even,
In het ABP-drama is de tweede acte begonnen
i
Kans op een sociaal akkoord is bijzonder klein
Stamgroepen en taken uit het 'lab van Parkhurst
UITBLAZEN
Mysterie
van 7 toii
Masson
opgelost
Rit naar
Antwerpen
HET PROCES TEGEN MASSON: GRAVEN NAAR EEN VERBORGEN STAD
KABINET, WERKGEVERS EN BONDEN GAAN VRIJDAG ROND DE TAFEL
JENAPLAN EN DALTON BLIJKEN ERG POPULAIR TE ZIJN IN NEDERLAND
DE STEM COP
Gezichtsverlü
WIMKOCK
De jaren
zestig (7)
DONDERDAG 30 OKTOBER 1986
ACHTERGROND
T5 PAGINA 2
DONDERDAG 30 O
k\<>
ir
id
e
rwi
js
BUITEN HET
BOEKJE
Burgers in Oost
en West willen
CVSE nieuw
leven inblazen
*91
VOOR de televisie
hoefden we in de ja
ren '60 nog niet thuis
te blijven. We nadden er
geen. Dat was niet zo erg
als het nu misschien lijkt
want het telefenomeen
had zich zo snel onder het
volk verbreid dat het al
een beetje sjiek was geworden
om geen televisie te hebben;
om Teddy en Henk Scholten
niet te kennen en te vragen:
Peyton Place, waar ligt dat?
Enquêtes brachten aan het licht
dat er in kringen van onge
schoolde arbeiders veel meer
televisietoestellen per 1000
huishoudens stonden dan bij
voorbeeld in de kring van
hoogleraren en dat hielp net ge
mis te dragen.
In de jaren 'SO hadden de
mensen al gezegd: „waar doen
ze het van?", als ze weer een
antenne op het lage dak van
een nederige stulp opgericht za
gen worden. Het antwoord was
doorgaans simpel. Werkende
kinderen woonden in die jaren
thuis en droegen hun loon af
aan moeder. Bovendien was net
het kopen op afbetaling uit de
USA komen overwaaien.
De tv was een echt huisbio-
scoopje. Ik herinner me dat ik
op een avond ergens een brief
moest bezorgen. De geadres
seerde bleek in een ouderwets
huis te wonen, waar je niet van
de straat af dwars doorheen
kon kijken, maar waar je wel
letterlijk met de voordeur de
huiskamer binnenviel. In het
flauwe, flakkerende licht van
de beeldbuis zag ik wel twintig
koppen, allemaal gericht naar
het scherm waarop niemand
minder dan een pathetisch ge
barende Albert van Dalsum
iets stond voor te dragen. De
hele buurt zat binnen. Wie geen
stoel had - en dat waren de
meesten - zat op de grond of
op tafel.
Dat was mijn eerste kennis
making met de televisie, afge
zien dan van de paar keren dat
ik even was blijven staan bij de
etalage van de rijwiel- en elec-
trohandel waarin, tussen de
fietsen, een tv-toestel aanstond.
De eerste voetbalwedstrijd die
ik op de tv zag - dat weet ik
nog omdat de kranten de vol
gende dag schreven dat de stra
ten en wegen uitgestorven wa
ren geweest tijdens de uitzen
ding - was de in Rotterdam ge
speelde Europacup-finale Real
Madrid-Benftca. De uitslag
ben ik vergeten.
Het ontbreken van televisie
of van een band daarmee bete
kende overigens niet dat we ons
konden storten in een bruisend
uitgaansleven. Vooral in het be
gin van de jaren '60 ging het ca
féleven nog gebukt onder een
paternalistisch regiem van de
overheid. Het 'hoogste tijd'
klonk er al om middernacht en
tien minuten later kwam de ke
ver van de politie al controle
rend langsgereden. Eén keer in
de week kon de kastelein ver
lenging aanvragen tot één uur.
In de agenda van de stadsred
actie hadden we een lijstje
waarop voor elke dag van de
week stond aangegeven welke
café's verlenging hadden.
Er was één nachtclub, open
tot vier uur. Een keurig nette
gelegenheid waar je zonder
De vorige afleveringen van
deze serie stonden op 16, 21
en 26 aug., op 6 sept en op 9
en 21 okL in de krant
stropdas niet binnenkwam en
waar de zangeres hoogstens de E
schouders ontblootte. Je kon er E
gerust gezien worden. Voor ons S
stadsverslaggevers was het 3
soms een aardige nieuwsbron E
want hoewel een whisky er vier- E
en-een-halve gulden kostte H
raakten de tongen er gemakke- jf
lijk los. Bovendien moesten we E
er de tijd stukslaan tot een uur E
of vier want dan pas ging de
stadspagina 'in de opmaak' en
daar moesten we zelf bij zijn 3
om er zeker van te zijn dat de E
opmaker de gewenste koperen 3
kaderlijnen aanbracht rond de
nog meuwe rubriek 'De Stad E
Rond', een pas- en meetwerkje E
waar hij blijkbaar een broertje §j
aan dood had. 3
Je had je stamcafé. Voor een E
kwartje kon je een plaatje af- E
spelen in de juke-box. De juke- 5
box zweeg vaker dan hij speel- 3
de. In het stamcafé werd ge- E
schaakt en gedamd, maar 3
vooral gediscussieerd. Er was
volop om over te zwetsen in de E
jaren '60. De Softenon-affaire, E
provo, de kwestie-Nieuw-Gui- 3
nea en later de kerk, de Kenne- E
dy's, de Praagse lente, de poli- E
tieke veranderingen in eigen 3
land, de studentenopstanden E
en de ontwakende seksuele vrij- E
heid. Het soort café-leven dat 1
nu 'stappen' heet ontwikkelde 3
zich in de etablissementen die E
verlenging hadden. Die liepen E
na middernacht snel vol totdat 3
we mannetje-aan-mannetje E
stonden met het glas bier in ai
hand.
Ie
Ook één uur was natuurlijk
dikwijls te vroeg om al naar
bed te gaan. Behalve de nacht
club had je nog de mogelijkheid
om aan de rand van de stad bij
een nachtcafetaria kip te gaan
eten of in de auto te stappen en
naar Antwerpen of Rotterdam
te rijden. Antwerpen was favo
riet. De kroegjes rond het Ko
ningsplein of, om te eten, het
Kiekenkot, de Panacee of de
Rolmops. Het autogebruik was
nog wat zorgeloos. Té zorge
loos.
Halverwege de jaren '60 be-
§on het uitgaansleven te veran-
eren. Nieuw was de bowling.
Breda had er al heel vroeg een.
Traditonele café's werden ver
bouwd tot bars, pubs en bis
tro's. Er kwamen heel wat
nieuwe kroegen bij. Het biljart
moest wijken voor een dans-
vloertje. De geluidstoren
kwam, gevolgd door de disco.
Met de discussies was het ge
daan. Daarvoor werden, nog
geen tien jaar nadat ze massaal
waren afgebroken, de 'bruine
café's' weer uitgevonden.
(Wordt vervolgd).
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiimimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiifi;
Ultgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55. Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
9 076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst V 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26,01640-36850.
Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, *01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14,01140-13751
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14,01620-54957.
Posladres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, *01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlis8ingen, Torenstraat 5, *01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
24,20 per maand; 69,75 per kwartaal of J 271,00 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van f 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje *076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door onze redactie binnenland
DINSDAG is voor de
Maastrichtse rechtbank
het proces-Masson be
gonnen en inmiddels al
weer verdaagd tot vol
gende week. Een inge
wikkelde klus voor de
rechtbank, zo blijkt uit
die eerste verdaging, die
zeker niet de laatste zal
zijn.
En dit ls nog maar het eer
ste proces tegen mr. drs.
Adrianus Joannes Marie
Masson (64). Het kan wel 1990
worden voor zijn meters
dikke dossier definitief naar
de kelders van de rechtbank
kan.
Masson is de geschorste di
recteur beleggingen van het
Algemeen Burgerlijk Pen
sioenfonds. Hij is een van de
hoofdverdachten in de zoge
heten ABP-zaak. Een zaak
die de binnenkant van de va
derlandse bouwwereld bloot
gelegd heeft
Men kan de ABP-affaire
vergelijken met een opgra
ving. Het stukje bij beetje
ontdekken van een complete,
geheimzinnige stad. Een stad
die met vele lagen modder en
zand bedekt was.
De eerste vermoedens van
een verborgen stad doken
twaalf jaar geleden al op.
Masson zou zeventig mille
verdacht geld gekregen heb
ben van de Hollandse Beton
Groep, de bouwmaatschappij
waar zijn mede-verdachte en
vriend ir. Kobus van Zon een
van de topmensen was. Er
werden enige opgravingen
verricht Maar niet diep ge
noeg, zo bleek later.
In de lente van 1983 kwa
men er toevallig wat brok
stukken boven. Dat viel op.
Ex-ABP-directeur Masson op weg naar de Maastrichtse rechtbank.
- foto anp
Journalisten roken nieuws.
Hele gebouwen volgden. De
namen zijn bekend. Weena
bijvoorbeeld. Een kapitaal
kantoor in Rotterdam. Dat
werd op één dag verschil
lende keren verkocht Uitein
delijke koper: het ABP. Het
pensioenfonds betaalde door
allerlei gesjoemel dik vijf
miljoen teveel voor het ge
bouw.
Er kwamen ook enkele
vreemde tennishallen te
voorschijn. Toen de Maas
trichtse officieren van justi
tie mr. J. van Opstal en even
later mr. H. La urnen de schop
ter hand namen, was er elke
week wel een spectaculaire
vondst. Waar ze groeven,
vonden ze wat.
Nederlandse fortuinzoe
kers kregen met Laumen te
maken. ABP-ambtenaren die
door de huisaannemer van
het ABP, Muijs en De Winter
in Beek, hun woning lieten
verbouwen. Of via het ABP
goedkoper een woning kre
gen. Aannemers die met
steekpenningen werkten, zo
als het Rotterdamse bedrijf
Kruithof.
Verder de plaatsvervan
gend secretaris van de Cen
trale Beleggingsraad van het
ABP. Plus een hoge politieke
functionaris bij de gemeente
Den Haag. Er zijn inmiddels
veertig verdachten.
De gravers ontdekten ook
huizen, hele wijken, waar te
veel subsidie op gesmeerd
bleek. Wat eerst eenvoudig
de ABP-zaak heette, is uitge
groeid tot een nationaal
schandaal.
Om de vergelijking nog
even door te trekken: het
centrum van de opgegraven
stad is niet meer het ABP in
Heerlen. Ook niet Masson.
Hij is momenteel niet eens de
hoofdpersoon. Dat is ex-
staatssecretaris Gerrit
Brokx. Hij is het eerste echte
slachtoffer van de affaire.
Volgen er meer? Wat zit er
nog in de grond verborgen?
Of: hoeveel andere beleggers
hebben voor hoeveel (hon
derden?) miljoenen ons arm
zalige belastingbetalers op
gelicht? Overdreven? Enkele
betrokkenen bij de affaire
hebben gesuggereerd dat
Masson en Van Zon maar
kleine jongens zouden zijn.
Nog niet duidelijk is of er
een zogeheten herenakkoord
heeft bestaan tussen het ABP
en ambtenaren van staatsse
cretaris Brokx. Dat akkoord
zou inhouden dat het ABP
mocht sjoemelen met subsi
dies.
Brokx weet van niets. Het
ABP is daarom zelf gaan
graven. De nieuwe topman
mr. drs. M. A.K. Snijders zei
onlangs dat uit „gevonden
aantekeningen van telefoon
gesprekken" geconcludeerd
kan worden dat er wel dege
lijk zo'n akkoord geweest is.
De heer van het ABP was:
Masson. Snijders noemde
deze naam overigens niet.
Wie hij bedoelde was over
duidelijk. Overigens staat
Masson niet terecht voor la
ten we zeggen het handig in
de wacht slepen van rijks
subsidies. Dat is te nieuw.
De voorzitter van de ABP-
rechtbank, mr. J. Wortmann,
moet de komende maanden
vooral over oude zaken pra
ten. Zaken die onder het stof
van de nieuwe opgravingen
zitten. De dagvaarding im
mers, waarin staat wat Mas
son uitgehaald zou hebben, is
van 1984.
Masson krijgt vrijwel de
zelfde vragen voorgelegd als
Van Zon. Ze hebben nauw
samengewerkt. Op het Britse
Kanaaleiland Jersey, bij de
tennishallen van de onderne
mer A. Poot. Er komen voor
een deel dezelfde getuigen.
Oud is ook de zaak-Weena.
Hieruit rolde - in mei - de
enige veroordeling. De recht
bank vond dat de Rotter
damse speculant Niels H. bij
de ingewikkelde verkoop van
het Weena-gebouw de wet
overtreden had. Hij werd
veroordeeld, omdat hij niet
alleen koper, maar tevens
tussenpersoon was. Masson
wordt aangewreven dat hij
H. flink wat heeft laten ver
dienen. H. slaagde erin het
gebouw aan de AMRO te
verkopen. Mag dat niet? ja.
Maar hij had een miljoenen
schuld bij die bank. Zo werd
dat opgelost. Het ABP be
taalde, als laatste koper, uit
eindelijk die schuld af.
De zaak-Jersey komt neer
op een soort herhaling van de
strafzaak tegen ir. Van Zon,
In het kort: Van Zon had een
BV'tje op Jersey. Met een re
kening. Op die rekening
kwam een bedrag van 1,6
miljoen binnen. Vooral van
de Haarlemse aannemer
J.P.A. Nelissen. Loon voor
Van Zon, zo zegt Nelissen. De
bouwkundig ingenieur had
ervoor gezorgd dat het be
drijf aan de slag kon voor het
ABP. En daar moet je voor
betalen. Nee, beweert officier
Laumen: dat was voor een
deel smeergeld voor Masson,
In de zaak-Poot (tennis
hallen) is er wél wat nieuws.
Masson wordt misbruik van
WIR-premies aangewreven
Dat is nog niet ter sprake ge
komen. Officieel kon het
ABP geen aanspraak maken
op deze premies. Maar het
lukte toch via een door Mas
son uitgekiende constructie.
Het gaat om door het ABP
gefinancierde tennishallen in
Bergen op Zoom, Dordrecht,
Etten-Leur en Aalsmeer.
En dan het laatste bedrijf.
Wat graaft justitie nog op, en
wat blijft voor eeuwig ver
borgen? Kapitale vraag:
wanneer heeft Masson een
fout gemaakt? En welke? Ja
renlang kon hij doen wat hij
wilde. En ineens, vlak voor
zijn VUT, ging het mis. Wilde
hij te veel? Is hij verraden?
Interessante vraag is ook: als
Masson inderdaad zo arm is
als hij en zijn advocaat mr.
Hans Pfeil beweren, waar is
hij met zijn geld gebleven?
Door onze Hoogte redactie
PREMIER Ruud Lub
bers had het zich zo
prachtig voorgesteld, sa
men met zijn onkreuk
bare minister van So
ciale Zaken en Werkge
legenheid Jan de Ko
ning. Er zou een conve
nant moeten komen.
Hun sociaal convenant zou
iets moois moeten worden
tussen kabinet, vakbonden
en ondernemers. Samen zou
den deze drie 'iets' afspreken
zou „dienstbaar moeten zijn
aan het mee vormgeven aan
de hoofdlijnen van het so
ciaal-economisch beleid." Zo
staat het letterlijk in de rege
ringsverklaring.
Juichende reacties aan de
kant van de vakbeweging.
Vier jaar lang hadden zij
steen en been geklaagd over
het feit dat ze domweg bui
tenspel werden gezet
En toen ging iedereen
knabbelen aan het conve
nant. De FNV liet weten de
kamerdebatten over de Mil
joenennota te willen afwach
ten om duidelijkheid te ver
krijgen over de vraag wat de
sociale partners nou konden
verwachten. Wat de vakbon
den betreft viel er met hen
alleen over een convenant te
praten, als de bevriezing van
de inkomens van ambtena
ren en uitkeringsgerechtig
den ongedaan zou worden
gemaakt
De werkgevers lieten zich
evenmin onbetuigd, hoewel
hun invloed zich vooral ach
ter de schermen afspeelde.
De gewraakte woorden die
Lubbers tijdens het bewuste
debat over het convenant
sprak, werd door hun boycot
ingegeven.
Zij zagen zien niets in
breed uitgesponnen afspra
ken met kabinet en sociale
partners. De werkgevers
hebben jarenlang gepleit
voor cao-overleg op decen
traal niveau. Dat betekent
eenvoudigweg dat niet de
vakcentrales samen met de
organisaties van de werkge
vers uitmaken hoe de ar
beidsvoorwaarden eruit
moeten zien, maar de par
tijen aan de onderhande
lingstafel voor het cao-over
leg. In de bedrijven zelf of in
de bedrijfstakken.
Dat decentraal overleg is
er nu. Voor het eerst in de ge
schiedenis hebben de vak
centrales nagelaten een cen
trale looneis te stellen. Het
enige dat ze de bij hun aan
gesloten bonden hebben mee
gegeven is: zorg voor loon
matiging, ten hoogste een
stijging met 1
De werkgevers willen niet
alleen terug naar af, ze heb
ben geen behoefte aan een
convenant. Ze vinden dat de
akkoorden die in de Stichting
van de Arbeid met het kabi
net op 2 mei werden gesloten,
eerst eens nader uitgewerkt
moeten worden. Werk ge
noeg aan de winkel, zeggen
de werkgevers.
Op 2 mei werd gezamenlijk
besloten te ijveren voor het
Minister De Koning.
- foto de stem/johan van gufip
terugdringen van de werk
loosheid beneden de 500.000 in
1990. Extra aandacht moest
er komen voor jeugdige
werklozen en mensen die tot
de langdurige werklozen ge
rekend moeten worden.
Scholing was het toverwoord
en het opschonen van de bak
ken op de arbeidsbureau's
leek een tegemoetkoming
aan de heersende opvatting
onder werkgevers dat Neder
land in werkelijkheid minder
dan 700.000 werklozen telt.
Kort daarop lanceerde mi
nister De Koning zijn jeugd
werkgarantieplan en stelde
VNO-voorzitter Van Lede
voor om iedere werkzoe
kende zich opnieuw in te la
ten schrijven bij de arbeids
bureau's.
Werk genoeg aan de win
kel dus, vinden de werkge
vers. Daarom zei Lubbers tij
dens het Kamerdebat dat het
helemaal geen zin had nog
langer over het convenant te
praten. Tot grote schrik ove
rigens van zijn minister De
Koning -die enkele dagen
eerder nog de partners in een
brief uitgenodigd op 31 okto
ber bijeen te komen- en tot
woede van de oppositie en de
vakbeweging.
FNV-woordvoerder Johan
Stekelenburg mopperde.
Kersverse CNV-voorzitter
Henk Hofstede vroeg zich
luidop af of het nog wel zin
zou hebben over een conve
nant te praten. Toch was er
geen sprake van een boycot
van de gesprekken. Alsof het
de laatste strohalm was, zo
stevig hield de vakbeweging
de kans om eindelijk eens te
mogen meepraten vast.
Sindsdien zijn de gesprekken
achter de gesloten deuren
ook onverminderd doorge
gaan. Zelfs zo intensief dat
Hofstede afgelopen week on
omwonden zijn vertrouwen
in een echt convenant uit
spraak. „Een brede oriënta
tie" had hem die hoop doen
geven, wilde hij weten. Daar
mee bedoelde hij dat hij De
Koning, Van Lede, Pont en
enkele ambtenaren met zijn
plannetjes had bestookt en
die hadden niet onwelwillend
gereageerd.
In Hofstedes visie is er
sprake van een breed ak
koord. Wat hem betreft kun
nen de inkomens van ambte
naren en uitkeringsgerech-
Premier Lubbers. - fotoanp
tigden volgend jaar in de pas
lopen met die van. het be
drijfsleven. In zijn ogen
vroeg Lubbers niet om extra
matiging van de lonen, in ruil
voor het eventueel ongedaan
maken van de bevriezing van
deze inkomens. Nee, Lubbers
zou hebben bedoeld een ma
tiging tot 1 En dat was heel
goed mogelijk.
Het ei van Columbus. Hof
stedes optimisme berustte
slechts op een heilig geloof in
zijn eigen plan. Van Lede liet
de volgende dag al weten het
plan alleen uit de kranten te
kennen en er nog steeds niets
voor te voelen met vakcen
trales en kabinet over de lo
nen te praten.
De FNV reageerde min
stens zo verbaasd en maande
het CNV aan niet namens
anderen te spreken. Een oor
deel spreekt de FNV over het
plan niet uit.
Maar dat de grote clubs als
VNO en FNV het optimisme
van het CNV delen, is verre
van waar. In feite is voor hen
een convenant allang van de
baan. De werkgevers wilden
daar al niet aan, de FNV
heeft daarin alle geloof ver
loren nu Lubbers „niet meer
dan een slag in de lucht heelt
geslagen over het ongedaan
maken van de bevriezing".
Beide clubs gaan op 31 ok
tober aan de tafel zitten om
zaken te doen, zaken over de
2 mei akkoorden. De FNV be
raadt zich nog over de waag
of er nog een eigen plan op
tafel gelegd wordt. De FNV
wil de partijen jaarlijks bij
een laten komen om aan
hand van bijgestelde cijfers
steeds opnieuw het beleid ter
bestrijding van de werkloos
heid vast te stellen.
Het kabinet zal de vakbe
weging een heel eind willen
volgen. Immers: beide par
tijen hebben er groot belang
bij dat de werkloosheid
daadwerkelijk is terugge
drongen. Het grote gevaar is
alleen dat zij samen in de
wielen worden gereden door
de werkgevers. Die lieten,
monde van NCW-directeur
Weitenberg, al weten hele
maal niets te voelen voor
jaarlijkse afspraken.
Het verkeer achter de deu
ren wordt drukker, naarmate
de datum nadert Ambtena
ren trachten de veelheid aan
voorstellen en opvattingen in
kaart te brengen en in voor
stellen te vertalen. Want hoe
dan ook, zaken worden er
vrijdag 31 oktober gedaan. A!
was het slechts over de pro
cedure.
Door Fmm van Mourik
JENAPLAN en Dalton
zijn populair in Neder
land. Dat mag je ten
minste afleiden uit het
feit dat er 200 scholen
zijn die zichzelf, zo ty
pisch Nederlands, aan
duiden als 'Jena-van-
planscholen', terwijl er
veertig scholen (dertig
basis en tien voortgezet)
zijn die 'Dalton' heten.
Er zijn overigens ook
scholen die 'daltonise-
ren' zonder dat ze zich
'Dalton' noemen.
Daltonscholen zijn er hier
al sinds 1924, Jenaplan ls pas
sinds de jaren zestig in op
komst
Helen Parkhurst, onder
wijzeres op een plattelands-
school in Wisconsin in de VS,
was de grondlegster van de
Dalton-gedachte. Ze was
aanvankelijk zeer gechar
meerd van de ideeën van Ma
ria Montessori, die ze in eerst
in Italië opzocht en later in
de VS hielp om scholen te
stichten. Helen had zelf toen
al uitgesproken gedachten
over onderwijs, 'het labora
toriumplan', maar die zette
ze even opzij voor Montesso
ri. Helen vond echter dat
Montessori teveel nadruk
legde op opvoeding en besloot
haar eigen plan verder te
ontwikkelen. Eerst als 'The
Parkhurst Scheme'. Maar dat
vond ze teveel gekoppeld aan
haar persoon en daarom
doopte ze het om tot 'The
Dalton Laboratory Plan' als
dank voor de hulp die van
vrienden uit Dalton had ge
kregen.
Dalton is een synthese van
het bijbrengen van intellec
tuele beschaving (culture)
zoals dat op de oude school
gebeurt en het kinderen laten
ervaren (experience) hoe ze
in vrijheid, onder eigen ver
antwoordelijkheid en samen
met anderen problemen op
kunnen lossen.
Essentieel is het werken
met taken, die een minimum
aan leerstof bevatten en die
in een vastgestelde tijd moe
ten verwerkt. Daarnaast zijn
er keuze-opdrachten, de zo
genaamde extra taken. In de
praktijk komt het erop neer
dat de leerling in meerdere
vakken zijn eigen tempo kan
bepalen. De klas is meer een
organisatievorm dan een on
derwij seenheid. Moeilijkhe
den en problemen worden
besproken in groepjes, die
ongeveer even ver zijn. Het
systeem is zeer soepel en
biedt eigenlijk voor elke leer
ling onderwijs-op-maat. Kri
tiek van sommige pedagogen
is dat vooral de flinke, vlugge
leerlingen daar profijt van
zouden hebben, maar dat is
nooit gemeten.
Groepen en niveau spelen
ook een rol in Jenaplan, het
geesteskind van Peter Peter
sen. Geboren in de agrarische
gemeenschap Grossenwicke
in Sleeswijk-Holstein, kreeg
hij in 1923 een pedagogische
leerstoel aan de universiteit
in Jena. Daar ontwikkelde
hij zijn theorie, vandaar de
naam dus. Petersen had een
sterk 'nationaal gevoel' om
het maar eens eufemistisch
te zeggen. Vandaar dat hij
tijdens de opkomst van het
nationaal-socialisme de 'Hei-
matgedanke' omarmde. Pe
tersen vond dat de macht het
volk toebehoorde: de ge
meenschap gevoed door de
diepten en de hoogten van de
geest. En hij zag, en dat was
op z'n minst naief, in het na
tionaal-socialisme de moge
lijkheid het monopolie van de
staatsschool te doorbreken en
scholen te stichten 'vanuit de
gemeenschap'. Naief, want de
nationaal-socialisten wilden
alleen maar af van het
schoolsysteem van de Wei-
marrepubliek. Maar in ieder
geval was 'oriëntatie op de
gemeenschap' belangrijk
voor Petersen en dus ook
voor zijn pedagogiek.
Los van zijn nogal ijle op
vattingen over 'gemeen
schap, geest en groepsvor
ming' is de praktische uit
werking van de onderwijsop-
vatting van Petersen in de
school zeer aanvaardbaar. De
basisactiviteiten in Jenaplan
bestaan uit gesprek, spel,
werk en viering, waarbij spel
en werk ook gecombineerd
kunnen worden. Die activi
teiten worden geordend in
groepen: de schoolgemeen
schap, de stamgroep, de ta
felgroep, de niveaugroep en
de keuzegroep.
In de stamgroep (de basis
groep met een vaste samen
stelling) vindt 'leren leven'en
'leren om te leven' plaats. In
de tafelgroepen (min of meer
vast van samenstelling) zit
ten kinderen op basis van on
derlinge vriendschap of sym
pathie of gezamenlijke inte
resse. In de niveaugroep zit
ten kinderen met ongeveer
hetzelfde vorderingsniveau
enkele malen per week bü
elkaar. En tenslotte nemen
kinderen in keuzegroepen
gedurende een bepaalde pe
riode deel aan activiteiten
van him keuze. En net als bij
Montessori heeft de groeps
leider- of leidster niet echt de
leiding, maar schept hij
voorwaarden die de kinderen
prikkelen tot leren.
Jenaplan heeft er lam
over gedaan om Nederland te
bereiken. Midden in de jaren
werd de eerste school i*
bouwd In de buurt van D4
Werkplaats van Kees Boeit4
Sinsdien gaat het crescendo
met deze beweging, die hie'
tot nu toe de sterkste is.
Morsen: de Vrije School
Van een onzer verslaggevers
MAASTRICHT - He
mysterie van het verdwe
nen geld van mr. drs.
Masson, de geschorste di
recteur beleggingen
het ABP, is opgelost.
Een medewerker bij di
rechtbank Maastricht hi
twee met de hand geschreve:
kleine letters b aangezien vooj
het cijfer 6. Op de eerste da:
van zijn proces, dinsdag,
weerde Masson dat hij bijna
ton miste. Gebleken is dat
zijn opmerkingen baseerde o;
een verkeerd overgetypt pri
ces verbaal in het dossier,
rechter-commissaris heeft
na de inbeslagname -
lijstje gemaakt waarop hel
woord bankbiljetten is afge
kort als bb. Dat lijstje was met
de hand geschreven. Er stond
lObb van 50 Britse pond en 4bb I
van 1000 mark. Degene die het
overtypte voor het dossier
heeft het kennelijk aangezien
voor 1066 en 466. Dit deelde de
Maastrichtse officier van Jus
titie, mr. J. Nabben, gisteren
mee.
Rechtbank-voorzitter mr. J.
Wortmann las dinsdag een an
dere, maar juiste lijst voor.
Volgens Nabben stond op het
bewijs van ontvangst, dat
Masson destijds is overhan
digd, het woord bankbiljetten
voluit
Oproep aan Lubbers:
Van onze
parlementaire redacteur
DEN HAAG - Grote groepen
burgers In Oost en West willen
dat de akkoorden van Helsin
ki, waaraan de komende
maanden een toetsingsconfe
rentie wordt gewijd, nieuw le
ven worden ingeblazen. Dat
blijkt uit een manifest, dat
Mient Jan Faber (Interkerke
lijk Vredesberaad) en Jan ter
Laak (Pax Christ!) gisteren
aanboden aan premier Lub
bers.
Het document, dat beiden op
persoonlijke titel hebben on
derschreven, is de vrucht van
maandenlang overleg tussen
groepen burgers uit een aantal
landen van Oost en West. Als
zodanig wordt het aanstaande
dinsdag in Wenen ook aange
boden aan de 35 landendelega-
ties (heel Europa minus Alba
nië, Canada en de VS) die daar
de vervolgconferentie begin
nen waarop van tijd tot tijd de
uit 1975 daterende akkoorden
van Helsinki (over veiligheid,
economische samenwerking
en mensenrechten) worden ge
toetst
Autokeuring
HET aantal in slechte staat
verkerende auto's op de weg is
drastisch aan het afnemen. De
flinke daling van het aantal
onveilige auto's is het gevolg
van de verplichte APK-keu-
ring. Dat is de conclusie van de
Politie na een verkeerscontrole
°P de provinciale weg tussen
Hilversum en de snelweg
Utrecht-Amsterdam.
HET sociaal-cultureel werk moei
bezuiniging van 125 miljoen di
°gen stond gaat door, ondanks
derheid in de Tweede Kamer ti
ongedaan leek te zullen maken.
Nog maar drie weken geledei
beschouwingen, zei CDA-fractie
1125 miljoen een te forse adert
bedrag zo ongeveer tot 60 milji
voor het resterende bedrag zou
de begroting Welzijn een alteri
CDA wilde, als loyale regeringsp t
dan het totale bezuinigingsbedrat
Dat De Vries te hoog gegrepenL
bet CDA de belofte zou waarm<
dekking, moest woordvoerster
e'gen verdriet, zeggen dat het L
dracht was geslaagd. Men kwaml
e halen van de bibliotheken, en
ende andere posten. Zodat er
'Och nog een respectabele kortini
Dat bedrag was de FVdA - in
de traditionele partner van het Cl
bad zelf een geheel andere invullij
en accepteerde slechts 25 mil
™erk. De WD tot slot was het
eveneens de bewindsman zelf -
nu|P te snellen.
Een verdeelde kamer betekendi
^ege voor Brinkman. Een PvdA-i
^do kunnen krijgen werd gelijk p
°°k het laatste verzet in CDA-krrni
z'chtsverlies voor de CDA-fractie
'assen De Vries en Lubbers in ht
ae eerste overigens in eigen kring
