even..L
UITBLAZEN
Executies werpen
schaduw
op ASEAN-l
-top
Alarmerende verpaupering
in oostelijke bergen VS
Freule Wttewaal: God, Nederland en Oranje
SDI: waarom de grote boosdoener?
SM-top
et sluiti
abriek P
Empty
nesters
PARLEMENT,
Rijn bij
Lobith
sterk
vervuild
ACHTERGROND
DEFENSIEF SYSTEEM DOOR MOSOU ALS OFFENSIEF ERVAREN
Fasen
CCIJNS VERHOGINC
Wphouders
let tegemoet
HET schijnt dit jaar
moeilijker te zijn ge
weest om aan een
studentenkamer te komen
dan andere jaren. Volgens
een kennis die kien is op
dit soort zaken komt dat
door de nieuwe studiefi
nanciering. Vraag je een
basisbeurs aan al? Uitwonende
student dan kun je moeilijk nog
met het adres van je ouders op
de proppen komen. Mensen die
kamers verhuren aan studenten
komen dus met hun adres in de
administratie van de Directie
Studiefinanciering van het Mi
nisterie van Onderwijs. En om
dat, dankzij de opmars van de
computer, steeds meer mensen
de overheid als één pot nat be
schouwen, vrezen de kamerver
huurders dat de fiscus het
adressenbestand van de Direc
tie Studiefinanciering zal gaan
navlooien.
Vorige week had onze jong
ste zoon in Rotterdam eindelijk
een kamer te pakken. Via via
weliswaar, via de ouders van
een vriendje dat in Den Helder
doorleert voor marine-officier.
Zo gaan die dingen. Móeten ze
soms gaan, wil je aan de bak
kunnen komen. Hij was razend
enthousiast over de kamer. Wij,
zijn ouders, ongeziens dus ook.
In het weekend is hij verhuisd.
Onze hulp had hij er niet bij
nodig, althans de mijne niet.
Dat bleek alleen al uit het mati-
neuze tijdstip waarop hij zijn
vertrek plande. Zijn vrienden
zouden komen helpen.
De verhuizing kon niet op
zaterdag plaatsgrijpen omdat
de verhuurder geen enkele be
stelauto meer vrij had. Het
kostte hem zijn hockeymiddag,
maar zijn ongeduld om de
nieuwe kamer te betrekken was
zo groot dat hij niet tot maan
dag kon wachten. Dus begon
het met luide kreten en hard
gelach begeleide gestommel
langs mijn slaapkamerdeur al
om een uur of acht op zondag
morgen. Zijn bed, het bureau,
dozen met boeken en kleren
denderden de trap af om de
hardgroene, holle Mercedes
voor de deur te vullen.
Hij had lang niet alles mee
genomen, zag ik later toen ik
zijn kamer aanschouwde, die er
chaotisch bijlag alsof de bewo
ner in grote haast was vertrok
ken. Zijn verzameling baseball
petten lag nog uitgestald. Het
boekenrek bevatte nog zijn he
le, grotendeels in Engeland op
de kop getikte, voetbalbiblio
theek waarvan het rijtje Guin
ness Books of Soccer van 1976
tot en met 1984 niet alleen de
trotse kern vormt, maar tevens
het begin en het einde markeert
van een periode waarin zijn
voetbalenthousiasme meer weg
had van fanatisme. De beschil
derde scheepskist, die ik zeker
tien jaar geleden, toen hij er
nog van droomde marine-offi
cier te worden, voor hem had
gekocht in een antiekwinkeltje
te Bridgewater, Noord-Devon,
had hij wél meegenomen zag ik
en dat deed m'n oude vaderhart
eventjes goed.
Dat hij 's zondags pas ver
huisde gaf hem nog mooi de ge
legenheid om zaterdagavond
met zijn vriendin uit eten te
gaan om het vinden van die ka-
WIM KOCK
mer te vieren. De bezorgde vra
gen van zijn moeder, wanneer
hij dan de spulletjes die mee
naar Rotterdam moesten, bij
mekaar dacht te zoeken, beant
woordde hij slechts met een on
bezorgde kwinkslag. Of zij er
dan misschien om zeven uur
voor op moest staan de vol
gende ochtend, om hem dan uit
de nood te helpen? Nee, dat
hoefde écht niet. Voor mij zou
daarmee de kous af zijn ge
weest. Hij is per slot van reke
ning twintig. Maar moeders
reageren anders.
Terwijl de jonge zelfstan
dige met zijn vriendin ergens
lekker zat te rijsttafelen, hoorde
ik boven mijn hoofd de zolder
trap piepend naar beneden ko
men en mijn vrouw stomme
lend een soort van 'uitzet' bij
mekaar zoeken. En natuurlijk
was ze de volgende morgen om
zeven uur al op.
Maandagmorgen zette ik
hem af bij het station. Hij zou
dezelfde dag nog bellen om te
laten weten onder welk tele
foonnummer hij voortaan be
reikbaar zou zijn.
Ouders die door hun kinderen
worden verlaten heten tegen
woordig in Engels-sociologisch
jargon empty nesters, achterblij
vers in een leeg nest. Het is
geen tragische groep. Verre van
dat. Zij is nog koopkrachtig en
belust op reizen, goed eten en
mooie spulletjes. Een categorie
om naar de ogen te zien omdat
er aan te verdienen valt. Ook
hun toekomst ziet er zonnig uit,
zoals ik vorige week op deze
plaats al heb uitgelegd (Uitbl.
8/10: 'Het Senior-tijdperk').
Tegen 2000 zijn de senioren
zo talrijk dat ze de junioren van
hun eerste plaats op de markt
zullen hebben verdrongen. Als
de leden van de na-oorlogse ge-
boortengolf, wat nu nog heet:
bejaard zijn, geven de senioren
de trend aan. De senioren zul
len het straatbeeld én het mo
debeeld beheersen en hun
stempel drukken op de stijl van
leven. Pas wanneer de na-oor
logse geboortengolf zal zijn uit
gevloeid, wordt het voor de
jongen weer mogelijk de dan
snel minder talrijk wordende
senioren van hun voorste plaats
te verdringen. Maar dan is het
ver na 2025.
Als empty nesters krijgen
mijn vrouw en ik meer tijd voor
onszelf; kunnen we gaan en
staan waar we willen. Met de
vakanties hebben we de afgelo
pen jaren al een paar voor
proefjes genomen op onze
nieuwe vrijheid. We kijken er
echt naar uit, maar aan de stilte
in huis is het even wennen.
Zijn telefoonnummer ken
nen we nog steeds niet. Hij
heeft dus niet gebeld, maar we
verwachten hem thuis vandaag.
Hij moet in het weekend im
mers hockeyen.
iiiiimiiimiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiii=
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans- hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, ©01140-13751
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, ©01620-54957.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, ©01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, ©01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, ©01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
24,20 per maand; f 69,75 per kwartaal of 271,00 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van j 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, J 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
IrVormatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
RflnkrpIstiPR'
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
VRIJDAG 17 OKTOBER 1986
T5 PAG
Door Mathieu Kothuis
DE RECENTE executies
van negen communisten
in Indonesië werpen een
schaduw op de komende
ASEAN-conferentie in
Djakarta, volgende
week maandag en dins
dag. Minister Van den
Broek (Buitenlandse
Zaken) zal op 20 en 21
oktober met zijn colle
ga's van de andere EG-
landen deelnemen aan
deze top-ontmoeting
tussen de ASEAN-lan
den (Indonesië, Thai
land, Singapore, Malei
sië, Brunei en de Philip-
pijnen) en de EG-lan-
den.
In het Euro-parlement in
Straatsburg leidden de exe
cuties tot een fel debat tus
sen PvdA en CDA. Volgens
Ien van den Heuvel (PvdA)
toonden de Nederlandse
christendemocraten zich
zelfs bereid met de extreem
rechtse Franse parlementa
riër Le Pen mee te stemmen
om de Indonesische regering
in bescherming te nemen.
Het socialistische parle
mentslid diende in het parle
ment een motie in die met
ruime meerderheid werd
aangenomen. In die motie,
waarin de executies scherp
worden veroordeeld, wordt
aan de Europese Commissie
gevraagd om een volledig
rapport op te stellen over de
betrekkingen tussen de EG
en Indonesië om op basis
daarvan én van de recente
executies die betrekkingen
te herzien.
De landen van de Euro
pese Gemeenschap overleg
gen momenteel nog over een
eventueel gezamenlijk op
treden tegen Indonesië. De
kwestie van de executies is
in Londen door deskundigen
van de twaalf ministeries
van Buitenlandse Zaken be
sproken. Op suggestie van
Nederland heeft de Engelse
voorzitter van de Azië-
werkgroep van de Europese
Politieke Samenwerking
(EPS) deze kwestie op de
EPS-agenda geplaatst.
Het kan dus bijna niet an
ders dan dat de executies
volgende week in Jakarta
officieel ter tafel zullen ko
men. Bovendien heeft minis
ter Van den Broek aange
kondigd dat hij in Jakarta
zal zoeken naar een moge
lijkheid om met zijn Indone
sische collega Mochtar Hu-
sumaatmadja bilaterale za
ken te bespreken om daarbij
ook de kwestie van de exe
cuties aan de orde te stellen.
Dat de Indonesische rege
ring zich enigszins zorgen
maakt dat deze zaak de
ASEAN-conferentie met de
EG zal overschaduwen,
blijkt uit een reactie van mi
nister Kusumaatmadja op de
kritiek uit Nederland, de EG
en ook Australië. De minis
ter sprak de hoop uit dat de
terechtstellingen geen gevol
gen zullen hebben voor de
conferentie in Jakarta. De
executies zijn volgens Kusu
maatmadja pas voltrokken
nadat alle beroepsmogelijk
heden waren uitgeput.
De EG en de ASEAN-lan-
den hebben sinds december
'79 een samenwerkingsak
koord dat voorziet in politiek
overleg en economische sa
menwerking. De ASEAN, die
in '67 in Bangkok werd opge
richt, heeft vooral tot doel de
economische groei in de aan
gesloten landen te bevorde
ren. De ASEAN-landen heb
ben naast veel gemeen
schappelijke belangen
vooral ook op politiek gebied
veel tegenstellingen. Met een
totale bevolking van 250 mil
joen inwoners is het
ASEAN-blok ongeveer te
vergelijken met het EG-blok
(260 miljoen inwoners).
Vroegere conferenties tus
sen de ASEAN en de EG
hebben geleid tot een goede
economische samenwerking
en de EG hecht enorm aan
haar band met de Zuidoosta-
ziatische landen. Niet alleen
wordt verwacht dat in de
ASEAN-landen rond de
eeuwwisseling 400 miljoen
mensen zullen wonen, een
enorme potentiële markt,
maar de landen doen zich op
de wereldmarkt steeds meer
gelden. De textiel- en elec-
tronica-industrieën worden
steeds grotere concurrenten
voor de EG, de VS en Japan.
Het goederenverkeer tus
sen de EG en de ASEAN is
snel toegenomen. Tussen '73
en '80 verdrievoudigde het
handelsverkeer. De EG komt
hiermee wel achter Japan en
de VS. De voornaamste uit-
voerprodukten van de
ASEAN-landen naar de EG
zijn rubber, tin, aardolie en
landbouwprodukten.
Ondanks deze toegenomen
handelsstroom is het met de
economie van de ASEAN als
geheel niet florissant ge
steld. Indonesië, met 160 mil
joen inwoners veruit het be
langrijkste land in dit econo
misch en politiek blok, heeft
te kampen met ernstige eco
nomische problemen. De
IGGI (Intergouvernementele
Groep voor Indonesië)
pompt jaarlijks 2,5 miljard
dollar buitenlandse hulp in
de Indonesische economie,
grotendeels in de vorm van
zachte leningen.
Maar terwijl het Soe-
harto-bewind met die lenin
gen een versnelde ontwikke
ling van de economie pro
beert te forceren, komt daar
van nog weinig terecht. In de
landbouw heeft de politiek
van rationalisering en mo
dernisering wel geleid tot
een verhoging van de rijst-
produktie maar ook tot een
sterke groei van de werk
loosheid. De ingestorte we-
reldoliemarkt heeft boven
dien de inkomsten uit devie
zen sterk verminderd. De
buitenlandse schuld van het
land is opgelopen tot 32 mil
jard dollar.
Naast de malaise op de
wereldoliemarkt is ook de
markt voor tin, een belang
rijk exportprodukt van In
donesië en andere ASEAN-
landen, compleet ingestort
door overschotten en lage
wereldprijzen. Door al die
problemen hechten de
ASEAN-landen veel belang
aan de economische samen
werking met de EG en aan
het welslagen van de confe
rentie volgende week in Ja
karta. De ASEAN-landen
zullen zeker ook proberen
politieke steun van de EG te
krijgen voor hun eis aan
Vietnam om zijn troepen te
rug te trekken uit Cambodja.
CHARLESTON (AP) -
Een uitgebreid sociaal-
economisch onderzoek
in het Appalachenge-
bergte in het oosten van
de Verenigde Staten
heeft laten zien dat de
economische crisis in dat
gebied heeft geleid tot
verpaupering, armoede
en honger.
„De crisis is zeer reëel", al
dus dominee R. Holmquist,
de coordinator van het on
derzoek dat zich richtte op
het traditionele staal- en
mijnbouwgebied in de Appa-
lachen, dat zich uitstrekt
over 13 staten.
„Overal waar je komt
wordt honger geleden. Er zijn
mensen die zo diep gezakt
zijn op de economische lad
der, dat ze ieder zelfrespect
hebben verloren. De mensen
worden tot het uiterste ge
dreven". Holmquist sprak
voor de Commissie voor Reli
gie in Appalachia, een orga
nisatie uit Knoxville (Ten
nessee) die in 1964 werd op
gericht door 18 kerkgenoot
schappen om de armoede te
bestrijden.
Volgens Holmquist zouden
de resultaten van het onder
zoek reden moeten zijn voor
nationale verontrusting. „Het
gaat hier niet om subjectieve
indrukken. De feiten liggen
op tafel. Wat wij in Appala
chia zien is dat er een nieuwe
onderklasse ontstaat die gro
tendeels blank is. De mid
denklasse verdwijnt".
In het gebied is een enorm
aantal arbeidsplaatsen ver
loren gegaan. In 1982/83
raakten 350.000 mensen in de
produktiesector hun baan
kwijt. Degenen die ander
werk vonden gingen er niet
temin in salaris tot 60 procent
op achteruit. Deels, zo stelt
het rapport, ligt de oorzaak
bij het vertrek van produk-
tiebedrijven naar de Derde
Wereld, terwijl ook de auto
matisering zijn tol heeft
geëist in termen van werkge
legenheid.
In de kolenmijnbouw is de
werkgelegenheid bijvoor
beeld met 30 procent gedaald
en heeft in sommige gebieden
het laagste peil uit de ge
schiedenis bereikt, terwijl de
produktie hoger is dan ooit
tevoren.
„We zien een enorme toe
name van het aantal banen
Het problematische Appalachengebied strekt zich
over de grensgebieden van de staten New York, Penn
vania, Ohio, West Virginia, Virginia, Kentucky, Tennéj
see, North Carolina, Georgia en Alabama. - cms
in de dienstensector", zei
Holmquist, maar veel schie
ten de werklozen daar niet
mee op. „We zien mensen die
zelfs twee volledige banen
bezethouden, bijvoorbeeld in
snackbars, maar nog steeds
niet verdienen wat ze vroe
ger hadden".
In 21 procent van de coun
ties in Appalachia ligt de
werkloosheid meer dan
tweemaal zo hoog als het
landelijk gemiddelde uit 1985,
terwijl in 61 procent van de
counties het percentage ho
ger dan gemiddeld is. De cij
fers worden dan nog geflat
teerd door het feit dat in oost
Ohio, West-Virginia en west
Pennsylvania 123.000 mensen
wonen die al zo lang werk
loos zijn dat ze niet meer in
de statistieken worden opge
nomen.
„De gevolgen voor de ge
meenschappen en vooral
voor de gezinnen bleken vol
strekt ongelofelijk te zijn",
zegt Holmquist. „In die ge
bieden hebben het mishande
len van vrouwen en echt
scheiding epidemische vor
men aangenomen. In de
staalsteden van Pennsylva
nia ligt zelfs het zelfmoord
percentage tweemaal zo hoog
als gemiddeld".
Voor het rapport maakte
CORA gebruik van cijfers
van verschillende overheids
instanties en de bevindingen
van een serie hoorzittingen
die werden gehouden in West
Virginia, North Carolina,
Pennsylvania en Tennessee.
„De indruk die ik kreeg van
die hoorzittingen was et
van algemene depressie
dus Holmquist.
Hij noemde twee gebig
waar verpaupering
ciale ellende tot het uite
lijken te zijn gegaan:
liamson, West Virginia
Pittsburgh, Pennsylvana
Holmquist was in
liamson toen daar do
United Mine Workers
gestaakt tegen het
bouwbedrijf A.T. Ma-
Coal die opereert in heli
den van West Virginia
oosten van Kentucky,
ik daar zag en wat ik vi
mensen hoorde was omk
van te worden. Er was
gewapende veiligheids®
de mensen leefden in ai
er lagen zandzakken
straat, deuren waren
vuurwapens kapoty
en er reden zelfs partial
pantserwagens. Er warn
kenen van reëel geweid
doodsangst".
In Pittsburgh, eenstadi
ruim 400.000 inwonen,
de staalfabrieken de et
de ander dicht. De bevol
„moet vechten om te ove
ven", aldus Holmquist
zijn enkele moedige pop
gedaan om de noodsituati
het gebied te verlid
maar er moet meer j
Er moet geopereerd woi
Genezing is noodzakelijk
Het gehele gebied Apj
chia telt 397 counties
slechts 16 daarvan werd
eerste helft van dit dn
nium economische gros
noteerd.
Door Joseph Delahaye
HET OVERLIJDEN
van jonkvrouwe mr. C.
W. I. Wttewaal van
Stoetwegen betekent
het afscheid van een op
merkelijke verschijning
in de vaderlandse poli
tiek.
De enige vrouw van adel
die ooit tot lid van het parle
ment werd gekozen was niet
zomaar een volksvertegen
woordigster. Zij was een ge
roepene, die gedreven werd
door het rotsvaste geloof in
de heilige trits 'God, Neder
land en Oranje'.
In de verdediging van dat
geloof was zij tegelijk onver
vaard en ontwapenend.
Haar grote persoonlijke po
pulariteit liep dwars door
alle politieke schotjes heen.
Tot in de uithoeken van het
land werd 'de freule' op han
den gedragen, want overal
betoonde zij warmte, vriend
schap en menselijk medele
ven.
In Amsterdam uit gere
formeerde ouders geboren in
1901, bezocht zij in het
Zeeuwsvlaamse Oostburg de
lagere School met den Bijbel.
In Leiden studeerde rechten.
In die tijd viel ook haar
overgang naar de her
vormde kerk.
Via verschillende functies
in de christelijke vrouwen
beweging kwam jonk
vrouwe Wttewaal in de ac
tieve politiek. Dat was vlak
na de oorlog. Toen CHU-lei-
der Tilanus haar in novem
ber 1945 strikte voor de aan
vulling van de christelijk-
historische fractie in het
nood-parlement, zei hij tot
de tegenstribbelende freule:
„Het is maar voor een half
jaartje. U hoeft Uw mond
niet open te doen als U niet
wilt".
Dat half jaartje groeide
uit tot meer dan vijfentwin
tig jaar, waarin de freule on
telbare malen het woord
voerde. Als juriste werd zij
al spoedig lid van de vaste
kamercommissie voor Justi
tie, maar, zo liet zij haar
fractieleider weten, „de zui
ver juridische zaken interes
seren mij niet zo. Liever in
teresseer ik mij voor de
menselijke kant van de za
ken". Daarom sprak zij over
onderwerpen als gevange-
nenzorg, kinderbescher
ming, reclassering, psycho
patenzorg en vreemdelin
genbeleid.
Ook op het gebied van
pers, radio en televisie gold
de freule als een autoriteit.
Bovendien kon zij als huis
vriendin van Soestdijk een
gezaghebbend woord spre
ken over alle zaken met be
trekking tot het Koninklijk
Huis.
Voor de freule waren Ne
derland en Oranje een vol
strekte twee-eenheid, want:
„stel je voor, dat dit land een
president zou hebben, wat
zou dat een ruzie worden
In de eerste jaren van
haar parlementaire optre
den werd zij door haar or
thodoxe achterban 'de rode
freule' genoemd, omdat zij
haar bewondering voor
Drees niet onder stoelen of
banken stak en omdat ze zijn
sociale maatregelen van
harte steunde. Geleidelijk
aan kwam ze echter op de
rechtervleugel van haar
fractie terecht, niet omdat zij
zelf van mening veranderde,
maar omdat de maatschap
pij radicale wijzigingen on
derging, die indruisten tegen
haar principes, zoals het sa
menleven van ongehuwden,
homofilie, drugs, voorbe
hoedmiddelen en abortus.
Haar mening was: „Het
wordt een bende in Neder
land en in de wereld als we
allemaal maar onze gang
gaan."
Freule Christine, door
haar vrienden 'Bob' en door
de prinsessen 'tante Bol' ge
noemd, hoeft geen zware
tassen meer over het Bin
nenhof te zeulen. In volle
overgave heeft zij de roep
stem gevolgd van de Heer,
die haar lange leven geleid
heeft. Hoewel zij zich nooit
op haar adellijke titel liet
VRIJDAG 17 OKTOBER 19.
I heiNO (ANP) - „De proble
matiek van het mestover
schot is zo omvangrijk dat
0jet valt te ontkomen aan
een grootschalige aanpak.
I gezien de ernst van het
mestprobleem moet die
grootschalige verwerking
ever twee jaar een feit zijn-
Er zUn vele miljoenen gul
dens met deze aanpak ge
moeid".
Dit stelde ir. A. Latijn
houwers, voorzitter van de
Stichting Landelijke Mest
bank, gisteren bij het offi
cieel in gebruik stellen van
een mest-scheidingsinstal-
latie op het regionaal onder-
Sten
DEN HAAG (ANP) - De
Rijn bij Lobith is sterk
vervuild met chemische
stoffen, als gevolg van
een bedrijfsongeval bij
een chemisch bedrijf in
Leverkusen in West-
Duitsland dat 12 oktober
plaats had.
Het meetstation in Lo
bith van de dienst Bin
nenwateren/ RIZA
(Rijksinstituut voor Zui
vering van Afvalwater)
heeft sinds dinsdag, de
dag waarop het ongeluk
werd gemeld, sterk ver
hoogde concentraties aan
mono- en dichloorben-
zeen waargenomen. De
concentraties liggen 400
maal hoger dan het nor
male niveau.
Volgens een woord
voerder van het RIZA
heeft de vervuiling voor
mens en dier voorlopig
geen gevolgen. Een der
gelijke vervuiling is de
laatste jaren overigens
niet gemeten. De woord
voerder schat dat onge
veer tien ton van de che
mische stoffen in het wa
ter is terecht gekomen.
Maar pas als in de orde
van grootte van milli
grammen per liter wordt
gemeten loopt de vis ge
vaar, voor de mens is dat
dan nog niet het geval,
aldus de RIZA-woord-
voerder.
Dl
KÊ
dir
lee
ond
wer|
de
pen
gro
quê
zijr
genl
wiel
woif
enqj
gekf
dec
werl
vre
Het markante Kam
Freule Wttewaal
Stoetwegen om
woensdag op 85-ji
leeftijd. - fotoabchieu
voorstaan, is zij steedst EERLEN/ROTTFRnAM
geweest aan het beginse.
adel verplicht. Zij i
ten in vrede.
Door Hans Rooseboom
DE TELEURSTEL
LENDE afloop van de
ontmoeting tussen Rea
gan en Gorbatsjov in
Reykjavik heeft in ieder
geval wèl opgeleverd
dat eindelijk iedereen
gewoon spreekt over
'SDI'.
Geen 'starwars' of 'sterre-
ferijg' of 'oorlog in de ruimte'.
De juiste benaming voor de
grote boosdoener is SDI,
Strategisch Defensie Initia
tief. SDI is de sta-in-de-weg
die het pad naar substantiële
wapenvermindering blok
keert.
De benaming 'starwars'
die nu al een paar jaar ten
onrechte is ingeburgerd,
heeft de vrije loop gegeven
aan associaties met science
fiction en met oorlog tussen
de planeten. Niet voor niets
is die naam geleend van een
Hollywood-film, die met de
werkelijkheid van SDI niets
te maken heeft.
Geen bemande ruimte
schepen die elkaar met bui
tenaardse wondermiddelen
vernietigen, geen marsman
netjes of andere wezens met
bovennatuurlijke krachten.
Bij SDI is er geen sprake van
mensen in de ruimte.
SDI is niets anders dan de
modernste hoogwaardige
technologie, die grotendeels
allang in gebruik is in aller
lei wapensystemen (tanks,
schepen, onderzeeërs, satel
lieten, vliegtuigen, lucht
doelgeschut), maar die nu
beproefd wordt voor gebruik
in de ruimte. Met de bedoe
ling om alles wat hier bene
den op aarde plaats vindt te
bespieden, te begeleiden, te
sturen of tegen te houden, al
naar gelang de wenselijk
heid. Dit complex van (in
frarood-) sensoren, super
snelle chips, lasers, stra
lingswapens e.d. is bekend
onder de naam ET, oftewel
Emerging Technologies.
SDI, of 'ET in de ruimte',
is bedoeld als verdediging
tegen vijandelijke wapens
die via de ruimte hun doel
zoeken. Dus tegen intercon
tinentale raketten (ICBM's).
Maar SDI is ook bedoeld om
alle wapens en installaties
die de vijandelijke raket en
zijn lading(en) ondersteunen
onschadelijk te maken: dus
alle vijandelijke 'ET' die
moet zorgen dat de ICMB
zijn doel(en) bereikt. Die on
dersteunende installaties
zijn bijvoorbeeld lanceersi-
lo's, commando- en verbin
dingscentra, radarstations,
verkennings-, waarschu-
wings- en navigatiesatellie-
ten.
Het is in dit verband van
belang te weten hoe een
ICBM vliegt, welke fasen hij
tijdens de vlucht doormaakt,
om te kunnen begrijpen hoe
de tegenpartij er effectief te
gen kan optreden.
SDI gaat uit van het con
cept van 'gelaagde defensie'
in plaats van 'eindfasedefen
sie'. Dat wil zeggen: SDI is
een verdedigingssysteem dat
probeert de ICBM in alle fa
sen van de vlucht te treffen.
Mocht het in de ene fase niet
lukken, dan wel in een late
re. Op die wijze werkt het
'schild' waarmee president
Reagan zijn land 'onkwets
baar' wil maken.
„Ballistische raketten die
worden gebruikt om conven
tionele, chemische of nu
cleaire ladingen over te
brengen, zijn er in vele ma
ten en soorten", schrijft de
Nederlandse SDI-deskundi-
ge-bij-uitstek G. C. Berkhof,
werkzaam op het Instituut
Clingendael. Berkhof ver
volgt:
„De in silo's geplaatste ra
ketten die de Verenigde Sta
ten en de Sovjet-Unie over
en weer op elkaar gericht
houden, hebben een bereik
van 5.500 km of meer. Deze
intercontinental ballistic
missiles, of ICBM's, zijn zeer
trefzeker en uitgerust met
meervoudige, afzonderlijk
richtbare kernladingen, de
zogenaamde MIRV's (multi
ple independently targetable
re-entry vehicles).
„De vlucht van een ballis
tische raket met MIRV's
(kernkoppen) kent vier fa
sen:
I. De lanceerfase (boost fa
se), waarin de raket door de
raketmotoren op snelheid
wordt gebracht.
II. De verspreidingsfase
(post boost fase) waarin de
MIRV's worden verspreid
door het post boost vehicle of
bus.
III. De middenkoersfase
waarin de kernladingen,
vergezeld door penetration
oids en schroot, afzonderlijk
een ballistische baan (door
de ruimte) volgen en
IV. De eindfase (re-entry
fase), waarin de kernladin
gen op weg naar hun doel de
atmosfeer weer binnendrin
gen."
Aldus Berkhof in zijn vo
rig jaar verschenen, zeer ge
detailleerde boek Duel om de
ruimte (Clingendael-reeks).
SDI is het geheel van sa
menhangende wapensyste
men dat uiteindelijk de vij
andelijke ballistische raket
ten moet uitschakelen. Die
systemen vallen uiteen in
twee groepen: waarschu
wingssystemen en de feite
lijke vernietigingswapens.
Zo omvat SDI satellieten
voor waarschuwing, opspo
ring en gevechtsleiding, voor
inslagvoorspelling, volgen
en richten, waarschuwings
radars (die bevinden zich
hoofdzakelijk in het Noord
poolgebied), radar voor de
verdediging van de eigen ra
ketsilo's, infraroodsondes en
vliegtuigen met infrarood-
sensors.
Dat alles om zo vroeg mo
gelijk het gevaar te bespeu
ren, te lokaliseren en te vol
gen.
Het feitelijk uitschake-
lingswerk moet dan gedaan
worden door tal van syste
men, zoals zogenaamde
'sprint interceptors', rond
tollende doelzoekende wa
pens tegen kernladingen, la
serforten met ruimtespiegels
en richtspiegels, gevechtssa
tellieten met röntgenlaser,
vanuit onderzeeërs omhoog-
geschoten röntgenlasers, ge
vechtssatellieten met chemi
sche laser, idem met mag
neetkanonnen, met neu-
trale-deeltjeswapens, en ge
vechtssatellieten met snelle
raketten met infraroodsen-
sors.
Dit duizelingwekkende en
voor een leek onvoorstelbare
complex geeft een indruk
van SDI. En geeft een indruk
van de vastbeslotenheid van
de Verenigde Staten om
zichzelf definitief te vrijwa
ren van welke aanval dan
ook. En geeft meteen ook aan
dat de Amerikanen wel gek
zouden zijn een dergelijk
miljarden-project op te ge
ven.
De crux waar de hele SDI-
problematiek om draait is de
diametraal tegenover elkaar
staande interpretatie die de
twee supermachten aan dit
Amerikaanse projectgel
Voor de Amerikanen
de 'D' in SDI centraal
hun is van doorslaggf
belang dat invoeringv'
Strategisch Defensief
tief de VS voor altijd vr
en veiligheid
Het in de ruimte opvï
en vernietigen van
lijke kernraketten
Amerika vrijwaren vit
tale vernietiging.
Een onkwetsbaar
rika is echter voor deütf
Unie een schrikge®
waarmee niet te leva
Het geeft de Amerika®
gelegenheid vernietige®
de halen zonder zelf
tegenaanval getroff#
kunnen worden. Met sa
woorden: invoering _vü
Amerikaanse defense''
teem wordt door de B-
ervaren als een ver|
van het Amerikaanse
sieve potentieel.
Daar komt bij
De raad van bestuur
e het DSM-concern dreigt
*J sluiting van zijn dochter-
Werneming DSM-Meststof-
111 Pernis indien minister
jut-Kroes (Verkeer en Wa-
taal) blijft vasthouden aan
datum van 1 juli 1988
*ar°p de kunstmestfabriek
stoppen met het lozen
_met cadmium verontrei-
sd gips in de Nieuwe Water-
■fjf" brief aan Smit-Kroes
JÜi .concernleiding aan
>tgin8 van die termijn
en jaar, aldus bevestigde
Md
- De meerderheid va
,Hn et CD A-kamerlid Paulis ii
t)„ J_?m bij de accijnsverhoging i
grensstreken enigszins tegemo
de
"lijdende economiewordt in vergelijking mes
'SDI' kan permitteren iau,. "zienlijk duurder op 1 novel
jet-Unie zich met haab w>.
apf "e
Blaart
ieder geval tientallen iMfj^^i^inet een amendement a
nog niet. Weg met SDI ivarin„ 5 brengen, kwam
dus de enige mogelil^Bi„^ S met zijn coalitipcmnnnt v
die Moskou ziet om
schrikkingsevenwieh'
stand te houden.
Maar SDI 'is here
kien hXT"" zlJn coalitiegenoot Va
'en' vnm-8fgeven de Sevolgen van
- Maar h J?S.mphouders in del
geen rfu weigerde latJ
Lp„ rekemng had gehouden r
zeggen de Amerikanen c. en diesel aan bijvoorb
gaat om hun verdedig® rs. staatssecretaris Koning bifl
bovendien is het hele f aWoordad^fwezen. Hij kreeg daar]
van onmisbaar ecowm^ uvo
en technologisch belanl
deAmerikaanse toef1
(de z.g. civiele 'spin-
SDI zorgt voor e®
stelling. Het zou nuf,
eens lang kunnen
voordat die dooi
wordt.
°vwd^ °erder Wöltgens, die de r
Wk en v°nd.
benzine'^ If acc*ins'verhoging L
iaarlat„f ,de motorrijtuigenbeH
>e Kaf, tlJgen-
fssecretlruflf uiteindelijke akk
'fiber mi* Kolung (Financiën).1
'Um met negen cent omhoog, d
ilogram wVfn Cent ,iteren 3
am-Het aardgastarief stijg'
