Bi
Vier exposities
in Beyerd Breda
DUBBELDIK
degom
e wereld aan
'De Speurneuzen'
kostelijke tekenfilm
Asterix en Obelix
bestrijden Caesar
EYERD
[ONDERDAG 18 DECEMBER 1986
t
ad naar uithoek,
;en drukke baan
)r een rustig
rflat, eveneens.
eenzaam. Dat 't
de. Maar wat doe
en beseft, dat "die-
lezelfde situatie
r eenzaam gevoel,
oekt, komt u wel-
nen, volleybal, een
)f samen gezellig
samen koken
de schoolkantine?
3tde eenzaamheid
:r.De een pakt een
•e vriendin,
buurt en als u
het nummer van
op de achterzijde
ntrale nummer
weg wijst naar de!
infonnatieoverde
plaats.
pgaand
OVERZICHT JAN VAN TOORN
Bidault
TWEE WEKEN
GELDIG ÈN EXTRA
VOORDELIG:
Gekleurd
W:
ontvangt U als U Uw onder-
antoren van De Stem
in, doet u het dan. Als u ruim-|
ren op een van onze kantorei
en opstuurt, dan garanderenl
'an de Felicltatiedienst
kkelijk pakket met
■arde- en reductie
van merkartikelfa-
ksdag bezoek van de
t kerk. huw.:
n.
iet de Stichting Ideële Reclarn&^J
„Duitsers vertellen mij ook over hun
nare ervaringen in Nederland. Dat ze
vaak voor nazi worden
uitgescholden"
Rob Meines, correspondent NOS In Bonn.
T2 PAGINA GIDS 1
NEDERLAND heeft de naam een voorbeeld te zijn op
I het terrein van de vrije meningsuiting. Maar heeft de
overheid daarbij een positieve rol gespeeld? Nauwe
lijks, zo blijkt uit 'Gij zult geen aanstoot geven', een
overzicht van de medla-censuur In Nederland, ge-
schreven door de prof. R.H. J. van den Heuvel, hoog
leraar politicologie aan de VU. Het vormt het laatste
deel van het jubileumboek van de zestigjarige VPRO,
dat vandaag verschijnt onder de titel 'Een vrij zinnige
houding. De VPRO en Nederland 1926-1986'.
Door Boet Kokke
ILVERSUM - Tot ver in de negentiende
euw waren kranten in Nederland belast met
[et dagbladzegel. Dat had tot gevolg dat de
ranten zo duur waren dat 'de gewone man' ze
U kon betalen. En dat was ook precies de be
doeling: de overheid zat er bepaald niet op te
pringen dat iedereen in dit land op de hoogte
ras en eventueel zijn zegje kon doen.
Geen wonder dus dat, toen de nieuwe tijd aanbrak,
iet nieuwe media, die overheid helemaal nerveus
(terd. Want zo'n radio wat zou dat indringende
riezelige apparaat de mensen niet allemaal kunnen
brengen of wijsmaken?
niets mochten bevatten dat
een 'rechtstreekse dan wel zij-
delingsche of bedekte onder
mijning van godsdienst, zede
lijkheid, gezag en volkskracht'
inhield, kon vrijwel onbeperkt
worden ingegrepen.
De overheid, zegt Van den
Heuvel, had een volstrekt
overtrokken idee van de 'in
dringendheid' van de nieuwe
media en probeerde vanuit dat
vertrekpunt de gevaren zoveel
mogelijk in te dammen. Al
maakten niet alle overheden
het zo bont als het gemeente-
-tuur van Sittard, dat in
3 alle films verbood die
handelden over 'moord,
moordaanslag, zelfmoord, in
braak in gebouwen of brand
kasten met valse sleutels of
met inbrekerstuig'
Maar wat gebeurde er na de
oorlog? Had men toen zó ge
noeg van de door de Duitsers
uitgeoefende censuur-terreur
dat vrijheid en blijheid hoog
in het vaandel kwamen?
Nauwelijks, zegt Van den
Heuvel. Er werd wel wat ge
nuanceerder gedacht dan in de
jaren dertig, maar de overheid
wilde er nog bepaald niet aan
Die grondhouding, zo blijkt
het essay van Van den
Ifeuvel, bepaalde de houding
i opzichte van media als
i, radio en tenslotte televi-
|:e En het merkwaardige feit
1 zich voor dat waar ten
lachte van de gedrukte me-
a nooit preventieve censuur
[id bestaan, die er wèl kwam
oor de nieuwe media. De
erheid had met name met de
als 'distributiegoed'
oen kan wèl onbeperkt kran-
i drukken, maar de radio
sgelijkheden zijn per defini-
ie beperkt) bemoeienis en mat
i en passant het recht aan
vooraf te bepalen wat men
!1 en wat men niét geschikt
chtte voor het volk.
niemand weet het
eer, maar in de jaren dertig
uren er in het vrije Neder-
ind zéér vergaande regels
Ivoor wat er via de radio wel en
piet mocht. Politieke discus
sbijvoorbeeld waren taboe,
Jfe zouden de mensen maar
liitsen. En op grond van de
^paling dat programma's
Van onze kunstredactie
AFGELOPEN zaterdag zijn er in het cultureel centrum de
wyerd in Breda vier tentoonstellingen geopend van nogal
uiteenlopende aard. De overzichtstentoonstellingen van Jan
Toorn domineert in het gebouw, maar men moet om
«eze tentoonstelling te kunnen zien eerst de ruimtes bezoe
ken waarin het werk van tekenaar-schilder Jaap Mulder
et dat van de schilderes Anna Meulenbroeks hangt.
Museaal gezien natuurlijn,
een puur praktische oplos
sing in dit gebouw, maar in
zekere zin zouden de schil
derijen en tekeningen van
"eulenbroeks en Mulder als
^Psychologische inleiding
- beide hebben een zeer indi
vidualistische kijk op de
®ngen - op het werk van
"an Toom kunnen worden
Sezien; deze befaamde gra-
nsche ontwerper is ook niet
direct een conformist te noe
men.
Wat weggestopt in het bo-
'enzaaltje, maar daarom
minder interessant
nangt de vierde tentoonstel-
wig: Kunst voor de Koepel.
zijn op schaal uitge-
ontwerpen van vijf
Nederlandse kunstenaars,
°or de kunsttoepassing in
e drie koepelgevangenis-
n, die ons land rijk is in
ut Arnhem en Haarlem.
Wat geïsoleerd van de rest
magen er in de bovenzaal
•dl koepeltjes als een soort
Paraplus, waar je onder
°et gaan staan om de re-
1 van hun aanwezigheid
Wzhtekken. In deze perfect
S?Strueerde schaal-
arkieuüngen van de over
ervingen van de drie ge-
angenissen waarvan de
"aker(s) onvermeld bleven
kuÜVÜn viif ruimtelijke
Kunstvoorwerpen,
ni,.® dl:ie koepelgevange-
„rZ\n aJn aan een fikse re-
ahe toe en komen
°m als rijksgebouwen
in aanmerking voor de per
centageregeling voor de
beeldende kunst. Het obse
derende centralisme van de
gevangeniskoepel is voor elk
van de vijf uitgangspunt ge
weest. Ter gelegenheid van
liet hele gebeuren is een pu
blicatie verschenen waarin
heel illustratief de ont
staansgeschiedenis van
zoiets merkwaardigs als een
koepelgevangenis en zijn
uitwerking op de bewoners
ervan door een bouwhistori-
cus en filosofen zijn be
schreven (zeker de moeite
van het aanschaffen waard)
en waarin tevens de kunst
werken met commentaar
van een beoordelingscom
missie zijn opgenomen.
Een leerzaam document
waarin eindelijk weer een
echte functie aan kunst
wordt toegekend. Zij het
niet met zoveel woorden.
Van de vijf inzendingen is
de uit zwarte latten be
staande kubus van Bob Bo-
nies, waarin het idee van ge
vangen-zijn sterk naar vo
ren komt, afgekeurd, even
als de excentrisch in de koe
pel gespannen baan stof van
Loes van Horst die 'een dy
namische beweging naar
buiten de koepel suggereert'.
Dat mag niet.
Over bleven: Jan van
Munster, die met zijn drie
elkaar kruisende zwart-wit
kunstlichtbuizen de op zich
fraaie ruimte van een koepel
onderstreept en daarmee de
Georges Bidault mocht
niet in 'Brandpunt'. - fotoap
de 'nieuwe media' even vrij te
laten als de gedrukte. Er
kwam een wazige regeling tot
stand, die uitging van controle
(eventueel in de vorm van
strafmaatregelen) achteraf,
maar die de minister toch de
mogelijkheid liet vooraf in te
grijpen.
Dat viel aanvankelijk nogal
mee, want de omroepen legden
zich behoorlijk veel zelfdisci
pline (of -censuur) op. Maar in
1947 sloot de regeringscom
missaris een spreker uit van
optreden voor de microfoon,
omdat de man de Indonesië-
politiek van de regering zou
aanvallen. Het pikante aan de
kwestie was dat dit eerste
slachtoffer van de na-oorlogse
censuur Pieter Sjoerds Ger-
brandy was, de oud-premier,
die voor de oorlog de controle
commissie voor de omroep
leidde. 'De voormalige censor
gecensureerd', stelt Van den
Heuvel gniffelend vast.
Maar intussen werd het
duidelijk dat de publieke opi
nie van ingrijpen-van-boven
steeds minder moest hebben.
Dat bleek heel duidelijk toen
het kabinet KRO's 'Brand
punt' onder druk zette om een
interview met Bidault, die zich
verzette tegen de officiële
Franse politiek ten opzichte
van Algerije, niet uit te zen-
Fred Haché en Barend Servet
den. De KRO ging door de
knieën en er stak een storm
van verontwaardiging op.
Kranten, die het interview af
drukten, werd overigens geen
strobreed in de weg gelegd
Uit het parlement werd
nogal eens aangedrongen op
maatregelen, zoals in april
1960, toen de befaamde freule
Wttewaal zich had gestoten
aan een Carmiggelt-citaat op
de televisie: 'God schiep de
vrouw, zag hoe het de man
verging en bleef vrijgezel'. En
drie jaar later ontstond er een
volwassen rel rond het num
mer 'Beeldreligie' in het satiri
sche VARA-programma 'Zo is
het'. Maar het liep allemaal
met een sisser af, ondanks de
hetze van de rechtse pers.
de censuur trok zich terug.
- foto anp
bië Nederland om de uitzen
ding van de documentaire 'De
dood van een prinses' te voor
komen. De regering deelde de
NOS mee 'bezorgd' te zijn over
de kwestie, maar de NOS zond
het programma gewoon uit en
daarmee was de kous af.
Van den Heuvel concludeert
terecht: radio en televisie zijn
in dit opzicht volwassen media
geworden.
Er volgden nog een paar in
cidenten: de spruitjeskoningin
in de Barend Servet-show was
er de bekendste van. Maar
toen de Raad van State de
door de minister uitgedeelde
berisping vernietigde, was het
duidelijk: de censuur liep op
z'n laatste benen.
In 1978 was het zover. Op 1
september van dat jaar werd
de omroepwet gewijzigd en
werd officieel vastgesteld dat
er 'geen voorafgaand toezicht
is op de inhoud van een radio-
of televisie-uitzending'.
Werkte die 'theorie' ook in
de praktijk? Jawel. Want twee
jaar later vroeg Saoedie-Ara-
Door Marjan Mes
HET historische speurdersduo
Sherlock Holmes en zijn assis
tent Watson speelt de hoofdrol
in een kostelijke, nieuwe te
kenfilm uit de Disney-stu-
dio's: 'Basil and Dawson'. On
der de titel 'De Speurneuzen'
en met Nederlandse stemmen
is deze prachtig getekende
film in ons land uitgebracht.
Holmes en Watson zijn twee
muizen; de een spits en dun, de
ander een goeïge dikzak. De
overige bewoners van een mi
niatuurwereld in het grote
Londen van 1870 zijn ook alle
maal muizen, in de leukste ge
daantes in de beste traditie
van de Disney-techniek; raak
gestileerd met mooie, heldere
kleuren en tegen een wat wa
ziger, romantische achter
grond. Sherlock Holmes heet
in het Engels Basil, maar hier
wordt hij Holmuis genoemd;
een excentrieke detective met
een duidelijke angst voor
vrouwen en voor emoties.
Zelfs tegen het schattige
kleine meisje, dat zijn hulp in
roept als haar vader is ont
voerd, durft hij niet aardig te
doen.
De vader van het kind is een
uitvinder, die door een dui
velse rat en zijn bende scho
rem, wordt gedwongen om ge
mene apparaten uit te vinden.
Detective Holmuis en het kleine meisje, dat haar va
der kwijt is in de Disney-tekenfilm 'De Speurneuzen'.
- fotouip
VANDAAG alvast recen
sies van twee tekenfilms
die met het oog op de ko
mende feestdagen in pre
mière zijn gegaan. Mor
gen vindt u op de vaste
filmpagina de andere
kerstpremières, waaron
der', de Nederlandse film
•Flodder".
Holmuis en Dawson slagen
erin de rat op te sporen in de
riolen van Londen. Spannende
achtervolgingen met originele
vondsten, angstaanjagende ef
fecten en koddige karikaturen
maken 'De Speurneuzen' tot
een leuke tekenfilm voor jong
en oud. Holmuis en de zijnen
profiteren van de diensten van
een enige hond, een basset met
normale, dus ten opzichte van
de muizen, enorme proporties.
Een bedreiging vormt daaren
tegen een evengrote poes, die
op de muizenkolonie jaagt,
maar die ook voor de duivelse
rat en zijn bende criminelen
gevaarlijk is. Dieren en objec
ten, zoals de voorwerpen in
een speelgoedwinkel zijn een
lust voor het oog.'De Speur
neuzen' draait in Casino in
Breda (matinee).
(ADVERTENTIE)
Voor een abonnement (3 maanden voor (10,-)
of gratis proefnummer kunt u bellen: 035-714 714.
Van onze filmredactie
'ASTÊRIX et la surprise de Cesar1 is de vierde en nieuwste te
kenfilm gebaseerd op de strips van Goscinny en Uderzo. Onder
de titel 'Asterix contra Caesar" en met Nederlandse ondertitels
draait hij in ons land. Een aardig avontuur van de twee moedige
Galliërs; de kleine Asterix en zijn dikke, domme vriend Obelix.
Het door de toverdrank van
hun druïde Panoramix on
overwinnelijke duo en het
hondje Idéfix maken allerlei
omzwervingen als de Romei
nen twee leden van hun stam
hebben ontvoerd. Zij gaan
achter dit tweetal, de jonge
held Tragicomix en zijn mooie
verloofd Walhalla, aan en ko
men uiteindelijk in het Ro
meinse Colloseum terecht.
Daar maken zij hardhandig
korte metten met de zwaard
vechters. Het prachtig gete
kende bouwwerk zelf sneuvelt
ook onder hun komisch ge
weld. Het leukst is echter de
blinde verliefdheid van de
dikke goedzak Obelix op Wal
halla, waardoor hij zomaar
bomen omver loopt.
De onderdelen voor deze
nieuwe Asterix-tekenfilm.
werden door verschillende
Europese cartoontekenaars in
hun eigen studio getekend.
Hun ongelijksoortige bijdra
gen werden door het regieduo
Paul en Gaetan Brizzi tot een
homogeen geheel verwerkt.
Vlotte cartoongrapjes met
nogal wat herhalingen in een
voortdenderend avonturen
verhaal, dat leuk is om te zien,
maar technisch niet het ni
veau van een Disney-produk-
tie haalt. Maar in Europa mis
sen we dan ook de financiële
middelen om een zo tijdrovend
en duur karwei als het ver
vaardigen van een lange te
kenfilm tot een traditie te ma
ken.
'Asterix contra Caesar" draait
in Cinésol 1 in Breda.
DA 9.1 TM 21.2.82
m voor beeldende kunst
Poster van Jan van Toorn uit de serie' 'Mens en omge-
ving' in de Beyerd.
aandacht afleidt van de
functie, Marius Quee, door
de commissie geprezen om
zijn 'filosofische aanpak van
een tijd-ruimtelijk gesteld
probleem' in zijn uit perspex
panelen bestaande zeven
hoek in een assymetrisch
raamwerk van aluminium:
een ongevaarlijke, weinig
concrete aanknopingspun
ten oproepende decoratie en
als laatste Auke de Vries
wiens fantastische, in wan
kele evenwicht verkerende
mobiel van metalen banden
en strippen ondanks de sug
gestie van vlucht naar de
vrijheid wèl door de beugel
kon omdat het de besloten
heid van de koepel respec
teert. Positieve kunst met
een opbeurend karakter is
dus wat in onze gevangenis
sen nodig is.
Objectiviteit is een niet te
hanteren en bedriegelijk be
grip. Jan Van Toorn, een
van de meest besproken ont
werpers van ons land, van
wiens werk en visies nu bin
nen de muren van_ De
Beyerd kan worden kennis
genomen, is zich daar zeer
bewust van. Het is een on
derdeel van zijn werk ge
worden dat tot de toeschou
wer of beschouwer te laten
doordringen. De correcte
weergave van een feit be
staat niet, dus wanneer je je
nu maar bewust bent dat je
als informatie-medium, ook
een grafisch ontwerper valt
daaronder, je onderwerp ge
kleurd weergeeft dan is dat
gegeven op een verant
woorde manier te hanteren.
Zijn ver doorgevoerde vorm
van realitivisme is de be
langrijkste indruk die deze
plezierige tentoonstelling,
begeleid door een prima ca
talogus, achterlaat.
Een tv-toestel zit in een
stoel en via dit apparaat
praat Van Toorn met u over
voor hem belangrijke zaken
vooral mensen en hun in
vloeden op elkaar. Een wand
is met een grote hoeveelheid
affiches bedekt, vele ervan
hebben grote esthetische
kwaliteiten maar Van Toon
waarschuwt u ervoor met
een op de muur geschreven
tekst dat grafiek zo uit zijn
verband wordt gerukt: heG'
gaat niet om het mooie
plaatje maar om de
schap, die van velerlei
kan zijn.
Bob Bonies: afgekeurde koepelkunst
mooie
bood- f
Er is een grote maquette,
die als een axiometrie onder
een hoek is geplaatst en zo
een overzicht biedt van de
tentoonstellingsruimten van
de Oosterscheldewerken
waaraan Van Toorn even
eens meewerkte. Omdat het
hier wat moeilijker is de af
wisselende, om niet te zeg
gen dynamische vormgeving
niet de boventoon te laten
voeren hangt hier een infor
matieblad aan de muur,
waarin Van Toorn, ernstig
bezorgd over de kwaliteit
van het kunstonderwijs, zich
opstelt als de maatschappe
lijk bewogen docent, die zich
niet zozeer om de vorm als
wel om de inhoud van lesge
ven en lesnemen bekom
mert.
Dan is er een serie kalen
derbladen die als plamfetten
voor een demonstratie om
kleurige standaardjes staat.
Hieruit blijkt het duidelijkst
welke vormen Van Toorn
het meest geschikt acht om
zich fat te drukken: alle
denkbare combinaties van
lacheiide, huilende, gemene
en lieve mensen heeft hij ge
maakt. 'Óm met behulp van
dergelijke beeldtaal sociale
belangstelling weer te geven
lijkt misschien voor de hand
liggend maar het is de kunst
om uit de chaotische hoe
veelheid, datgene te kiezen
wat het bedoelde signaal
overbrengt en dat kón Van
Toorn.
De tekeningen van Jaap
Mulder, die studeerde aan
St.-Joost Breda, hebben een
elementair karakter. Ze
gaan over het ontstaan, de
geboorte van het beeld. Een
blad papier waarop een lijn
wordt gezet is niet langer
een blad papier als zodanig.
Jan Mulder is in staat om
met zijn aarzelende, kronke
lende en sensitieve lijnen het
schemergebied van dit wor
dingsproces tastbaar te ma
ken. De kleine bladen heb
ben een wat droger en stu
dieuzer karakter door de
grotere kleurcontrasten.
Maar de grote vellen, die ge
lig van tint zijn en waarop
voornamelijk in oker is ge
schilderd, dragen een heel
direct emotionele lading.
Deze wordt veroorzaakt
door de goedgebruikte tech
niek van dun naar dik ver
lopende, niet-rechte lijnen,
die vaak diagonaal zijn aan
gebracht en daardoor een
suggestie van spanning op
roepen. Wat minder zijn de
figuratieve tekeningen. Deze
zijn absurdistisch zoals bij
voorbeeld de vliegende ap
pel. Ze zijn weliswaar kleur
rijk, vrolijk maar laten geen
blijvende indruk achter.
Anna Meulenbroekcs, zij
studeerde zowel aan St.-
Joost als aan de Academie
voor Kunst en Vormgeving
in Den Bosch, schildert haar
angsten en twijfels uit in
landschappen. Landschap
pen die vol zijn van dreiging
en geheime krachten. Het
zijn soms realistisch her
kenbare landschappen met
het perspektief, soms ab
stracte grote vlakken, waar
bij bij de met fel gekleurde
serpentine-achtige vormen
gevulde bladen de meeste
aandacht trekken. Het is
Anna Meulenbroekcs niet
om een aan esthetiek gebon
den weergave te doen. De
soms k^nervullende bladen
zijn agressief en/of beang
stigend, met forse streken en
veel zwart geschilderd. Het
werken op verschillende
formaten die gezamenlijk
een onderwerp vormen en
soms ook de vloer in beslag
nemen, wijst op een zoeken
naar een andere uitdruk
kingsvorm. De kleurige ser
pentine-kronkels in combi
natie met lijnvormige
zwart-witstucturen spreken
hiervan de duidelijkste taal.
Voor alle tentoonstellin
gen gelden de volgende ope
ningstijden: di-vrij. 10-17
uur, za. en zo. 13-17 uur,
maandag, eerste kerstdag en
nieuwjaarsdag gesloten,
tweede kerstdag 13-17 uur 24
en 31 december 10-15 uur.
Alle tentoonstellingen lopen
tot en met 1 februari.
.4Mb
