DR. JAN AMBAUM OVER DE NIEUWE KA TECHISMUS:
Groot-seminarie Rolduc uit isolement
«Kassas
Nieuwe Katechismus een
roemrucht geloofsboek
l-medewerkers: 'Het heeft zijn diensten bewezen
EXTRA
Drie groepen
Rome
Correcties
alJPAG 14 NOVEMBER 1986
T48
Ook dit is niet het laatste woord'
|ico Ambrosiano. Calvi wer
iangetroffen in Londen.
onder een brug. Moord
tandigheden rond zijn dc
elderd.
k dat Calvi bijzonder gc
)R onderhield. Hij veru.
insaeties waar het Vaticaa
taris Casaroli, lang niet
;te was. Maar ook IOR-t.
Marcinkus zelf, bijgenaar
|od', bleek niet vies van es
Uiteindelijk raakte de bad
|nanciële netten van de ave.
it maar een haar scheelde i
isleurd zijn in de ondergan
brosiano. In 1984 moest 1
he bedrag van 800 miljo
i 110 schuldeisers. Dat wa
igst van de Peterspenning i
heeft het IOR voor de beta
vrijwel al zijn reserves aaj
kredieten op moeten neraa
en voorziening voor het eigj
eknabbeld te zijn. In juli va
iet IOR haar goed draaierij)
ella Svizzera aan een grol
aan haar verplichtingen?
erde internationale bankieij
inmiddels in de arm
len over een andere opzet va)
rijzen hebben voorgesteld!
raanse bankwet tot 'een i
|ale privé-bank' te maka
zetel aan de top van de 1
aan een ervaren leek.
vijs blijft Marcinkus, i
echter het vertrouwen vam
inbevelingen van de vier wij
een bureaulade verdwene
al vertelde de Spaanse Vat
Arias dat het Vaticaan tv
rebben om het bankscham
i. De kardinaal voegde c
at Marcinkus waarschijn!
aus Wojtyla, „omdat niema
hij voor de Heilige Stoel vi
t veel meer dan hij met zijj
isacties heeft verspeeld."
in het verleden ook verdiei
et IOR schijnt de bodem va
t te zijn. Dat blijkt uit hetafj
ipende beleggingen, zoals i
Niemand doet zulke mek
id als het niet werkelijk na
vermogen van de Italiaai
et steeds drastischer worde
zal niet lang meer toereikei
/erkopen zou natuurlijk
Het Vaticaan heeft ku
letelijke waarde. Maar het
ie dat daar niets van verkoe
ezit vormt 'een schat voor
zo liet het Vaticaan dezer
>p uitdraaien dat er een aria
m zal worden op de gelovigr
om hun solidariteit met Ror
oeroep succes hebben, danzi
verhoudingen toch opengelef
iat betekent door de zure ap*
|cle heenbij ten.
Door Ber Crouzen
fraaie vleugel. Dat is
(eerste wat opvalt in de
jne, sfeervolle kamer
«dr. Jan Ambaum. Wat
(scholen op zijn bureau
[ateen computer waar-
hij zijn teksten ver
tilt,
len eerste verrassing op
Cue. Een plaats waar de
pirijke geschiedenis je om
Uoek tegemoet komt. En
■r sinds 1973 bisschop Gij-
[zijn toekomstige priesters
lopleiden.
(ju theologen zijn kenne-
toch niet zo wereld-
imi
i wat méér telt: zij vinden
Jdwijd erkenning. Am-
ïis de enige Nederlander,
ttzijn 36 jaar wellicht de
ste van de dertig theolo-
die als raadgevers van
len bisschoppen fungeren,
binnen Nederland vinden
aten van Rolduc steeds
erkenning.
i fungeert Ambaum als
vader van de nieuwe ka-
lismus voor Nederland en
lie „Het gaat eigenlijk om
vertaling van de Duitse
vorig jaar verscheen. Hier
jaar is hij wat aangepast
ide Nederlandse situatie."
teen nieuwe katechismus
8'
jibaum aarzelt even. „Je
[dat er zo om de twintig
r een nieuwe katechismus
ehijnt. De bekende
we Katechismus dateert
1966 en sindsdien is er heel
veranderd in kerk en sa-
leving."
i grote lijnen typeert de
tucse theoloog de jaren
„Na het Tweede Vati-
concilie ontstond een
t van opluchting en opti-
ne. Dat zat overal in de
t Binnen dat klimaat ont-
dde Nieuwe Katechismus
1866."
pie sloot heel nadrukkelijk
het levensgevoel van
(tijd. Bij de menselijke er-
en het menselijk aan-
|en. Hij veronderstelde niet
1 aan geloof bij de men-
|Hij toonde meer een zoe-
geloven. En dat in een
soepele taal, die gemak-
k leesbaar was. Nog af ge-
van het zeker niet onbe-
rjjke feit dat er over de
jchismus al snel proble-
uitstonden, kan iedereen
tateren dat het optimisme
I twintig jaar geleden al
{verdwenen is", stelt Am-
In vast
f net dat consumptie en
veel meer op de
Pond treden. Je merkt
ïegatief dat doorwerkt in
(samenleving. Naast veel
ervaren mensen ook
Oezer dagen verschijnt In
Nederland en België een
nieuwe katechismus. In
opdracht van de
bisschoppen. Het Is een
vertaling van de vorig jaar
verschenen Duitse
katechismus.
Eindredacteur van de
Nederlandse versie Is dr.
Jan Ambaum (36) een van
de 'coming men' van de
priesteropleiding In
Rolduc.
Hoe snel zijn ster rijst,
blijkt uit het feit dat hij
enkele maanden geleden
als enige Nederlander
werd benoemd tot lid van
de Internationale
Theologische Commissie
in Rome.
Op voordracht van
kardinaal Ratzinger, die
Immers nog steeds In de
begeleidingscommissie
van het grootseminarie
zit, zeiden sommigen.
Ambaum immer
goedlachs maar op zijn
hoede: „Ja, Ja ik ken dat
gerucht. Maar toen
kardinaal Ratzinger me
aan de paus voorstelde,
zei hij dat de Nederlandse
bisschoppen me unaniem
hadden voorgesteld. Daar
houd Ik het maar op".
meer dan toen dat er veel
kwaads in deze wereld leeft.
De antwoorden die de wereld
aandraagt, zijn voor veel men
sen niet meer afdoende."
„Ook vanuit de kerk worden
deze antwoorden in twijfel ge
trokken. De kerk meent een
antwoord te hebben dat ver
der gaat. Een gelovig ant-
Jan Ambaum achter de computer. Op Rolduc is men in dat opzicht wel degelijk bij de tijd.
woord én", beklemtoont Am
baum, „een realistisch ant
woord. Ik noem dat gelovig
realisme."
„Dat antwoord staat in de
katechismus anno 1986. Het is
een belijdenis van het geloof.
Dat geloof wordt toegelicht
voor mensen van deze tijd. Dat
is dus een ander uitgangspunt
dan in 1968. Men gaat niet uit
van de mens, maar van het ge
loof. Daarom veronderstelt
deze katechismus ook meer: de
bereidheid tot geloof."
„Je moet inderdaad al iets
van het geloof afweten. En
meer dan dat: ze rekent ook op
geloof" bevestigt Ambaum.
Dan principieel: „Iets anders
mag je van een boek ook niet
verwachten. Een boek kan
vanuit zichzelf geen geloof
overdragen. Daarvoor zijn
mensen nodig, een gemeen
schap. Dit boek hèlpt alleen
maar bij de levende over
dracht van het geloof. Het is
ook geen katechismus voor
kinderen. Hij is bestemd voor
- FOTO THIJS HABETS
volwassenen die hun geloof
willen overdragen."
Iedere katechismus begint met
de vraag: Waartoe zijn we op
aarde. Wat zegt de katechis
mus anno 1986?
Jan Ambaum lacht eventjes.
„Hij stelt de vraag niet", zegt
hij. „De nieuwe katechismus is
niet opgebouwd volgens het
bekende schema van vraag en
antwoord. Maar als ik een
antwoord zou mogen geven
vanuit de Geloofsbelijdenis
van de Kerk, zoals de kathe-
chismus van 1986 heet, dan is
dat: Wij zijn op aarde op God
te dienen en daarom hier en
hiernamaals gelukkig te zijn."
Dat is niet bepaald een nieuw
antwoord.
Ambaum: „Dat klopt, maar
het is wel het juiste en gelo
vige antwoord." De Geloofsbe
lijdenis van de Kerk gaat uit
van het Credo. Dat is de klas
sieke geloofsbelijdenis van de
kerk die elke zondag na de
preek gezegd wordt. Aan de
hand van het Credo heeft een
Duitse commissie van bis
schoppen en theologen onder
leiding van Walter Kasper ge
probeerd de leer van de kerk
samen te vatten."
„Een geslaagde poging",
vindt Ambaum. „Kasper is
hoogleraar theologie in Tübin-
gen. Een wijs en evenwichtig
priester die in staat is veel
verschillende meningen bin
nen de hedendaagse theologie
te verzoenen. Dat vermogen
heeft hij ook hier ingebracht"
zegt Ambaum. „De tekst is
overigens tot stand gekomen
na overleg met kardinaal Rat
zinger, de prefect van de con
gregatie voor de geloofsleer in
Rome.
Over een jaar of drie komt
deel twee van deze katechis
mus. Dat gaat over de moraal,
dus over de christelijke leef
wijze. Ook over zaken als de
pil, abortus, euthanasie, oorlog
en vrede. De Oostduitse hoog
leraar Wilhelm Ernst heeft
onlangs na een serie gesprek
ken met collega-moralisten
het eerste stuk ingeleverd bij
de Duitse bisschoppen. Dat
gaat over het vijfde gebod,"
weet Ambaum.
De Nederlandse tekst van de
katechismus wijkt nauwelijks
af van de Duitse. „Alleen ty-
Door Ber Crouzen
De benoeming van dr. Jan
Ambaum tot lid van de Inter
nationale Theologische Com
missie in Rome betekent voor
Rolduc een blijk van erken
ning.
Ambaum knikt instem
mend. „Het groot-seminarie
Rolduc heeft door zijn wat
moeilijke ontstaansgeschie
denis lang in een gedwongen
isolement gezeten, zeker in
Nederland. Maar ook dat is
veranderd."
Zelf werkt hij mee in de
commissie Maaltijd des He
ren en kerkelijk ambt bij de
Raad van Kerken. Ook is hij
betrokken bij de voorberei-
ding van het officiële Neder
landse brevier.
Die contacten betreurt de
theoloog van Rolduc niet. In
tegendeel. „Ik houd niet van
ruzie en spanning. Ik wil
graag met iedereen in een
hartelijke verhouding leven
en dus ook met andere theo
logen."
Daarbij sluit hij de theolo
gen van de naburige Hoge
school voor Theologie en Pas
toraat in Heerlen (zie vol
gende pagina) niet uit. Mgr.
Gij sen en ook Rome erkennen
deze opleiding niet als pries
teropleiding.
Ambaum bevestigt dat er
in het verleden uiterst moei
lijke verhoudingen zijn ont
staan tussen de twee buren.
„Dat is een historische erfe
nis. Ze houdt een verwijde
ring in die moeilijk te over
bruggen is. Daar moet je ook
de tijd voor nemen."
Ambaum, geboren in Tege-
len, ging na de middelbare
school op Rolduc niet naar
Heerlen om er theologie te
gaan studeren maar koos
voor Bonn, waar het klimaat
wat kerkelijker was, zoals hij
dat zelf noemt. Na zijn docto
raal ging hij in 1974 op ver
zoek van mgr. Gij sen doceren
op het pas gestichte groot-se
minarie Rolduc. Zijn studie
zette hij echter voort en dat
leverde in 1978 een proef
schrift op over de sacramen-
tentheologie van Schille-
beeckx.
In die jaren had de docent
van Rolduc nog contact met
de theoloog uit Nijmegen. Na
zijn promotie verwaterde dat.
Ambaum denkt genuanceerd
over hem: „Pater Schille-
beeckx heeft vooral in de ja
ren vijftig en zestig grote
verdiensten gehad voor de
theologie in Nederland."
Over diens door Rome af
gewezen theologie over het
priesterschap is ook Ambaum
kritisch.
„Schillebeeckx heeft een
buitengewoon scherp ont
wikkeld gevoel voor de noden
van deze tijd. En dus ook voor
de problemen rond de taak
van de priester. Hij bepleit
dat in noodgevallen ook niet-
priesters voorgaan in de
eucharistie. Maar ik vrees dat
de goede Schillebeeckx zich
daarbij te veel op sleeptouw
heeft laten nemen door basis
groepen in Nederland die wat
vervreemd zijn van de bis
schoppen en de wereldkerk",
zegt Ambaum.
Rolduc heeft de afgelopen
jaren geprobeerd een theolo
gie te ontwikkelen die wat
meer aansloot bij de kerkva
ders, grote middeleeuwse
theologen en geestelijke
schrijvers, die ook Nederland
in groten getale heeft voort
gebracht. De oude kerk is niet
bepaald iets van deze tiid.
Ambaum: „Dat klopt, maar
van de oude kerk kunnen we
wel leren dat theologie niet
alleen maar denkwerk is, dat
het ook met het hart te ma
ken heeft en met een manier
van leven. En daar heeft onze
tijd wel behoefte aan."
pisch Duitse gebruiken, die
hier niet bestaan, hebben we
geschrapt. En we hebben de
formulering over de verhou
ding tussen ziel en lichaam
ontdaan van al te veel vakjar
gon. Daarover hebben we
overleg gehad met prof. Kas
per en de bisschoppen."
De kathechismus komt ook op
een moment dat de kerk steeds
minder op de voorgrond
treedt. Ze wordt steeds minder
serieus genomen en lijkt zich
steeds meer terug te trekken
binnen de kerkmuren.
Dat laatste ontkent dr. Am
baum pertinent. „In ieder ge
val mag het niet zo zijn dat de
kerk zich terugtrekt achter de
muren. Zij heeft juist de op
dracht gekregen om buiten de
kerkmuren te getuigen van
het geloof."
Maar verstaan mensen van
deze tijd dat?
Ambaum knikt. „Dat zullen
we moeten afwachten. We mo
gen daarbij de werking van de
heilige Geest niet uitvlakken
en we moeten daarvoor ook
bidden. Maar de vraag blijft
legitiem. In Duitsland werd de
nieuwe katechismus een suc
ces. Er zijn 500.000 exemplaren
van verkocht. Ook in Neder
land mogen we hopen op een
goede ontvangst."
Even later gaat hij er toch
wat dieper op in: „Tijdens de
eerste vergadering van de in
ternationale theologische
commissie in Rome, in okto
ber, zijn onderwerpen vastge
steld die de komende vijf jaar
nader bestudeerd worden.
Daaronder is ook de incultu-
ratie. Een vakterm voor de
vraag in hoeverre het geloof
gebruik mag maken van en
zich aan moet passen aan de
cultuur waarin mensen leven.
Dat probleem speelt zich
vooral af in Zaïre en India
waar men probeert elementen
van de eigen cultuur op te ne
men in de liturgie en het ker
kelijk leven."
„Maar het probleem van de
inculturatie speelt ook in de
oude wereld, hier in Europa.
Wij leven hier in een natuur
wetenschappelijk, technisch
getinte cultuur en wij moeten
ons de vraag stellen hoe het
geloof hierbij moet of kan
aansluiten."
Sluit deze kathechismus aan
bij onze technische cultuur?
Ambaum aarzelt geen mo
ment: „Nee, de nu verschenen
katechismus sluit slechts ge
brekkig aan bij onze heden
daagse cultuur. In die zin is
deze katechismus ook zeker
niet het Non Plus Ultra, het
laatste woord. Ik zou ook hele
maal niet verbaasd zijn als er
over twintig jaar weer een
nieuwe katechismus ver
schijnt."
;happij Aeroflot vliegen,
Russische passagiers van
plaats voor ons te maken.
jnal In Nederland zijn
- pO.OOO exemplaren
verkocht. HIJ Is In 17
vertaald, vorig Jaar
l" het Hongaars. 4
'ber was het precies
tor geleden dat kardl-
Allrlnk 'De Nieuwe
deze voorrechten zijn wij presenteer-
inwoners van Moskou. In
|n worden er verschillende Is dit geloofsboek
[en voor deze voorkeursbehil^ "J
iderdaad waar dat de Sovje
(eren te voorkomen dat wij
tinei? manieren ziin om P dat nOOlt
noeg manieren zijn om
(ing in contact te komen r
maken van het openbaar v'tiBBI|Je gebeurt dat wel-
jlleen geregistreerd wordend
n. Verder kunnen we met cq
one winkels terecht,
gezegd dat de staat een ecoi
ft bij de aanwezigheid van
etalingen in harde valuta «j
:omsten in vreemde valuta
D00 aanwezige buitenlandera
r""11nr1ifH ■•viiuai vanu?
pngeveer 100 miljoen dollar m,e Katechismus Bart
fiiw^nk Aan de and JdeelKg^d
d| r^gbllk met het oog
ij de staatsbank. Aan de
uitenlanders de staat weer
ing, beveiliging en afluister
Nederlandse bodem
Alleen glorie ten deel
Het was een van
]f opgelost. Sluipen-
to' najaar met de ver-
Nng van een uit het
ertaalde volwasse-
'lechismus waar-
tot Hoger Kateche-
Instltuut (HKI) te NIJ-
n> bakermat van de
dat de Sovjet-Unie ook
i van haar beste kant te to
>f de autoriteiten ons aanbi
;n als de hooggeplaatste pa
De riante appartementen, P"
ior de deur, exclusieve win
ten alle tijde de beste zitp
rgen en vliegtuigen: zó lev
jke personen.
in de Sovjet-Unie krijge
ehandeling: de beste hot®
Onze wegen leiden aH6®^^
arische monumenten en
ri. We krijgen kolchozen
U
te zien die staatsprijz®11
n fabrieken die de hoogstev
>ben, die het nieuwe bonus*
gevoerd of ten minste ee
computerafdeling hebben
ets meer en niets minder
eigenlijk: kregen, want
uwtjes in handen heeft is
Ier veranderd. Dit geldt
sti, de buitenlanders en "e
Copyright The C'
JKTJanBouiemons
Pieuwe Katechismus is
puek gebeuren geweest
«kb waarschijnlijk nooit
il herhalen. Het unieke
A een plaatselijke Kerk
fetechismus maakt die
Kgens de hele wereld
gsat. Het boek baande
elf een weg. Het kon dat
omdat er in de hele we-
"h een bepaalde een-
higheid was gegroeid.
®®igheid onder de
Krakende theologen in
■Achting de Kerk zich na
Wie zou ontwikkelen,
^■stemmigheid was ge-
'°P basis van nieuwe in-
l op het terrein van mo-
oijhelkunde en dogma.
1986, redt men het
s een geloofsboek te
niet stijf staat van
Ppromissen. Daarom
°°lt met zoveel span
ning de Romeinse katechis
mus afgewacht, die vorig jaar
aan het slot van de bisschop
pensynode over het Tweede
Vaticaanse Concilie is aange
kondigd."
Woorden van de heer Jan
van Lier, medewerker van het
Hoger Katechetisch Instituut
(HKI) te Nijmegen. Dit insti
tuut heeft in de zestiger jaren
De Nieuwe Katechismus uit
gebroed. Op 4 oktober 1966 be
gon dit geloofsboek van Ne
derlandse bodem zijn roem
rucht bestaan. Samen met zijn
HKI-collega Jan Simons
werkt de heer Van Lier aan de
publikatie van twintig jaar
Nieuwe Katechismus-weder-
waardigheden. Deze publika
tie zal door omstandigheden
pas volgend voorjaar verschij
nen.
Dat beide HKI-medewer-
kers de lotgevallen van de
Nieuwe Katechismus in de
voorbije 20 jaar willen boek
staven, heeft ook inhoudelijke
redenen. West-Duitsland,
Frankrijk en VS hebben in
tussen ook eigen katechismus-
sen uitgebracht, die opnieuw
de vraag actueel maken of en
in hoeverre geloof erin de
juiste weerslag heeft gevon
den. Want ook in genoemde
landen is daarover discussie
ontstaan en tussen die landen
en het Vaticaan.
Jan Simons: „De inzet van
onze publikatie is: hoe kunnen
we van het verleden leren met
het oog op de toekomst Wat
kan een geloofsboek doen voor
de overdracht van het geloof
Is daarvoor een boek vol
doende of komt er meer voor
kijken Wat is de functie van
een geloofsboek in de geloofs
beleving en de geloofsopvoe
ding van mensen Hoe heeft
De Nieuwe Katechismus ge
functioneerd in de geloofsbe
leving en de geloofsopvoeding,
waarbij we ook over de gren
zen kijken
Ruim twintig auteurs zijn
door beide HKI-medewerkers
aangezocht om hun bevindin
gen in een artikel neer te leg
gen. Zelf hebben ze overigens
ook wel enig idee. Voor drie
groepen heeft de Nieuwe Ka
techismus volgens Van Lier
veel betekend. Hij heeft aller
eerst goed gefunctioneerd in
de gespreksgroepen die aan
het eind van de jaren zestig en
in de jaren zeventig welig
bloeiden. Hij heeft talloze pas
tores vervolgens zeer goede
diensten bewezen bij de voor
bereiding van preken en gods
dienstlessen. Deze pastores
werden namelijk geconfron
teerd met vele nieuwe theolo
gische inzichten, maar op zeer
verbrokkelde wijze. De
Nieuwe Katechismus bood
hun een samenhangend geheel
met daarbij praktische aspec
ten van politieke en morele
implicaties. Tenslotte hebben
allerlei mensen er gewoon
persoonlijk veel aan gehad.
Zulke reacties komen bijna tot
de dag van vandaag binnen
via de mensen die De Nieuwe
Katechismus in een andere
taal hebben vertaald.
De Nieuwe Katechismus
vulde twintig jaar geleden een
wereldwijd katechetisch va
cuüm. De oude vraag-en-ant-
woord-katechismus functio
neerde niet meer. In 1964 werd
die in ons land zelfs officieel
aan de kant geschoven voor
wat het gebruik op scholen be
treft. Het HKI was toen al be
zig in opdracht van de Neder
landse bisschoppen een
nieuwe te schrijven voor kin
deren en jongeren. Men liep
echter vast. Al in 1960 was de
toenmalige HKI-directeur W.
Bles sj op een studieweek in
Engeland gebleken dat in tal
loze landen grote behoefte be
stond aan een katechismus
voor volwassenen. Het inzicht
won veld dat een geloofsboek
voor volwassenen ook voor
rang moest hebben, omdat de
vraag hoe je kinderen het ge
loof binnenleidt, pas daarna
komt. De volgorde werd omge
keerd en vijf HKI-medewer-
kers togen met Guus van He-
mert sj als eindredacteur op
nieuw aan de slag.
Hun eerste concept werd ter
beoordeling voorgelegd aan
120 personen: van hoogge
leerde professoren tot gewone
huisvaders. Deze mensen werd
gevraagd het ontwerp te be
oordelen a) of ze erin hun per
soonlijk geloof in herkenden
en b) of zij het bruikbaar von
den als middel om hun geloof
aan hun kinderen over te dra
gen. Dat leverde een lawine
van reacties op, ook tegenstrij
dige. Maar juist in deze aan
pak en benadering liggen ook
de wortels van wat al vrij snel
na „de doop" de katechismus-
kwestie is geworden.
Kardinaal Alfrink zei bij de
presentatie op 4 oktober 1966:
„Het laatste woord is met dit
boek niet gezegd, zal ook nooit
worden gezegd." Die bood
schap kwam niet bij iedereen
over. Van Lier: „Een kleine
groep ging het boek met maar
één interesse lezen: is het vol
ledig; staat er alles van het
HKI-medewerkers Jan Simons (l) en Jan van Lier (r).
oude geloof exact in? Die men
sen ontdekten dat er dingen
vergeten waren en dat andere
zaken niet zo helder waren ge
zegd. Die bezwaren werden
aan Rome gemeld."
Rome ging De Nieuwe Ka
techismus vervolgens met de
zelfde bril bestuderen en de
kwestie was geboren. Want de
opheldering van „het misver
stand" dat het Nederlandse
geloofsboek helemaal niet de
pretentie had het geloof van
alle tijden onverkort en volle
dig te hebben geboekstaafd en
dat het een gebruiksmiddel
was in een heel proces van ka-
techese en begeleiding, kwam
niet meer over.
Het gesprek tussen Rome en
Nederland over De Nieuwe
Katechismus werd een ge
sprek op twee totaal verschil
lende golflengtes. Niemand
heeft dat wellicht beter onder
woorden gebracht dan Kees
Fens, destijds journalist, te
genwoordig hoogleraar in Nij
megen. In De Tijd van 22 juni
1968 stelde hij vast dat de me
ningsverschillen nooit tot een
oplossing konden komen, want
„de wereld van dit boek van
die van de Romeinse theologen
zijn fundamenteel verschil
lend... het hele boek moet
voor hen onbegrijpelijk zijn,
ongrijpbaar ook. Zij gaan uit
van zekerheden, de Neder
landse Katechismus gaat uit
van vragen; de katechismus
staat voor een mysterie, de
Romeinen voor een leer waar
van men de constructie kan
bewonderen, maar waarvan
de abstractie huiveringwek
kend is."
Van Lier nu: „Hoe langer de
Romeinse theologen erop stu
deerden, hoe meer problemen
rezen." Simons: „Er kwamen
steeds meer punten die niet
pasten in de Romeinse theolo
gie." Beiden met nadruk: „Niet
het geloof in definities vast
leggen was de opzet, maar het
- FOTO J VAN LEEUWEN
geloof brengen naar de men
sen zoals het beleefd en door
leefd werd. Met de maagde
lijkheid van Maria was De
Nieuwe Katechismus inder
daad nogal open omgespron
gen. Op dat punt waren toen
vele nieuwe vragen gerezen,
ook in de theologie. Men wilde
de gelovigen daar nog niet
mee lastig vallen. Rome stond
op handhaving van de oude
formulering." Jan Simons
voegt voor een beter begrip er
aan toe dat de hele maat
schappij in die dagen in bewe
ging was.
De katechismuskwestie is
merkwaardigerwijze altijd
hangende gebleven. Rome
heeft een lijst van verlangde
correcties opgesteld, de Neder
landse bisschoppen hebben
geweigerd die in het boek zelf
te verwerken. De verlangde
correcties zijn apart uitgege
ven; in buitenlandse vertalin
gen later in het boek opgeno
men, maar wel apart als bijla
ge. Hierbij is het gebleven. Op
11 december 1968 eindigt de
kroniek die van de lotgevallen
toen is gemaakt. Het HKI
heeft nooit gemerkt dat sinds
dien nog ooit actie tegen De
Nieuwe Katechismus is ge
voerd, ook niet achter de
schermen.
Maar even opmerkelijk is
wellicht het gegeven dat, hoe
wel de exemplaren de winkels
uit zijn gevlogen, een herdruk
nooit is overwogen. Van 1970
af is er nooit meer een Nieuwe
Katechismus te koop geweest
in de boekhandel. Wellicht
toch vanwege de kwestie?
Volgens Jan Simons is De
Nieuwe Katechismus toch in
zekere zin een onvoltooide ge
schiedenis geweest. Hij is
nooit veroordeeld, maar ook
nooit gerehabiliteerd. Deson
danks heeft hij zijn weg over
de wereld gevonden. Achter
die geschiedenis wordt nu ech
ter wel een punt gezet. Er ver
schijnt namelijk een nieuwe
volwassenenkatechismus (zie
elders op deze pagina), die in
opdracht van de bisschoppen
conferentie uit het Duits is
vertaald. Eindverantwoorde
lijke voor de Nederlandse ver
taling is dr. J. Ambaum, hoog
leraar aan het groot-semina
rie Rolduc van het bisdom
Roermond. Een duidelijkere
punt achter De Nieuwe Kate
chismus is nauwelijks denk
baar.
Ook vanuit Rome is een
nieuwe basiskatechismus voor
de hele wereld in het vooruit
zicht gesteld. Dat is, herinnert
HKI-medewerker Simons
zich, in het begin van deze
eeuw ook al eens geprobeerd,
maar niet gelukt. Beide HKI-
medewerkers: „Onze vrees is
dat zo'n wereldkatechismus
een volstrekte abstractie is. In
hoeverre kan dat mensen in
spireren. Want dat is toch het
criterium: wat doet een ge
loofsboek voor de geloofsgroei
van mensen?" Wat dit betreft
spreken de 17 vertalingen van
De Nieuwe Katechismus voor
zichzelf.
