DE STEM
NOEMDEN MIJ
EEN DISSIDENT,
OVERLOPER,
EEN VERRADER'
diste
LS JE
JE NOC
erichten van A. I. Korjagin uit de
gevangenis van Tsjitopol in Tartaarse ASSR en uit het
zwaar-regiem kamp Vsesvjatskaja in de streek Perm.
„Ik, Anatoli Ivanovitsj Korjagin, ben in 1938 geboren
in de stad Kansk in het district Krasnojarsk. Mijn vader
is in de Tweede Wereldoorlog aan het front omgeko
men en mijn moeder leeft van een pensioen.
In 1963 ben ik afgestudeerd aan de medische faculteit
van de universiteit van Krasnojarsk. Daarna heb ik vier
jaar lang gewerkt als assistent-psychiater in de stad
Abakan, ook in het district Krasnojarsk. In 1970 vol
tooide ik mijn specialisatie als psychiater aan het we
tenschappelijk onderzoeksinstituut voor neurologie en
psychiatrie in Charkov.
Juli 1986:
Nimmer
Zoon
December 1985:
Januari 1986:
Februari 1986:
ZATERDAGS
6 DECEMBER 19
Maart 1986:
April 1986:
April 1986:
Juli 1986:
September 1986:
Oktober 1986:
De c
B
Door Max de Bok
„Na mijn promotie op het thema 'schizof
renie' (1972) heb ik als plaatsvervangend
hoofd-arts gewerkt in net psychiatrisch
districts-ziekenhuis van Krasnojarsk, nr. 1;
als hoofd van de psychiatrische afdeling
van het psychiatrisch ziekenhuis van de
autonome repubüek Toevinsk (in de stad
Kyzyl) en vanaf 1978 als psychiater in de
psycho-neurologische kliniek van Char
kov. Ik ben getrouwd en heb drie minder
jarige kinderen.
In 1979 ben ik me gaan bezighouden
met het 'Comité voor onderzoek van het
gebruik van psychiatrie voor politieke
doeleinden' als arts-adviseur. Op mijn
werk zijn daarom 'speciale voorwaarden'
voor mij geschapen: een onverhuld nega
tieve houding van de kant van de leiding
van de kliniek, eindeloze kleine peste
rijtjes, een voortdurend hinderen en be
lemmeren in mijn beroepsuitoefening. Het
personeel werd tegen mij opgezet en mijn
gedrag werd ten overstaan van het gehele
collectief veroordeeld.
In de zomer van 1979 hebben de hoofd
arts van de kliniek, V. A. Nikitin en zijn
maat N. I. Zaderej geprobeerd mij tijdens
een dienstreis een pak slaag te geven; zij
noemden mij 'dissident', 'overloper' en
'verrader'. In december 1979 werd ik zon
der opgaaf van redenen aangehouden op
het station Charkov-pas en gefouilleerd.
In september 1980 is door medewerkers
van de KGB in Charkov bij mij thuis huis
zoeking gedaan; persoonlijke aantekenin
gen, adressen en mijn onmisbare typema
chine werden in beslag genomen. Er werd
gezegd dat de huiszoeking verband zou
houden met 'De zaak A. M. Zintsjenko',
maar die ken ik persoonlijk helemaal niet.
Daarna werd ik gedagvaard bij de KGB,
maar ik heb geweigerd iets te zeggen. Op 5
februari 1981 ben ik op een vergadering
van het hele personeel van de kliniek, die
speciaal werd gehouden in verband met
mijn dagvaarding, uitgemaakt voor 'volks
vijand', 'overloper' enz. en mijn medewer
king aan het 'Comité (voor onderzoek van
het gebruik van psychiatrie voor politieke
doeleinden, red.) werd betiteld als 'staats-
vijandig'. Er werd besloten maatregelen te
gen mij te nemen. Overigens had ik gewei
gerd op deze vergadering aanwezig te
zijn."
„Van de hele tijd dat ik zit, heb ik zeven
maanden in de zone doorgebracht en de
rest heb ik in de cel gezeten. Drie jaar van
die tijd in de cel heb ik alleen opgesloten
gezeten, meer dan twee jaar heb ik honger
stakingen gehouden en een half jaar heb ik
in de isoleercel gezeten. Mijn kinderen heb
ik niet één keer kunnen zien. Dat is nu hun
menselijkheid. Ik voer strijd voor het recht
van een politieke gevangene op menselijke
waardigheid, op leven en gezondheid. Te
gen strafdreigingen en provocaties. Ik heb
voet bij stuk gehouden en zal dat blijven
Ik voer strijd voor het recht van een
politieke gevangene op menselijke
waardigheid, op leven en gezondheid.
Tegen strafdreigingen en provocaties.
- FOTO ARCHIEF DE STEM
Bericht uit het strafkamp
Op 13 februari 1981 werd de Russische
psychiater Anatoli Korjagin in de trein
naar Moskou gearresteerd.
Op 5 juni 1981 werd hij wegens het be
drijven van anti-Sovjet propaganda en het
illegaal bezit van een vuurwapen veroor
deeld tot zeven jaar opsluiting in een
streng-regiem kamp en vijf jaar balling
schap. Korjagin werd geplaatst in Kamp
nummer 37 in Perm. Hetzelfde kamp
waarin ook de onlangs in de zaak-Daniloff
(de Amerikaanse journalist, die als 'spion'
in Moskou werd opgepakt) uitgeruilde dis
sident Joeri Orlow van 1977 tot 1984 zat.
In juli 1982 werd Korjagin voor drie jaar
opgesloten in de Tsjitopol-gevangenis. In
augustus 1985 werd hij weer naar Perm
getransporteerd. Hij was toen ernstig ziek
en woog nog slechts 47 kilo.
Korjagin was een vooraanstaand lid
van het Comité voor onderzoek van het
gebruik van psychiatrie voor politieke
doeleinden. Hij onderzocht zestien dissi
denten, die tot psychiatrische patiënten
waren verklaard. In alle gevallen kwam
Korjagin tot de overtuiging - die hij ook
uitdroeg - dat geen van hen geestesziek
was. Directe aanleiding tot zijn arrestatie
vormde zijn verklaring tegenover buiten
landse journalisten dat hij Aleksei Nikitin,
die als strijder voor de rechten van arbei
ders in het industriegebied van Donbass
Anatoli Korjagin
was opgepakt, had onderzocht en geeste
lijk gezond had bevonden.
In 1981 schreef Korjagin onder de titel
'Gedwongen patiënten' een studie over
„de omstandigheden waaronder geeste
lijk gezonde mensen in de Sovjet-Unie
geestelijk ziek worden verklaard en ver
oordeeld worden als zodanig te leven."
Korjagin was er zich van bewust dat
zijn activiteiten hem vrijwel rechtstreeks in
het strafkamp zouden doen belanden.
Maar dat verhinderde hem niet zijn strijd
voor de waardigheid van de mens openlijk
te voeren.
Tegenover de rechter verklaarde hij: „Ik
zal de situatie in ons land, waar geestelijk
gezonde mensen gevangen gezet worden
in psychiatrische inrichtingen omdat ze
proberen onafhankelijk te denken, nim
mer accepteren. Ik weet dat lange jaren
van fysieke opsluiting, vernedering en be
spotting mij wachten. Ik ben mij daarvan
volledig bewust en ga die jaren tegemoet
in de hoop dat ze de kansen voor anderen
om in vrijheid te leven, zullen verbeteren."
Zo nu en dan komen er vanuit het straf
kamp in Perm brieven of aantekeningen
van Korjagin naar buiten. Publikatie daar
van kan voor Korjagin ernstige gevolgen
hebben, maar hij wil dat zijn geluid ge
hoord wordt. Hij vraagt zelf om publicatie.
Onlangs bereikten vier vellen met aan
tekeningen Nederland. Ze zijn bedoeld als
bijdrage van Korjagin zelf aan een in ja
nuari door de Boekovski-stichting uit te
geven boek over zijn strijd. Daarom liet
Korjagin zijn aantekeningen vergezeld
gaan van een korte autobiografie.
In de aantekeningen heeft Korjagin het
over Vanya. Dat is de koosnaam van zijn
zoon Ivan Korjagin, die in 1985 tot drie
jaar kamp werd veroordeeld wegens van
dalisme. Vita Nekipelov, wiens naam ook
in de aantekeningen voorkomt, is wegens
anti-Sovjet-propaganda veroordeeld tot
twaalf jaar. Sasja Tsjoekajev, een andere
kampgenoot, kreeg vijfjaar voor hetzelfde
vergrijp.
Ook spreekt Korjagin over prijzen. Hij
kreeg prijzen van organisaties van psy
chiaters in Engeland, Frankrijk en de Ver
enigde Staten. De Wereldorganisatie van
Psychiaters benoemde hem in 1983 tot
erelid. In 1985 kreeg hij de alternatieve
Nobelprijs. Later werd hij door leden van
het Amerikaanse congres voorgedragen
voor de Nobelprijs voor de Vrede, 1986.
Op initiatief van de Boekovski-stichting is
thans opnieuw een internationale cam
pagne gestart om Korjagin kandidaat te
stellen voor de Nobelprijs voor de Vrede,
1987.
doen. Laat iedereen dat maar weten, Groet
wie voor mij strijdt
In de gevangenis van Tsjitopol schreef
Anatoli Koijagin de volgende verklaring:
„Het plaatsen van een politieke gevangene
in de isoleercel betekent fysieke foltering
door middel van honger, kou en slapeloos
heid. Als arts protesteer ik daar tegen."
Uit protest tegen deze foltermethode be
sloot Anatoli Koijagin bij iedere volgende
plaatsing in de isoleercel onmiddellijk in
hongerstaking te gaan. De voeding in een
isoleercel ligt trouwens toch al beduidend
beneden wat een mens biologisch mini
maal nodig heeft. Zijn langste hongersta
king heeft 1 jaar en 3 maanden geduurd,
van april 1984 tot juli 1985. Dat was uit
protest tegen de onmenselijke behandeling
en foltering van politieke gevangenen in de
gevangenis van Tsjistopol. Tijdens zijn
hongerstaking verloor Koijagin 40 procent
van zijn gewicht. Op de gesloten afdeling
van het ziekenhuis werd hij zogenaamd
'genezen', maar de genezing en de voeding
waren niet voldoende en na afloop van de
hongerstaking was zijn gezichtsvermogen
scherp achteruit gegaan, had hij last van
hart en bloedvaten en problemen met de
spijsvertering.
„Aan het einde van de vierde maand hon
gerstaking hebben ze me met handboeien
gefolterd. Ik had nog net genoeg kracht
om de sadist is zijn smoel te spugen. In de
negende maand van mijn hongerstaking
moest ik daarvoor terecht staan. Ze heb
ben me in het geheim, vastgebonden aan
een stoel, de rechtzaal binnen gedragen. Ik
verloor mijn bewustzijn. Ik heb geen
woord gezegd, noch tegen de aanklager
noch tegen de rechter. Dat was de wraak
voor mijn hongerstakingen en voor mijn
strijd voor het recht van gevangenen. Ik
heb geen centimeter toegegeven, ik houd
voet bij stuk."
De rechtszaak vond plaats op 30 januari
1985. De tijd die Koijagin in de gevange
nis moet doorbrengen, werd verlengd met
twee jaar, volgens artikel 191 van het wet
boek van strafrecht van de RSFSR: „Hin
dering van de autoriteiten bij het uitoefe
nen van hun verplichtingen."
„Op de internationale forums moeten de
Sovjet-autoriteiten voortdurend worden
aangevallen wegens onmenselijkheid in
binnen-en buitenlands beleid, en wegens
onmenselijkheid in de wetgeving. Er moe
ten humanitaire organisaties worden opge
richt. Wanneer de Sovjet-Unie daar niet
aan mee wil werken, laat ze haar echte ge
zicht zien. Maak gebruik van mijn naam.
Ik mag de kinderen niet zien, ik mag nie
mand zien, mijn brieven worden gestolen,
in de gevangenis is me alle medische lec
tuur ontnomen, ik krijg geen bril. Samen
met Vitja (Nekipelov) sta ik pal. Hij wordt
onder grote druk gezet."
„Vitja zit in de isoleercel. Hij kan wegens
zijn slechte gezondheid niet aan de werk
norm voldoen. Hij mag niet door een spe
cialist onderzocht en behandeld worden.
Zij zeggen dat hij zich aanstelt en ze drei
gen zijn straf te verlengen. In december en
januari heeft hij bij elkaar al meer dan een
maand in de isoleercel gezeten. Maakt la
waai. Er zijn al meer dan een maand geen
brieven van hem of mij. Ze hebben me
niets verteld van de prijzen. Zorg ervoor
via de pers en het Nobelprijs-comité dat
dat alsnog gebeurt. Vanja wordt in gijze
ling gehouden, maar ik laat me niet chan
teren. Ons leven is mijn strijd. Houd je
goed!"
„Strijden voor de vrede betekent voor 05
autoriteiten zich te weer stellen
beweging voor de rechten van de méns
onze planeet. Doe uit mijn naam een
roep op de vooruitstrevende mensen v;
onze aarde om de komende, 21ste een
uit te roepen tot het begin van het
humanisme op aarde. Laar iedereen
energie van hart en geest aan dit edele dg
geven."
„Vitja zit sinds januari in de isoleer»
Mijzelf wordt systematisch ieder recht t
bezoek en op aankopen in de kampwint
ontzegd. Sasja Tsjoekajev heeft voor
oproep aan de Socialistische Interna:
nale van Brandt vijftien etmalen isoleer»
gekregen. Zorg dat Brandt dat weet."
„Op 4 april ben ik weer in de isoleercel
zet. Nu vanwege mijn weigering om
zelf, overeenkomstig de uitspraak van
rechtbank, 'veroordeeld' te noemen
vanwege mijn kritiek op de groteske
geving van de Sovjet-Unie. Ik eet niet. ft
al 26 etmaal in hongerstaking. Ben r
niet gedwongen gevoed, 's Nachts lig ik
een kale brits. Overdag op de koude gr<
Fysieke foltering in de vorm van honger
slapeloosheid. Psychische in de hoev»
heid eten en de geur van het eten dat voo
mijn neus wordt neergezet, tegen mijn t;
Door de ontregeling van mijn hart
bloedvaten, van mijn maag en damt;
ben ik 12 kilo te licht geworden. Daarvs
heb ik geen speciale voeding gekregj
maar de gewone dagelijkse portie
brood. Doordat ik zo ben uitgeput, voeTi
me chronisch hongerig. Ik mag weer nit;
kopen in de kampwinkel en dat is
regels. Dat is nou hun menselijkheid, k
straf voor mijn activiteiten willen de KG
en de artsen Lysenko en Kozyijev mevt
minken en laten doodgaan. Anatoli Sen
nov, de KGB-agent, dreigt me zelfs n
moord. Maak dat onmiddellijk, openli
en in detail bekend. Ze haten me en
ren me op een gruwelijke wijze kapot
krijgen, en dat alles vanwege mijn opvi
tingen over menselijkheid."
„Doe uit mijn naam een beroep op li
mensen en organisaties die zich inzeilt
voor ontwapening en vrede in de wereld
Vraag ze om het begrip vrede een concre
menselijke invulling te geven, want on
vrede praten nu alleen die mensen die ld
vallig op dit moment geen zin hebben 0:
te vechten, en over ontwapening alleen
die op dit moment geen belang hebbt
met bepaalde wapens te strijden. Er
gewoon politiek gespeculeerd op het n
selijke gevoel tot zelfbehoud, maar het k
ven zelf in een totalitaire staat is ten tiji
van vrede niet beter of waardevoller dan
tijd van oorlog.
Alleen humanisering van het
denken van de regeringsleiders, van k
volk en van de maatschappelijke wetto
kan de volkeren de zo noodzakelijke vral
geven.
Ik heb drie motto's:
1Vrede en humanisme zijn ondeelbau
2. Vrede uit naam van humanisme
niet uit naam van politiek!
3. Alleen een maatschappij me! s
menselijk gezicht en met menselijke wette
heeft het morele recht te spreken 011
vrede voor de hele mensheid!
Laat iedereen die dit aanspreekt de 1
to's in mijn plaats uitdragen. Ook dat
een bewijs van de onmenselijkheid van 4
Sovjet-Unie."
„Onze autoriteiten houden zich de
tijd in allerlei pro-Sovjet internationalen
ganisaties bezig met vragen die juist k
onmenselijke van de Sovjet-Unie verbe
len. Wie dat niet afkeurt maakt zichzelf'
schande. Isoleercel en eenzame opstuift
zijn gelegaliseerde vormen van martelii
Dat moet aan de orde gesteld worden ia'
Verenigde Naties en andere internatiou
organisaties. Wellicht op verzoek van m
zelf in mijn hoedanigheid van arts."
„Kampofficier Chasanov heeft, in
dracht van de KGB, mijn internatiow
prijzen afgedaan als 'beloningen voor art
Sovjet propaganda'. Dat is nou hun ops'.t
ling tegenover internationale organise®
Hij zei nog tegen mij: „Neem afstand vi
die prijzen." Maar ik heb hem uitgelach"
Toen zei hij: „Krepeer dan maar hier
krijgt geen bezoek en geen recht op inlf
pen in de kampwinkel. De Soyjet-auK'
teiten hebben zoveel last van u, dat het t*
ter zou zijn u meteen voor het vuurptb'
te plaatsen." Verder zei hij nog: „De®
men van de Verenigde Naties zijn vrt
mensen, maar u bent een gevangene."
is nou hun menselijkheid!"
Me put is in de pet
'evalle, zegt de Scheveninger
tegendraads als zijn pet in de
put is gevallen. Zo zal een schandvlek altijd
een schendvlak worden genoemd. De h
wordt nimmer uitgesproken: 'ij loop te
banjere as 'n 'ean met stront an z'n poten
(hij praat als een haan met stront aan zijn
poten). Alleen als de Scheveninger plechtig
wil doen spreekt hij de h uit waar die
overigens niet nodig is: noch zén hos, noch
zên hezel, noch hiets wat uws naeste is.
In het dialect weerspiegelt zich de
volksziel met opmerkelijke helderheid. Dat
merk je als je door de door Dirkje
Roeleveld uitgesorteerde Scheveningse
Woordenschat*) heenwaadt. Het
Schevenings, aldus Dirkje, is zangerig en
golvend als de zee zelve. Het dialect
weerspiegelt armoede, vroomheid en de
vreze des Heren, een voorkeur voor hard
werk en een diepe afkeer vuur wuft gedrag.
In het signaleren van lichtzinnigheid is het
Schevenings sterk.
Men zal aldus een baggadet (een
opgedirkte vrouw) niet zelden aantreffen in
gezelschap van een bamboezearder (een
doordraaier) en ze zal wel 'oeregedêne
(hoerengordijnen) voor de ramen hebben
hangen (royale, gemakkelijk op te binden
vitrage). Ze is een sliert (bijna nooit thuis),
hoewel ze er uit ziet als een krajebedrieger
(vogelverschrikker) en ze zeggen dat ze
over de put'eak getrouwd is (samenwoont).
Met haar draaiende retteketet (achterwerk)
is ze een schendvlak voor de
êgegatjesmense (familie) en ze verdient een
aei op haar selderement.
Scheveningers hebben afgrijselijke
armoede gekend. Maar al te vaak werden
er earepels met 'n neakend gatje gegeten,
volgens de methode van de aardappeleters
van Vincent van Gogh. De muize legge
doad voor de kast, is een staande
uitdrukking waarmee wordt aangegeven
dat zelfs Schraalhans als keukenmeester de
geest had gegeven. Maar als het in de
visserij voor de wind ging (men sprak dan
van 'n rit in de bil) kon men zich de buik
uit de kreuk eten aan èzerkookjes
(stroopwafels) en kokebakken (dikke
pannekoeken). Gezien die grijze armoede
zijn de Scheveningers nog steeds erg zuinig,
tot op het èpekréterige (krenterige) af.
Als je in Scheveningen zegt dat
Hagenaars vriendelijke, gulle mensen zijn,
dan zullen echte êgegatjesmense zeggen:
ben je bekotebikkerd? (ben je van Lotje
getikt?) en jonger volk uit de kroegen van
de Keizerstraat zal zeggen: Leazer op, aers
zei ik je vlekke (aan stukken snijden).
'Eagse wind en 'Eagse sju, dat is niets; de
'Eagse wind'apper is een opschepper.
Hagenaars, dat zijn 'Eagse jutteperen,
waardeloos en melig en ze hebben de
Scheveningse visvrouwen heel wat
kopsmart bezorgd.
Dirkje Roeleveld heeft vier jaar aan de
ordening van haar Scheveningse taalschat
gewerkt. Zij heeft zich daarbij
voornamelijk gebaseerd op aantekeningen,
op losse vodjes papier, van de kort na de
bevrijding in 1945 overleden Arie Pieter
Krul, die onder de schuilnaam Arend Taal
een Scheveningse roman „Martijntje" had
geschreven.
De jonge Scheveninger zal misschien
nog wel weten dat een ijbij een kijfzieke
vrouw is en dat zijn opa op oblokken
(klompen) door de straten van Duindoip
klost. Maar het mooiste Schevenings wori
gesproken in de bejaardentehuizen. Da®
wordt het ook het diepst betreurd dat
Scheveningen niet langer een eigen
poststempel heeft. Een van de Strandweg
verzonden prentbriefkaart met de zilte8"
van de zee draagt nu het stempel 's-
Gravenhage, het domein van de
wind'appers, de jutteperen met hun
waardeloze sju.
*)De Scheveningse Woordenschat.
Dialect van een vissersdorp. Dirkje
Roeleveld. Uitg. Robbemond, 's-
Gravendeel.
II
spak. Sinds er bij S
brsd volop gif de Rijn
leiactivisten met argus
lijlen zeer kritisch volge
hè aan de Rijn verscl
er na de andere meldi
uiebreid in de media
lec zich aan de Rijn ti
gjw tot de conclusie d
ctmie is overal. In tapp
ern dagelijks brood.
Cemie is ook in de luc
re en de bodem waarui
(£mie: een adembener
Door Jan Hanfl en
Louis van de Geljn
Cde eerste dag van november kei
titigduizend Nederlanders in de keu!
v een aantal chemische bedrijven.
chemie dichter bij de mensen te br
g om wantrouwen te doorbreken
sokachtige verhalen te ontzenuwen
chemische industrie jaarlijks de poor
t dag open voor het publiek. Op c
;'de eerste november ging er duizend
heter stroomopwaarts langs de Rijn
s in zo'n chemische fabriek. De ge'
waren zo ernstig dat Sandoz voort
één adem genoemd zal worden
,opal, Seveso en Mexico City.
De chemische industrie staat er, alle
omer aan de weg ten spijt, weer gekle
r. Wat zich in Bazel voordeed, kan I
tmers ook gebeuren. Of niet soms?
ilieudienst in Rijnmond vindt van 1
j een aantal bedrijven ügt het gif zo
;t bij brand met het bluswater wegspc
at was juist het euvel bij Sandoz.
s je tegen de chemische industrie z
>rg ervoor dat je het bluswater op ei
:rrein kunt opvangen, dan ken ik het
oord. 'Dat kèn niet', zeggen de bedrij
lat brengt verschrikkelijk hoge ko
let zich mee. Dan krijgen we problei
iet onze concurrentiepositie'."
Altijd diezelfde reactie, mom
Irs. D.J.W. Schoof, coördinator mil
:unde van de faculteit wiskunde en
uurwetenschappen van de Nijmeegse
'ersiteit. „Zo reageren ze ook in Bazel
Jveral. Daarom moet je de knoop nu n
eens eigen land dóórhakken. Natioi
Het zijn toch geen noodlijdende be
ren Mijn oplossing is: wél eisen dat z
taak oplossen, wél strengere normen
geef ze daar dan vijf jaar voor. Natio
stappen kunnen ook als een breek
werken in andere landen. En als je be
ten durft te nemen, dan kan munster S
Kroes écht haar mond opendoen in 2
seriand. Dan kom je tenminste gel
waardig over."
Ir. E.J. Vies zucht eens diep. De
