tor
da
KRO-STUDIO!
IS VERNIEUWD
GRATIS
PERSOONLIJK ZINNEBEELDEN' VAN SEF PEETERS CHERRY duyns v0lgde kankerpatiënten
torf
Als er iemand bang is voor
ziekenhuizenben ik
DONDERDAG 30 OKTOBER 1986
ikervrije hoest-
3op die de
ebelige keel smeert
van dat hinderlijke
schraap' probeert
te helpen.
f willen van gevoelige
nest. Verkrijgbaar als
n doelmatige
en ogen niet worden
eren vanaf 2 jaar.
middel tegen allerlei
nde jarenlange
in, weinig risico's kent.
Buikgericht
u nog meer informatie over binnen- en buitenlandse
-programma's.
PROBEER KRO-STUDIO
DEZE WEEK
BEL 035-714 714
IQ-test
Menselijk
Brandscherm
Veelzijdigheid
Lijfelijk
Groeivormen
'Het begon
met een
zwarte wolk'
Door Henk Egbers
BREDA - „Op de kunstacademies waar ik stu
deerde (Tilburg, Rijks-Amsterdam, Krefeld en
Maastricht) maakte ik bewust nooit iets af. De
laatste jaren merk ik bij me zelf op dat ik ernaar
neig om dingen wel af te maken". Van deze ontwik
keling, zoals die zich met name tussen 1980 en 1986
aftekende in het werk van Sef Peeters, heeft De
Beyerd in Breda een overzichtstentoonstelling ge
naakt.
ckleVs Mixtura
iir
Van mijn oude werken
jleef alleen de herinnering, de
lia, over. Niets tastbaars
neer". Sef vindt het 'een leuke
,iaag' als tegen hem gezegd
ivordt: 'Heeft dat misschien
net je ouder worden te ma
ten?'. Maar je kunt er ook een
trendmatige ontwikkeling in
den: van de installatie naar
iet autonome beeld.
De tentoonstelling heet
Persoonlijke zinnebeelden',
let gaat om tekens of symbo
len. Sef wijst op verwantschap
iet het Duitse woord Sinn-
lild. Dat is niet zo verwonder-
ijk, want in genoemde periode
leeft hij vooral in Duitsland
;ewerkt (vanuit zijn Bredase
atelier). Zijn exposities - in
stallaties in onder meer Ham
burg, Berlijn en Stuttgart -
kregen uitstekende kritieken.
Hij vindt het Duitse woord
opener dan symbool. „Het gaat
namelijk niet om vastgelegde
betekenissen. Die zijn varia
bel; voor mij en de kijker".
Die veranderlijkheid heeft
niets te maken met vrijblij
vendheid. Wel zijn de dingen
vaak verbonden met gebeur
tenissen in zijn eigen leven, ze
duiden op processen daarin.
Op zijn jeugd als tuinderszoon
in Venlo bijvoorbeeld. „De
Sef Peeters bij zijn 'Konstruktie om de Stroom te Bundelen'.
(ADVERTENTIE)
voor een gratis proefnummer of
koop hem los in de betere tijd-
schriftenhandel en ontvang geld
terug op bank of giro.
plaatsen die ik daarbij aan wil
raken zijn buikgericht en
daaronder; maar ook mijn
hersens met hun denk- en
overlegwerk. Het kunstwerk
is een medium. Ik ga uit van
mijn eigen binnenruimte en
pas de ervaringen en hun ver
beelding aan bij de ruimten
die ik tegenkom".
Of om het met Jörg Zutter
in de catalogus nog mooier te
zeggen: „In zijn beeldend
scheppingsproces distancieert
Peeters zich met zijn ruimte
lijke situaties die opgebouwd
zijn uit lichaamservaringen,
subjectief tijdsgevoel en om
gang met de geestelijke wer
kelijkheid van de tegenwoor
dig alom opgeld doende ten
dens zich uitsluitend bezig te
houden met de uiterlijke ver
schijningsvormen. Zijn beel
den en plastische constructies
zijn daarom geen modieuze
architectuurmodellen, maar
onthulde, innerlijke vormen".
Het begon met een zwarte
wolk, die hem deed herinneren
aan een IQ-test op de lagere
school. Hij voelde zich voor de
gek gehouden. Die wolken
werden rood en blauw. Zeven
tekeningen, die telkens in een
ruimte anders gearrangeerd
werden; in scène gezet als bij
een opera ('Operafragmen
ten'), maar toch met een medi
tatieve sfeer. De wolk maakte
zich los tot een soort sculptuur
(tegen de muur gestut), die
schoorvoetend naar de ruimte
lonkt.
Er staan tafels naast en op
elkaar. Sef spreekt daarbij
van een 'zelfportret' met ratio-
neel-emotionele tekenwaarde.
Op elkaar stellen ze het acade
mische probleem van beeld en
sokkel, maar met een gemo
delleerde rode vrouwenkont
erop (zoals de catalogus ver
duidelijkt) gaat hem om een
persoonlijke emotionele on
macht. 'Persoonlijke zinne
beelden' Maar uit de tekens
groeien groie objecten/sculp
turen, waarvan de zelfstan
digheid over de tekenwaarde
heenreikt.
Sonja Herst, die de expositie
begeleidde: „Toen we het dia-
archief van Sef Peeters had
den bekeken en onze keuze
maakten voor de tentoonstel
ling, bleek achteraf dat we
geen notie hadden van het
ding en zijn volume". De 'Kon
struktie om de Stroom te Bun
delen' (1985) is daarvan een
voorbeeld. Een onderbroken
tunnel van holle elementen,
die ononderbrokenheid sugge
reren. Maar de symboliek is
niet verdwenen.
Het wankel evenwicht dat
deze ringen genieten op de py-
ramide-achtige standaarden
verwijst naar risico's bij het
kanaliseren van stromingen in
het algemeen. Sef denkt daar
bij tevens aan een ruggegraat,
slokdarm, levenenergie
aan een pijp, die op een oven
staat. Geen wonder dus dat hij
ook bij het maken van een
oven uitkwam - 'een ding dat
ik van jongsaf ken van de
tuinderij' - en bedoeld als
'energie-container'. Ook deze
oven is nog niet af, maar be
vindt zich in een opbouwfase.
- FOTO MARCEL BEKKEN
De hang naar de zelfstan
dige sculptuur komt bijvoor
beeld ook tot uitdrukking in
het beeld 'Dak als last'. Hij
gaat daarbij uit van de tafel-
structuur en vervangt het blad
door gestapelde vellen golf
karton (recycling als tegenzet
in een 'afvalmaatschappij).
Niet de lichamelijke ervaring,
maar het vormgeven van
denkbeeldige woonsituaties
(als afscheiding en beschut
ting gezien) staat hierbij voor
op.
Zijn laatste sculptuur 'Kaas'
(geïnspireerd door de Duitse
negatieve uitdrukking 'Kase')
grijpt wat terug op zijn opera
fragmenten. Het gaat hier om
een object dat bestaat uit bij
elkaar gebrouwen dingen.
„Als ik daarmee een tentoon
stelling inricht, heb ik telkens
het gevoel cadeautjes uit te
pakken", aldus Sef Peeters. Er
zal nog verschillende keren
uitgepakt moeten worden,
want na Breda komt deze ten
toonstelling in het Belgische
Hasselt en de Duitse steden
Oldenburg en Erlangen. De
artiest ziet zijn werk vooral
aangekocht door musea en
collectioneurs. „Onlangs kocht
een hartspecialist een nogal
constructie-achtige tekening
van me. Dat vind ik nou aar
dig, want dat heeft ook iets
met zijn vak te maken."
Sef Peeters met 'Persoon
lijke zinnebeelden'. De
Beyerd, Boschstraat 22, Breda.
Open: Dagelijks (behalve ma)
10.00 (za en zo 13.00)-17.00 uur.
Tot 30 november.
Door Jan Koesen
HILVERSUM - Cherry
Duyns wordt kribbig als ik
hem vraag of hij het niet
vervelend vindt dat tegen
over zijn nieuwe pro
gramma 'Levensberichten'
de NCRV-topper 'St. El
sewhere' staat. Een verge
lijking tussen zijn drieluik
over kankerpatiënten in
een Amsterdams zieken
huis met de zich eveneens
in een ziekenhuis afspe
lende vervolgserie acht hij
uit den boze.
'Levensberichten' bestrijkt
drie maal ruim een uur en de
VPRO start er zondag mee.
Het is een sober en integer
werkstuk. Met schroom en
eerbied volgt Duyns de staf en
de patiënten op Vier Midden,
de oncologische afdeling van
het Academische Ziekenhuis
van de Vrije Universiteit te
Amsterdam. Ook wordt Duyns
kwaad als ik suggereer dat het
drieluik beter 'Doodsberich
ten' had kunnen heten. Hoewel
kanker en dood (ten onrechte)
vereenzelvigd worden, vindt
Duyns dat hij tekenen van le
ven heeft verfilmd, dat zijn
werkstuk niet een doembe-
richt is, dat artsen, verpleeg
kundigen en patiënten toch
van hun levensdriften getui
gen en dat niet alles onherroe
pelijk op de dood afstevent. En
daarin heeft de televisie-ma
ker gelijk.
„Ik verkeerde in mijn on
schuld nog in de verwachting
dat kanker bespreekbaar was
geworden", zegt Cherry
Duyns. „Maar dat is niet zo. De
patiënten op zo'n afdeling
hebben veel isolement, fami
lieleden komen niet, kennissen
blijven weg. Bovendien weet
ik uit eigen ervaring het on
vermogen dat je bevangt bij
het bezoeken van zo'n patiënt.
Als er iemand bang voor een
ziekenhuis is, ben ik het. Ik
haat ziekenhuizen. Ik vind het
walgelijk. Toen iemand me
eens over zijn ooroperatie be
gon te vertellen, ben ik wegge
rend en op de wc flauwgeval
len. Nu ik een maand op die
afdeling heb rondgelopen,
denk ik er anders over."
Cherry Duyns heeft het ge
bruikelijke journalistieke pad
verlaten. We krijgen geen ver
handeling en cijfers te ver
werken, geen statistieken en
ook geen boodschap over de
nieuwste bestrijdingstechnie-
ken van deze ellendige volks
ziekte. Duyns heeft een men
selijk dokument gemaakt dat
ontstegen is aan pure registra
tie. Duyns kreeg na langdurig
overleg het vertrouwen van
artsen, verpleegkundigen en
patiënten.
Hij trok een witte
jas aan en stapte met camera
man en geluidstechnicus door
die ene gang met 13 kamers en
21 patiënten. De gruwelijke
beelden registreerde hij be
wust niet. Wel heeft hij de mi
crofoon opengelaten.
In de eerste aflevering staat
een verpleegkundige centraal.
Zij heeft vroeger op een uitge
verij gewerkt, maar vond hier
geen bevrediging in. We vol
gen haar door de kamers, ze
verzorgt patiënten, voert staf
besprekingen, wordt ontroerd,
verdrietig en blij, zegt dat dit
leven, hoewel hard, toch
uiterst zinvol voor haar is. Een
patiënt, middelbaar van leef
tijd, vertelt over zijn toekomst
waar hij vreselijk bang voor
is. Hij barst soms in tranen uit.
De camera draait door, de mi
crofoon blijft werken, Duyns
houdt zijn mond, de man kal
meert weer. Mag je zomaar
iemands verdriet onder een
miljoenenpubliek brengen?
vraag ik. En weer wordt hij
korzelig. „Ik heb niet rondge
lopen alleen om een portie
verdriet te verfilmen". Scènes
die de patiënten uiteindelijk
niet vastgelegd wilden zien,
heeft Duyns weggelaten. In al
deze details toont hij kiesheid.
De tweede aflevering heeft
als spil een zaalarts, een man
die heel persoonlijk met zijn
zieken omgaat en die bewogen
wordt als een van hen on
danks alle moeite toch zal
sterven. In het slot, over drie
weken, komen vooral de pa
tiënten naar voren.
Er is ook een beetje te la
chen in het drieluik. Mensen
die goede berichten horen
worden blij, verpleegkundigen
die hun werk afgerond zien
met herstel worden persoon
lijk gelukkig. Het bezoek heeft
Cherry Duyns buiten zijn lens
gehouden.
Hij is een poos deel
geworden van de zwaarste af
deling op een ziekenhuis. Zijn
eigen angst is op den duur om
geslagen in een gevoel van so
lidariteit. Het is deze zuivere
houding die 'Levensberichten'
tot een ontroerende belevenis
maakt.
Een maand lang filmen in een ziekenhuis: niet alleen ve-
driet.
- FOTO DE STEM JOHAN VAN GURP
Vier kunstenaars en nun
brandscherm. Tongerlohuys,
Molenstraat 2, Roosendaal.
Open: dagelijks 14-17 uur.
Tot 16 november.
De Tafelronde van Roosen
daal schonk 10.000 aan de
nieuwe schouwburg van
Roosendaal. Gemeente, pro
vincie en bedrijfsleven
maakten er 60.000 van en de
beeldende kunst was gered
voor dit projekt. Voor de
hand liggend was geweest de
toepassing van de 1% regeling
bij de bouw; eventueel aan
gevuld uit particuliere bron
nen. Dus geen koppel-subsi-
dies meer. Het kunstwerk zou
een beschilderd brandscherm
in de grote zaal worden. Vijf
Brabantse kunstenaars wer
den uitgenodigd voor een
I ontwerp.
De resultaten waren niet zo
j denderend. Ze zijn op deze
expositie te zien. Peter Voor-
mey kreeg de opdracht, de
vier anderen mogen nu als
troostprijs daarbij exposeren.
Zo lijkt het want nadere in
formatie over de 'bekroonde'
lag voor de hand. Ook is het
.ammer dat je op deze expo
sitie (meestal open als de
schouwburg gesloten is) niet
het eindresultaat van Voor-
'ney kunt zien; bijvoorbeeld
via video, dia's of foto's. Ge
kozen is voor een ontwerp dat
I het meest de vrije associatie
I en een actuele vorm van
schilderen benadert. De
'deurstelling heeft mogelijk
een rol gespeeld? Als argeloze
bezoeker blijft het rikraaien.
Jan Dijker is de man met
de meest monumentale erva-
1 dngen. Zijn ontwerp roept
herinneringen op aan zijn
I vroegere werken in kerken
cn raadhuizen. De expositie
1 aat zien hoe hij nu schilde
rend minder statisch - hoe-
Wel op een andere manier ook
I esthetiserend - bezig is. Bij
I hem, maar zeker ook bij Tho
mas van der Linden, met zijn
hardkleurig chaotisch ont
werp, zou je wensen dat één
van de werken op de bijko
mende expositie als ontwerp
was ingezonden. De collage
met vijftien aquarellen van
Van der Linden is interessan
ter dan zijn brandscherm-
ontwerp. Ook wat Jacques
Siegers doet met zijn soms
wat Miro/Kandinsky-achtige
associaties is op doek over
tuigender dan op zijn ont
werp voor monumentale uit
voering. Gerard Hendriks
heeft zich bij zijn plan wat
ontworsteld aan het wel knap
maar gladsierende van zijn
'Paintings of paintings. Maar
je kimt je afvragen of dat
geen brandscherm met ver
groot 'bloemetjesbehang' ge
worden zou zijn. Mentaal
lijkt hij evenwel het dichts
bij de gekozen Voormey te
liggen.
Angela Molenaars-Kor-
mann, schilderijen, batik en
beelden. Gemeentehuis
Nieuw-Ginneken, Wilhelmi-
naplein 5, Ulvenhout. Open:
ma-vrij 9-12 en 14-16 uur
(vrijdagmiddag niet). Tot en
met 7 november.
Het gemeentehuis van
Nieuw-Ginneken biedt regel
matig expositieruimte aan
eigen inwoners of bij deze ge
meente betrokkenen. De ene
keer is het een hobbyist, de
andere keer een professionele
kunstenaar. Zeker wanneer
dat niet duidelijk kenbaar
gemaakt wordt (of is) kan
zo'n beleid verwarrend zijn
en noch de amateur noch de
professional in zijn waarde
laten. Dat kunst ook een me
dium kan zijn voor een beter
kontakt tussen gemeentehuis
en de burgers is een goed ge
geven.
Angela Kormann is een
kunstenares met een profes
sionele achtergrond. Ze stamt
uit München en kreeg in
Duitsland haar opleiding. Te
vens woonde ze een tijdlang
in Zuid-Amerika (Venezue
la). Al deze gegevens zijn in
haar werk terug te vinden,
hoewel ze nu al 25 jaar in ul
venhout verblijft. Voor zover
bekent timmert ze met haar
resultaten - althans in de
eigen regio - niet langs de
weg. Haar laatste publiek op
treden lijkt een interview
met Jacques Martens in De
Stem in 1965.
Op haar schilderijen is ze
bijna op een fauvistisch-drif-
tige manier bezig portretten,
landschappen en taferelen te
noteren in olie, krijt en
mengtechnieken. Ze komt uit
een omgeving waar Die
Brücke indertijd als schilder
beweging bloeide en sporen
naliet. Ook het Zuidameri-
kaanse coloriet lijkt van in
vloed geweest. Naast een
knipoog naar Van Gogh, de
duitse strakheid, maar tevens
de pastelachtige wat vage in
timiteit van het 'Steine-
riaanse schilderen'. Een
enorme veelzijdige verwer
king van schilderskunstige
denkwijzen, maar ook van
technieken.
Haar keramische beelden
staan in schril kontrast met
de rest; zowel in vormgeving
als glazuur. De stenen tors
heeft meer kwaliteit. Een
kunstenares die haar kwali
teit niet zoek in de 'Beschran-
kung' omdat ze veel pijlen op
haar boog heeft. Ze schiet
vaak raak, maar ook wel eens
mis.
HE
In de Vleeshal van Middel
burg (foto) wordt momenteel
nogal het een en ander met
elkaar in tegenspraak ge
bracht. Wij kunnen ons geen
vleesbedrijf meer voorstellen
in deze gothische 'kerkelijke'
ruimte. Exposities en musea
horen naar ons huidige ge
voel in een dergelijke omge
ving thuis. Maar de Vlaming
Johan van Geluwe probeert
nu het actuele museumwezen
in relatie met de moderne
kunst onderuit te halen; met
humor te relativeren. Hij
doet dat door met Beëlzebub
de duivel - het museum met
een museum - uit te drijven.
Zijn verzameldrift heeft te
maken met alles wat zich met
musea bezig houdt. Na zijn
'Cabinet van de Conservator'
dit jaar in Gent heeft hij nu
in de Vleeshal daarvan een
uitgebreidere situatie ge
maakt als 'The Museum of
Museums' - een kunstkabinet
met restanten van bestaande
musea. Bovendien bracht hij
er enkele vrienden onder.
Morton Kaplan stalt er zijn
verzamelwoede uit, die re
flecteert op de 'oppervlakkige
mentaliteit binnen de Ameri
kaanse cultuur'.
Hilmar Liptow heeft meer
dan 800 voorwerpen uit het
voetspoor van Van Gogh ge
haald; van behang tot oude
schoenen. Jean-Pierre Vetter
laat verwonderd zien wat
kunstenaars met de Mona
Lisa uitgehaald hebben in
zijn M-L Museum. De mooi
gemaakte catalogus is een
doos (als een verzamelmu-
seum) met goede teksten en
beeldingen. Met deze exposi
tie wordt bewezen dat de
geest van de jaren zeventig
nog niet dood is! Hoewel: de
representatieve museumge
bouwen verrijzen hier en el
ders weer snel uit de grond.
In de th te Eindhoven wordt
vandaag zelfs een internatio
naal Symposium gehouden
over Museumarchitectuur. In
de Vleeshal kan men terecht
tot 16 november dagelijks
(behalve maandag) 13-17 uur.
Ton Riera, schilderijen en
keramiek sculptuur. Jean
Rodney. Nieuwe Ginneken-
straat 20a, Breda. Open: di-zo
10 (zo. 14) - 17 uur. Tot en met
29 november.
Opvallend is dit werk van
de Spanjaard Riera zeker.
Het is alsof de deuren van de
Sixtijnse kapel open gaan en
een nieuwe Michelangelo op
je afkomt; al is dat een wat
overtrokken vergelijking.
Want Toni is ook een handige
kunstenaar. Maar dat was de
Romein waarschijnlijk ook.
Je kunt Riera ook een vak
man met latijnse allure noe
men, die soms de richting van
de salonkunst uitgaat.
Hij schildert en tekent
voornamelijk gebalde licha
melijkheid; het accent ligt op
een Rubensiaans behagen in
menselijke lijven. Hoofden
doen nauwelijks terzake; het
gaat om de torsen. De span
ning lees je niet af van het
gelaat maar van de onder
huidse bogen. De enscenerin
gen zijn enerzijds academisch
theatraal en anderzijds bela
den met een verlangen naar
schoonheid, al of niet gehol
pen door draperieën die tege
lijk verhullen en onthullen.
Riera bezigt een typische
techniek. Hij schildert voor
namelijk met acryl, maar be
werkt zijn oppervlakken met
geplakte papier-'draden', die
de huid nog naturalistischer
maken. Daarbij tekent hij
soms in met de pen of met de
kwast talrijke kleurige arce
ringen en grillige lijntjes. Hij
beheerst dit werk zo dat hij
het gevaar voor kitsch weet
te mijden. Zijn tekeningen in
de map overtuigen, op één
uitzondering na, niet zo.
Bovendien werkt hij met
keramiek. De scherfachtige
torsen van ongeveer 50 cm
hoog (geglazuurd, met tex-
tielafdruk e.d.) hebben een
gelijksoortige allure en blij
ven de foefjes toch de baas.
Ze zijn van een grotere inti
miteit dan zijn schilderijen.
Ook onder de kleine plastie
ken zitten verschillende
mooie torsen, die vaak uit en
kele handbewegingen ont
staan lijken te zijn.
Ernest Joachim, beelden en
Hans Lucken, etsen. Galerie
Kersten, Markt 10, Geertrui-
denberg. Open: di-zo 10 (zo
11-17 uur). Tot 9 november.
Twee kunstenaars uit Zee
land. Ernest Joachim heeft er
negentien sculpturen van ge
polijst brons, keramiek en
polyester geplaatst. Bij ieder
materiaal heeft hij zijn eigen
uitdrukkingsvormen gezocht.
Dat is een goed gegeven. Hèt
thema dat hem vooral bezig
houdt zijn groeivormen, met
hun openheid en gesloten
heid. Vormen uit de natuur
van mens en plant; door
gaans gestyleerd en soms te
gen het realistische natuur
lijke gegeven aan. De kleine
bronzen vormen hebben een
monumentale allure en roe
pen soms naar een grotere
schaal. Vaak terecht, want ze
zijn het waard. Rondom be
zitten zij een evenwicht tus
sen volumes en belijningen.
De grotere keramische te
kens ademen een geheel an
der klimaat. Ze bestaan uit
grote vlakken die vloeiend in
elkaar overlopen. De pure ge
stookte aarde past daarbij.
Wanneer hij - in één geval -
die vorm begroeid (met opge
brachte elementen) aflevert
gaat er veel verloren van de
uitdrukkingskracht, die het
juist van de grote lijnen moet
hebben. De gestyleerde po
lyester menselijke figuur, op
gebouwd uit een aantal ron
dingen, overtuigt ons minder.
De illustratieve buitenkant
heeft te weinig binnenkant.
De etsen van Hans Lucken
zijn tweevoudig van karak
ter. Er is een serie met geo
metrisch opgebouwde vlak
ken in zwart-wit. Een lijnen
spel, dat meestal niet zo ver
rassend is, maar nogal
'braaf'. Een tweede serie is
mogelijk wat 'romantischer
of landschappelijker'. Lucken
doorbreekt daarop zijn rech
thoekigheid door met kort
genoteerde streepjes de
ruimte van het blad te ver
kennen. Niet zo spannend.
4LTIJD-IN-DE-BUURTDRC
