even..^
UITBLAZEN
Top' leidt aandacht af van Daniloff-akkoord
„Tot ziens ongewassen Rusland"
Sjtsjaranski hekelt verdrag met Sovjet- Unie
Harde
'Lourdes in ziekenfonds
op grond van
'psychologische kracht'
WACH
SPION ZACHAROV NAAR SU DISSIDENT ORLOF NAAR VS
9t Geluk van
Toetanchamon
DESTEM
Prille hooi
Hoe lang
WIM KOCK
JU
WOENSDAG 1 OKTOBER 1986
ACHTERGROND5
•MOSKOU LEEFT AFSPRAKEN OVER MENSENRECHTEN NIET NA'
- WOENSDAG 1
DEN HAAG - R
initiatieven onti
gelegenheid te d
ONDER elkaar
noemden we hem
Toetanchamon. Hij
heette frater Bellarminus
en was geschiedenisleraar
van de eindexamenklas.
Hij was niet bijzonder
sympathiek of populair,
zoals frater Gerardi die
Engels gaf, maar hij kon gewel
dig vertellen. Over de Egypte-
naren vooral. En over Toetan
chamon. Pas later heb ik begre
pen dat hij als jongeman - stu
dent misschien nog of al aanko
mend leraar - in de jaren twin
tig" geweldig onder de indruk
moet zijn geweest van de niet
van sensatie gespeende bericht
geving over de vondst van de
grafkelder van Toetanchamon,
ongeschonden en letterlijk
boordevol met tot dan toe on
voorstelbare schatten.
In de Toetanchamon-afde-
ling van het Egyptisch Museum
van Cairo hangen vergrotingen
van de foto's die de ontdekker
van het graf, de Engelsman Ha
rold Carter, maakte onmiddel
lijk nadat het was geopend. De
kostbaarheden liggen slordig
opgestapeld, tot aan de zolde
ring toe, alsof het graf in grote
haast werd gevuld. „Alsof ze
niet wisten hoe vlug ze zich van
heü lijk van de jonge farao
moesten ontdoen", zegt onze
gids, de egyptoloog Mahmoud
Abd Allah uit Luxor.
gidsen hebben het steeds over
'het geluk' dat de op 18- of 19-
jarige leeftijd gestorven vorst is
ten deel gevallen. Dat geluk be
staat er dan uit dat door een
toeval deze historisch gezien
volstrekt onbetekenende farao
in de twintigste eeuw na Chris
tus, 3.264 jaar na zijn myste
rieuze dood, wereldberoemd is
geworden. Het toeval dat daar
voor heeft gezorgd is dat de
eigenlijke grafkelder nooit werd
gevonden door de grafrovers
die al sinds veertig eeuwen de
oevers van de Nijl afstroopten,
op zoek naar de schatten der
doden. De inhoud van Toetan-
chamons grafkelder was nog
compleet en gaaf toen Harold
Carter hem opende en inmid
dels was de mensheid zo be
schaafd geworden dat ze derge
lijke schatten met zorg behan
delde en opborg in musea zodat
iedereen ze zou kunnen zien.
Nou ja, iederéén. frater
Bellarminus, die zelf Toetan
chamon werd genoemd, waar
schijnlijk niet.
Het 'geluk' van de farao
wordt nader geprecisieerd door
de gids die ons in Cairo door de
Toetanchamon-afdeling voert,
langs de vitrines met hun
adembenemend mooie en kost
bare inhoud. „Het is het geluk
van Egypte. Het is de enige vol
ledige inventaris van een ko
ninklijke grafkelder die we heb
ben. Er wordt gezegd dat Car
ter zichzelf enkele kostbaarhe
den heeft toegeëigend. Er is
nooit enig bewijs geleverd voor
deze aantijging, maar éls hij het
heeft gedaan, dan heeft hij ge
nomen wat hij ten volle ver
diende", zegt onze gids ruim
hartig.
Het graf van Toetancha
mon, in het Dal der Koningen
bij Luxor, valt eerst tegen. Het
is veel kleiner dan dat van
Ramses VI dat er vlak boven in
de rotswand is uitgehouwen.
Behalve de fraaie grafkamer
zelf is het ook niet van muur
schilderingen of reliëfs voor
zien. Het is niet af. „Waar
schijnlijk was het in aanbouw
voor iemand anders", zegt
Mahmoud Abd Allah en werd
het inderhaast voor de farao in
gericht toen deze zo jong en on
verwacht stierf."
De mummie van Toetan
chamon, omvat door een mum-
miekist en bedekt met een van
zijn massief gouden dodenmas
kers rust weer in de met een
glazen plaat afgedekte sarco
faag. Ongeveer een half miljoen
mensen kijken er per jaar op
neer, tegengehouden door een
houten balustrade. Als Bellar
minus hier inderdaad nooit is
geweest dan hoop ik dat ik ook
een beetje namens hem kijk,
namens de man die met zoveel
vuur onze interesse wekte in
Egypte's farao's dat we hem
Toetanchamon gingen noemen.
Het waren de lessen van
Bellarminus die mij - pak weg
- een kwarteeuw na dato deden
belanden in de onafzienbare rij
mensen die zich over het voor
plein van het British Museum in
Londen kronkelde, terwijl ik
toch bepaald niet van in de rij
staan houd. De schatten van
Toetanchamon werden er ech
ter tentoongesteld en dat was
een unieke gebeurtenis. Ruim
twee uur had ik in die rij ge
staan. Toen kreeg mijn metge
zel een pijntje dat hem zozeer
verontrustte dat hij het niet
langer uithield in de rij. We
stapten eruit om ergens koffie
te gaan drinken. Kans van m'n
leven gemist, dacht ik met spijt.
Ik weet niet of frater Bellar
minus zelf nog ooit in Egypte is
geweest. Frater Gerardi was in
het kader van zijn studie En
gels, voor de oorlog, wel een
keer in Engeland geweest, een
reis waarvan de anecdotes jaar
op jaar de Engelse lessen op
luisterden. Old Harrow on the
Hill; Oxford Street in London,
frater Gerardi was daar alle
maal zelf geweest en kon er
mooi over vertellen. Maar
Egypte is Engeland niet en fra
ters waren ook maar arme men
sen. In Engeland was het al
gauw na de oorlog weer ge
woon dat jonge gymnasiasten
schoolreizen naar Cyprus en
Egypte maakten, maar in het
hoofd van een Brabantse scho
lier anno 1950 kwam het idee
niet op dat een in de egyptolo-
gie gespecialiseerde historicus
eigenlijk een keer aan de Nijl
moest zijn geweest om met
eigen ogen te hebben kunnen
controleren of zijn geschiede
nisboekjes klopten. Zelfs frater
Gerardi's Engeland leek in
1950 onbereikbaar ver weg.
1
'Toetanchamon is misschien
wel vermoord', zei destijds fra-
ter Bellarminus al, maar onze 5
lllllllllllllllllllimilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllliü
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans- hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen-adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
24,20 per maand; 69,75 per kwartaal of 271,00 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
T5 PAGINA 2
Van onze correspondent Jo Wijnen
WASHINGTON - „Eerlijk ge
zegd, de contacten die we de
afgelopen twee weken met de
Amerikaanse regering in
Washington en New York
hebben gehad, vonden plaats
in een soms dramatische
sfeer". Dat zei de Russische
minister van Buitenlandse
Zaken, Eduard Sjevardnadze,
gisteren voor zijn vertrek
naar Canada.
Volgens Sjevardnadze hadden die
'dramatische spanningen' niets te
maken met de gebeurtenissen van
de laatste weken. Daarmee doelde
de minister kennelijk op de Dani-
loff-zaak. Sjevardnadze deed een
poging een groot aantal journalis
ten ervan te overtuigen dat niet de
Daniloff-zaak, maar zijn pogingen
de impasse over de kern- en ruim
tewapens te doorbreken zijn ge
sprekken met Shultz zo dramatisch
hadden gemaakt.
Maar er bestaat geen twijfel over
dat de Daniloff-zaak 'als een wolk'
boven de besprekingen van de beide
ministers heeft gehangen die, ver
deeld over acht gesprekken, bijna 24
uur hebben geduurd.
Sjevardnadze mag dan wel ont
kennen dat Daniloff een belang
rijke rol speelde, zijn Amerikaanse
ambtgenoot Shultz is op dat punt
veel openhartiger geweest. Er is in
ieder geval zoiets als een 'deal' tus
sen beide heren uit de bus gekomen.
De in New York op verdenking
van spionage vastgehouden Gen-
nady Zacharow - een Russische
medewerker van de Verenigde Na
ties - is dinsdag op het vliegtuig ge
zet. President Reagan zei dat de
vrijlating geen verband hield met
het vertrek van Nick Daniloff uit
Moskou afgelopen maandag, maar
dat is een verklaring die nauwelijks
geloofwaardig is. Washington wil
de wereld doen geloven dat een
Newyorkse rechter tot het naar
huis sturen van Zacharov heeft be
sloten.
Shultz kondigde gisteren ook een
ander deel van het 'akkoord' aan: de
Russische dissident Yoeri Orlof (62)
zal in gezelschap van zijn vrouw op
7 oktober de Sowjet-Unie verlaten
en zich op weg naar de VS begeven.
De 62-jarige Orlof is een van de
sleutelfiguren van het Moskouse
comité dat de naleving van de ak
koorden van Helsinki nastreefde. In
1984 werd Orlof verbannen naar Si
berië en in de tussentijd werd hij
nog enkele keren in kampen opge
sloten. De Russische geleerde An
drei Zacharov en de onlangs vrijge
laten dissident Sjaranski maakten
ook van het Moskouse comité deel
uit.
Shultz liet doorschermeren dat er
wellicht nog meer dissidenten zul
len worden vrijgelaten.
Intussen hebben de Russen de
Amerikaanse autoriteiten ervan
overtuigd dat ze „het aantal mede
werkers van hun VN-missie in New
York hebben teruggebracht tot het
door de VS geëiste aantal".
Zoals bekend willen de VS de
Sowjetdelegatie met 40 procent te
rugbrengen, ook al omdat dat „een
spionnennest" is dat de Ameri
kaanse FBI handenvol werk geeft.
Volgens minister Shultz moeten nog
steeds 100 van de 275 Russen de VN-
Na zijn aankomst op het West-
duitse vliegveld Frankfurt legt de
vrijgelaten Amerikaanse journa
list Nicholas Daniloff een eerste
verklaring af aan de pers. Hij zei
geen spion te zijn maar slechts in
de val te zijn gelokt door de Sov
jet-Unie. - FOTOAP
missie in New York verlaten. Shultz
zei dat dat voor 1988 ook zal gebeu
ren. Shultz gaat ervan uit dat de
Russische verklaring, volgens
welke de missie om redenen van
'doelmatigheid' intussen tot 218
man is teruggebracht, juist is.
Daarmee is de 'deal' dan gesloten
die de deur heeft opengezet voor de
volkomen onverwachte ontmoeting
die president Reagan en partijleider
Gorbatsjov eind volgende week in
de IJslandse hoofdstad Reykjavik
zullen hebben.
Ofschoon in Washington kritiek
bestaat op het Daniloff-akkoord,
richtte de aandacht zich gisteren
toch veel meer op de plotselinge en
spectaculaire doorbraak op het di
plomatieke front. Reagan is er met
die doorbraak zonder twijfel in ge
slaagd zijn conservatieve critici het
zwijgen op te leggen. En het Dani
loff-akkoord verdwijnt wellicht
nog sneller naar de achtergrond
omdat de 'voorbereidende top' van
de beide wereldleiders op zo'n korte
termijn gaan plaatsvinden. Tegen
standers van president Reagan die
politieke munt uit het Daniloff-ak
koord - dat inderdaad tal van
zwakke plekken vertoont - wilden
slaan, moeten nu toegeven dat de
snelheid van de gebeurtenissen hun
alle wapens uit handen heeft gesla
gen.
DE MAANDAG in Moskou vrijgelaten Ame
rikaanse journalist Nicholas Daniloff geldt
als een uitstekend kenner van de Sovjet-Unie.
Hij was vijf jaar correspondent van het Ame
rikaanse weekblad US News en World Report
in Moskou.
Daniloffs passie voor de Sovjet-Unie stamt uit zijn
jeugd, toen hij de verhalen aanhoorde van de familie
van zijn moeder, die het bolsjewistische bewind was
ontvlucht. De op 30 december 1934 geboren journalist
is zoon van een Amerikaan en een geëmigreerde Rus
sin, die volgens Daniloff probeerde 'de herinneringen
aan 1917 en haar afkomst te vergeten'. „Maar de ver
halen over de machtsgreep door Lenin, over willekeu
rige executies van onder anderen familieleden, over
honden die aansloegen bij nadering van de geheime
politie, over de buren die hun juwelen verborgen, dat
alles werd altijd op een of andere manier besproken",
schreef de journalist in een biografisch artikel voor
zijn krant.
Daniloffs familie telde een tsaristische generaal,
maar ook een revolutionair, aldus het blad. Daniloff,
die door de Russische autoriteiten werd beschuldigd
van spionage, verklaarde paradoxaal dat in 1956 bij
het zoeken naar werk, 'noch Buitenlandse Zaken, noch
de CIA, noch de inlichtingendienst, noch het leger'
hem in dienst wilde nemen. Daniloff trad in dienst bij
de Washington Post, en werkte begin jaren zestig als
correspondent van het persbureau UPI in Moskou.
Daniloffs vrouw vertelde tegenover de New York
Times dat zijn vader hem vóór zijn vertrek naar de
USSR waarschuwde: ,je denkt dat je Amerikaanse
paspoort je tegen de bolsjewieken zal beschermen. Je
vergist je. Ze sturen je naar de zoutmijnen"?. Het was
aan het eind van een tweede verblijf in Moskou, nu
voor de US News en World Report, dat Daniloff de
sterke arm van de Sovjet-autoriteiten bemerkte, niet
in de zoutmijnen, maar in de beroemde Lefortovo-ge-
vangenis in Moskou.
Bij zijn vertrek uit de Sovjet-Unie haalde Daniloff
een gedicht aan van de onder de tsaren levende ro
mantische Russische dichter Michail Lermontov, „Tot
ziens ongewassen Rusland";
Tot ziens ongewassen Rusland
•land van slaven, land van meesters
•en jullie, blauwe uniformen
•en jullie, mensen die hen gehoorzamen
misschien kan ik me achter de bergen van de Kauka-
sus
verbergen voor jullie pashas
hun alles ziende ogen
hun alles horende oren".
De 62-jarige Joeri Orlof, die
volgende week zou worden vrij
gelaten, is een van de sleutelfigu
ren van het Moskouse comité dat
de naleving van de akkoorden
van Helsinki nastreefde. In 1984
werd Orlof verbannen naar Sibe-
I zie ook pagina buitenland
„DE WESTERSE landen
moeten het akkoord van
Stockholm over vertrou
wenwekkende maatre
gelen op militair gebied
opschorten zolang de
Sovjet-Unie de afspra
ken over de mensen
rechten niet naleeft.
Daarmee kunnen zij
voorkomen dat Moskou
zijn uitleg van de Euro
pese veiligheid aan het
Westen oplegt".
Dit zegt de vroegere Sov
jet-dissident Nathan (Anato
li) Sjtsjaranski in een vraag
gesprek. Sjtsjaranski brengt
momenteel een bezoek aan
Nederland ter gelegenheid
van een manifestatie van het
Solidariteitscomité voor de
joden in de Sovjet-Unie.
Volgens Sjtsjaranski, die
in maart in het kader van
een spionnenruil door de
Sovjet-Unie werd vrijgela
ten, geven de Westeuropese
De vroegere Sovjet-dissident Nathan Sjtsjaranski (tweede van links) tijdens de Am
sterdamse manifestatie voor solidariteit met de joden in de Sovjet-Unie. - fotoap
landen te veel toe aan de po
gingen van de Sovjet-Unie
om onder de in de Slotakte
van Helsinki vastgelegde
koppeling tussen de eerbiedi
ging van de mensenrechten
en de samenwerking tussen
Oost en West uit te komen.
„Het streven van de Sovjet-
Unie is gericht op afzonder
lijke conferenties over veilig
heid en economische samen
werking, waarbij de 'derde
mand' over de mensenrech
ten volledig wordt gene
geerd', zegt Sjtsjaranski.
Zo werd op de de Europese
Ontwapeningsconferentie in
Stockholm een akkoord ge
sloten over vertrouwenwek
kende maatregelen, terwijl
de conferenties in Ottawa en
Bern, waar de mensenrech
ten centraal stonden, niets
opleverden. Volgens Sjtsja
ranski moeten de westerse
landen de overeenkomst van
Stockholm pas in werking la
ten treden, als er ook voor
uitgang wordt geboekt op het
gebied van de mensenrech
ten.
„In de Helsinki-akkoorden
moest de Sovjet-Unie voor
het eerst ermee instemmen
dat de kwestie van de men
senrechten deel uitmaakt
van de algehele betrekkingen
tussen Oost en West. „Als de
Helsinki-akkoorden nog iets
betekenen dan moet het Wes
ten hieraan vasthouden",
zegt Sjtsjaranski. Dat is niet
alleen in het belang van de
joden in de Sovjet-Unie,
maar moet het Westen ook
inzien dat het door afzonder
lijke afspraken, zoals de
overeenkomst in Stockholm,
geen 'echte ontspanning' kan
bereiken. „De Sovjet-leiders
zijn echt niet bereid hun
maatschappij meer open te
stellen voor controle. Hoe
kun je nou verwachten dat
dergelijke overeenkomsten,
zonder dat je iets bereikt op
het punt van de mensenrech
ten, ertoe zullen leiden dat er
geen tweede 'Afghanistan'
komt?,", zo vraagt de joodse
activist zich af.
Sjtsjaranski gelooft ook
niet dat een terugkeer naar
de 'détente' de emigratie van
joden die na een piek van
50.000 emigranten in 1979
vrijwel volledig kwam stil te
liggen, weer op gang kan
brengen. De plotselinge stop
zetting van de joodse emigra
tie na 1979 was naar zijn me
ning geen gevolg van de ver
slechtering van de Oost-
West-betrekkingen door de
inval in Afghanistan. „Het
Kremlin sloot de deur naar
het Westen", zo meent hij,
„omdat het niet had ver
wacht dat de joodse uittocht
zulke enorme vormen zou
aannemen. Alleen politieke
en economische druk kan
Moskou ertoe brengen de
deur weer op een kier te zet
ten", gelooft Sjtsjaranski.
Ook Nederland moet de
politieke druk op de Sovjet-
Unie verhogen, vindt Sjtsja
ranski. Dat Nederland in
Moskou de belangen van Is
raël behartigt, is volgens hem
geen reden tot terughou
dendheid. „Door deze angst
om de Sovjet-Unie tegen de
haren te strijken en de nei
ging om het Moskou naar de
zin te maken was de Sovjet-
Unie in de jaren zeventig in
staat die schijn-détente te
bereiken waarin zij alles kon
doen wat zij wilde", zegt hij.
De vroegere dissident zal
deze opvatting ook vertolken
in het onderhoud dat hij
heeft met premier Lubbers.
Over de recente toenade
ringspogingen tussen Israël
en de Sovjet-Unie laat hij
zich voorzichtig uit. Hij zegt
blij te zijn dat de Israëlische
regering steeds heeft vastge
houden aan het standpunt
dat een eventueel herstel van
de betrekkingen afhangt van
de behandeling van de joden
in de Sovjet-Unie. „Maar ik
geef toe dat ik aanvankelijk
bang was dat dit beleid Mos
kou in kaart zou spelen en de
publieke druk op de Sovjet-
Unie zou ondermijnen", zegt
hij.
Sjtsjaranski was één van
de oprichters van de Mos
kouse Helsinki-groep die toe
zicht hield op de naleving
door Moskou van de in Hel
sinki gemaakte afspraken. In
1978 werd hij - wegens 'spio
nage' - tot 3 jaar gevangenis
en 10 jaar kamp veroordeeld.
Sinds zijn vrijlating woont
hij met zijn vrouw Avital in
Israël, waar hij zijn tijd ver
deelt tussen het schrijven
van een boek over zijn ge
vangeniservaringen en zijn
activiteiten voor de 400.000
Sovjet-joden die volgens hem
uit de Sovjet-Unie willen
emigreren.
In tegenstelling tot veel
andere emigranten uit de
Sovjet-Unie voelt Sjtsja
ranski zich niet teleurgesteld
over het Westen. „Waar
schijnlijk was ik meer ver
trouwd met het pluralisti
sche leven in het Westen dan
de emigranten die niet in de
gevangenis hebben gezeten.
De gevangenis de enige
plaats in de Sovjet-Unie
waar het pluralisme flo
reert", zo zegt Sjtsjaranski.
„Wij zaten met vijf mensen
in één cel. Allemaal mensen
met volstrekt verschillende
opvattingen die toch een sa
men een manier moesten be
denken om weerstand te bie
den aan de KGB. Dat was een
goede les in democratie".
Sinds zijn aankomst in Is
raël heeft Sjtsjaranski een
aantal gevangenissen in Is
raël bezocht. „Het leek me
het beste om te beginnen op
een mij bekend terrein, waar
niemand mij kan bedotten.
Bovendien moet iedere bur
ger belang stellen in de situa
tie van de mensenrechten in
zijn eigen land", zegt hij.
Gevraagd naar zijn reactie
op berichten van de mensen
rechtenorganisatie Amnesty
International over Palestij-
nen die in Israëlische gevan
genissen zijn mishandeld,
zegt hij dat het natuurlijk
belangrijk is dat Amnesty
zich ook uitspreekt over de
mensenrechtensituatie in Is
raël.
Maar volgens hem zou
Amnesty daarbij ook moeten
wijzen het principiële ver
schil tussen de situatie in Is
rael en die in landen als de
Sovjet-Unie. „De Watergate-
affaire en het Shin Bet
schandaal (over de twee Pa
lestijnse buskapers die na
hun arrestatie door de Israë
lische geheime dienst werden
gedood) tonen aan dat zelfs in
de meest democratische lan
den schendingen van de wet
kunnen voorkomen. Maar te
gelijk bewijzen deze zaken
dat dergelijke schendingen in
een democratisch niet ver
borgen blijven. In de Sovjet-
Unie zou je daar nooit iets
over horen. Dat is het wezen
lijke verschil", aldus Sjtsja
ranski. (ANP)
Door Jos Frijters
INVALIDEN en ernstig
zieken trekken al sinds
jaar en dag naar het be
devaartsoord Lourdes.
Gelovigen hopen daar,
waar ooit de heilige
Maagd Maria zou zijn
verschenen, hulp en ge
nezing te vinden.
Vandaar dat, van oor
sprong katholieke, zieken
fondsen in Brabant en Lim
burg reizen naar Lourdes
verzorgen. Dat is historisch
zo gegroeid. Bij Het Centrale
Ziekenfonds/CZF in Sittard
zit de 'Lourdestrip' zelfs in
het aanvullende zieken
fondspakket.
Velen vragen zich af wat
het medische nut, afgezien
van de emotionele of reli
gieuze betekenis, van derge
lijke reizen is. Anderen zijn
van mening dat zo'n reis door
de 'psychologische kracht'
die er vanuit gaat een grote
stimulans voor zieken kan
betekenen.
Bij het Algemeen Zieken
fonds voor West-Brabant en
Zeeuwsch-Vlaanderen in
Breda zijn de Lourdesreizen
ondergebracht in een apart
fonds. Directeur H. Wellhü-
ner van dit ziekenfonds vindt
de Lourdes-reizen een goede
zaak. „Alle deelnemers aan
die reizen hebben óf psychi
sche problemen of ze zijn on
geneeslijk ziek. Die mensen
vinden zo veel bevrediging in
een reis naar Lourdes. In het
bedevaartsoord ontmoeten ze
vele lotgenoten. Ze zien dat
er nog veel mensen zijn die
het moeilijk hebben. Sommi
gen zijn er erger aan toe dan
zij, de zieken merken dat ze
niet alleen op de wereld zijn.
Dat alles draagt er toe bij dat
de mensen hun moeilijkhe
den eerder accepteren. Er
gaat echt een enorme psy
chologische kracht van Lour
des uit", aldus de zieken
fondsdirecteur.
Strikt medisch gezien is
het bedevaartsoord niet zo'n
goed medicijn. Wellhüner:
„Direct nadat er een reis is
gemaakt, krijgen wij altijd
wel een paar enthousiaste
meldingen van wonderen die
zijn gebeurd. Mensen kunnen
opeens weer lopen, anderen
krijgen hun gezicht weer te
rug enzovoort. We laten die
brieven dan een maandje lig
gen en als we dan informeren
is Lourdes alweer uitge
werkt, de oude klachten zijn
weer terug, de mensen accep
teren hun situatie echter veel
gemakkelijker dan voordat
ze de reis naar Lourdes heb
ben gemaakt".
De katholieke ziekenfond
sen in Noord-Brabant en
Limburg bekostigen al onge
veer dertig jaar bedevaarten
van zieken naar Lourdes.
Ziekenfondsdirecteur Wel
lhüner: „De Lourdes-reizen
in ons werkgebied eigenlijk
het geesteskind van het NKV
(het voormalige Katholieke
Vakverbond jf.) later heeft
de FNV dat overgenomen. De
reizen worden georganiseerd
in nauwe samenwerking met
het bisdom. Op die manier
worden de ernstig zieken uit
het bisdom, die dat willen,
geselecteerd voor een reis
naar Lourdes. Per jaar gaan
tweehonderd zieken uit het
bisdom Breda op bedevaart".
Hoewel de psychologische
kracht van de bedevaart dus
algemeen aanvaard lijkt, is
het ziekenfonds toch huive
rig om andere therapieën bij
voorbeeld uit het alterna
tieve circuit in het zieken
fonds op te nemen. De Alge
meen Ziekenfondsdirecteur
is het daar slechts gedeelte
lijk mee eens: „Ik vind de
vergelijking tussen een reis
naar Lourdes en de opkomst
van alternatieve geneeswij
zen een beetje scheef lopen. U
heeft echter gelijk dat ook al
ternatieve geneeswijzen
vaak meer gericht zijn op de
geest dan zuiver op het li
chaam. We zijn al wel een
tijd bezig met deze materie.
Zaken als acupunctuur
waarvan al is bewezen dat de
therapie inderdaad heilzaam
kan zijn, zullen naar mijn
mening over niet al te lange
tijd in het ziekenfondspakket
komen".
Dokter C. Lintel is arts bij
het Algemeen Ziekenfonds.
Hij onderkent de psychologi
sche kracht van de Lourdes-
reizen. In zekere zin is hij ook
voor 'beproefde alternatieve
geneeswijzen' in het zieken
fonds. „De bedevaartreizen
naar Lourdes tonen duidelijk
aan dat mensen reageren op
andere factoren dan alleen
maar de juiste medicamen
ten. Ik geloof dat met be
proefde alternatieve genees
wijzen best hetzelfde effect
kan worden bereikt". Lintei
betwijfelt echter dat op korte
termijn baanbrekende be
sluiten op dit gebied worden
genomen. „Met het oog op de
huidige bezuinigigen zie ik
dat nog niet gebeuren", aldus
de arts.
Voordat alternatieve ge
neeswijzen opgenomen wor
den in het ziekenfonds moe
ten er volgens dokter Lintei
nog een aantal vragen beant
woord worden. „Om een
voorbeeld te geven: Wanneer
mag een alternatieve genezer
praktizeren. Moet hij daar
voor een artsdiploma hebben
of niet. Wat doen we met
mensen die bijzondere gaven
bezitten. Al dat soort vragen
liggen nog open, en zullen
eerst beantwoord moeten
worden voordat we bepaalde
therapieën in het zieken
fonds doen", aldus de arts.
DEN HAAG (ANP) -J
daag minder pardon i
Iers. Tot nog toe was
uitspraak van de rech
kaart te laten volgen i
maar daar komt een
krijgt men nog maar i
Daarbij stijgt de boe
twintig gulden. Wordt
de gestelde termijn bet
matisch ten minste vij,
zend gulden bovenop.
Van o
Alleen wachten o
soelaas op omdat i
ter is. Het region:
staat immers meer
gen.
Daarom moeten reg
met ideeën en uitg
plannen komen. Rt
'denktanks', zeg maai
nale commissies Wagr
daarbij onmisbaar.
Dergelijke con
(waarin veelal eent
wordt samengewerk
overheid, bedrijfsleve
ken en dergelijke) zij
prima in staat om acti
te ontwikkelen en aan
te houden.
Dat is de boodschai
onderzoekers Boekei
Verhoef van de Ka
Universiteit Brabant
meegeven aan de (zwa
gio's in het land. Beid
moveren morgen op ht
schrift 'Lokale initi
een nieuwe conceptie
gionale ontwikkelinf
theorie en praktijk'.
Rode draad in het
schrift is de constatei
veel regio's zelf meer
DE Daniloff-affaire zou
gen best eens een 'ble|
kunnen zijn. Zij is imml
een ontmoeting tussen I
der de motor voor een J1
in alle opzichten verras]
sen de Amerikaanse p
Gorbatsjov in Reykjavik
ton eind dit jaar of volgq
Met enig optimisme e
de vredeswil in beide ka
bleken tegen krachten
op eigen houtje en uit l
Reagan en Gorbatsjov
wilden maken. Want zo
de affaires Daniloff en
van Reagan of Gorbats
chamen in Amerika en F,
van 'avonturen' en vera
op continuïteit en stabil
succes hebben kunnen
reaucratieën, duidt ere
goodwill hebben en dj]
draagvlak.
Het zou van ongefund
ontmoetingen tussen da
tente te verwachten. Tol
een drastische vermindl
op een veiliger wereld.
HOE LANG nog kan irt
speeld? Een tiental jarerl
rieus' zijn afgedaan. Oo
nomeen betaald voetbalf
relevantie dat de nadele
het genot dat deze vorn
Intussen is er echter
tal mogelijkheden voor v
Voetbal is slechts een va
kan worden gekozen. Bi
bal - in Zeist laat men zid
op een professionele ta|
wordt geboden daalt rr
aan het steeds minder i
opgevoerd.
Het is derhalve niet va
in het betaalde voetbal ii,
leving, met de dag afni
week direct met de rell
Leen van der Linden, I
FNV, vertolkte die gevt
Naar de mening van Va
betaalde voetbal in Nel
daag dan morgen.
De uitspraken van da
meer als emotionele krJ
hoor je de vraag steller
compleet leger van de I
te laten zijn om de simp
niet kan worden gespec
van Eindhoven dat het
ters van gemeenten vl
speeld, deze duels in del
Naar onze mening is
nalen wordt gereageerd
genorganisatie niet verc
veelste studiegroep do:
overleven, dan zal snel
voor het supportersgev
steeds meer mensen zit]
^alcnnrt
