderhandelen
over de eigen cao, precies zo
als in het bedrijfsleven. Maar
hoe?
Het kabinet wil een nieuw
overlegstelsel maken, regels
voor het voeren van overleg.
Volgens het regeerakkoord
moet als uitgangspunt gelden
dat het kabinet na overleg
met de bonden, bepaalt hoe
veel geld er te besteden is.
Maatgevend voor de
hoogte van het bedrag zijn de
ontwikkelingen in het be
drijfsleven en noodzakelijk
geachte verbeteringen. Ten
minste, dat schrijft het kabi
net. Vooralsnog blijkt de in
houd van de rijkskas (een
derde criteria) doorslagge
vend te zijn.
Vooruitlopend op het
nieuwe overlegstelsel is een
advies- en arbitragecommis
sie ingesteld. Los van elkaar
kunnen ambtenaren en over
heid (als werkgever) de com
missie om advies vragen.
Voor arbitrage -een voor
beide partijen bindende uit
spraak- is de instemming
van beide partijen nodig.
Van die mogelijkheid werd
nog nimmer gebruik ge
maakt. Het kabinet wil daar
niet aan, omdat dan de ver
antwoordelijkheid uit han
den wordt gegeven en arbi
trage onherroepelijk geld
kost. Uit de gevraagde advie
zen blijkt, dat de commissie
weinig geduld meer heeft
met een overheid die voort
durend kort op haar eigen
personeel.
De meerderheid van de
Tweede Kamer heeft nu de
suggestie geopperd om beide
partijen zelfstandig het recht
te geven arbitrage aan te
vragen. Zo kan voorkomen
worden dat de arbeidsvoor
waarden nog ooit eenzijdig
worden opgelegd.
Grote voorstanders van
deze wijziging in de geschil
lenregeling zijn PvdA en
WD. Zij vinden dat ambte
naren als elke andere werk
nemer recht op vrije onder
handelingen hebben over
eenkomstig het door Neder
land aanvaarde Europees
Handvest. Alleen loonmaat
regelen kunnen dat recht on
dermijnen, maar dan ook
voor iedereen.
Vrije onderhandelingen
gaan wat PvdA en WD be
treft verder dan het praten
over de besteding van het
geld dat het kabinet biedt. Ze
moeten eerst gaan over de
vraag hoeveel geld er vrijge
maakt wordt voor verbete
ring van de arbeidsvoor
waarden.
Afhankelijk van het resul
taat van het overleg met de
bonden zou - zoals in het be-
drijfsleven- dat geld dan
kunnen worden gestopt in
verbetering van het rende
ment (financieringstekort),
in het scheppen van werk of
verbetering van de inko
mens.
Maar zover is het in Ne
derland nog lang niet. Want
zoals de vakbonden verant
woording afleggen aan hun
achterban, zo zit de minister
gebakken aan kabinet maar
vooral parlement. Daar heeft
hij te maken met regerings
partijen waaraan hij zich ge
bonden weet via het regeer
akkoord.
Het verwijt van Van Dijk
aan de WD dat ook de libe
ralen onmiddellijk in de tou
wen zullen klimmen als de
minister zich niet houdt aan
het regeerakkoord, is volko
men op z'n plaats. In het re
geerakkoord staat dat er be
zuinigd moet worden en dat
het beetje geld dat er is be
steed moet worden aan het
scheppen van werk.
Roomser dan de paus en
met steun van het CDA, ste
vent de minister daar inij
recht op af. Tot grote erge
nis van de WD. Niet alle,
omdat de liberalen eigenk
vinden dat er minder ma>
beter betaalde ambtena
moeten komen, maar
omdat 'dit opleggen van i
taten' in elk geval niks
het recht op vrije onder!
delingen te maken heeft.
De PvdA vindt met hetlj
binet dat de overheid
moet stoppen in werk|
genheid. Maar niet nad
daarover een akkoord is
reikt met de ambtenarene..
trales. De PvdA voelt zich j,
geen enkel opzicht gebonij
aan het regeerakkoord,
zal de coalitiepartijen daa
aan wel weten te herinner
De ambtenarencentralsjl
Die hebben geen poot
te staan. Of ze nou
naar de loonontwikkeling J
het bedrijfsleven of die lij
laten liggen, hun inbreng;
ondergeschikt.
Een vanzelsprekende arli]
trage aan het eind van dei
-tussentijdse acties hoe»
niet te worden uitgesloteJ
kan de positie van beide paJ
tijen ingrijpend verandert
Arbitrage zal als een zwaar
van Damocles boven de over]
legtafel hangen.
inONDERDAG 18 DECEIV
|dEN HAAG (ANP) - Dr. A.
IviO der Zwan treedt af als
I „resident-directeur van de
ILtionale Investeringsbank
I (p(jB) en wordt per 1 januari
jg vice-voorzitter van de
ngoffddirectie van Vendex In-
I {etustionaL
Het ligt in de bedoeling, dat
lujj in 1990 dr. A. Dreesmann
I opvolgt als voorzitter van de
I hoofddirectie. De raad van
Lflimissarissen van de NIB
Lraadt zich nog over opvol -
1 Dit blijkt uit bekendma-
van Vendex en van de
ontwikkeld van een
pe NIB heeft zich onder lei-
ijjng van de 51-jarige Van der
kwan
d
xr
v
m
d<
sc
U
2
Door Mathieu Kothuis
DE BOUW in Nederland
heeft een slechte naam.
En dat ligt niet alleen
aan de ABP-affaire,
verhalen over steekpen
ningen aan onderaanne
mers, vispartij tj es en
uitjes voor gemeenteop
zichters en functionaris
sen van woningbouw
corporaties.
Nee, de bouwwereld gooit
er met z'n pet naar. De
nieuwbouw zit vol gebreken,
de werkomstandigheden zijn
erg ongunstig waardoor jon
geren die een baan zoeken de
bouw steeds meer links laten
liggen. Gevolg: een groeiend
tekort aan vaklieden en een
verre van rooskleurige toe
komst. De bouw zit diep in de
put.
Het aantal klachten over
opgeleverde woningen blijkt
een onuitroeibaar kwaad en
de woonconsumentenorgani
satie Eigen Huis heeft al
voorgesteld bij nieuwbouw
vijf procent van de aanneem-
som in te houden als garantie
voor eventuele tekortkomin
gen bij de oplevering.
Minister Nijpels (Volks
huisvesting, ruimtelijke or
dening en milieubeheer) eiste
bij de jaarvergadering van
het Nederlands Verbond van
Ondernemers in de Bouwnij
verheid (NVOB) dat de aan-
nemerij er alles aan gaat
doen om haar slechte naam
kwijt te raken. Nijpels he
kelde de dubieuze kwaliteit
van de nieuwbouw, de onge
zonde arbeidsomstandighe
den op de bouwplaats en de
geheimzinnigheid rond de
totstandkoming van offertes.
De bouwgebreken werpen
volgens Nijpels een grote
smet op het image van de
bouw. Hetzelfde is het geval
met de slechte arbeidsom
standigheden in deze be
drijfstak waardoor jaarlijks
8.000 bouwvakkers met een
versleten rug arbeidsonge
schikt worden verklaard.
Verder verwachtte de minis
ter van de ondernemers de
nodige openheid en duide
lijkheid over de offertes over
uit te voeren bouwwerken.
Ook die geheimzinnigheid en
de kartelvorming bij aanbe
stedingen doet de bouw geen
goed.
De heer A. M. Terlingen,
na ruim zeven jaar onlangs
teruggetreden als voorzitter
van het NVOB, onderkent de
gesignaleerde problemen in
de bouw. „Fraude in de bouw
is inderdaad een erg moeilijk
probleem waarbij vooral de
controle een moeilijke factor
vormt. Overigens onder-
Minister Nijpels
waarschuwing
FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
scheidt de bouw zich op dit
punt niet van andere secto
ren in de maatschappijTer
lingen wijst op de fraude in
de vliegtuigindustrie (Lock
heed-affaire) en de scheeps
bouw (RSV). „Maar ik geef
toe, het risico van misbruik
in de bouw zit er wel degelijk
in al moet je dat niet over
drijven. Echte fraude, zoals
bij de ABP-verschrijvingen
en malversaties, blijft toch
veeleer uitzondering. Boven
dien vormen de ABP-beleg-
gingen maar een erg klein
onderdeeltje in het totaal van
de beleggingen in de bouw".
Een groot gevaar voor de
bouw noemt Terlingen het
drastisch afgenomen aantal
schoolverlaters dat in de
bouw wil gaan werken. Het
tekort aan vaklieden is daar
door bijzonder nijpend ge
worden. Uit een NVOB-on-
derzoek blijkt dat de aange
sloten leden (voor het meren
deel midden- en kleinbedrij
ven met minder dan 100
werknemers en een totale
jaaromzet van 15 miljard)
nauwelijks nog aan vakbe
kwame timmerlieden en
metselaars kunnen komen.
Het tekort aan vakmensen is
het grootst bij bedrijven met
een jaaromzet van meer dan
tien miljoen gulden per jaar.
86 Procent van deze bedrij
ven verwacht voor volgend
jaar een tekort aan vakmen
sen. Bij de kleinere bedrijven
is dat 59 procent. Uit het on
derzoek blijkt ook dat de in
zetbaarheid van werklozen
in de bouw (volgens het
NVOB nu nog 54.000) veel te
wensen overlaat. De behoefte
aan vakmensen is, zonder
voldoende her- of bijscholing
van werkloze bouwvakkers,
niet uit het bestaande werk-
lozenbestand op te vullen.
Een van de oorzaken van dit
grote tekort ziet Terlingen
ook in de slechte naam die de
bouw heeft.
„We zitten duidelijk in een
spanningsveld. Het verhogen
van het image van de bouw
staat of valt met het verho
gen van de kwaliteit. Dat
image houdt niet op bij een
reclame op de stadsbus en
misschien hebben we dat de
laatste jaren wel teveel ge
dacht. In die kwaliteitsver
hoging zit nu duidelijk ver
betering".
De Bouw- en Houtbouw
FNV heeft sterke twijfels bij
het verhaal van de NVOB.
Het tekort aan vaklieden
mag dan groot zijn, vreemd is
dat de vraag naar bouwvak
kers niet is niet terug te vin
den bij de openstaande vaca
tures van de gewestelijke ar
beidsbureaus. De Bouw- en
Houtbond houdt vast aan die
GAB-cijfers en dan blijkt dat
de werkloosheid in de bouw
is teruggelopen van 120.000 in
'82 tot 70.000 nu. Volgens
Bouw- en Houtbond-woord-
voerder Jeroen Sprengerzil
er een aantal redenen vt»
die drastische terugloop. Va
bouwvakkers zijn verdwèj
nen naar onderhoudsdie
sten van ziekenhuizen,
ningcorporaties, en opent
vervoersdiensten. Bovendij
zijn de arbeidsomstandig!:
den in de bouw nog sti
slecht en schort het aan I
en bijscholing van werkloi
bouwvakkers. Sprenger
vooral ook huiverig voor!
NVOB-verhaal omdat bomj
ondernemers er jongen
mee trachten te lokken
nog steeds weinig persp
hebben in de bouw.
Hoe fout het in de bouw:|
blijkt uit het feit dat werkjs
vers, ondanks de hoge weii]
loosheid, buitenlandse imt|
selaars aantrekken
die hier zogenaamd niet 1
vinden zouden zijn. Volga
Sprenger is die ongerijn
heid vooral te wijten aan!
niet functioneren van om-i
herscholingsprogramma's.
Maar er zal meer moeten)
beuren om de aantrekkelijk
heid van het werk in de 1
te verhogen. Sprenger:
enkele bouwwerkgever
op dit moment garanden
dat hij over een half ja
voor zijn mensen nog we:
heeft. In de laatste wekd
gaan per week 1.700 bouij
vakkers de WW in omdat k
werk op is. Vooral die vooJl
durende dreiging van de V.]
is de schaduwzijde van
werk in de bouw".
Van onze Haagse
[voorzien.
Tot en met november van d
«taal al 7,1 miljard uitgege
ngssubsidie). Voor heel 1986
egroting gezet.
De voornaamste redenen voor
[deze forse overschrijding zijn:
De afschaffing van de nega-
ieve aanslag in de WIR.
[Vanaf 1 mei kunnen verliesla
tende bedrijven hun investe
ringen niet meer aftrekken
ran de belastingen. Volgens
;n woordvoerder van het mi-
iterie van Economische Za-
Iken zijn er nogal wat bedrij-
|ven geweest die de bui hebben
ien hangen. In de eerste vier
laanden van dit jaar hebben
zeel bedrijven extra geïnves-
;rd. Dat heeft de schatkist
;n nadeel van enkele honder-
ien miljoenen bezorgd;
1 De economische opleving. Er
in het bijna voorbije jaar
ehoorlijk meer geïnvesteerd
door bedrijven dan was voor
den;
De sterke opkomst van de
ogeheten 'lease'-constructie.
itellingea en diensten die
jeen WIB kunnen krijgen,
ïasen hun eigen apparaten
in derden, waardoor weer
rel WIR ontvangen wordt.
:onomische Zaken studeert
Door Jan Bouwmans
ADRIANUS kardinaal
Simonis, aartsbisschop
van Utrecht, heeft in een
artikel in het theolog-
sich tijdschrift 'Commu-
nio' de vloer aangeveegd
met de feministische
theologie. De meeste
vrouwentheologen staan
in feite buiten de kerk,
enkele van hen gunt hij
wat dit betreft nog even
het voordeel van de
twijfel.
Simonis noemt de vrou-
wentheologie een pure pro-
testtheologie die is geobse
deerd door het spookbeeld
'seksisme'. De vrouwentheo-
logie geeft zijns inziens geen
oriëntatie op god en kerk -
-wezenstaak van elke theo
logie-, maar voert mensen
juist weg van god en kerk, is
zelfs puur heidendom in haar
spreken over de vrouwelijke
god. De vrouwentheologie
licht zwaar de hand met ge
loofsdogma's over de drieëne
god. Ze wijst de goddelijke
ordening van mens en schep
ping af, waarin de man nu
eenmaal tot hoeksteen is ge
maakt- „de man staat welis
waar niet boven de vrouw,
maar hij komt wel degelijk
op de eerste plaats". En het
ergste van alles: de feminis-
tistische theologie maakt
vrouwen zo opstandig en
agressief dat ze de kerk ver
laten en man en kinderen
nog meenemen ook. Dat de
kardinaal doodsbenauwd is,
blijkt wel uit de zinsnede:
„Het is uitermate bedreigend
dat de kerk aangevallen
wordt via de vrouw."
Van de Utrechtse kardi
naal was al wel bekend dat
hij groot wantrouwen koes
terde tegen de vrouwentheo
logie, maar hij heeft er zich
nu voor het eerst in het open
baar in een samenhangend
betoog óver uitgesproken.
Volstrekt afwijzend, 'tot zijn
eigen spijt'. Inspiratie en mo
tivatie van de feministsiche
theologie is volgens Simonis
slechts woede van vrouwen
om haar eeuwenlange sla
vernij. Aan de bevrijding
daaruit wordt alles onderge
schikt gemaakt: het geloof
wordt voor dat bevrijdings
karretje gespannen. Wat van
het geloof daar niet bruik
baar voor is, wordt over
boord gezet.
Wil Bus, voorzitter van de
werkgroep 'Vrouw en Kerk'
van de Katholieke Raad voor
Kerk en Samenleving, heeft
het door Simonis geschetste
beeld een onplezierige kari
katuur van de feministische
theologie genoemd, waaruit
ook totaal onbegrip van de
essentie ervan blijkt. Mevr.
Bus gelooft niet dat de tal
rijke vrouwenorganisaties,
gebundeld in het netwerk
Vrouw-Kerk-Beleid, op het
artikel van Simonis zal rea
geren.
De kardinaal ziet het ge
loofsgoed in de vrouwentheo
logie groot geweld aange
daan in het hanteren van de
bijbel, het spreken over god,
over Jezus Christus, over de
heilige geest, over Maria en
over de kerk en het ambt.
Vergelijking met de officiële
geloofsbelijdenis leidt tot zijn
constatering dat de vrou
wentheologie een „omge
werkte H. Schrift, een ont
wricht (want ontmannelijkt-
JB) godsbeeld, een geredu
ceerde Jezusfiguur, een mis
bruikte H. Geest en een ge
transformeerde Maria" ople
vert.
De meeste aandacht geeft
de kardinaal echter aan de
zijns inziens verwerping
door de vrouwentheologie
van het christelijke mens
beeld, dat op de bijbel is ge
fundeerd, en de levensorde
ningen die hieruit voort
vloeien. Het gaat hem echter
hoofdzakelijk over de man
vrouw relatie. „Fundament
van die relatie is volgens
goddelijk concept dat man en
vrouw wel gelijkwaardig
zijn, maar niet gelijk. Aan de
man komt prioriteit toe, het
geen volstrekt geen superio
riteit betekent", betoogt de
kardinaal. De-als obstinaat
bestempelde - stormloop op
het vaderschap in de vrou
wentheologie is dan ook een
afwijzing van een goddelijk
plan.
Geslachtelijke aanduidin
gen zijn volgens Simonis
geen willekeurigeden of toe-
Kardinaal Simonis .doodsbang
valligheden, maar benoemen
waarheid. De man-vrouw
verhouding is een afspiege
ling van de relatie van god
tot zijn schepping. God is
uiteraard mannelijk, want
hij is schepper en alleen
mannen hebben scheppend
vermogen. Aan god komt dus
de eerste plaats toe boven de
schepping. Zo ligt het ook
tussen man en vrouw, omdat
ze immers naar Gods beeld
en gelijkenis zijn. In de ge
slachtelijke dimensie is de
man de fundamentele initia
tor, beginmaker, „de naar
buiten tredende met zijn ver
mogen tot vaderschap." De
vrouw is daarentegen de
fundamenteel actief ant
woordende op het manne
lijke initiatief, de in zichzelf
rustende met ontvankelijk
heid voor moederschap. Hoe
wel dat vrouwelijk aandeel
wel onmisbaar is, staat het
mannelijk aandeel toch pri
mair.
Simonis meent deze
christelijke leer over het pri
maatschap van de man over
de vrouw zelfs bevestigd te
zien door de moderne voort-
plantingsbiologie. De vrou
welijke eicel geeft het sein tot
in gang zetten van nieuw
menselijk leven (cortex-fac-
tor), maar de eicel doet dit
niet dan pas nadat ze in
wachtende berusting de
mannelijke zaadcel heeft
- FOTO DE GELDERLANDER
ontvangen. Het vaderschap
heeft dus het primaatschap;
een vrouwelijk godsbeeld
kan dit primaatschap niet
uitdrukken en derhalve kan
het geopenbaarde godsbeeld
alleen maar mannelijk zijn,
redeneert Simonis die ook
nog St. Paulus aanhaalt met
diens bekende uitspraak:
„Vrouwen, wees onderdanig
aan uw man als aan de Heer.
Want de man is het hoofd
van de vrouw zoals Christus
het hoofd is van de kerk."
Toch voelt de Utrechtse
kardinaal blijkbaar nattig
heid. Godsdienst kan nooit
los van de cultuur bestaan. In
onze hedendaagse technisch-
wetenschappelijke cultuur is
zijn zo vurig verdedigde pri
maatschap van de man ont
ploft. Geen enkel teken wijst
erop dat de brokstukken ooit
nog gelijmd kunnen worden.
Daar loopt Simonis dus op
vast. Hij wil zich daaruit
redden met een oplossing
waarvoor buitengewone
aandacht mag worden ge
vraagd. „Paulus heeft met
zijn onderschikking van de
vrouw aan de man niet ge
pleit voor bepaalde maat
schappelijke of juridische
verhoudingen. Hij heeft het
leven van christenen op het
oogDe kardinaal
maakt hiermee van kerk en
maatschappij/cultuur twee
gescheiden werelden met elk
eigen regels en ordeningen.
Hij voert de kerk op die ma
nier in een nieuw cultureel
isolement. De consequentie
daarvan is dat zijn kerk een
vreemde eend in de culturele
bijt wordt die ten dode is op
geschreven.
Kardinaal Simonis 'be
wijst' ook de onmogelijkheid
van het priesterschap voor de
vrouw op grond van die god
delijke ordening. Het ge
slacht is geen bijkomstigheid.
Geslachtelijke kenmerken
zijn niet alleen tijdelijk-
noodzakelijke, doelgerichte
instrumenten om het manne
lijk en vrouwelijk persoon
zijn uit te drukken in mense
lijke vruchtbaarheid; ze wer
ken door in lichaamsbouw,
psyche, uitingen van het
geestesleven: „De mens is ten
diepste getekend tot man of
vrouw." Dat klinkt alsof de
kardinaal wil zeggen: er be
staan geen mensen, alleen
maar mannen en vrouwen
die alleen maar als eikaars
componenten kunnen be
staan.
Jezus man-zijn is dus ook
geen bijkomstigheid. Ook in
hem werkt zijn man-zijn
door in elk spreken en han
delen: „De mannelijkheid
van de mensgeworden Zoon
van God is allerinnigst ver
bonden met zijn heilswerk.
Dit heilswerk is leven-herge
vend (aan de mensheid na
melijk die door de zonde in
bovennatuurlijke zin dood
was). De mannelijkheid van
Jezus, de gezondene, corres
pondeert met het levenge
vende aspect van de Vader
die hem zendt. Om deze zeer
diepe reden moet de priester,
die in Christus' persoon het
primaire verlossingswerk
opnieuw tegenwoordig stelt
en vruchtbaar maakt voor de
gelovigen, een mèn zijn. Al
leen de man kan Christus re
presenteren in zijn leven-
hergevend heilswerk."
De kardinaal gaat nog een
stapje verder met de stelling
dat dewijding van de vrouw
tot priester zelfs een aantas
ting zou zijn van haar eigen
heid en verantwoordelijk
heid: „Slechts een feminisme
dat de zin voor het mysterie
van het verschil tussen de
geslachten verloren heeft,
dat de seksualiteit als een
baks wil
eer vis
IISTER G. Braks (Land-
iuw en Visserij) wil dat er
'olgend jaar meer vis voor
lederlandse vissers ter be-
ihikking komt dan de EG-
'mmissie heeft voorgesteld,
'erder wil hij dat een eerder
loor de visserijraad genomen
luit wordt teruggedraaid,
'aarbij gaat het er om de bij
Ie boomkorvisserij gebruikte
imen een maximum van vier
'eter te geven.
op
te
ge
de
joej
sin
au
acl
vai
gen
sla,
rin
del
afg
gel
ver
jaa
mo
E
sen
uit)
het
Als
ged
gen
B
mei
enk
aan
ove
gen
jarc
opn
Wil
Aar
torr
V
heei
nan
gere
bijn
kun
elka
woo
heef
WIE
geer
hoof
teko
±sie uiisjji ctcin. oia ,vj(
rigens niet met zijn slo^
ste gezag te oordelen
h. schrift, over het 6f
loof, over Jezus Cn
over de H. Geest en "v
persoon van Maria."
functie is gaan beschouw
en de waardigheid van
vrouw wil opwaarderen
gelijkschakeling met de n
kan dit over het hoofd ziffl|
Je mag de vrouw het pril
terambt met andere woontj
niet aandoen.
„Geobsedeerd door I
seksisme kunnen of wil
feministische theologeni»
inzien wat de juiste beteke:
is van de kerkelijke hiehW7p
chische vorm", meent deW ,w®«ko het vijf jaar geleden dal
dinaal. „De kerk is geen» 's?'deJfaat van Me9 afkondigde, d<
Stituut met de tweede» Lecn Walesa verbood en het enerve
top - basis, maar een leve» van een ruimere democratie in Pol
organisme waarin een Poolse repressieapparaat moest
archische, d.w.z. heilige orde iKmg lot orde en rust te brengen er
ning werkzaam is ten I»' "'®r té loodsen,
van allen. Het gaat daar» vijf jaar later debatteren de Polen n
niet aan de leiding van' kuzelskidie zich uiteindelijk ontpopt
kerk voor te stellen als* Welde uit patriottische overwegingei
college dat onwrikbare !he invasie te vermijden of was hij loi
sluiten naar beneden yu e werk voor de Russen opknapt
Zq doet mets anders dan» akkelijk te beantwoorden. Na vijf jaai
ware grfoofszin zoals «ski twee dingen heeft gedaan: hij h
iSTS S *Slaan van de 'opstand' een crucial,
leeft, naar voren brengen' £9e^09®^an an hii is Moskt°ü
Kardinaal Simonis is is De Pnot™ d® «"mstisch
volstrekt niet eens met Poolse communistische partij
stelling dat de feminist |rt®la en de straat en het volk luister,
theologie de grootste beW j
ging van het christendon uzeiski heeft meer gedaan. De gen
zijn 2000-jarig bestaan is1 rjteun van bevolking en episcopa:
dat het nog maar de vrasi act3r in een land met zo'n 95 pro.
of het uit dat dilemma» 9 hseft. Alle politieke gevangenen
uitweg zal weten te viiw we vakbond opgericht met nu al zo'
„Niet het christendom,® 85 procent oud-Solidarnosc-leden,
de kerk is in gevaar door wam het leven geroepen met veel on
feministische theologieBering van advies moet dienen en er is
zijn de beoefenaars daan rk en staat. De paus komt op bezoek
die verloren dreigen i» ais Gdansk en Szczecin, steden w;
A/jr, V-I I I, Ö1CVJCI I WC
^ri- -t b- strookt»' onrk* De situatie in Polen is
Die uitspraak strook^ ondse activiteiten doorgaan.
iarrtf ?shie' van Polen bli
wordt aaschuld en buitenlandse krediet
statering dat de'kërk iard^Si®'^an dli'\daeCt'
mate bedreigd CM!>cnuiCI en buitenlandse kredietl
haar via de vrouw a^^ -mui juisie spoor ie kj
vallen die man en tó"?» Jar,°Lbaat^e!e ™eten beëindig]
mee de
1 ede u.iTuuiuue.i waarmaxe
eC::*;riL^09®,oond om een kans van
belang, r
'el Oost i
el Polen,
'ijta het ons goed met betrekking
kardinaal vindt een the» ler„ Qetooi
van de vrouw overi? oorop, te krijgen. Polen econ.
hoogst urgent. Maar J^'sng, niet in dat van Oost- en n
maar op één manier n» Uost als West heeft belang bij
ïüb. nir^r, He ruimte® '"«biel a
Is'ahiei n vvesi neen Deiany dij
lijk: „Binnen de ruin® Toch 'n het belang van de we
daarvoor in de kerk o® iiJKthet ons goed met betrekking
de bijbel met 'nieuwe^eptisch te blijven. Elke tien jaar
lezen." Die ruimte^^"atigheid, bevindt Polen zich in
het (mannelijke) ge»& ^joorai economisch van aard is. Ir
„e bevoegdheid
ig» hnr^ kere tendensen zijn. In zo'
al: K„t P °P beter, maar die hoop is i
fleren ancho|ische volklied uitdru
