even
UITBLAZEN
Reagan
neemt
risico
met
mini-top
Terugploegprojekt gezins- en bejaardenzorg lijkt kansrijk
Indonesië is erger dan het Pinochet-bewind'
Fusiei
JA ARIA
'n Nieui
zondi
De 'kermis'
van Gizeh
NIEUWE EXECUTIES VAN VOORMALIGE LEDEN COMMUNISTISCHE PARTIJ
NI
□ESTEMC
>e vrede is
WIM KOCK
DONDERDAG 2 OKTOBER 1986
ACHTERGROND
DONDERDAG 2 O
NETTO RE SI
Slijtagevrij len^
advies. U wilt ri;
waarden en e{
Kom snel e|
Lenen? De
WAT de fotografie
betreft zijn we op
het verkeerde tijd
stip bij de piramiden van
Gizeh. Het is laat in de
middag, de zon staat te
laag. Op het westelijke
vlak van de piramide van
Cheops echter zorgen
smalle, scherpe schaduwranden
van de steenblokken voor een
alleszins acceptabele struktuur
van contrasten. Ik richt mijn
groothoeklens. Achter me ligt
een rij mastaba's, stenen graven
van edelen en hovelingen. Er
staat een bord bij No Entry en
een in wit uniform gekleed üd
van de alomtegenwoordige
Tourist Police houdt er een
oogje in het zeil.
De politieman ziet mij bezig
en roept. „U mag best een paar
stappen naar achteren. Die
kant uit. Daar heeft u een uit
stekend zicht. Al pratend heeft
hij me al dertig meter het 'ver
boden terrein' op gelokt. Hij
laat me een ansichtkaart zien
waarop alle drie de piramiden,
mooit in het gelid staand, te
zien zijn. Ik breng u naar de
plek waar u zo'n zelfde foto
kan maken" zegt hij terwijl hij
me voorgaat in een nauwe gang
tussen twee mastaba's.
„Nee, nee" bedank ik, „het
licht is toch verkeerd. Voor die
foto had ik hier vanmorgen
vroeg al moeten zijn." De poli
tieman houdt nog even aan,
maar berust dan in mijn be
sluit. Hij is inmiddels tussen
mij en de uitgang van het ter
rein gekomen, doet een halve
stap terug tussen twee hoge ste
nen, zodat behalve ik niemand
hem kan zien, steekt zijn hand
uit en zegt: baksjiesj!. Dat
versta ik. Ik zoek in m'n zak
ken, kan niets kleiners vinden
dan een Amerikaanse dollar.
Te veel eigenlijk. Hoewel er ab
soluut niets dreigends van hem
uitgaat, geef ik hem die toch
maar. Zijn dank is even uitbun
dig als kortstondig en hij staat
al op zijn post bij het bord No
Entry voor ik het verboden ter
rein goed en wel verlaten heb
en word opgevangen door een
man, gehuld in een lichtblauwe
galabiadie mij op zijn kameel
wil laten rijden.
Niemand in Egypte, zo lijkt
het mij, voelt zich te goed om
er wat bij te verdienen. In de
beslotenheid van de bus die ons
van de luchthaven van Cairo
naar Gizeh brengt, biedt onze
gids na een handig verhaal en
zonder enige schroom aan onze
dollars te wisselen voor Egypti
sche ponden tegen een met de
zwarte markt concurrerende
koers. Via een andere gids, af
gestudeerd als egyptoloog, kun
nen we - 'heel betrouwbaar en
zeker niet te duur' - binnen en
kele uren zilveren, gouden of
ivoren cartouches laten maken;
naamplaatjes zoals de farao's
die voerden, waarin onze na
men in hiërogliefen zijn gegra
veerd.
Bij aankomst in het be
roemde Mena House Hotel bij
de piramiden geef ik de man
die mijn bagage boven brengt
(ook al bij gebrek aan kleinere E
Egyptische coupures of mun
ten) een dollar. Waarschijnlijk 5
heeft hij het op de gangen uit- E
gebazuind: dat er in kamer
nummer zoveel een idioot zit
IIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIilllllllillllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllif-
die dollars uitdeelt. Binnen tien
minuten heb ik nog drie bereid-
willigen aan de deur. 'For you
sir!', zegt het kamermeisje gul
en steekt me het gebruikelijke
kartonnetje met naalden en ga
ren toe dat al lang op de kamer
had moeten liggen. Een minuut
later staat er weer een vrouw
voor de deur. Of ik de pirami
den al gezien heb? Nee, het is
stikdonker buiten. Ze komt
binnen en trekt de gordijnen
voor de ramen open. „There.
The pyramids!" Ik zie ze pas de
volgende morgen als het licht
is. En ik geef geen dollars meer
weg.
Wijlen Jo Dominicus,
schrijver van mijn Egyptische
reisgids, moest blijkbaar niet
veel hebben van de 'opdringe
rige kerels' die te pas en vol
gens hem vooral te onpas om
baksjiesj vragen en hun prulla
ria aan de man proberen te
brengen. Gizeh noemt hij een
toeristenkermis, maar op de za
terdagmiddag dat ik er ben valt
het nogal mee. Als je het al een
kermis wil noemen - kamelen,
koetsjes, ezels, paarden en geld
wisselaars - is het een heel wat
fleurigere dan de toeristenker-
missen van Titisee en Schaff-
hausen, die ik toevallig een
week eerder bezocht, en in de
verste verte niet zo decadent. In
Gizeh puilen de scherp geu
rende hammen en worsten niet
de winkels uit en liggen er geen
souvenirs opgestapeld van dui
zenden Marken per stuk. Hier
kun je als toerist voor een paar
tientjes gelukkig zijn.
Met de opdringerigheid van
de straatverkopers valt het ook
mee. Ze zijn vriendelijk en
vooral de jongere mannen mo
gen hun verkooppraatjes graag
opsieren met wat spot en grap
pen. Vasthoudend zijn ze wel.
Je hoeft niet af te dingen. Dat
doen ze zelf. De jongen die me
opvangt bij de uitgang van de
dodentempel van Hatsjepsoet
in Thebe vraagt tien pond voor
een mummiebeeldje dat van be
werkte steen üjkt. Tweehon
derd meter verder, bij de bus, is
de prijs al gezakt tot één pond.
Als bij toverslag heeft hij twee
van die beeldjes in zijn hand.
„Twee voor één pond!" Als ik
in de bus stap doet hij zijn laat
ste wanhoopsbod. „Eén beeldje
voor een balpen." Maar die heb
ik niet meer.
Ook in de achtste druk van
de Dominicus-gids van 1985
wordt nog gesuggereerd dat zo
wat iedere Egyptenaar om
baksjiesj vraagt. Er is zelfs een
hele, op jeremiërende toon ge
schreven paragraaf aan gewijd.
Ik heb het woord in vier dagen
tijd één keer gehoord. Van die
politieman bij de piramide van
Cheops.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans-hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751.
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14. 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
J 24,20 per maand; 69,75 per kwartaal of 271,00 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
J 1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stem-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
T5 PAGINA
PRESIDENT REAGAN van
de Verenigde Staten heeft een
weloverwogen risico genomen
door in te stemmen met een
gesprek met partijleider Gor-
batsjov van de Sovjetunie kort
nadat de supermogendheden
elkaar de huid volgescholden
hebben rond vermeende of
echte spionage.
In hun eerste reactie op de ver
rassende aankondiging dat de twee
staatslieden elkaar binnen twee we
ken in IJsland treffen, lieten diplo
maten en politieke waarnemers
doorschemeren dat het voor Reagan
moeilijk zal zijn deze besprekingen
te voeren vanuit een positie van
kracht.
„Wij zijn zeker in een onplezie
rige positie verzeild geraakt", aldus
Michael Freney, stafmedewerker op
het centrum voor strategisch en in
ternationaal onderzoek aan de
George-Washington Universiteit.
Het akkoord met Moskou, de kwes
tie van de van spionage verdachte
Amerikaan Nicholas Daniloff en de
Sovjetfunctionaris Gennadi Zacha-
rov uit de wereld te helpen, heeft de
positie van Reagan verzwakt en
'Gorbatsjov een zet in de rug gege
ven', aldus Freney.
Ex-minister van buitenlandse za
ken Alexander Haig zei op de tele
visie dat het Witte Huis een schizof
reen beleid voert door het houden
van een (mini)topconferentie voor
rang te geven boven het innemen
van een krachtig standpunt over de
arrestatie van de Amerikaanse cor
respondent in Moskou. „Er is zeker
sprake van een akkoord ('deal')", al
dus de voorganger van George
Shultz op het ministerie van buiten
landse zaken in Washington in een
verwijzing naar de vrijlating van
Daniloff, een Amerikaanse journa
list, maandag in Moskou, en die van
Zacharov, een functionaris van de
Sovjetvertegenwoordiging bij de
Verenigde Naties, dinsdag in New
York. De twee mannen waren in
augustus aangehouden op beschul
diging van spionage.
Het initiatief tot het houden van
de 'minitop' in Reykjavik - die in
het diplomatieke jargon consequent
President Reagan, 'een overwinning op punten'.
als een ontmoeting ('meeting') en
niet als een topconferentie ('sum
mit') wordt aangeduid om bij tegen
vallend verloop ervan het gezichts
verlies voor de twee landen beperkt
te kunnen houden - is genomen door
Sovjetleider Gorbatsjov. Dat hij
zich nu heeft ingezet voor een 'voor
bereidende top' met zijn Ameri
kaanse 'ambtgenoot' maakt volgens
Westerse diplomaten in Moskou
duidelijk dat de Sovjetunie er veel
belang aan hecht zaken met de Ver
enigde Staten te doen. Moskou heeft
dringend behoefte aan afspraken op
de terreinen van ontwapening en
wapenbeheersing. Dan kan er fi
nanciële ruimte komen voor de her
vorming van de economie waartoe
de nieuwe, energieke leider van de
Sovjetunie bij herhaling heeft opge
roepen.
Verder wijzen de commentatoren
er op dat Reagan een 'overwinning
op punten' geboekt heeft door Gor
batsjov weer warm te maken voor
het idee van besprekingen nadat
Moskou maanden geaarzeld had
wat het vastleggen van een tijdstip
betreft. Maar tegelijk is het hun niet
ontgaan dat de bewoner van het
Witte Huis is ingegaan op het idee
van een voorbereidende bijeen
komst in een derde land. Gorbatsjov
had dit denkbeeld eerder naar vo
ren gebracht terwijl Washington
het juist van de hand had gewezen.
De regering-Reagan had eerder
laten weten dat zij geen aanleiding
zag voor zo'n ontmoeting en dat de
twee 'staatshoofden' elkaar dit jaar
in de Verenigde Staten dienden te
treffen, zoals zij vorig jaar novem
ber bij hun eerste tapgesprek in Ge-
nève overeenkwamen.
De commentatoren wijzen er ver
der op dat Moskou met het vaststel
len van de minitop op dit moment
politieke steun geeft aan Ronald
Reagan. Die wordt immers gehou
den vóór de verkiezingen van 4 no
vember, waarop het Huis van Afge
vaardigden in zijn geheel en de Se-
naat voor een-derde opnieuw wordt
samengesteld.
Diplomaten zijn van mening dat
Reagan's opvatting dat persoonlijk
contact met zijn tegenspeler van
groot belang is en dat hij goed met
de Sovjetleider overweg kan, het
gewonnen heeft van de zorg dat
Gorbatsjov hem in de zaak-Daniloff
heeft afgetroefd en een psycholo
gisch voordeel heeft behaald. De
Amerikaanse president heeft ver
klaard dat hij met Gorbatsjov een
goed persoonlijk contact heeft opge
bouwd tijdens de besprekingen in
Genève.
De spionagekwestie kreeg een
persoonlijke tint toen Reagan de lei
der in het Kremlin in een persoon
lijke brief verzekerde dat Daniloff
geen agent van de CIA was en Gor
batsjov in het openbaar reageerde
met de opmerking dat hij wel dege
lijk een Amerikaanse spion was.
Op de maandag gestelde vraag
welke partij het eerst water in de
wijn gedaan heeft, zei Reagan: 'Zij
gaven toe'. Maar dinsdag zei hij te
gen verslaggevers: „Dat had ik niet
moeten zeggen. Geen commentaar".
Een reeks vroegere functionaris
sen van de Amerikaanse regering
heeft kritiek geuit op de manier
waarop Reagan c.s. de zaak-Dani-
loff hebben behandeld. Deze ex-
ambtenaren, van links en rechts
verhieven hun stem nadat bijzon
derheden over de oplossing van de
kwesties-Daniloff en -Zacharov be
kend waren geworden.
Zo verklaarde Malcolm Toon, die
onder Reagan's voorganger Carter
ambassadeur van de Verenigde Sta
ten in Moskou was: „Ik weet niet
hoe wij kunnen zeggen dat Gorbats
jov zich misrekend heeft. Hij wilde
deze man uit New York weg hebben
en dat is hem gelukt". De rechts
georiënteerde krant 'Washington
Times' schreef in een commentaar:
„Of het losgeld nü betaald wordt of
tijdens de ontmoeting tussen Rea
gan en Gorbatsjov (in Reykjavik,
red.), de ontvoering van Daniloff
voegt naar het schijnt niet de ont
voerders, maar ons schade toe".
Europese diplomaten lieten door
schemeren dat het beeld van Rea
gan als een taai onderhandelaar be
schadigd is door de afloop van de
spionagekwestie en spraken het
vermoeden uit dat dit hem er toe
kan brengen de Amerikaanse voor
waarden voor een nieuw wapenak
koord met Moskou te verharden. De
ministers van buitenlandse zaken
Shultz en Sjevardnadze hebben
dinsdag beide verklaard dat een ak
koord binnen handbereik is over de
beperking van raketten voor de
middellange afstand (INF) in Euro
pa.
Gorbatsjov heeft steeds gezegd
dat hij Reagan niet op een officiële
top wil spreken - maar wel tijdens
een voorbereidende bijeenkomst -
tenzij een wapenbeheersingsak
koord voor het grijpen is. Sjevard
nadze heeft dinsdag gezegd dat hij
tijdens gesprekken met zijn Ameri
kaanse ambtgenoot geen vooruit
gang geboekt heeft op de kernpun
ten van de strategische wapens en
defensieve systemen. Diplomaten
achten het onwaarschijnlijk dat een
concept-akkoord over strategische
wapens op een zodanig tijdstip
klaar is dat het nog dit jaar tot een
volwaardige top zal komen.
(RTR/DPA)
Door Pieter Eggen
DE KANS dat vanaf
volgend jaar er een flink
aantal tijdelijke banen
in de gezins- en bejaar
denzorg komt, lijkt in de
politiek vrij groot. Een
voorstel dat het onder
zoeksbureau Rients de
Boer b.v. uit Dordrecht
onlangs aan minister
Brinkman (WVC) uit
bracht om snel 7.500 ba
nen te scheppen in beide
sectoren lijkt daarmee
een stuk dichterbij uit
voering.
Het idee van de Dordtse
onderzoekers is niet zo vrese
lijk nieuw, want normaal
geënt op de terugploegrege-
lingen zoals die door Sociale
Zaken in de bouw zijn toege
past.
Dat terugploegen is het ge
bruiken van uitkeringsgeld
voor het laten uitvoeren van
werkzaamheden die anders
niet gedaan zouden worden.
Langs dezelfde weg advi
seerde Rients de Boer om tij
delijk 7.500 vrouwen en meis
jes een tijdelijke baan aan te
bieden in de bejaarden- en
gezinszorg. Het moet dan
gaan om vrouwen die als
werkloos zijn ingeschreven
en een rWW (bijstand)- of
WWV-uitkering en een vol
tooide opleiding in die secto
ren hebben.
Tussen 1987 en 1990 moet
het geld van hun uitkeringen
worden ingezet om werk te
doen dat zou blijven liggen.
De Boer begrootte dat op
172,5 miljoen. Daarnaast zou
den ook gemeenten en instel
lingen een bijdrage van 26,5
miljoen moeten leveren en
het rijk moet dan nog eens 67
miljoen op tafel leggen. Deze
266 miljoen moeten toerei
kend zijn, zo becijferden de
onderzoekers.
De reacties op het voorstel
zijn - zoals wel verwacht
mocht worden - positief. De
jarenlang met bezuinigingen
geconfronteerde belangenor
ganisaties spreken van een
„in beginsel positieve" aan
pak. En die waarderende
woorden vindt je ook terug in
politieke commentaren.
Dat de reacties zo vriende
lijk zijn, lijkt vooral ingege
ven doordat het besef ook in
politieke kring is doorge
drongen dat de bezuinigin
gen in gezins- en bejaarden
zorg de laatste jaren nogal
hard zijn aangekomen.
De gezinszorg is er dan nog
genadig afgekomen als men
bedenkt dat de oorspronke
lijke ombuiging van 250 mil
joen uit het regeerakkoord
van Lubbers-I werd terugge
bracht tot 100 miljoen en het
restant is doorgeschoven
naar een algemene korting
op ziekenhuizen en dergelij
ke. De bejaardenzorg heeft
desondanks de laatste jaren
wel nogal wat ruimte zien
verdwijnen, onder andere
doordat de nieuwe wet op de
bejaardenoorden met vertra
ging en grote problemen in
gevoerd is.
Minister Brinkman heeft
ook merkbaar steeds minder
trek in het opnieuw bezuini
gen bij juist deze zorgsecto
ren. In zijn 'politieke testa
ment' dat hij deze zomer voor
kabinetsinformateur De Ko
ning maakte,stond dat de
zorgsectoren tot 1990 400
miljoen erbij moeten hebben
om alleen maar de gevolgen
van de voortschrijdende ver
grijzing op te vangen.
En uit cijfers van de Cen
trale Raad voor de Gezins
zorg blijkt ook dat het aantal
arbeidsplaatsen in de gezins
zorg tussen nu en 1990 van
39.400 zal moeten toenemen
tot 41.800 om diezelfde ont
wikkeling in de samenstel
ling van de bevolking.
Over 'nieuw beleid' wordt
dan niet eens gerept. Deson
danks moest Brinkman in
het regeerakkoord toestaan
dat een bezuiniging op de al
gemene welzij nsuitga ven
van 300 miljoen is opgeno
men. Brinkman zit in een
moeilijk parket door deze zet.
Zijn strijdlustige taal over
het ontzien van bejaarden
dreigt er door tot een karika
tuur te worden. Want ook bij
de toelichting op zijn begro
ting kon Brinkman niet dui
delijk maken dat die alge
mene nieuwe kortingen niet
nadelig zullen uitpakken
voor die mensen waarvoor
hij zich zei sterk te maken.
Wat dat betreft komt het
advies van het Dordtse bu
reau De Boer Brinkman goed
uit. Voor niet al te veel geld
'slechts' 67 miljoen - kan het
zorgzame karakter van de
minister en 'zijn' CDA een
stimulans krijgen. Bovendien
stopte het onderzoeksbureau
een politieke argumentatie in
zijn advies. Omdat, zo
schrijft men, de jaren '87 en
'88 voor de schatkist moeilijk
zullen zijn (tegenvallende
aardgasbaten en extra bezui
nigingen) is het ondenkbaar
dat er nu al vaste banen bi]
kunnen komen in de gezins-
en bejaardenzorg.
Van een onzer vers
BREDA - Teruglopend
reiswereld zullen steedi
andere samenwerbingsv
hebben. Hoewel er nog g
een toenemend aantal f
volgens het Economiscl
het Midden en KJeinbed.
pioitatieresultaat van
reisbemiddelingsbedrijv
negatief.
„De reiswereld vertot
ketenvorming", aldus ee
van het Nederlands Re:
voor Recreatie en To
„Meer concentratie in de
Eé
DEN HAAG - JÏ
uitgeven aan ond^
jonder dat er een
te pas komt.
Het gaat daarbij on
Irag dat in ons lanc
vordt besteed. Ond
vordt in die gevalles
tl dan niet met hulp
Een prijsverlaging ml
irocent van de diensten]
Ie 'witte' onderhoudsuitf
Ier zou in die sector een j
ienlijke stijging van de v
;elegenheid sector oplev.
)at zegt het Onderzoeks]
uut voor Technische
tuurskunde van de Tet
che Universiteit Delft,]
en studie verrichtte naa
mvang van het doe-hel
en en het zwart werkel
uoningonderhoud en -vl
ering. Volgens het instl
ouden door zo'n prijsv/-'
ing minimaal 7000 en
raai 15.000 extra arb.
laatsen kunnen worden
chapen.
Uit het onderzoek bleell
at bijna éénderde deel v(
elf' uitgevoerde kar
Door Mathieu Kothuis
IN DE afgelopen weken zijn in
Indonesië opnieuw vier dissi
denten en opposanten van de
regering uit hun gevangenis
gehaald en geëxecuteerd. Vol
gens het Indonesische week
blad Tempo werd op 12 sep
tember een extremistische Is
lamiet, de 28-jarige Maman
Kusmayadi, geëxecuteerd.
Kusmayadi werd in 1983 ter
dood veroordeeld wegens me
deplichtigheid aan een over
val op een politiebureau in
Bandoeng.
Eind vorige week meldde het Ko-
mitee Indonesië in Amsterdam ver
volgens de executie van de Indone
siërs Soekatno, Bono en Pono. Indo-
nesiëkenner en woordvoerder van
het Komitee, prof. W. F. Wertheim,
zegt desgevraagd dat het drietal uit
de gevangenis is gehaald en dat
sindsdien niets van hen is verno
men. „En dat zegt genoeg in dat
land. We wachten nog op een beves
tiging van Amnesty International
maar de gang van zaken is precies
zoals vorig jaar bij de terechtstel
lingen van vakbondsleider Moham
med Munir, Rustomo, Gatot Lesta-
rio en Djoko Untung. Van de Indo
nesische regering is in ieder geval
geen bevestiging van de executies te
verwachten. De weduwe van Gatot
Lestario wacht bijvoorbeeld nog
steeds op een officieel bericht over
het lot van haar man".
De in 1929 in Malang (Oost-Java)
geboren Soekatno was lid van de
communistische jeugdbeweging en
werd in juli 1968 in Oost-Java gear
resteerd tijdens een operatie van het
Indonesische leger tegen onderge
doken leden van de verboden com
munistische partij PKI. Tijdens die
operatie in de buurt van Blitar wer
den ook Gatot Lestario, Djoko Un
tung, Mohammed Munir en Rus
tomo opgepakt. Vorig jaar werden
tegen deze laatste vier de doodvon
nissen die al in de jaren '70 waren
uitgesproken, uitgevoerd.
Bono en Pono werden beiden vlak
na de aan de PKI toegeschreven
staatsgreep van 1965 ter dood ver
oordeeld. Volgens Wertheim maak
ten zij deel uit van het bureau Khu-
sus, een speciaal bureau binnen de
PKI dat rechtstreeks viel onder par
tijvoorzitter Aidit. Het zou gediend
hebben als contactbureau met de
strijdkrachten om hen over te halen
tot steun aan de coup. Aidit werd in
november 1965 na het mislukken
van de coup zonder vorm van proces
door militairen terechtgesteld.
Na de executies vorig jaar werd
een poging van de linkse frakties in
de Tweede Kamer om de ontwikke
lingshulp aan Indonesië op te schor
ten door het CDA en de VVD door
kruist. Het valt niet te verwachten
dat bij een bevestiging van de
nieuwe executies de Tweede Kamer
deze keer anders zal reageren. Mi
nister Van den Broek (Buitenlandse
Zaken) sprak deze week wel 'zijn
verontrusting' uit over de gevolgde
rechtsprocedure en benadrukte de
hunanitaire kant van de zaak. De
Nederlandse regering is vooral ge
schokt door de lange tijd die is ver
streken tussen de gevangenneming
van de drie (ex-)communisten en
hun uiteindelijke executies.
Volgens Wertheim is de Neder
landse opstelling tegenover Indone
sië in het algemeen erg dubbelhar
tig. „Het regime-Soeharto is erger
dan het militaire regime-Pinochet
in Chili en onvergelijkbaar met wat
er bijvoorbeeld in Suriname is ge
beurd. En onze hulp aan Suriname
hebben we inmiddels wel opge
schort". De ferme uitval van pre
mier Lubbers, vorig jaar na de exe
cutie van de Indonesische vak
bondsleider Mohammed Munir, was
volgens Wertheim nog de scherpste
Nederlandse aanval op de gang van
zaken in Indonesië.
Met de recente executies wil het
bewind-Soeharto klaarblijkelijk
definitief afrekenen met de restan
ten de PKI-opstand in '65 maar in
ternationaal neemt de kritiek
vooral toe op de Indonesische be
handeling van vele honderden dissi
denten die in de laatste twee jaar
werden gevangen gezet. Eerder dit
jaar deed Amnesty International
De Indonesische president Soe-
harto. - fotoanp
nog een klemmend beroep op de In
donesische regering om deze gevan
genen een eerlijk proces te geven,
hun menselijk te behandelen en de
genen die alleen vastzitten vanwege
hun niet-gewelddadige kritiek op de
regering, vrij te laten.
Enkele honderden moslim-acti
visten zijn sinds '84 gearresteerd.
Volgens het Amnesty-rapport 'In
donesia, Muslim Prisoners of Cons
cience' worden veel gevangenen in
hun cel mishandeld terwijl ze 'in
communicado' (zonder contact met
artsen, advocaten of familie) gevan
gen worden gehouden en geen eer
lijk proces krijgen.
Onder de gevangenen zijn mos
kee-functionarissen, priesters, stu
denten en prominente politici en de
meesten voerden oppositie tegen de
poging van de regering de staatsi
deologie op te leggen aan de over
wegend islamitische bevolking van
Indonesië. Veel, vooral fundamen-
talisische molims zien in de 'Pan-
caslia-democratie' van het Soe-
harto-bewind een aanzet tot de af
schaffing van de Islam in het land.
(Pancasila is Sanskriet voor de vijf
zuilen waarop de Indonesische staat
volgens Soeharto moet rusten: mo
notheïsme, humanisme, nationale
eenheid, democratie door middel
van consultatie en consensus en so
ciale rechtvaardigheid, red.).
De meeste arrestaties van mos
lims volgden na een opstand in sep
tember '84 tussen moslims en rege
ringstroepen bij Tanjung Priok, de
havenstad van Jakarta. Bij een
vuurgevecht werden minstens 63
mensen gedood. Het oproer vormde
de aanzet tot de arrestatie van vele
honderden moslims die tot dat mo
ment op vreedzame wijze tegen de
regering hadden gedemonstreerd.
Maar bovendien kwam met het
'Tanjung Priok-incident' een golf
van politiek Moslim-activisme los.
Een paar dagen na het incident
werd het land opgeschrikt door een
reeks bomaanslagen op christelijke
en Chinese doelen zoals banken en
warenhuizen, een mariniersdepöt,
op het boedhistische heiligdom Bo-
roboedoer en het vorstenhof van So
lo. De moslim-onrust is sindsdien
niet verdwenen.
Toch is die onrust niet slechts toe
te schrijven aan een de kop opste
kend islamitisch fundamentalisme
zoals in Pakistan en veel Arabische
staten. Volgens de Indonesische ad
vocaat Adnan Buyung Nasoetion
ligt de diepere oorzaak van het mos
limprotest veel meer in de slechte
sociaal-economische toestand in In
donesië. „Het is de politieke druk en
het feit dat men niet meer voor zijn
mening mag uitkomen", zei Nasoe
tion, onlangs op bezoek in Neder
land, over deze onrust. Eigenlijk, zo
legt Nasoetion uit, is er in Indonesië
niets aan de hand. Elk ondemocra
tisch systeem creëert alleen zijn
eigen vijanden. „Die heeft het nodig
om in stand te blijven".
Nasoetion is zo'n vijand van de
Indonesische regering. Hij was de
belangrijkste verdediger van de ex-
generaal Dharsono na een opzien
barend proces tot tien jaar cel werd
veroordeeld. Dharsono die er overi-
- AANKOMST van de l
echt valt samen met del
gens nog aan heeft meegewerkt da Idpolitiek waarin de vredl
Soeharto in '65 aan het bewim de term alleen al laai
kwam, verweet Soeharto in zij. 1forje_ vereist één dujd
proces dat deze de oorspronkelijk ret-West-verhouding er
idealen voor de opbouw van Indone ioi^^ ir.
sië had verraden en hij stelde d P^FI
corruptie en het wanbeleid van he Snoiin^? wapenvermel
bewind aan de kaak. Het proce relingen in plaats van
kreeg zo'n publiciteit in binnen- eiKeerPur|t in de wereld)
buitenland dat van de oorspronke
lijk bedoeling van het Soeharto-be jj,e rnet n'e' 3j te somtL
wind, Dharsono monddood te ma ae wereldpolitiek, ziet vl
ken, weinig overbleef. De deinini n' zouden kunnen duideg
die het proces veroorzaakte is in he Er is alle reden voor en
land nog steeds merkbaar. rbale krachtpatserij aan
Nu is het dus de beurt aan Nasoe !9sn mogen op voorhaj
tion. „Mijn schorsing als advocaat i; ®gan én Gorbatsjov doa
nog slechts een kwestie van tijd. He I als het belang van hun]
is immers een politieke kwestie. Zi tsjovs duivel zetelt in V
willen we wegwerken en voorko émlin. Nog een zekerhel
men dat ik nog als advocaat op ka. ichten zal ooit vrijwilliq f
treden". Geldpolitiek.
Ondanks de interne troebelen i. Toch hebben de beide Iq
Indonesië lijkt de internationale po |en belang en uit het i
litieke positie van Soeharto onaan De ae,po„nhpjrt nm t
getast. De omvang, ligging en ecc d plaats verkeel
nomische potentie van het land zij. Piaais YerKee,
van groot belang. Geen van de grot.P f"n9 en er zijn gee
mogendheden voelt er veel voor me ,en Amerikanen tegend
Indonesië in vijandschap te leven<-'e ontdekking gekt
Dat betekent dat Indonesië in de in 3rr1arkt dat meer rakkj
ternationale politiek altijd een grot !6r 'e betalen zijn. Bove
manoeuvreerruimte heeft gehad zo :eaan tot het inzicht ge
als onder andere ook bleek uit d 9gnatiek de mensheid na
bloedige inlijving van Oost-Timo Misschien dwingt de ecl
in 1975 waarbij naar schattini a als die aan de Potoma
200.000 doden vielen. Ook de kwesti Peningswedloop. De wal
van de politieke gevangenen (vast I de bomen niet meer tol
gezet na de PKI-opstand in '65 It op defensiegebied bij/
heeft de internationale positie va. luldenmaker in de Arr
Indonesië nauwelijks aangetas ,s fe hM
Slechts op erg discrete wijze is in d qeionen tol ver hoven a
afgelopen jaren bij de Indonesisch >Sjdent heeft noa e en J
regering aangedrongen op berech nl n.
ting of vrijlating van deze gevange c'le koerI
nen. Ook de Nederlandse regerin twee leiders willen
heeft zich bij dit internationale koe en bet aantal nuclea
aangesloten. Twee weken gelede: Vrijkomende centen voq
rekende de Franse president Fra a' zal niet gemakkelijk!
ngois Mitterrand, tijdens een staats 1 haar nauwkeurig evenl
bezoek in Indonesië, het niet tot zij 6®n langdurig gernillime
taak uitspraken te doen of vragen t daar voor het eerst sine
stellen over de mensenrechten i i belangrijk keerpunt in j
Indonesië. De Franse delegatie, m« if deze gunstige ontwik!
twee Concordes overgevlogen naa Reagan of aan de druK
Jakarta kwam uitsluitend om za iet de kans op een mee:
ioen met de Indonesische re -
gering.
ken te doen met de Indonesische re |9s deze |j]nen, dan' kïl
Jb'pementen op Woensdi]
