iül
Bij de maffia
heersen nu
de hyena's en
de jakhalzen
ZATERDAG 29 NOVEMBER 1986
cttü'
W3
BERT
VAN VELZEN
Zonnestralen
Sterke wortels
de maffia schrijft
zijn naam met bloed
Onze zaak
Rite
Corleonesi
Politiek
oor het eerst in de geschiedenis staan meer dan 250 bazen en
tillers van de maffia in Palermo in een groot proces voor de rechter.
Ma de geruchtmakende onthullingen van Tommaso Buscetta, die als
eerste grote maffia-baas uit de school klapte, heeft de justitie de
misdaadorganisatie een harde slag toe kunnen brengen. Maar de
macht van de maffia is ongebroken. De moordpartijen, de handel in
wapens en heroïne, alles gaat gewoon door. Ook vanachter de trahes
blijven de maffia-bazen de touwtjes strak in handen houden. Meer
Jan tachtig procent van alle ondernemers in Palermo betaalt
viermaandelijks een bedrag aan de maffia voor 'bescherming'. Wie niet
Ac* m.tictincla firn xv rvVvl^1r-x,
ergissen we ons,
W zien we een vit
mildheid verschijnenwer de brug komt ziet in het gunstigste geval zijn winkelpui
het doorgaans norse gelaat,veggeslagen door een bom of sterft in een kogelregen. Het geweld
amburger-'imperium y^van de maffia heeft in een provinciestad als Catania op Sicilië alleen
leDonald (omzet 10 miljard^1 jaar bijna negentig doden geëist. In Reggio di Calabria, dat half
ollar per jaar) werd op de Sov-io groot is, eenzelfde aantal. „Dit eiland kan straks alleen nog door
t-televisie in internationaal;en militaire regering bestuurd worden", zo waarschuwt president
aamdêmeningheefTpostg^'00^08' van het Siciliaanse deelstaatbestuur.
at dat binnen afzienbare tijd Jerard Kessels, correspondent in Rome, reisde voor een reportage-
e burgers van Moskou, Lenin-ierie naar Palermo, de hoofdstad van de maffia. Bericht vanuit een
rad, Kiev en Odessa de tandeffl j „t„ a
I het moeras van de Big Mac«terronseerae stad.
allen kunnen laten zinken. Br
ouden ook honderd nederzet
ingen van Pepsi-dochter Pizza
[ut over de Sovjet-Unie wor-
en verspreid. Er kan verder
'eer iets gemakkelijker gedron-
en worden (een grote kruis-
acht tegen de drank is vastge-
jpen in de mist) en een buiten-
ewoon nuttig gebleken deel
an de zwarte markt zal wor-
en gelegaliseerd. Dat laatste is
ven verbluffend als de afschaf
ing van het celibaat door de
lerk van Rome.
Wat is er aan de hand? In
lit, in onze eigen gematigde zo
huilerige en winderige seizoen
itel ik me voor dat het op de
Prospekt Nevsky helemaal niet
,e harden is. Alhier klagen we
teen en been over doorgaans
andermans problemen, maar
laar rept de burger zich naartf
auis op het bonkwerk van de"
itaatsschoenlapper. Onder zijn
bontmuts schuilt een zwarte-
marktkuif, want de staatskap-
pers knippen te zeer naar
voorschrift en met ambtelijke
onverschilligheid. Thuis is er
niet zelden ruzie, die op dui
velse wijze wordt uitgeloki
door de inwonende grijsaart
Nikolai Gargantojajemski, die
zich meermalen per avond
dronken in zijn slobberend!
lange onderbroek, soms zin
gend, soms tierend, via de huis
kamer naar het gemeenschap
pelijk toilet begeeft, waar hij
achter dun behang, harde win
den laat en zijn laatste roebels
telt. In deze zwarte mist van el
lende gaan zich nu enkele zon
nestralen boren. De kwalitei
van het dagelijkse leven za
worden verbeterd.
Naar Hongaars voorbeeli
zullen er ook in de Sovjet-Unie
familiebedrijfjes gedreven mo
gen worden. Dat is, vo_
Sovjetologen die ik heb geraad
pleegd, „een ideologische aard
verschuiving". Aangenomet
wordt dat staatsloodgieters
staatsbehangers, ambtenaren
kleermakers en obers die waar
dig de mantel dragen van sub
commissies, door de zweepsla|
van het persoonlijk winstbeja,
veranderen van nurksen in mo
dellen van zorgzame wellevend
heid, die niet langer de borsch
serveren in vliegende schotels
Zodra de kleermaker zijn amb
tenaarlijke onverschilligen
laat varen zal de juten aardap
pelzak niet langer de hoofd
bron van zijn inspiratie zij11
Waar de staat tot nu toe faal®
mag de familie zaken
doen.
Nog een zonnestraal in
mist: sedert enkele maanden
de staat in 37 Sovjetsteden ha
welijksmakelaar geworden. He
is nu niet eenvoudig om e®
huwbare man tegen het lij'
lopen. Er staan nog geen cc
tactadvertenties in de
Pravda en de officiële Sovje
moraal heeft grote verW?"a
schap met de angstvallig
preutsheid van het NJ
Roomse Leven. De staat voe
zich, na jarenlange interne
batten, geroepen om in de
welijksmarkt te treden. u
de alleenstaande Sovjetburg
van 30 tot 40 jaar oud zij?
tien vrouwen voor elke ze
mannen. De Sovjetmannen
voelen zich daardoor meer
ooit als een godsgeschenk
nya en Olga, mooie i"te Lm
vrouwen van tegen de
lieten zich inschrijven aan
huwelijksbureau Pjatnt'^L
straat 40 en vonden de
overheerst door antife®1
sche chauvinistische var
Misschien kunnen ze
gaan zoeken bij de vleesp
waaruit de Big Mac g<»0'v
wordt.
de
Ta-
Door Gerard Kessels
Een moeder: „De beste advocaten
van de stad verdedigen de maffia in
het grote proces. Maar ik heb geen
advocaat kunnen vinden voor mijn
eis tot schadevergoeding voor de
moord op mijn zoon".
Een onderzoeker: „Ik heb me zelf in de
bankwereld moeten verdiepen omdat
geen enkele professor van de universiteit
me wilde helpen met een studie naar de
wijze waarop de maffia zijn geld belegt".
Palermo. Op het e'èrste gezicht een
stad zoals alle andere. Vriendelijke men
sen, druk winkelend en pratend. Sirene-
gehuil van zwaar bewapende escortes,
die een rechter of hoge politieman naar
het andere einde van de stad loodsen,
wordt nauwelijks nog gehoord. Palermo
heeft geleerd met de maffia te leven en
zich aan te passen. Bij moorden in de
straten en op de pleinen van het prop
volle centrum heeft nooit iemand wat ge
zien. Niets horen, niets zien, dat is het
motto.
Vooral de laatste vijf jaar stroomt het
bloed in Palermo rijkelijk. Het grote geld
van de heroïne-handel heeft de paar spel
regels die bij de 'oude maffia' nog golden
in de prullenbak doen verdwijnen. In een
roman van de grote Siciliaanse schrijver
Guiseppe Tomasi di Lampedusa waar
schuwt een mafioso van de oude stem
pel: „Wij zijn nog de luipaarden, de leeu
wen; maar die ons op zullen volgen zijn
de jakhalzen, de hyena's".
Italië is er op een vakkundige manier in
geslaagd het terrorisme van de Rode Bri
gades uit te roeien. Met de maffia lukt
dat echter niet. Carabinieri-generaal Al
berto Dalla Chiesa, een formidabel poli
tieman, die de strijd tegen de Rode Bri
gades met veel bravoure had gewonnen,
beloofde een even harde aanpak van de
georganiseerde misdaad toen hij in 1982
als prefect van politie naar Palermo
kwam. Na drie maanden werd hij echter
al vermoord.
„Het terrorisme", zegt de onderzoeker
Umberto Santino, „was iets tijdelijks en
had weinig steun. Maar maffia is een so
ciale en economische macht met sterke
wortels in de Siciliaanse geschiedenis".
De maffia, meent Rita Costa, weduwe
van een vermoorde officier van justitie,
„is haast niet uit te roeien. De maffia is
hier geboren".
De maffia is ontstaan op het Sici
haanse platteland waar de grote landhe
ren de dienst uitmaakten. Een centraal
gezag, een staat, was er niet. De landadel
regeerde met behulp van krachtpatsers,
vrijbuiters en beulsknechten. Soms kreeg
een van hen zoveel invloed dat hij op zijn
beurt de landadel weer terroriseerde.
Ook in Noord-Italië, in Lombardije,
kwam dit verschijnsel vanaf de Middel
eeuwen voor. Maar in het noorden ver
dween deze 'braveria', krachtpatserij, in
de vorige eeuw weer omdat de Oostenrij
kers er een sterke, correcte, staat vestig
den.
De 'braveria', waaruit de maffia recht
streeks is voortgekomen, handhaafde
zich echter op Sicilië omdat het eiland
nooit een krachtig centraal gezag kende.
De feodale verhoudingen met hun lokale
grootheden bleven. De staat bleef altijd
iets vreemds en vijandigs. „Een verstan
dig en wijs bestuursambtenaar op Sicilië,
me niet corrupt was en weigerde te wij
ken voor de druk van de machtigen,
werd óf geïsoleerd óf uitgesloten als iets
wezensvreemds. De overplaatsing is al-
l'jd en misschien zelfs nu nog hét wapen
van de maffiose macht geweest tegen de
ambtenaar die het spel niet mee wilde
spelen", schrijft de Siciliaanse auteur
Leonardo Sciascia.
Op 16 juli 1984 begint Tommaso Bus
cetta te praten. De man wiens gezicht de
beste plastische chirurgen van Brazilië
onherkenbaar hebben gemaakt, vertelt
45 dagen lang in klein politie-kantoortje
in Rome alles wat hij over de maffia
weet. En dat is veel. Buscetta is een wan
delende maffia-encyclopedie.
Buscetta praat, omdat hij verloren
heeft. De PaJermitaanse 'familie', waar
van hij een zeer prominent lid is, heeft in
de grote maffia-oorlog het onderspit ge
dolven. Omdat Buscetta ongrijpbaar in
Zuid-Amerika zit, waar hij zo succesvol
is in de drugshandel tussen Europa en
Amerika dat hij de bijnaam 'Baas van
twee werelden' verwerft, moeten zijn fa
milie-leden er aan geloven. Zijn zoontjes
Antonino en Benedetto worden ver
moord. Zijn zwager wordt doodgescho
ten in zijn pizzeria in Palermo samen met
twee klanten, zijn broer Vincenzo en
diens zoon worden neergemaaid. Ook
een neef moet sterven. Buscetta, geknakt,
Verdriet, maar ook berusting, spreken uit de gezichten van de drie vrouwen bij het lijk van Benedetto Grado. Hij werd in november 1983 bij het zijn huis neerge
schoten, net toen hij een ommetje wilde maken. Ruim een jaar eerder werd zijn zoon vermoord in de oorlog tussen de Siciliaanse mafia-families.
- foto franco zecchin
Niets horen, niets zien
beroofd van zijn machtsbasis in Palermo,
heeft nog maar één wapen om zijn tegen
standers te treffen: zijn formidabele ken
nis van de wereld van Cosa Nostra, de
maffia.
Het woord 'maffia' wordt door leden van
de misdaadorganisatie nooit gebruikt. Zij
spreken uitsluitend over 'Cosa Nostra',
onze zaak. Leden van 'Cosa Nostra' zijn
'Uomini d'Onore', mannen van eer. Al
len behoren tot één van de vele 'families',
die Palermo en de rest van Sicilië onder
zich hebben opgedeeld.
De grenzen tussen de families liggen
normaal gesproken exact vast. Elke fami
lie is heer en meester in zijn eigen gebied
en leden van andere families mogen er
alleen met uitdrukkelijke toestemming
van het familie-hoofd, de 'capo famiglia',
actief zijn. Een 'man van eer' blijft altijd
lid van zijn oorspronkelijke familie, ook
al verhuist hij naar het gebied van een
andere. Zelfs wanneer hij in Canada of
Amerika gaat wonen, wat veel gebeurd
is, dan nog moet hij de bevelen van zijn
Palermitaanse 'capo' blindelings blijven
volgen.
Er uit stappen kan niet. Iedereen blijft
lid tot aan zijn dood. Wie zich 'oneervol'
heeft gedragen kan wel door zijn 'capo'
uit de familie gezet worden, maar ook
dat komt neer op een lidmaatschap tot
de dood.
De hoofden van de Palermitaanse fa
milies hebben alle zitting in de 'Commis
sie'. Daar worden de grote lijnen uitge
stippeld en de besluiten pruimen voor
moorden op belangrijke persöSien.1
Wanneer een nieuweling wordt aange
worven moet die eerst zijn 'waarde' be
wijzen. Zo moest Tommaso Buscetta en
kele moorden plegen om een toegangs
kaartje tot Cosa Nostra te verwerven. Al
leen degenen die het 'zuivere gezicht' van
de maffia vertegenwoordigen, onderne-
Luciano Leggio, de arrogante killer en baas van de Corleonesi. Hoewel hij al twaalf jaar in de gevangenis zit, regeert hij zijn 'fami
lie' nog met ijzeren hand. f0t0 letizia battaglia
mers, advocaten, politici wellicht, hoeven
geen misdaden te plegen om toegelaten
te worden.
In de rite waarmee de nieuweling 'man
van eer' wordt, komt de traditie tot
uiting. In zijn hand houdt de noviet een
plaatje met een afbeelding van een heili
ge. Vervolgens wordt met een doom of
een scherpe punt in zijn vinger geprikt.
Als het bloed over het plaatje loopt,
wordt het aangestoken. De nieuweling
neemt het brandende plaatje van de ene
in cie andere hand, tot het opgebrand is.
Intussen legt hij de eed af op de familie.
Daarin is sprake van 'bescherming van
de zwakken', van onvoorwaardelijke ge
hoorzaamheid en van absoluut stilzwij
gen naar buiten over Cosa Nostra. Wan
neer de zwijgplicht, de omerta, gebroken
wordt „dan moge mijn lichaam branden,
zoals de afbeelding van deze heilige", zo
besluit de nieuweling.
Als ergens spreken zilver en zwijgen
goud is dan wel bij de maffia. Wanneer
er al gepraat wordt dan gebeurt dat vaak
in een speciale code die voor een buiten
staander volkomen onbegrijpelijk is.
Maar ook zonder woorden, met een paar
nauwelijks zichtbare bewegingen van
handen en ogen, kunnen mafiosi elkaar
boodschappen doorgeven, zo is in de ge
vangenis van Palermo gebleken. Het con
tact tussen twee leden van Cosa Nostra
die elkaar nog nooit ontmoet hebben
wordt altijd gelegd door een derde, die
beiden als 'man van eer' kennen. Deze
geslotenheid van de maffia-wereld heeft
het voor justitie altijd uiterst moeilijk ge
maakt er greep op te krijgen.
De opkomst van de 'Corleonesi', aan het
begin van de jaren tachtig, legt een bom
onder het tere evenwicht tussen de Paler
mitaanse maffia-families. Luciano Leg
gio, de arrogante en wrede baas van deze
familie, afkomstig uit het dorpje Cor-
leone bij Palermo, doet ongehoorde din
gen. Hij vermoordt zijn 'capo famiglia'
om zelf aan het hoofd van de Corleonesi
te komen. De ongeschreven regel dat
geen magistraten worden vermoord, lapt
hij aan zijn laars. Een kwaal aan de
urine-wegen, die hem het lopen belet,
weerhoudt hem er niet van om in 1971
Officier van Justitie Pietro Scaglione
vanuit een auto onder vuur te nemen.
Voortaan wordt het spel zonder regels
gespeeld. De laatste remmen gaan los,
wanneer de traditionele sigarettensmok
kel plaats maakt voor de oneindig veel
lucratievere heroïne- en wapenhandel.
Alleen al in Palermo zijn vijf laboratoria
waar op basis van morfine uit het Verre
Oosten dagelijks kilo's zuivere heroïne
gemaakt worden. Het tijdperk van de
'hyena's en jakhalzen' is aangebroken.
Waren voorheen alle families gelijk, de
Corleonesi willen de hegemonie over heel
Palermo. Er breekt een gruwelijke maf
fia-oorlog uit. Franco Zecchin en Letizia
Battaglia, de beste persfotografen van
Palermo, hebben de strijd zwart op wit
vastgelegd. Franco Zecchin: „In die tijd
kostte een mensenleven maar enkele
honderden guldens. Een kapper, die
overdag keurig stond te knippen, ging 's
avonds naar een huis waar een pistool op
hem lag te wachten en zijn geld. Hij
kreeg te horen wie hij moest vermoorden
en waar het slachtoffer zich bevond. Als
hij zijn karwei volbracht had bracht hij
zijn pistool terug. Ik denk trouwens dat
de prijs van een mensenleven sindsdien
nauwelijks gestegen is".
Het werk van het tweetal is niet onge
vaarlijk. Beiden zijn bekend als de foto
grafen van het maffia-geweld en al meer
dere malen bedreigd. Letizia Battaglia:
„Sinds een tijd worden we een beetje bui
ten gesloten. We krijgen geen uitnodigin
gen meer voor party's". Bij de begrafenis
van een mafioso, niet zo lang geleden,
werd Franco Zecchin bijna aangevlogen
door een nicht van de dode. Een deel van
de foto's van Zecchin en Battaglia is in
Nederlandse kranten niet af te drukken.
Het afgesneden hoofd van een heroïne-
koerier op de voorbank van een auto, een
hoofd waarvan het gezicht met de ver
woestende 'lupara' is weggeschoten. De
'lupara', een favoriet wapen van de maf
fia, is een jachtgeweer waarvan de dub
bele loop is afgezaagd. Meestal wordt het
tegen andere mafiosi gebruikt. Voor aan
slagen op vooraanstaande personen ('ca-
daveri eccelenti') is de snelschietende
Russische Kalasjnikof gereserveerd.
Umberto Santino plaatst grote vraagte
kens bij de rol van Buscetta. „Hij wekt
de indruk alsof zijn oude maffia goed
was en de nieuwe van Leggio slecht.
Maar gemoord en wreedheden begaan,
hebben ze vroeger ook. Toen werden er
ook kinderen vermoord. Buscetta ge
bruikt gewoon de justitie om zijn tegen
standers te treffen".
De openhartige Buscetta blijft over
één ding hardnekkig zwijgen. Hij laat
niets los over de nauwe banden tussen de
maffia en delen van de politiek. De maf
fia is fel tegen de staat, maar tegelijker
tijd gebruikt de misdaadorganisatie de
staat ook. Bijvoorbeeld om lucratieve
bouwopdrachten in de wacht te slepen.
Van de andere kant zijn er ook politici
die de maffia gebruiken om hun doelstel
lingen te bereiken. Het zijn twee circuits
die elkaar gedeeltelijk overlappen. Wer
den bijvoorbeeld vooraanstaande politici
als Mattarella en Reina (christen-demo
craten) en La Torre (communist) mede
in opdracht van politieke tegenstanders
door de maffia uit de weg geruimd? Het
zou zeer interessant zijn daar van Bus
cetta iets over te horen.
Feit is dat een Sicihaanse christen-de
mocraat als Salvo Lima, üd van het
Europees Parlement, maffia-bazen thuis
op bezoek had. Lima's naam en die van
anderen komt tientallen keren voor in de
stukken van het maffia-proces. Oud-bur
gemeester Vito Ciancimino van Palermo,
eveneens een christen-democraat, moet
zelfs terecht staan. Leggio's Corleonesi
hadden Ciancimino volkomen in de
hand.
Alle Sicihaanse pohtici die in op
spraak zijn gekomen vanwege banden
met de maffia behoren tot de christen
democratische DC. Allen ook gelden als
volgehngen van Giulio Andreotti, minis
ter van Buitenlandse Zaken en waar
schijnlijk volgend jaar minister-presi
dent. Dalla Chiesa noteerde in zijn dag
boek dat Andreotti „wit wegtrok" toen
hij hem zei dat hij niet zou aarzelen ook
zijn mannen in Sicilië aan te pakken.
Volgens Dalla Chiesa zaten ze „tot hun
nek in de maffia".
De stad Palermo heeft nu in de per
soon van Leoluca Orlando, weliswaar
een progressief christendemocratische
burgemeester, maar Lima controleert
nog altijd zo'n 25 procent van de DC-Si-
cilië. Santino: „Orlando is van goede wil.
Hij vertegenwoordigt een nieuwe poli
tiek. Maar hij loopt het gevaar een soort
uithangbord te worden voor de christen
democraten, terwijl achter de schermen
de club van Lima toch aan de touwtjes
bhjft trekken".
Toen rechter-commissaris Giovanni
Falcone bleef vragen naar de banden tus
sen maffia en pohtiek, antwoordde Bus
cetta na lange tijd: „Laten we dan eerst
even vaststellen wie van ons het eerst
sterft; u of ik".
