iekte en
XJBBERS VIL
WENTELWIEKEN MOTORISCH NOG ZEER KWETSBAAR
'm
panning in
veer op over
erkiezingen
ieter popula:
ZATERDAG 6 DECEMBER 1986
ERPAG 6 DECEMBER 1986
DEN HAAG - De Britse helikopter, die begin
november bij de Shetland Eilanden met 47 in
zittenden in zee stortte, is zeer waarschijnlijk
verongelukt door een technisch mankement.
Dat heeft een Britse onderzoekscommissie on
langs bekend gemaakt.
Meccano-doos
Metaalmoeheid
Veel onderhoud
Brent oil field
Sumburgh—
Orkney Is
CRASH
Kruising
Geen 100
Kantelen
Kleine kans
^kouS^^
VIZENDEN SURINA
Ware
Van onze correspondent
)NDEN - Minister-
esident Lubbers
jeft op de Top van
.regeringsleiders in
inden gisteren met
em gevraagd aan-
cht te besteden aan
financiering van de
meenschap en het
(stenverslindend
ndbouwbeleid.
Rubbers maakte er be-
aar tegen dat beide grote
ablemen 'bij het opstellen
a de agenda kennelijk uit
weg gegaan moesten wor-
p' „Hopenlijk gaat dat
l iets opleveren", zei hij
teravond.
Premier Lubbers noemde
landbouw als scharnier
Mevra
ders tijd
van de
EG. „Ik 1
Bondsre]
Frankrij
wel uit
aanpassi
bouwbel
In het 21-jarig bestaan van KLM Helikopters vond eenmaal een ernstig ongeluk plaats. Elf jaar geleden kwamen twee vlie
gers om toen hun Sikorsky S-61 N neerstortte in de Noordzee. Het ongeluk gebeurde doordat een rotorblad afbrak, waarschijn
lijk door metaalmoeheid. foto anp
Een Boeing-Vertol Chinook helikopter van het Amerikaanse leger. Een dergelijk toestel verongelukte begin novemberi
een technisch mankement.
Ramp met Britse helikopter
nieuwe les voor luchtvaart
Door Rens Groenendijk
Het helikopterverkeer op de Nederlandse Noordzee
is de afgelopen jaren sterk gegroeid door de ontwik
keling van de offshore-industrie. De Britse catastrofe,
met 45 doden de grootste ramp met een helikopter in
de burgerluchtvaart, roept de vraag op of dit een
uniek ongeval was of dat er nog meer ernstige rampen
staan te wachten.
Uit het onderzoek komt
naar voren dat de tandwiel
kast van de Boeing-Vertol
Chinook helikopter defect is
geraakt. De rotors aan de
voor- en achterkant van het
toestel, die via die tandwiel
kast worden aangedreven,
draaiden daardoor niet meer
synchroon en raakten elkaar,
met desastreuze gevolgen.
Slechts twee inzittenden, on
der wie een piloot, overleefden
de ramp.
J.L. Buise, inspecteur vlieg
zaken helikopters van de
Rijksluchtvaartdienst (RLD),
gelooft dat van de Britse ramp
het nodige kan worden ge
leerd. De preciese oorzaak is
nog niet bekend, maar volgens
Buise staat nu al vrijwel vast
dat de internationale richtlij
nen en veiligheidseisen door
de uitkomsten zullen worden
aangepast.
„Een helikopter is een vlie
gende meccano-doos, met zeer
veel bewegende en dus onder
houdsgevoelige delen. Als er
een storing optreedt waardoor
de rotors niet meer kunnen
draaien, valt de helikopter
naar beneden", aldus Buise.
De helikopter waarmee de
ramp plaatsvond, is in ieder
geval niet te vergelijken met
de machines die op de Neder
landse Noordzee worden ge
bruikt. De Amerikaanse
Boeing Chinook is de grootste
helikopter die voor civiel ge
bruik in de Westerse wereld
wordt ingezet. Alleen de Sov
jet-Unie beschikt over grotere
machines. Bij dit type zijn de
rotors aan de voor- en achter
kant opmerkelijk. Naast
Groot-Brittannië maakt ook
de Noorse offshore-industrie
gebruik van Chinooks. Totdat
de tandwielkasten van deze
machines zijn aangepast, moe
ten ze in beide landen aan de
grond blijven. Ook in de Ver
enigde Staten worden stappen
daartoe ondernomen.
Internationale werkgroe
pen, waarin ook Nederland
zitting heeft, zien het liefst dat
alle helikopters van een kost
baar computer-meetsysteem
zouden worden voorzien.
Daarmee zouden storingen al
in een vroeg stadium kunnen
worden opgespoord. „Maar de
vraag is wie zo'n systeem moet
betalen. De vliegmaatschap
pijen kunnen door het gewicht
van de computer minder pas
sagiers vervoeren en boven
dien zouden alle overheden uit
concurrentie-oogpunt tegelij
kertijd deze installatie ver
plicht moeten stellen". De in
voering zal daarom voorlopig
wel op zich
denkt Buise.
laten wachten,
KLM Helikopters, dat het
monopolie heeft op de Neder
landse Noordzee, vervoerde
het afgelopen boekjaar ruim
160.000 passagiers. In het 21-
jarig bestaan van KLM Heli
kopters vond eenmaal een
ernstig ongeluk plaats. Elf
jaar geleden kwamen twee
vliegers om toen hun Sikorsky
S-61 N neerstortte in de
Noordzee. Het ongeluk ge
beurde doordat een rotorblad
afbrak, waarschijnlijk door
metaalmoeheid.
KLM-woordvoerder P. Of
ferman legt uit wat er bij
voorbeeld nog meer mis kan
gaan met een helikopter. „In
dien de motor van een heli
kopter uitvalt op een hoogte
van meer dan honderd meter,
kan de piloot in theorie de mo
tor afkoppelen en valt de heli
recht naar beneden. Door deze
dalende beweging gaat de ro
tor weer draaien -het zoge
naamde hoover- of autorota-
tie-effect- en wordt de val
dusdanig afgeremd dat de
snelheid niet fataal hoeft te
zijn". Wat er gebeurt indien
een storing optreedt in de ge
compliceerde tandwielkast,
bleek wel bij de recente Britse
ramp. Ook bij helikopters met
één rotor, zoals de KLM in ge
bruik heeft, heeft een derge
lijke storing ernstige gevolgen,
aldus Offerman.
Uit veiligheidsoverwegin
gen gebruikt de KLM boven de
Noordzee uitsluitend helikop
ters die met twee motoren zijn
uitgerust. Mocht er onver
hoopt een motor uitvallen, dan
kan met de andere worden
doorgevlogen naar de dichtst
bijzijnde landingsplaats. Vol
gens de KLM-woordvoerder
worden steeds meer helikop
ters met twee motoren uitge
rust. De eenmotorige zijn
meestal zeer kleine wentel
wieken, die boven land wor
den ingezet.
Dat er zo weinig ernstige
ongelukken gebeuren met he
likopters is volgens Offerman
te danken aan de strenge vei
ligheidsvoorschriften. De heli
kopter is door de gecompli
ceerde constructie en de sterke
trillingen tijdens het vliegen
veel onderhoudsgevoeliger
dan een vliegtuig. Een nor
maal verkeersvliegtuig vergt
op een vlieguur een manuur
onderhoud; een helikopter
vraagt na een uur in de lucht
vier manuren. „Dat onderhoud
Schreiner Airways vliegt met dit type helicopters. Ze worden gebruikt voor beloodsing en het snel bezorgen van onderdelen
op schepen of offshore-installaties. fotoanp
Het vliegbereik van de Amerikaanse Sikorsky helikopters
die de KLM gebruikt is beperkt tot 300 a 350 kilometer. Ze
kunnen slechts anderhalf tot twee uur in de lucht blijven,
met een maximale vliegsnelheid van 250 kilometer per uur.
- fotoanp
luistert nauw. Een vliegmaat
schappij kan daar onmogelijk
de hand mee lichten want dat
wordt vroeg of laat gestraft",
aldus Offerman.
Een voorbeeld van dat in
tensieve onderhoud is het feit
dat de motoren van KLM-he-
likopters elke nacht worden
doorgespoeld met olie om cor-
rosievorming te voorkomen.
Het gevaar van corrosie is
groot bij het vliegen boven zee.
Wereldwijd gebeuren er per
miljoen vlieguren veel meer
ongevallen met helikopters
dan met vliegtuigen. Een pre
cies getal kan Offerman niet
noemen, maar hij merkt op
dat de vergelijking met vlieg
tuigen niet geheel eerlijk is.
„Helikopters worden veel ge
bruikt onder moeilijke om
standigheden, die veel meer
risico opleveren". In Canada
worden bij voorbeeld heli's ge
bruikt om boomstammen te
vervoeren, in berggebieden en
op zee worden heli's veelvul
dig ingezet voor reddingswerk
onder moeilijke (weers)om-
standigheden.
De fabrikanten lopen (nog)
niet zo hard om een helikopter
te ontwikkelen die minder on
derhoud vergt. „Helikopters
worden hoofdzakelijk ontwik
keld voor militaire doeleinden.
De meeste civiele types wor
den daarvan afgeleid. Militair
gebruik stelt andere criteria
en onderhoudskosten tellen
daarbij niet zo zwaar mee",
zegt Offerman, die daar wel
verandering in verwacht om
dat overheden ook binnen het
defensieapparaat meer op de
kosten moeten letten.
De ramp met de Britse helikopter vond net bezuiden de
Veranderingen zijn inder
daad in aantocht. In opdracht
van de Amerikaanse overheid
zijn de fabrikanten Bell en
Boeing bezig een kruising tus
sen een helikopter en een
vleugelvliegtuig te ontwikke
len. Verwacht wordt dat over
ruim twee jaar het eerste mili-
Shetland Eilanden plaats.
taire prototype van deze „til-
trotor" gereed zal zijn. Pas in
de jaren negentig komt er een
type uit voor de burgerlucht
vaart. Als dit betaalbaar is, zal
het een revolutie in de heli
kopterwereld kunnen veroor
zaken.
Offshore-werkers die met
een helikopter van de KLM
willen meevliegen, mogen niet
zomaar instappen. Op Schip
hol krijgen ze eerst een video-
- kaartje ap
presentaties te zien over de
veiligheid en hoe te handelen
in nood. Bij vluchten over wa
ter wordt het dragen van een
zwemvest door de oliemaat
schappij verplicht gesteld,
evenals het aantrekken van
een isolatiepak, waarmee een
drenkeling langer in het water
kan overleven. Naast de twee
piloten is in de cabine tijdens
de vlucht een „flight atten
dant" aanwezig, die er niet is
om koffie en broodjes rond te
brengen, maar uitsluitend toe
zicht houdt op de veiligheid.
Tevens zorgt deze functionaris
voor de bediening van de lier
om mensen op te halen of af te
zetten.
De piloten betrekt de KLM
vrijwel uitsluitend van de Ma
rineluchtvaartdienst en de
luchtmacht. Over het alge
meen hebben ze zes tot acht
jaar vliegervaring. Een civiele
opleiding tot helikopterpiloot
bestaat niet in Nederland. Bo
vendien is zo'n opleiding onbe
taalbaar voor een particulier.
Zijn de voorzieningen voor
de veiligheid bij het vliegen
met een helikopter voldoende?
„Vliegen in een helikopter is
beslist veilig. We blijven altijd
streven naar nog optimalere
vliegveiligheid, maar honderd
procent is nooit haalbaar.
De vliegmaatschappijen die
van helikopters gebruik ma
ken wisselen op technisch ge
bied volop gegevens uit, stelt
Offerman. „Iedereen is over
tuigd van het belang daarvan.
De kans op een herhaling van
een ongeval moet uitgesloten
worden, of in ieder geval wor
den verkleind".
De KLM is de enige maat
schappij die helikopterdien
sten aanbiedt op het Neder
landse continentale plat.
Schreiner Airways, waar
KLM een derde belang in
heeft, heeft wel een concessie,
maar maakt daar geen ge
bruik van. De nationale lucht
vaartmaatschappij heeft sa
men met Schreiner ook een
klein helikopterbedrijf -Air
Speed - op de Rotterdamse
luchthaven Zestienhoven. Dit
richt zich uitsluitend op de be
loodsing van schepen en het
snel bezorgen van onderdelen
op schepen of offshore-instal
laties.
Het vliegbereik van de
Amerikaanse Sikorsky heli
kopters die de KLM gebruikt
is beperkt tot 300 a 350 kilome
ter. Ze kunnen slechts ander
half tot twee uur in de lucht
blijven, met een maximale
vliegsnelheid van 250 kilome
ter per uur. In verband met
dat beperkte bereik staan op
de meeste offshore-installaties
tanks met helikopterbrand
stof. Boven windkracht tien
blijven de wentelwieken aan
de grond en dat moet ook
wanneer de kans van ijsafzet
ting op de rotorbladen bestaat.
Als er een ongeluk zou ge
beuren met een helikopter op
de Nederlandse Noordzee, dan
treedt een omvangrijk red
dingsapparaat in werking, ge
stuurd vanuit het Reddings
Coördinatiecentrum (RCC) op
het marinevliegkamp Valken
burg in Katwijk aan Zee. Voor
reddingsacties zijn vliegtui
gen, schepen en ook helikop
ters inzetbaar.
Gezien het koude Noordzee
water waarin overlevenden
terecht komen, is snelheid bij
een reddingspoging geboden.
Volgens Defensiewoordvoer
der W. Geneste kan tijdens
werkuren binnen een half uur
een marinehelikopter opstij
gen, die dan nog wel naar de
plaats des onheils moet vlie
gen. Op andere tijden kunnen
de heli's binnen een uur in de
lucht zijn. Het RCC heeft di
recte verbindingsmogelijkhe
den met soortgelijke centra in
omliggende landen, die soms
reddingsmaterieel sneller
naar de plaats van een ramp
kunnen dirigeren.
De Westland Lynx marine
helikopter is niet de meest ge
schikte voor reddingswerk, al
dus Geneste. „Bij de aanschaf
moest een compromis worden
gezocht. De helikopters moe
ten ook kunnen landen op ma
rineschepen, wat beperkingen
aan de afmetingen stelde. Ze
kunnen slechts drie tot vier
mensen uit het water oppik
ken. Het grote aantal off
shore-installaties op de
Noordzee maakt het echter
lUtkig mogelijk de gered:
daarop af te zetten, zonodig
te tanken en weer snel
reddingsactie deel te nent
Andere landen rond de Not
zeehebben overigens veelj REN - De afgelopen da
ten helikopters voor r gingen in de Vlaamse ste
de mobilisatie-pamfletten
hand tot hand. Rechts-
nderen maakt zich op
de strijd. Na vijf jaar af-
gheid in Voeren willen de
dinjsacties voorhanden.
die eei noodlanding in het'
ter miakt, kantelt na een
nuut cf twaalf, wat het
moeilijc maakt er nog uit
ontsnajpen. Dit zegt E. He
man vav het Nederlands N
tisch Veiligheidsinstit
(NNVI) it Scheveningen.
Volgen Helleman is
een onzer verslaggevers
Vtor passagiers die
geld in een helikopter bo z
de hoordzee zitten is het
absoute noodzaak dat ze li
hoe ze er in geval van nood
lizoen' weer openen.
absoïtte noodzaak dat zeW? *unnen la"gfr
iten excuseert oud-
5), een groep fanatieke
ningen die hun taal verde-
n. Crommelynck zit met
teen in het gips bij de tele-
thuis aan de Gentse
kaai. Hij komt zó uit het
enhuis, gniffelt hij. Een
-operatie. Maar gips of
kans da t er een ongeluk looPt zondag
een helitopter gebeurt krukken,
klein, „rmar mogelijk bl e'aatste E
het". Voorde praktij ktr air. dd!nê ln 1981 bra^td™"
van een heikopter die in
zwembad latgzaam wordt
kanteld, most worden uit
weken naar iet buitenland
dat is een kosbare zaak.
ligheid is dikvijls een kwe
van geld", meert Helleman
Zijn instituit trainde ra
meer dan 500 offshore-»
kers op allerlei ongevallen
calamiteiten di>
boor- en prodiktieplatfoi
kunnen voorkonen. De
middelde overle\ingstijd
iemand die 's wnters in
zeven graden koute Noordn
water terecht kont is
tien minuten. In le zomet
dat vijf minuten hnger. j
den. Uit onderzode van
laatste jaren blijkt (at somi
gen die in het wafer ter#
In de offshore word dik»i
te vet gegeten, waardoor
overlevingskans bij te wi
vloed".
worden,
om iederi
hoeveel
derd, mi
zegt Cro
niet het
tong zien
de inforrr
ren binne
„Wij zi
komen"
leider
meentera
langen'
tels). Bro
stige zorf
peloze n:
geweld
van Hap]
bazen in
vertrokki
brokken,
gebruik
ten en
zaak' in
de gem
gen in
,_PEI (AP) - De regerende Nationalist!
°L,T«!Bt'an moeten het vandaag voor het
s zij in 1949 vanuit het Chinese vaste
het eiland vluchtten, in een verkil
:men tegen een partij van inheemse
ezen.
het verleden hebben inheemse tegen;
van de Kwomintang, of Nationalist
hooguit op individuele basis aan de
■j-i, j .ngen meegedaan, zonder een partij -c
S? l^ld-lde..™aftie achter fich. Krachtens de staat var
lie de Nationalisten afkondigden ir
van hun aankomst is de oprichting
we politieke partijen verboden.
i dissidenten over tot de oprichting v;
locratische ^o^essieve Partij De
inmiddels 2.000 leden hebben en hee
sen kandidaat gesteld voor zetels in dl
overievmgsaans oij je «<g»le Assemblee en de wetgevende Yuan
raken nadelig worlt Nationalisten hebben de nieuwe f
t als onwettig bestempeld, maar zij
de oppositiekandidaten niet verbode
pagne te voeren. Zij mochten echter
ij niet vermelden, toen zij zich als k
RLD-woordvoerder 3uis> R lieten inschrijven. Ze worden door d(
ook voorstander van piaktï jalisten als onafhankelijke kandidate
oefeningen, maar noimt Renteerd.
kansen om uit een omgeslai Pp de stembiljetten staan de naam ei
helikopter te komen erf tt f van de kandidaat zonder vermeldinj
„Er zijn mooie filmpjis I s partij. De oppositie tegen de Natioi
maakt van de evacuate1 «staat voornamelijk uit inheemse T:
een helikopter op eer vi n die beter opgeleid en welvarende;
binnenwater. De praktij! voorgaande generaties. Ze hebben zie
dat deze weersomstaniigl
den op de Noordzee di
voorkomen. Het water is
doorgaans zo koud datje
dertig seconden niets
met je handen runt doen.
beste remedie Hij ft ongel'
ken voorkomen en de veil
heid op een hoger ni"
brengen".
De veiligheid in het „vJ Door Rob Ruggenberg
luchtruim boven d? Noor'
laat volgens Buise uog vei ja, ^URENT - DE cere-
wensen over. „De hëlikopte ,e'eJJ!groe„t'n? van 8ran"
in de luchtvaart nog steeds1 a jaar, opper-
ondergeschoven kindje, al bosnegers in het
het civiele gebruik sterk' "J Marowijne-ge-
genomen. Op het Nedferla» 'Verloopt volgens een al
plat worden tegenwoordig vaststaand schema,
vijftig vluchten met hel® ®f"®?ers houden zich aan
ters per dag gemaakt. Aan ,e> ook al is de gran-
andere kant wordt in v»rH n!lam Keweld van het
met de overlast op het va! leger uit zijn dorp
land het oefenterrein va» ®n woont hij nu aan
luchtmacht steeds meert ^'l"ha"t van de Marowij-
de Noordzee verschover. rans 66,1 Jonsledorpje
kans op een botsing tu. Dp .r.,"yana'
helikopter en een straalj™ Eranm»
hoe klein die ook is, m
daardoor toe"
Na 20 mijl uit de kust h<|
de verkeersbegeleiding
Schiphol boven de Noor»!
op en moeten de helikoptcj
loten het met visuele waï
ming doen. Met omring6"!
landen en Defensie is het fl
dusverre niet mogelijk ge]
ken afspraken over verk»
begeleiding of vluchtroute
maken. „Dat kan nog velel
ren duren. Kennelijk nu*'!
eerst weer een ongeluk ge'
ren", zegt Buise. (ANP)
F granman kijkt de jour-
y, r®cht in de ogen. Hij
t hem nu, met zachte
rechtstreeks aan:
r?m helpt Nederland ons
Dtet? ik weet niets van
moderne dingen als ba-
s, waar mijn mensen
Praten, maar Nederland
ons redden. Alstublieft."
ooka's. Het toverwoord
Marowijne. Zonder ba-
zo'n wonderwapen
kennelijk de gehate
|Twagens en patrouille-
n van Bouterse kunnen
Een
Dam i
stamgi
worder
junglet
moeilij'
lijk.
Na c
Saban;
Bouter;
kinders
nieuwe
rukt op
ringen'
