Betico Croes een
plattelandsjongen met
internationale allure
Indonesië kan ongestraft mensenrechten schenden
Grote verwarring over
Reagan's buitenlands beleid
o
even..L
UITBLAZEN
All the preside
'Zoveel-
de-man'
ROL VAN NEDERLAND IS OPPORTUNISTISCH, HYPOCRIET EN DUBBELHARTIG
Deetman stemt
in met plan
CDA-WD voor
het onderwijs
Opel Omega ai
destemcoi
vriennEf-ï 9raa9 in de geschi
nier d ,ke Uncle Sam die een stë
Zulk"aar de jaren negentig looc
roemruchte pagina's vergete
DONDERDAG 27 NOVEMBER 1986
PAGINA;
KON NORTH ALLEEN MILJOENEN DOORSLUIZEN NAAR CONTRA'S?
- DONDERDAG 27 NO
WIM KOCK
ER WAS ooit een mi
nister die ons voorre
kende dat als we per
Nederlander een bedrag -
niet eens zo'n geweldig
groot bedrag - in 's lands
schatkist zouden storten
het land in één klap uit de
geldzorgen zou zijn. Een
aantrekkelijk idee als alterna
tief voor de jaren van loonmati
ging die de minister in het ver
schiet zag üggen. Zoals dat wel
eens meer gaat met een toeval
lig opkomende, volstrekt onbe
nullige en geen enkel verband
met de dagelijkse gang van za
ken houdende herinnering,
wilde ik plotseling per se weten
welke minister dat was geweest.
Zulke bevliegingen kosten
tijd, maar in het redactiearchief
werken aardige, behulpzame en
kundige meiden die me al bij
naam groeten voor ze me kun
nen zien. Dat komt omdat ik,
voor ik de deur open, altijd met
de ring aan m'n vinger tegen de
deur tik. Ik schijn de enige te
zijn die dat doet. Elders in het
bedrijf heeft iemand een bordje
'Binnen zonder kloppen' op de
deur hangen, maar ik kan het
niet laten.
Oorspronkelijk mag klop
pen een gebaar van beleefdheid
of nederigheid zijn geweest, een
manier van belet vragen en een
mondig mens anno 1986 vraagt
geen belet. Hoogstens bij de
koningin omdat het de enige
manier is om langs de mare
chaussee te komen. Ik vind
evenwel dat er nog een andere
reden is om te kloppen voor je
een vertrek binnentreedt, ook
al is dat een kantoorruimte.
Ook op z'n werk heeft een
mens recht op privacy. Hij/zij
moet dat recht ook kunnen
praktiseren. Als hij/zij jeuk
heeft moet hij/zij zich kunnen
krabben, om het zo maar eens
te zeggen. Met de klop op de
deur kondig je je binnenkomst
aan en geef je degene die je
gaat bezoeken de gelegenheid
de krabbende hand onder de
bloes vandaan, de peuterende
vinger uit neus of oor te halen
of hoe dan ook snel een waar
dige houding aan te nemen.
Het redactiearchief in dus.
Was het Boersma? Zijlstra? Ne-
lissen? Nee, het moest een an
der geweest zijn. Zo kwam ik
bij het mapje Roolvink terecht.
Bauke Roolvink, minister van
Sociale Zaken en Volksgezond
heid in het kabinet-De Jong
(1967-1971), overleden in 1979.
Een verrassend dunne map
voor een minister van Sociale
Zaken. Het moet een sociaal
rustige tijd zijn geweest. Wel
wat strijd over loonmaatregelen
ter beteugeling van de inflatie,
maar ook 'de beste wet op het
minimumloon die Europa
kent.' Mooie tijden, maar dat
betekent niet dat er niets te kla
gen viel.
Uitgedaagd door een we
duwe met vier kinderen (de bij
standsmoeder bestond zeker
nog niet?) ging Roolvink op
een maartse zaterdagmorgen
van 1971 met haar boodschap
pen doen in de supermarkt. Hij
duwde haar karretje, maar keek
tegelijkertijd nauwlettend toe
wat ze insloeg voor de komende
week. Het ging er de weduwe
immers om de minister aan het
lllllllllllllimillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllr-
.öBi
ACHTERGROND
T5
verstand te brengen dat het le
ven veel te duur geworden was.
Ze moest rondkomen van 900
gulden schoon in de maand
waar eerst een huur van 110
gulden afging.
De boodschappen in de su
permarkt kostten 37,55. Bij
de slager kwam er nog 20,52
bij en de groenteman incas
seerde 18,42. Samen ƒ76,49.
De weduwe schatte verder dat
ze 20 gulden per week kwijt
was aan de melkman, zodat ze
op een bedrag van tegen de 100
gulden per week zat voor le
vensmiddelen.
De minister liet de begelei
dende journalisten weten niet
erg onder de indruk te zijn ge
komen. „Het leven is duur,
maar het regeringsbeleid is
goed", sprak hij.
Het commentaar dat de
krant wijdde aan Roolvinks
winkelwandehng is ook in het
archief bewaard gebleven. De
commentaarschrijver zag er een
verkiezingsstunt in. „Minister
Roolvink heeft er meer kaas
van gegeten hoe je je zaak moet
verkopen dan hoe je moet inko
pen." Er waren parlementsver
kiezingen in het voorjaar van
1971. Hét bezwaar van de com
mentaarschrijver gold echter
het feit dat Roolvink niet op
pad was gegaan met iemand
met een écht smalle beurs. De
weduwe had een inkomen van
900 gulden schoon in de maand
en dat was in 1971 redelijk.
Daarbij kwam dat haar huur
met 110 gulden uitzonderlijk
laag mocht heten. Er waren, al
dus het commentaar, maar ge
noeg mensen die met minder
moesten rondkomen en een
huur betaalden van rond de
200 gulden per maand. „En
dan hoeft men", aldus het com
mentaar, „nog niet eens aan de
minimumloontrekkers te den
ken, die met niet meer dan
600,- 'vuil' naar huis komen."
Het waren de cijfertjes die
me troffen in dit verhaal. Een
minimumloon van 600 gulden
bruto. Levensmiddelen voor
vijf personen voor een hele
week voor nog geen 100 gulden.
Huren van 110 en 200 gulden.
We kennen de verhalen over
een pakje sigaretten voor een
kwartje en een borrel van vijf
tien cent. Maar dat was voor de
oorlog. Langgeleden. 1971 ech
ter lijkt pas gisteren.
Het anti-inflatiebeleid van
minister Roolvink en diens di
recte opvolger heeft niet veel
geholpen, mogen we constate
ren. En verder gaf het mapje-
Roolvink geen uitsluitsel over
de vraag of hij het is geweest
die ons destijds het idee aan de
hand deed van 'zoveel-de-man'
om 's lands geldnood in één
klap te lenigen.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie drs J.H.M Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres Postbus 3229, 4800 MB Breda,
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850
Postadres: Postbus 65. 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14. 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, ®01650-37150
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
24,20 per maand, 69,75 per kwartaal of 271,00 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
j 1,80 per kwartaal, f 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
eri zondag van 18.30 tol 21.30 uur 076-236394/236911
Ronlrrolfltipc1
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
MET DE DOOD van Betico
Croes verliest Aruba niet al
leen de grote voorvechter van
de status aparte, maar verliest'
vooral het platteland, de 'ku-
nuku', van Aruba zijn belang
rijkste leider. Daar werd hij
aanbeden en bewierookt en
noemde men hem vol trots 'el
lider maximo', de grootste lei
der.
Betico Croes ontpopte zich als een
leider met groot charisma, die dema
gogie en verbale intimidatie op de
juiste momenten wist af te wisselen
met charme en gevatheid. Hij was in
de ogen van vriend en vijand een
persoonlijkheid met allure, een poli
ticus van formaat, die zich kon me
ten met de 'zware' jongens in Den
Haag: Lubbers, De Koning, Den Uyl
en De Gaay Fortman. Uiteindelijk
hebben zij het allen moeten afleggen
tegen Betico Croes die, met zijn in de
loop der jaren zorgvuldig veroverde
alleenheerschappij, de status aparte
voor Aruba heeft kunnen doordruk
ken.
Door een bizarre speling van het
lot mocht Croes niet alleen geen mi
nister-president van Aruba worden,
ook was het hem niet gegund op de
laatste dag van 1985 de ceremonie
rond de intreding van de status
aparte mee te maken. Slechts enkele
uren voordat Aruba de status van
land kreeg binnen het Koninkrijk
reed hij met zijn wagen tegen een
lichtmast op waarna hij in een coma
terecht kwam. Het premierschap
moest hij laten aan zijn grootste ri
vaal Henny Eman, de kleinzoon van
de geestelijke vader van Aruba's
status aparte, Henny Eman sr.
Betico Croes werd geboren op 25
januari 1938 en heette officieel Gil
bert» Frangois Croes. Na de lagere
school en drie jaar HBS ging hij
naar Nederland, waar hij in 1959 zijn
hoofdakte behaalde. Terug op Aruba
stond hij tot 1969 voor de klas en be
haalde hij in zijn vrije tijd de aktes
LO-Spaans en LO-handelskennis.
Hij betrad de politieke arena in
1967 als lid van de AVP, de Aru
baanse Volks Partij, waar hij als
vijfde op de lijst stond. Op 1 juli 1967
nam hij voor de AVP zitting in de
Arubaanse Eilandsraad en werd hij
gedeputeerde van onderwijs. Het
was de eerste en tevens laatste open
bare bestuurlijke functie die hij be
kleedde.
Na interne ruzies om het leider
schap stapte Croes uit de AVP en
richtte hij op 9 februari 1971 bij hem
thuis de Movimentu Electoral di
Pueblo (MEP) op. Een partij die zich
in haar beginselverklaring ten doel
stelde te komen tot een 'fundamen
tele herziening van de bestaande
rechtsorde in het Koninkrijk'. Tij
dens de daarop volgende verkie
zingscampagne bleek dat de MEP
aanstuurde op afscheiding van het
Antilliaanse staatsverband en een
rechtstreekse band van Aruba met
Nederland. In feite blies Croes de af-
scheidingsdrang zoals die was geuit
door de oude Henny Eman en de
AVP, weer nieuw leven in.
De ideeën van de MEP sloegen
aan, want bij de eerste verkiezingen
na de oprichting haalde de MEP
meteen zeven van de 21 zetels in de
Arubaanse eilandsraad. In 1975 be
haalde Croes met zijn MEP de abso
lute meerderheid.
Daarmee begon een periode van
bijna tien jaar waarin Croes de vol
strekte alleenheerschappij over het
eiland kreeg. Zijn alleenheerschap
pij werd niet alleen op Aruba en de
andere eilanden met bezorgdheid
gadegeslagen. Ook in Nederland
werd op het allerhoogste politieke
niveau nauwelijks verhuld dat men
Betico Croes' optreden als een ern
stige bedreiging voor de democratie
op Aruba zag.
Betico Croes had ongecontroleerde
macht, omdat hij geen bestuurlijke
functies bekleedde. Hij liet zich be
noemen tot 'algemeen adviseur' van
het Arubaanse bestuurscollege en
trad vanuit die functie op als ware
hij de president van Aruba. Geen
beslissing kon worden genomen als
die niet eerst zijn goedkeuring had
verkregen. Beslissingen die tijdens
zijn afwezigheid werden genomen
en waar hij het niet mee eens was,
werden bij terugkeer moeiteloos
door hem ongedaan gemaakt. De
functie van adviseur maakte hem
bovendien onkwetsbaar voor con
trole vanuit de Arubaanse eilands
raad.
Betico Croes was zo geobsedeerd
door de status aparte, dat hij geen
Betico Croes.
enkele aandacht meer had voor de
economische ontwikkeling van Aru
ba. Hij sprak van een 'heilige strijd'
en tegenstanders werden afgeschil
derd als 'verraders' van de Aru
baanse zaak. Aruba deed het tot eind
1984 economisch zó goed dat pessi
mistische monden voorlopig ge
snoerd konden worden. Betico Croes
ging door met zijn heilige strijd en
kreeg in 1983 Nederland en de an
dere eilanden uiteindelijk zo ver dat
zij op de ronde-tafel-conferentie in
Den Haag akkoord gingen met de
status aparte. Hoewel daar onher
roepelijk aan was vastgekoppeld dat
Aruba per 1 januari 1996 onafhanke
lijk zou worden, slikte Betico Croes
de koppelverkoop.
Intussen werd steeds duidelijker
dat de discussies over de staatkun
dige verhoudingen een verlam
mende werking hadden op het totale
beleid. Signalen van de oliemaat
schappij Exxon dat het niet goed
ging met de Lago-raffinaderij op het
eiland, werden genegeerd of kregen
niet die aandacht die ze behoorden te
krijgen. Toen eenmaal de klap van
de sluiting werd uitgedeeld, kwam
die bij Croes persoonlijk dubbel
hard aan. Op het moment dat de sta
tus aparte binnen handbereik was,
begon de bevolking van Aruba zich
te realiseren hoe kwetsbaar het
eiland was en kwam er steeds open-
lijker kritiek.
Vakbonden die in 1977 nog gehoor
gaven aan Betico Croes' oproep te
staken voor de status aparte, begon-
nen luidruchtig te protesteren en
vroegen zich af waar de honderden
miljoenen aan winstbelasting waren
gebleven die door Exxon in de jaren
daarvoor aan Aruba waren afgedra
gen. Een afdoende en bevredigende
verklaring heeft Croes nooit kunnen
geven. De sluiting van de Lago-raf-
finaderij zou achteraf de aanzet zijn
voor de zware verkiezingsnederlaag
die Croes en de MEP op 22 november
1985 leden.
Binnen de MEP waren intussen de
nodige strubbelingen ontstaan en
enkele belangrijke leden stapten op.
De oppositie begon zich te bundelen
en hield de bevolking voor dat de
verkiezingen op 22 november 1985 de
laatste kans waren voor een veran
dering. De kiezers gaven op niet mis
te verstane wijze jgehoor aan de op
roep van de oppositie en brachten de
MEP een zware verkiezingsneder
laag toe door haar de absolute meer
derheid te ontnemen. De MEP viel in
één klap terug van dertien naar acht
zetels: een spectaculair verlies van
bijna veertig procent. Betico Croes
was diep getroffen. Een partijgenoot
met wie hij veel optrok zei dat Croes
zich na de verkiezingen zeer ter
neergeslagen voelde. De zwaarste
klap was dat het hem niet gegund
was de eerste minister-president te
worden van het nieuwe land Aruba.
Door Mathieu Kothuis
BEGIN deze maand sloot
president Soeharto van
Indonesië na ruim twin
tig jaar vrede met zijn
voorganger Soekarno die
na een mislukte staats
greep door de commu
nisten (in '65) als presi
dent door Soeharto aan
de kant werd gezet.
Soekarno, de eerste presi
dent van Indonesië die zijn
land op 17 augustus 1945 on
afhankelijk van Nederland
verklaarde, werd uitgeroepen
tot held van Indonesië. Ook
Mohammed Hatta, Soekar-
no's vice-president tot 1956
werd (postuum) tot held van
zijn land uitgeroepen. In een
toespraak prees Soeharto
beide mannen om hun 'loya
liteit bij het verdedigen en
leiden van de natie naar on
afhankelijkheid'. „Zij zijn
een voorbeeld voor andere
Indonesisische burgers", zo
zei de president.
In '68 kwam Soekarno offi
cieel ten val en zijn Indone
sische Nationalistische Partij
ging in '71 samen met enkele
christelijke partijen op in de
Indonesische Democratische
Partij, de kleinste van de drie
officiële groeperingen in het
land. De communistische
partij PKI die onder Soe
karno tot de grootste partij in
het vrije westen uitgroeide is
sindsdien officieel verboden.
Oud-president Soekarno
- FOTO ARCHIEF DÉ STEM.
Die herwaardering van
Soekarno's rol tijdens de on
afhankelijkheid van Indone
sië klinkt nogal cynisch tegen
de achtergrond van het op
treden van het Soeharto-re-
gime tegen de verschillende
verzetsgroeperingen in het
land zoals in Irian Jaya en
Oost-Timor. Zoals Soekarno
zijn leven wijdde aan de vrij
heidsstrijd van de Indone
siërs tegen de Nederlanders,
vechten de Papoea's en Oost-
Timorezen nu al jaren hun
eigen vrijheidsstrijd. De roep
van beide volken werd in de
afgelopen twintig jaar niet
gehoord.
Bij en na de Indonesische
invasie van Oost-Timor, op 7
december '75, vielen naar
schatting 200.000 doden. De
invasie volgde op het uitroe
pen van de Democratische
Republiek Oost-Timor door
het Fretilin, het Revolutio
naire Front van Onafhanke
lijk Oost-Timor. Het Fretilin
geniet grote steun van de
plaatselijke bevolking. Na de
Indonesische invasie werd
door de VN met 72 tegen 10
stemmen een resolutie aan
genomen waarin de regering
van Indonesië werd opgeroe
pen haar strijdkrachten on
verwijld terug te trekken.
Het Oost-Timoreze volk
moest volgens deze resolutie
in staat worden gesteld zijn
recht op zelfbeschikking en
onafhankelijkheid uit te
oefenen.
In '82 belastte de Algemene
Vergadering van de VN se
cretaris-generaal Perez de
Cuellar met de opdracht met
'alle betrokken partijen' door
onderhandelingen tot een op
lossing voor Oost-Timor te
komen. Sindsdien zijn talloze
gesprekken gevolgd tussen de
Portugese (Oost-Timor is een
voormalige Portugese kolo
nie. red.) en Indonesische am
bassade bij de VN over de
toekomst van Oost-Timor.
Het Fretilin dat zich opwerpt
als de enige wettige verte
genwoordiger van de Oost-
Timorezen, werd echter bij
geen van die gesprekken be
trokken. De Oost-Timoreze
vrijheidsstrijd duurt sinds
dien voort. Volgens Amnesty
International is de situatie in
deze voormalige Portugese
provincie nog steeds zorge
lijk. Indonesische troepen
richten er van tijd tot tijd
grote bloedbaden aan.
(Dit is het vijfde artikel in een reeks over Indonesië Vorige afleve
ringen werden geplaatst op 2122, 25 en 26 november)
De kwestie Oost-Timor is
illustratief voor het onge
straft schenden van de men
senrechten door het Soe-
harto-bewind. Bij de staats
greep in '65 zijn naar schat
tingen bijna een miljoen
mensen om het leven geko
men. Door het brute optreden
van het Indonesische leger in
Irian Jaya (het voormalige
Nieuw Guinea) zijn honder
den slachtoffers gevallen en
tienduizend papoea's ge
vlucht naar het buurland Pa
poea Nieuw-Guinea. Volgens
Amnesty International
schenden de militairen in In
donesië op een systematische
en grove wijze de mensen
rechten. Voormalige commu
nistische voormannen bij de
staatsgreep in '65 werden na
meer dan twintig jaar geëxe
cuteerd. Doodseskaders zijn
in alle delen van het land ak-
tief tegen opposanten van de
regering en het land kent nog
steeds een zware vorm van
perscensuur.
Terwijl de internationale
gemeenschap overal elders
klaarstaat om het schenden
van de mensenrechten aan te
klagen gaat Indonesië kenne
lijk vrijuit. Soeharto krijgt
van de Reagan-regering in
Washington complimentjes
over de economische en poli
tieke weg die hij bewandelt.
In de VS bestaat, anders dan
in het geval van Zuid-Korea
en de Filippijnen, nauwelijks
discussie over de interne In
donesische ontwikkelingen.
Het Amerikaanse Congres
houdt geen hoorzittingen
over de besteding van de
Amerikaanse hulp aan Indo
nesië zoals het wel deed met
de hulp aan ex-presiden!
Marcos van de Filippij nen.
De rol van Nederland ten I
aanzien van Indonesië is niet j
minder opportunistisch, hy
pocriet en dubbelhartig.
Sinds '67 is Nederland voor
zitter van de IGGI (Inter
Gouvernementele Groep in-
zake Indonesië), een donatie-1
landengroep van 15 landen]
die samen met het IMF en d
Wereldbank jaarlijks grote]
sommen geld pompt in de In
donesische economie,
laatste jaren voert de Neder- II
landse delegatie bij de Com
missie voor de Mensenrech-ll
ten in Genève, onder leiding
van prof. Kooymans, een
ware veldtocht tegen het
schenden van de mensen
rechten in Suriname. Met
geen woord werd echter j
refereerd aan de situatie in
Indonesië. Na een zwakke
roep om opschorting van c
ontwikkelingshulp aan Indo- j
nesië na de executies
Munir, Rustomo, Lestarioenll
Untung in juni vorig jaar,
werd na negen nieuwe exen-
ties van voormalige commu
nisten (in september jl.) van
uit de Tweede Kamer niets
meer gehoord. En toch word!
in het Nederlandse beleid eer.
duidelijke relatie gelegd tus
sen ontwikkelingshulp en het
schenden van de mensen
rechten (zie het opschorten I
van de hulp aan Suriname).
Wat Indonesië betreft g
discussie, geen kritiek, g
vragen.
Door Jo Wijnen
AMERIKA heeft gisteren ge
schokt en met ongeloof gerea
geerd op het ontslag van presi
dent Reagans veiligheidsadvi
seur John M. Poindexter en op
de bekendmaking dat de uit
geheime wapenleveranties aan
Iran gemaakte winsten naar
de Nicaraguaanse Contra's
zijn gestuurd.
De nieuwe leider van de democrati
sche meerderheid in de Senaat, Ro
bert Byrd, sprak van 'schokkende
onthullingen'. „De president is bui
tengewoon slecht geadviseerd,
waardoor zijn geloofwaardigheid
nog meer is aangetast. Het is onge
looflijk dat de president niet schijnt
te weten wat er in het sousterrain
van het Witte Huis gebeurt", aldus
Byrd. De meerderheidsleider in het
Huis van Afgevaardigde, de demo
craat Jim Wright, verzuchtte: „Het
is volkomen mis met het buitenlands
beleid van Reagan".
Over dat beleid vielen gisteren in
Washington buitengewoon harde
woorden te beluisteren. De voorma
lige Amerikaanse minister van bui
tenlandse zaken, Henri Kissinger,
zei: „Het buitenlandbeleid is volko
men uiteengevallen. Tot afgelopen
zomer dacht ik dat het vrij hecht in
elkaar stak. Dat is, na IJsland en na
het bekendwoorden van de wapenle
veranties aan Iran, een illusie geble
ken". Kissinger vroeg zich af
waarom geen enkele hogere rege
ringsfunctionaris, bij het vernemen
van de wapenleveranties aan Iran,
de morele moed had naar de presi
dent te stappen en te zeggen: „Dit
kan niet langer". Kissinger maakte
daarmee een indirect verwijt aan
het adres van minister George
Shultz. „Buitenlandse zaken blijkt
een koninkrijk op zichzelf te zijn,
dat handelt alsof het geen deel uit
maakt van de regering", aldus Kis
singer.
De voormalige veiligheidsadvi
seur van president Carter, dr. Zbig-
niew Brzezinski, zei: „Een president
die moet toegeven dat hij niet op de
hoogte is van wat er in zijn eigen
huis gebeurt, heeft de controle op het
beleid verloren". Brzezinski en Kis
singer vonden, evenals tal van repu
blikeinse en democratische leden
van het Congres, dat zeer diepgaand
moet worden onderzocht wat de rol
van de ontslagen luitenant-kolonel
Oliver North is geweest. Bijna alle
critici hadden hun twijfels over de
vraag of alleen North van het door
spelen van geld naar de Nicara
guaanse Contra's op de hoogte kon
zijn. Het wekte vooral verbazing dat
de chef van de Witte-Huisstaf, Do
nald P. Regan - die zich gisteren vol
komen op de vlakte hield - niet op de
hoogte zou zijn van Norths doen en
laten.
Tal van congresleden drongen niet
alleen aan op een uitvoerig onder
zoek naar de gang van zaken rond de
wapenleveranties en naar de rol die
kolonel North heeft gespeeld, maar
zeiden ook dat het gehele buiten
landse beleid van president Reagan
grondig moet worden doorgelicht. In
het State Department ontstond, na
de onthullingen van de president en
diens minister van justitie Meese,
grote verwarring. Functionarissen
lieten weten dat 'onze diplomaten in
het buitenland niet meer weten wat
ze moeten zeggen'.
Vraag blijft hoe de miljoenenwin
sten, die werden gemaakt met de ge
heime verkoop van Amerikaanse
wapens aan Iran, op de Zwitserse
bankrekeningen van de Nicara
guaanse Contra's terecht konden ko
men. De enige man die de waarheid
kent is luitenant-kolonel Oliver L.
North van het Amerikaans corps
mariniers die gisteren de laan werd
uitgestuurd. North was stafmede
werker van de Nationale Veilig
heidsraad die in het Witte Huis ze
telt en die werd aangevoerd door
John Poindexter.
North was een vrij onbeduidende
figuur in het Witte Huis en niemand
gelooft dat hij zijn werk zonder
voorkennis of medeweten van 'ho
gere goden' heeft kunnen doen. Bo
vendien gelooft niemand dat North
in zijn eentje hét plan heeft kunnen
verzinnen en uitvoeren om de reus
achtige overwinsten uit de wapen
transacties met Iran door te sluizen
naar de Contra's in Nicaragua.
Feit is dat Israël en nog een drietal
niet met name genoemde landen za
ken hebben gedaan met Iran. Feit is
voorts dat Israël zaken met Iran
heeft gedaan op uitdrukkelijk ver
zoek van het Witte Huis. En feit is
tenslotte ook dat Israël zich al met
geheime wapentransacties met Iran
bezig hield nog voordat de VS hun
'Iraanse Connectie' aanknoopten.
De 12 miljoen dollar die de VS van
Iran ontvingen voor de levering van
2008 anti-tankraketten, zijn door Is
raël overgemaakt aan de CIA. Die
heeft het geld vervolgens in de kas
van het Amerikaans ministerie van
defensie gestort. De bij de transac
ties met betrokken tussenpersonen,
hebben Iran derhalve veel meer geld
gevraagd, waarschijnlijk zelfs meer
dan het dubbele bedrag dat de VS
wilden ontvangen. En voor dat geld -
10 tot 30 miljoen dollar - bestond een
tevoren vastgelegde bestemming: de
Nicaraguaanse Contra's. In Wash
ington wordt nu gezegd dat North de
vrije hand zou zijn gelaten onder het
motto: „Doe maar wat je niet laten
kunt, Oliver, zolang wij maar niet
weten watje uitspookt".
Zeker is dat de contacten met Iran
tot stand zijn gekomen via Israël. En
Israël zou gebruik hebben gemaakt
van de diensten van een schatrijke
Arabische zakenman en wapenhan
delaar, Adnam M. Khashoggi. Toen
Israël eenmaal toegang had tot de
Iraanse wapenmarkt - wat het vorig
jaar al leidde tot diverse verschepin
gen - werd de Amerikaanse buiten
landse inlichtingendienst CIA getipt.
De CIA legde de mogelijkheid van
geheime contacten met Iraanse top
functionarissen vervolgens bij de in
het Witte Huis zetelende Nationale
Veiligheidsraad ter tafel. Die voelde
wel iets voor het aanknopen van
contacten, al was het maar om aldus
de bevrijding van de Amerikaanse
gijzelaars in Libanon te bewerkstel
ligen.
Toen het State Department en het
Pentagon zich uiterst terughoudend
opstelden, pakte de Nationale Vei
ligheidsraad de zaken zelf aan.
Daarmee overschreedt de NSC in
feite haar bevoegdheden. Immers, de
NSC voert niet uit, maar adviseert
alleen maar de president. In januari
stemde president Reagan in met de
contacten en de daaraan verbonden
wapenzendingen. Al in februari
vond, door tussenkomst van Israël,
een eerste verscheping plaats. Rea
gans voormalige veiligheidsadviseur
Robert McFarlane - die in december
ontslag had genomen - werd in het
'complot' betrokken en legde tenslot
te, tesamen met North, de concrete
contacten. In mei vlogen North en
McFarlane in een met wapens volge
stouwde Boeing-707 naar Teheran
en spraken daar met hoge Iraanse
functionarissen.
Opmerkelijk is intussen dat de
start van de transacties samenviel
met het chronisch geldgebrek van de
Nicaraguaanse Contra's. Die hadden
in 1985 mondjesmaat hulp van de VS
gekregen: niet meer dan 27 miljoen
dollar 'humanitaire steun' waarmee
het 18.000 man tellende Contra-leger
ternauwernood op de been gehouden
kon worden. De CIA heeft waar
schijnlijk de enorme sommen geld
die de Contra's nodig hadden niet op
tafel durven of kunnen leggen, om
dat het bekend worden daarvan tol
een politieke rel zou hebben geleid
In maart wees het Congres Reagans
steunplan voor de Contra's - da'
voorzag in een bedrag van 100 mil-
joen dollar - af en dat maakte de I
zaak van de Nicaraguaanse opstan-1|
delingen uiterst onzeker.
Afgelopen zomer ondernam I
gan een tweede poging het Congres II
tot het steunen van de Contra's sJ
bewegen. Dat lukte pas na een hevig I
politiek gevecht met de Amer:-j
kaanse volksvertegenwoordiger I
die het steunplan overigens aan al-1
lerlei beperkingen bonden. Het is
dus niet uitgesloten dat geduremis II
de eerste helft van dit jaar naara.-1
ternatieve fondsen voor de Contra-
is gezocht. Maar als dat door mid®
van de wapenleveranties aan Iran is I
gebeurd, dan mag het hoogst opmer
kelijk heten dat slechts alleen eer
ondergeschikt man als luitenant-I®'
lonel North hiervan op de hoog1'
was.
Intussen is er, door de wapenlf
veranties een merkwaardige P»'
tieke as ontstaan tussen Iran, de V»
Israël en Saoedi-Arabië. Dat laats»
land blijkt, in een poging de vrede®
het gebied van de Perzische Golf'
bewaren, eveneens contacten me
het vijandig gezinde Iran te heb»
gezocht. Waarschijnlijk is Saoe™'
Arabië een van de landen die bij
wapenleveranties aan Iran is
trokken. Bovendien hebben de Sa»;
dies het afgelopen j aar olie voor W
geraffineerd dat daartoe, na de bom
bardementen van Iraakse vlieg1"
gen op zijn installaties, niet meer
staat was.
Het Amerikaanse Congres is vasjf
besloten in deze kwestie de onder»
steen boven te halen. En presi®
Reagan heeft, in een laatste pof?
de geloofwaardigheidscrisis wam 1
hij zich bevind te boven te kom
een commissie van onderzoek
het werk gezet die hem, het Congj^
en het Amerikaanse volk moet'
formeren wat er precies is gebeur
Of Ronald Reagan met die pl%
linge hang naar openhartigheid
laatste twee jaar va rozijn presl(le.er
schap kan redden, moet nog wor
bezien.
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG - Slechts
even verzette ministei
Deetman (Onderwijs)
zich gisteren tegen het al
ternatief van CDA en
VVD voor zijn plan om
vierjarigen alleen aan het
begin van het schooljaar
toe te laten.
De bewindsman legde om
standig uit vooral bedenkin
gen te hebben tegen één van
de drie mogelijkheden die
CDA en WD de basisscholen
willen bieden om zelf hun
vorm van bezuiniging te kie
zen.
Deetman heeft nauwelijks
bezwaar tegen een keuze tus
sen óf minder uren voor 4-ja-
rigen óf voor 4-, 5- en 6-jari-
gen, maar wel tegen vergro
ting van de klassen. Uiteinde
lijk legde hij zich bij de wens
van de twee regeringspartijen
neer, „maar met pijn in het
hart, omdat het kabinetsvoor
stel toch duidelijker en beter
is".
PvdA-zegsman Wallage he
kelde gisteren fel het 'dictaat'
dat Deetman naar zijn mening
krijgt opgelegd van de rege
ringspartijen. „De WD steunt
de bewindsman tegelijkertijd
van harte, terwijl het CDA al
leen gedoogd", aldus Wallage
die een motie indiende waarin
het beleid van Deetman wordt
afgekeurd en waarin tevens
het alternatief van CDA en
WD wordt veroordeeld. Deze
motie krijgt geen meerderheid
in de kamer.
Minister Deetman ontkende
gisteren in alle toonaarden dat
het hem alleen maar om 'botte
bezuinigingen' gaat. „Het on
derwijs moet een spoorboekje
voor de toekomst zijn. En
daarbij sluiten wij aan", aldus
de minister. Hij zei begrip te
hebben voor het verzet dat is
ontstaan tegen de plannen.
Van een onzer ver
ROTTERDAM - Voor de tweed
'Auto van het Jaar* naar Opel ge
- als opvolger van de Ford Sco
Opel Omega: de opvolger van de
De Nederlandse Volvo 480 ES
totaal 115 punten, waardoor de c
op een zeer acceptabele zesde p
met 12 concurenten.
Liefst 48 van de beschikbar
de Omega. Met een totaal van 2
de Westduitse Audi 80 ruim vo<
gaarde. De derde plaats (175 pi
duitse auto: de BMW 7-serie met
De op voorhand hoog genoteer
Japanse ontwikkeling) kwam m
stellende vierde plaats; juist voo
145 punten.
Achter de Volvo 480 ES (115
de Renault 21, de Fiat Croma, d<
de Lada Samara, de Nissan Sunn
(ADVERT]
X
EEN en al emotie: zenuwtrekjes r
bevende handen. Een lichte vib
stem. Een wanhopige Amerikaan
dramatische beelden op uit de Ie
Zelfs Ronald Reagan, die zo gra
loyaliteit en integriteit uit een on
fatsoenlijk Amerika etaleert, moe
baksteen laten vallen.
Ronald Reagan is verstrikt ge:
sen. Hij gelijkt van de ene op de e
onheil aantrekt, gedeeltelijk doo
tieke vulkaan van de Iran-affaire I
rook laten hangen, zodat de erup
buiten konden komen. „Met betri
beleid en ik neem de verantwo
mij", zei Reagan een week gelee
kaanse pers echter, die Reagan c
vallend lief behandelde, bleef in i
stingen zoeken naar dé waarheic
oecties, de Israël-connecties en
Justitie kwam zelf met de in Ame
K'icaragua-connectie. Voor Reac
de pers voorlopig het spitwerk n
waarheid zou nog eens best ond
"ggen.
Wat is er fout gegaan? Is, zoal
president van Amerika toch een
ppervlakkigheid die er geen idee
n?hZit!Heeft Rea9ans sterke zev
or neeft hij domweg de implicatie
[®6 Khomeiny totaal verkeerd be
Het grote raadsel is opnieuw, w
„1® een Politiek van ramboTsme vc
egene die 18 maanden onderha
vrXa!i9de mannen, die ook nog
rins! heill9e oorlog van de a\
R.,^s stak in de herbewapening
mn-j MVlk bijna het besluit de Am
ZL and weet het kennelijk
hnar eerd W0l"den dat de zwalke
a aaandse de geloofwaardigheii
vmJÏÜÏ?st en dat Amerika te kijk s
den omspringt met haar inte
