'Dagen vol verschrikking
Zwartsnuver
OORLOGSDAGBOEK VAN EEN HOOFDPLAATSE
Plaatselijk nieuws
UIT HET
ZAKENLEVEN
5 september:
6 september:
7 september:
8 september:
11 september:
15 september:
PAGINA ZEELAND 3IWOENSDAG 5 NOVEMBER 1986
1942:26 Juni:
29 juni:
24 juli:
25 juli:
10 augustus:
17 augustus:
6 september:
6 oktober:
20 november:
21 november:
1943:20 mei:
20 juni:
Juni 1943:
Studiemiddag
kinder
mishandeling
Waterschappen
naar 2000
Dammenroute
kost Zeeland
extra geld
Hillenius over
feestvieren
VAN ZEELAND
DEZE WEEK is het 42 jaar geleden dat heel
Zeeuwsch-Vlaanderen bevrijd is. Tijdens de Tweede
Wereldoorlog hielden velen een dagboek bij. Veel van
de geschriften zijn nooit boven water gekomen, ter
wijl ze toch vaak een treffend beeld geven van het
dagelijks leven van de burgers in die donkere perio
de.
De Hoofdplaatse Dorpsraad heeft korte tijd geleden
zo'n dagboek boven water gekregen. Het is een ge
schrift van een oud-inwoonster van het dorp. Op
deze pagina staat een samenvatting van het dagboek,
dat tijdens de herdenkings-expositie 'De bvrijding
van Hoofdplaat' in het dorpshuis te zien en te lezen
was.
Op verzoek van de schrijfster hebben we alle na
men van de beschreven personen veranderd omdat in
dit geval de namen er niet toe doen. Ook de schrijf
ster wil liever anoniem blijven.
Het dagboek stopt op de dag, 15 oktober 1944, van
het bombardement van Hoofdplaat. De schrijfster
vlucht dan Hoofdplaat uit omdat het niet veilig is om
langer in haar woning te blijven. In haar haast laat
ze het dagboek achter. Tot de bevrijding van haar
woonplaats, 10 oktober '44, verblijft ze bij boeren,
daarna keert terug naar haar dorp.
1944: juli:
14 augustus:
28 augustus:
3 september:
Westdorpe
T20 PAGINA ZEELAND 4
staan. Tegen geweld echter is er weinig te be
ginnen. De boeren brengen echter de slechte het
eerste. Het tuig wordt weggestopt zodat de Duit
sers niets vinden dan wat oude garelen en oude
wagens. Het is een zoeken en vloeken van be
lang. De boeren moeten het echter tenslotte toch
opgeven. Ze hebben echter bereikt dat in plaats
van om één uur, zoals moest, ze pas om negen
uur 's avonds klaar waren met vorderen. Nu be
gint de uittocht. De bevolking is woedend, maar
kan niets beginnen tegen gewapend geweld.
27 Wagens bespannen met twee paarden, dus 54
paarden en nog vier losse paarden rijden ons
dorp uit als buit van de overweldiger. Hij komt
er echter niet ver mee. Doordat hij zo laat klaar
was kwamen ze niet meer op tijd aan het veer.
Ze zijn vervolgens maar naar België getrokken,
waar zij ze in de steek hebben moeten laten. De
boeren zijn dan zelf op zoek gegaan en velen zijn
nog met hun paarden kunnen terugkeren.
De Duitse politie verlaat ook ons dorp. A. moet
hun hebben en houden naar Breskens brengen.
Bij aankomst daar bleek het nest van de kame
raden leeg te zijn. Nu probeerden ze nog zo spoe
dig mogelijk de overkant te bereiken en dwin
gen A. met hen mee over te steken. Deze smeert
hem echter, zodra hij de kans veilig ziet.
Nu is het alsof de oorlog klaar is. Er is geen en
kele Duitser te zien en het is weer alles stil.
De geallieerden rukken snel op. Hun troepen
zijn Brugge genaderd. Nu komen hele troepen
Duitsers naar hier gevlucht. Ze zitten gevangen
en kunnen via Antwerpen niet meer weg.
Daarom proberen ze nog over de Schelde weg te
komen, voor ze krijgsgevangen gemaakt wor
den. Bij de veren is het echter zo vol dat er voor
de meesten geen kans is om over te komen.
Daarom vorderen ze ook de kleinere schepen. De
schippers verstoppen zich echter en maken hun
schepen onklaar.
Het is een dag van geweld. Gisteren dachten we
nog alles is weg, de oorlog is nu voor ons voorbij
maar vandaag krijgen we des te meer. De sodla-
ten laten alle bunkers springen. Horen en zien
vergaat. De soldaten zijn woedend omdat de
schippers onvindbaar zijn, terwijl de Tommie
steeds dichterbij komt. Ze zijn zo woedend dat
ze alles verwoesten, wat ze hebben. De mooiste
wagens laten ze in de lucht vliegen of rijden ze
in het water. Bij zo'n ontploffing zijn ook onze
huizen vernield. Alle ruiten waren kapot en de
muren en deuren zijn totaal ontzet. Wij kunnen
niet meer boven slapen. Het hele dak is kapot en
waar krijgen we materiaal om alles weer te ma
ken?
Ons dorp wordt overstroomd met Duitse troe
pen. Steeds komen er meer, met auto's met fiet
sen, te voet. Op allerlei manieren trachten ze
weg te komen. Ze geen aanvoer meer van hun
keukens en nu vorderen ze maar raak. Koeien,
varkens, graan, fietsen, karren, paarden, alles
zelfs het brood bij de bakker wordt in beslag ge
nomen. Nog steeds komen er nieuwe troepen bij.
Ze staan maar steeds naar de overkant te staren
en hebben geen gelegenheid over te komen.
Het is een angstige week. Ook komen er nu
voortdurend vliegtuigen over die de troepen be
schieten. Het is erg gevaarlijk ook voor de bur
gerij. Van Breskens naar Vlissingen gaat nog
een boot. Het personeel hiervan is ondergedo
ken. Nu moet de Duitse marine zelf varen, maar
hoe hard hij ook vaart, er blijven hoe langer hoe
meer Duitsers staan.
Nog altijd proberen de Duitse troepen over te
komen. Het is twee uur in de middag en men zou
zeggen dat Zeeuwsch-Vlaanderen in brand
staat. De Duitsers laten hun voorraden ontplof
fen of steken deze in brand. Overal stijgen
zwarte rookwolken omhoog. Opeens worden wij
opgeschrikt door geweldige knallen. Als wij op
de zeedijk staan zien wij wat er gebeurd is.
Breskens wordt zwaar gebombardeerd. Grote
vuurzuilen en dikke zwarte rookwolken zijn
van hieruit goed zichtbaar. De grond beeft on
der onze voeten. Het is een vreselijk gezicht.
Terwijl wij nog vol angst staan te kijken komt
er onverwacht een vliegtuig uit de lucht en be
stookt een olieboot die hier moest lossen. De ra-
ketbom treft doel en van de boot is haast niets
meer over. Een Rode Kruis-boot haalt de ge
wonde bemanning uit het water en deze worden
in de school ondergebracht.
Tegen de avond komen er nog steeds auto's met
gewonden aan uit Breskens. Soldaten en bur
gers. De meisjes uit ons dorp worden geroepen
om te helpen. Wat een aanblik, de mensen liggen
in rijen op stro. De een mist een arm, de ander
een of beide benen. Na de eerste hulp te hebben
ontvangen van militaire en burger doktoren
worden de gewonden weer verder vervoerd
naar de ziekenhuizen. 11 September was alweer
een dag vol verschrikking.
Na alles wat vooraf is gegaan is liet of er voort
durend een enorme spanning onder de bevol
king hangt De mannen gaan niet meer werken,
maar blijven thuis. Wij wachten op de geal
lieerde legers, die wij in de verte reeds horen
schieten en die ons, hopen wij, spoedig zullen
bevrijden van dit alles.
Het is middag omstreeks half twaalf. In de verte
komen enige escaders bommenwerpers. Angstig
staan wij te kijken waar ze naar toe vliegen. Ze
komen onze kant uit. Iedereen zoekt dekking,
want wat te Breskens gebeurde kan ook hier ge
beuren. Vooral met zoveel soldaten langs de we
gen. Opeens daar suizen ook de bommen naar
beneden. Dit geluid alleen al doet ons ineen
krimpen van angst. De bommen ontploffen met
geweldige knallen. Alles dreunt en beeft en wat
getroffen wordt daar blijft niets van over dan
een hoop met puin of een diepé put. Gelukkig is
maar een klein gedeelte van het dorp geraakt.
Een straat bij de haven werd totaal verwoest.
Ook een pakhuis waarin zich soldaten bevonden
is totaal uitgebrand. Bij deze bomaanval kwam
een dertigtal soldaten en zes burgers omhet le
ven. Ook zijn er nog enkele mensen voor hun le
ven verminkten. Bij onze buurman, namelijk
een gezin van zeven personen, kwamen er vier
om het leven en waren er twee ernstig gewond.
Hun huis werd met de grond gelijk gemaakt.
Wij waren dus ook dicht bij maar kwamen met
veel materiële schade en nog meer schrik vrij.
Bah, wat een toestanden toch.
De mensen waren na de aanval zo zwart als ko-
lendragers en veel over de zenuwen van angst.
Toch werd er goed geholpen om de branden te
blussen en de gewonden te helpen. 15 september
was een dag te meer van angst. Wat gaat nog
volgen, zo vragen wij ons af. Nu onze huizen zo
kapot zijn en het steeds gevaarlijker wordt,
vluchten de burgers het dorp uit en vragen om
onderdak bij de boeren.
Hier stopt het dagboek. De schrijfster vluchtte
samen met haar familie Tiaar een boer en wachtte
daar de bevrijding af.
Het hele dorp in rep en roer. Grote troepenver
plaatsingen, het wemelt van groene uniformen.
De Duitsers verwachten den Englander zou je zo
zeggen. Stellingen en prikkeldraad-versperrin
gen worden aangelegd. Hiervoor wordt zelfs het
koren afgemaaid. De Zeedijk wordt haast on
dersteboven gegraven. Het zijn net mieren, zo
veel soldaten als er daar werken. Om de onrust
onder de bevolking nog te vergroten verschijnen
er omringd door de nodige officieren, twee gene
raals in groot tenue op het toneel.
De soldaten van het zesde verlaten Alweer het
dorp en maken plaats voor het vijfde. Zij moe
ten voortdurend dienst doen aan de dijk, want
volgens hen komen de Englander nu vast en ze
ker. Het alarm is dan ook niet van de lucht, soms
twee tot drie keer per nacht.
Ons weiland wordt gevorderd voor het bouwen
van barakken. Hiervoor komen werkmensen
van de Maatschappij Tot. Het zijn meest Belgi
sche fabrieksarbeiders die voor de Duitsers
werken, want onze mensen vertikken het ge
woon om voor de vijand te werken, zolang ze er
niet voor gedwongen worden.
Op de wei wordt een grote barak neergezet. Ook
het huis naast de wei moet ontruimd worden.
Rondom wei en huis tot aan de nieuwe dijk staat
alles vol met prikkeldraad-versperringen. Hier
achter worden alle soldaten gebracht. Daar zit
ten ze nu zowaar opgesloten net als koeien ach
ter prikkeldraad. Maar enfin, opgeruimd staat
netjes.
Wat gaat er nu weer gebeuren? Een hele bende
soldaten komt op ons dorpje af. Ze stellen zich
op met afweergeschut tussen de huizen in de
tuinen en op de dijk. Je zou weer zo zeggen daar
komt de Tommie aan. Het blijken echter grote
oefeningen te zijn. De manschappen, paarden en
wagens met keukens en de hele boel worden in
schepen geladen en varen de Schelde op. Dan
varen ze tot voorbij den twee Dijkputten en
wordt er een landing uitgevoerd.
Er moeten barakken en bunkers gemaakt wor
den. De (Belgische) werklieden staan onder con
trole van de Duitsers. Ze lopen echter geregeld
naar huis en blijven dan een dag of vier thuis,
waarna ze weer terug moeten komen. Om nu de
werklieden wat schrik aan te jagen
hebben ze de hulp ingeroepen van de Hollandse
Zwarthemden (NSB-ers). Deze moeten er voor
zorgen dat de mensen 's avonds om tien uur
thuis zijn, niet zonder verlof weglopen en ook
om het smokkelen, wat nu zijn hoogtepunt heeft
bereikt, tegen te gaan.
Om maar eens iets omtrent het smokkelen te
noemen. De Belgen geven hier voor een kilo rijst
6 gulden, winkelprijs is 30 cent. Hollanders aan
Belgen: kilo tabak 30 gulden, winkelprijs 16 gul
den, kilo tarwe 2 gulden, regeringsprijs 13 cent,
kilo bruine bonen 1.50 gulden, regeringsprijs 8
cent, kilo gerst 90 cent, regeringsprijs 9 cent, kilo
havermout 2.50 gulden, winkelprijs 60 cent, kilo
gortmout 2.50 gulden, winkelprijs 30 cent.
De mensen met grote gezinnen die veel bonnen
hebben om bovengenoemde waren te kopen,
worden dan ook door de Belgen bestormd. Het is
slecht voor de burgerij van het dorp, want waar
anders nog wat buiten de bonnen te koop was,
gaat nu alles weg voor hoge prijzen aan Duitsers
en Belgen. Hoe lang nog?
In totaal zijn er op het ogenblik in ons dorp aan
vreemdelingen aanwezig: 70 Duitse soldaten
van de Wehrmacht, 18 Duitse politiemannen, 8
Hollandse zwarthemden, 265 mensen van de
maatschappij Rotiand (firma die de bunkers
bouwde), is tesamen 361 man. Iets wat nog nooit
is gebeurd. Vanmorgen komt het bericht alle te
lefoongesprekken voor particulieren is verbo
den. Wat is er nu aan de hand?
Het werk van de firma Rotiand vordert met be
hulp van de vele mensen en machines nog snel,
ondanks het heimelijk saboteren.
Nu hier te Hoofdplaat 6 bunkers in wording
waarvan er drie geheel klaar zijn. De vierde en
grootste daar zijn ze nu aan bezig om te beton-
neren. Twee dagen zijn ze al bezig de beton hier
voor te gieten. Wat daar voor nodig is, is gewoon
een schandaal. Wat voor materiaal hier ver
morst wordt, terwijl de ambachtslui hier niets
kunnen krijgen om zelfs de meest nodige repa
raties uit te voeren.
De bunker is klaar. De grootste staat in de
boomgaard van V. Het regent al een hele maand,
wat voor de mensen die de bunkers moeten bou
wen ook niet meevalt, want die hebben geen on
derdak. Velen worden dan ook ziek van zo'n le
ven en moeten naar huis terugkeren. Onder de
soldaten heerst weer eens onrust. Ze zijn weer
net als de bijen aan het zwermen. Hele troepen
worden verplaatst. Nu weer naar onbezet
Frankrijk, want van daar verwacht men den
Englander. Ook de Hollandse NSB moet er heen.
Alle soldaten moeten voor een deel naar Zee-
brugge een ander deel naar het oostfront. Ook
de soldaten van de weermacht ruimen weer eens
op. Er zijn er nu maar 18 over.
De laatste Totten vertrekken, ook de NSB. Voor
de burgerij is dit een opluchting, want de Belgen
kochten hier alles, wat los en vast was aan eet
waar, zodat er voor de burgers niets overbleef
dan het rantsoen van de bonnen. De tarwe daar
betalen ze nu op 20 juli hier te Hoofdplaat 4 gul
den per kg voor. Eer ze dan over de grens is en in
handen van de verbruiker komt, is er zeker nog
paar gulden bij. Ook wordt er veel tarwe ge
ruild tegen tabak. De Belgen hebben niets te
eten en de Hollanders niets te roken. Dus helpt
de een de ander. Er wordt ook veel in franken
gescharreld. Deze zijn op de bank 6 cent, maar in
de zwarte handel moet men er 12,5 cent voor be
talen. De tabak kost bij de Belgen, schrik niet, 80
galden, maar het kan nog erger, want de tabak
gaat hier over het water en wordt te Rottterdam
en andere steden verkocht voor 6 gulden per
Pakje. Dat is 120 gulden per kg. Nog een goede
winst.
Het is wel de maand der verschrikking voor
Hoofdplaat. Alle nachten is het vliegtuiggeronk
en het geluid van het afweergeschut niet van de
'acht. Men kan haast niet slapen. Hele formaties
j bommenwerpers vliegen naar Duitsland
ais zij hun last hebben afgeworpen keren ze te-
g.en begint het afweer weer opnieuw. Begin
lam werd hier een vliegtuig aangschoten tijdens
Het huis van de schrijfster met soldaten ervoor.
MIDDELBURG - De Provi
ciale Beraadsgroep Jeu
hulpverlening houdt op
dag 18 november een studi
middag over kindermishand]
ling. Dat gebeurt in
Zeeuwse Bibliotheek te Mi|
delburg. Men begint om
uur. Mevrouw Davidse-S
mers, regionaal voorlicht!
voor Zeeland van de Veri
ging tegen Kindermishand]
ling, houdt een inleiding ovl
vormen van geweld, oorzaksj
risico-groepen, gevolgen,
nalen en hulpverlening,
wordt ook een video-film vd
toond. Verder is er gelegd
heid tot discussie en het stellf
van vragen.
HEINKENSZAND - 'Wat!
schappen op weg naar het ja
2000'. Dat is de titel van a
rede die het Zeeuws CDA-to
merlid H. Eversdijk op
vember uitspreekt tijdens
ledenvergadering van
Zeeuwse Waterschapsb
De bijeenkomst begint om 91
uur in ontmoetingscentH
De Stenge te Heinkensz
Na het middagmaal vert:
ken de deelnemers in autobus
sen naar Hoechst Holland N i
te Vlissingen-Oost. Ze wordd
er ontvangen door directeur I
H. van Weel en krijgen
rondleiding aangeboden.
MIDDELBURG - Als de
over de stormvloedkerl
Oosterschelde in gebri
wordt genomen, men miktij
volgend najaar, worden
wegen op Walcheren, Noord
Beveland en Schouwen-Duj
veland extra belast. Daardo)
onstaan op drie plaatsen t
Schouwen-Duiveland en
één plaats (Vrouwenpolder)
Walcheren knelpunten. Met ij
oplossing daarvan zijn en'
miljoenen guldens gemot
Vooralsnog ziet het er naar 'J
dat het Zeeuws provincie^
stuur voor deze kosten
draait, want het Rijk gee
niet thuis. GS willen over»
kwestie gaan praten met i
nister Smit-Kroes.
MIDDELBURG - 'De psycht
biologie van het feestvieret
Zo heet het jongste deeltje vsj
de Slib-reeks, een serie ml*
boekjes, uitgegeven door I
Zeeuws Kunstenaars C'
trum. De tekst is een volle
versie van de gelijknan
toespraak die D. Hillenius e
der dit jaar hield tijdens
eeuwfeest van het psychiatr
sche ziekenhuis Veldwijk'
Ermelo. De auteur gaat inj
lief en leed van het feestvier*
en vraagt zich af of dieren o'
een soortgelijk sociaal vel
schijnsel kennen. Het boekje]
verluchtigd met vijf teke""
gen, gemaakt door de ge'
nommeerde dierenteken"
Peter Vos.
worden daarna gewogen. Vl
een gulden kan men dan ra»l
naar het totale gewicht var]
Zwartsnuvers.
Op 24 oktober heeft de
eniging een nieuw bestuur i
kozen. Voorzitter is F'j
Bouchaut, secretaris Har]
van der Vloet en Aad Ron'
gaat de centen beheren. 1
dit jaar zal de vereniging v
een wagen bouwen. Voor]
doel heeft men een kW]
vrachtwagen aangeschaft]
Zwartsnuvers zijn
naarstig op zoek naar
schikte bouwruimte.
jaar proberen we met
mooiere en grootser opga"
wagen aan de diverse cafl
valsoptochten mee te doen
hebben dit jaar helaas
geen geschikte bouwrU»
gevonden. We hopen datJ
snel een ruimte zal woj*
aangeboden", zegt secret®
Harold van der Vloet.
De bevrijding van Hoofdplaat. De jeugd van toen liet zich niet onbetuigd.
een luchtgevecht. Het vloog brandend en spette
rend over ons dorp. De inwoners schrokken
enorm en zaten in duizend angsten. Langzaam,
steeds maar brandend en zwaaiend nam het zijn
vlucht over het angstige dorp in de richting
Hoogweg. Even buiten het dorp ontplofte de boel
met een geweldige knal, waarvan verschillende
ruiten kapot sprongen. Het was een zware Ame
rikaanse bommenwerper, bemand met zeven
man die allen dood waren. Was hij in ons dorp
terecht gekomen dan was de ramp niet te over
zien geweest.
Een week daarna weer zo'n geweldige nacht. De
schrik zit er bij de bewoners nog in en allen zijn
opgestaan. Een geweldig luchtgevecht heeft
plaats. Het is een leven als een oordeel. Vliegtui
gen scheren laag over de huizen en hun geronk
is bij de razende snelheid, waarmee ze over ons
dorp vliegen, oorverdovend. De mensen zitten in
duizend angsten. Twee vliegtuigen storten
brandend neer. Een er van op het huis van E.
wat ook helemaal kapot is. Het andere in de
schuur van G. Deze brandde totaal uit.
Dezelfde week is er nog een luchtgevecht, waar
bij een vliegtuig wordt neergeschoten. De piloot
sprong eruit, maar was reeds dood voordat hij
beneden was. Dit vliegtuig kwam terecht op den
Roodenhoek. Na dit is alles is het weer stil ge
worden. Soldaten komen en gaan, maar nie
mand heeft last van hen. Ze wonen in de bun
kers en mogen niet vanachter de versperring
komen.
De Duitse dwang begint hoe langer hoe meer te
knellen. Alle jonge mannen van 18 tot 35 jaar
worden opgeroepen om in de Duitse fabrieken te
gaan werken. Sommigen worden hier te werk
gesteld om onder de wehrmacht te werken. Ze
moeten bomen omhakken en in de polder plan
ten. In plaats van vlakke polders lijkt het nu
veel op bossen. Overal staan bomen. Dit is erg
moeilijk voor het binnenhalen van de oogst en
andere werkzaamheden. Ook de boeren onder
vinden veel last van de bezetting. Ze moeten
iedere dag weer opnieuw gaan rijden voor de
weermacht of ze tijd of volk hiervoor hebben,
wordt niet gevraagd, rijden moeten ze.
Huiszoeking door de Gestapo. Het huis wordt
geheel doorzocht door deze mannen naar T. Ze
vermoeden dat hij zich hier verborgen houdt. Zij
kunnen hem echter niet vinden. G. beleeft een
benauwd ogenblik. Zij zien hem voor de broer
van T. aan en waar ze als ze de een niet vinden,
nemen ze dijkwijls een ander. Hij loopt echter
achterom weg. Waarna de heren ook maar ver
trekken.
De soldaten van de Duitse weermacht vertrek
ken. Ze moeten naar het front in Frankrijk. Ze
gaan echter niet graag. Er zijn er bij die hier al
twee jaar zijn en dus al ingeburgerd zijn. Nu
blijven nog slechts 12 politiemannen over. Alles
is nu stil. Er hangt een spanning over het volk.
Men wacht op de geallieerden.
Het hele dorp is weer in rep en roer. De Duitsers
komen paarden en wagens vorderen. De boeren
zijn echter niet gewillig om deze zo maar af te
Jaren '60 - Zaterdagavond!
er in café De Gravin in Vil
dorpe een 'Jaren '60'-avï]
met live muziek door
'L-Band'. Het optreden
die groep begint omsti
22.00 uur.
Dartkampioenschap - Ev«|
eens in café De Gravin
vrijdag 14 november een
dartkampioenschap plaat
georganiseerd door DartclJ
De Gravin. Het kampica
schap begint om 20.00, en l
langstellenden kunnen zicht]
19.45 inschrijven.