vr U U U
Goud en geld:
Colijn en de
valsemunters
Hoe beroerder de wereld,
des te beter de belegging
Z-/ELFS de Spaanse veroveraar Pizarro, toch niet voor een kleintje
vervaard, moet even hebben geslikt toen hij in 1532 aanzag hoe Inca-slaven
een duizelingwekkende goudschat aan zijn voeten legden.zo fonkelend
waren de lange rijen van kruiers onder hun gouden vrachten, dat zij, uit de
verte gezien, leken op echte draden van goud hier en daar door het landschap
geweven'
ZATERDAG 27 SEPTEMBER 1986
Hellehond
Belegging
O
Nieuwe golf?
Tanden
Project
ZATERDAG 27 SEPTEM
Vr
'Concreet voorbeel
Herstel toegewer
(W.H. Prescott, geciteerd door J. Presser in 'Amerika, van kolonie tot wereldmacht').
Door Louis van de Geijn
DE verslagen Inca-vorst Atuahalpa
kon met al dat goud zijn rijk niet mee
redden. Hij bood Pizarro aan voor
hem een zaal van vijf bij zes meter
vol te tassen met goud, zo hoog als
zijn hand op de muur kon reiken.
Hij kon er de vrijheid niet mee kopen.
De dank van de nieuwe heren bestond uit
de keus tussen de brandstapel en, als men
zich tot het ware geloof wilde bekeren, de
dood door wurging. Het goud werd ge
smolten en afgevoerd naar Europa. Zo rij
kelijk stroomde deze ader dat het goud
(toen immers nog betaalmiddel) minder
waard en het leven duurder werd. Mis
schien was deze prille inflatiegolf de straf
voor zo veel Spaanse inhaligheid?
De beroemde Engelse econoom Keynes
schatte in 1930 dat al het goud van de we
reld wel in één schip zou passen. Sinds de
mens het op zijn waarde wist te schatten,
moet er om en nabij 90.000 ton (negentig
miljoen kilo) goud zijn gedolven. Dat lijkt
een hoop, maar het levert alles bij elkaar
toch niet meer op dan een blok van 17 me
ter hoog, 17 meter lang en 17 meter breed.
Waar is al dat goud door de eeuwen
heen gebleven In de kluizen van de wes
terse centrale banken, knooppunten in het
bancaire web dat de wereld omspant, ligt
alvast ruim 35 miljoen kilogram goud stil
letjes te glanzen. Het is de erfenis van vo
rige generaties, toen kooplieden elkaar met
eerlijk goud betaalden, of met papiergeld
dat een vaste goudwaarde had.
President Duisenberg van De Neder-
landsche Bank waakt als een hellehond
over 'zijn' goud. In het gouden hart van
Nederland, het bankkantoor aan het Fre-
deriksplein in Amsterdam, zit hij er zelfs
letterlijk bovenop.
Duisenberg zetelt in een zeer gesloten
inrichting. Wie er al in slaagt langs de ko
gelvrije poorthuisjes te komen, hoort
steeds achter zich de deur in het slot vallen
voordat de volgende open gaat. Duisen
berg zetelt in een zeer gesloten inrichting.
De suppoosten lopen er rond met een re
volver op de heup.
Dat alles maakt de aanwezigheid van
zo'n 1,7 miljoen kilo goud in de kelders
bijna tastbaar. Dat nationaal bezit is op
het moment goed voor vijftig miljard gul
den. Eigenlijk heeft dus elke Nederlander,
van groot tot klein, een kleine 3500 aan
goud in de kluis liggen. Overigens lang niet
genoeg om de gezamenlijke (Staats-)schuld
te dekken.
Een paar jaar geleden is wel eens een
balletje opgegooid over het verkopen van
een paar vrachtjes van dat goud om de
Staat uit de nood te helpen en het getergde
volk nog meer bezuinigingen te besparen.
Vanuit de Bank werd daarop geheel vol
gens de verwachting met afgrijzen gerea
geerd. Hoe kón iemand zoiets slechts be
denken. Verkopen van goud zou immers
meer geld in omloop brengen en dat levert
toch alleen maar inflatie op Discussie ge
sloten. Het goud van de Nederlandsche
Bank is van ons allemaal, maar we mogen
er niet eens naar wijzen.
Goud is door de eeuwen heen als beleg
ging zeer in trek geweest. Ongeveer 24.000
ton moet volgens deskundige schattingen
in particuliere handen zijn geraakt. Het
meeste goud is verwerkt in sieraden. Een
klein deel ligt, in de vorm gegoten van de
bekende broodjes, in de kluizen van specu
lanten.
Goud is een nerveus beleggingsinstru
ment, dat heftig pleegt te reageren op 'De
Toestand in de Wereld'. De commentator
Hiltermann kan in feite meer zinnigs zeg
gen over de goudprijs dan de bankier
Langman. Hoe beroerder het gaat, des te
beter zit je met goud. Komen de Russen
Dek je maar: met goud.
In 1979 en 1980, in de dagen van de
Het geloof in
rniin
Russische invasie in Afghanistan en Kho-
meiny, gingen alle remmen los. Begin 1980
bereikte de goudprijs de krankzinnige
hoogte van 850 per ounce, ofwel zo'n
55 per gram. De gemiddelde prijs in dat
jaar bedroeg 612.
In januari stonden lange rijen voor de
deur bij Drijfhout en Zoon's edelmetaalbe-
drijven in Amsterdam. Ze kwamen groot
moeders gouden bestek inleveren, of zelfs
grootvaders horloge. Dagelijks nam de
firma wel zo'n tien kilo goud in. Het was
op de pieken van de de grootste goudspe
culatie uit de geschiedenis.
De reactie kon niet uitblijven. De afge
lopen jaren zakte de goudprijs gestaag, tot
een gemiddelde in 1985 van 317. Dit jaar
is er weer een herstel zichtbaar. Op het
ogenblik brengt een troy ounce tegen de
400 op.
Door de bank genomen is goud de afge
lopen 25 jaar geen slechte belegging ge
weest. In het algemeen is het een aantrek
kelijke optie als de prijzen snel stijgen.
Maar het edele metaal brengt geen rente
op. En de afgelopen vijf jaren zijn beleg
gers op de aandelenmarkt heel wat beter af
geweest.
Of we aan de vooravond staan van een
nieuwe speculatiegolf in goud De menin
gen zijn verdeeld. Van de jaarlijkse goud-
produktie in de wereld van 1200 ton (afge
zien van de circa 200 ton die uit de com
munistische landen op de vrije markt
komt) wordt immers bijna 700 ton gele
verd door Zuid-Afrika. En dat is op dit
moment niet bepaald een stabiel land te
noemen.
Dit jaar is de prijs van platina, ook
voornamelijk afkomstig uit dit aparte land,
dan ook al nagenoeg verdubbeld. De
goudprijs volgt slechts aarzelend. Eén van
de verklaringen daarvoor is dat de Zuid-
afrikaanse regering juist méér goud gaat
verkopen als zij in het nauw komt. En een
groter aanbod verlaagt ook op deze markt
de prijs.
De beleggers zijn weliswaar niet te ver
waarlozen omdat op die speculatieve
markt nu eenmaal de prijs wordt gemaakt.
Maar het leeuwendeel van het goud dat
jaarlijks wordt geproduceerd, wordt in sie
raden verwerkt. Ongeveer 900 tot 1000
ton.
De industrie heeft jaarlijks ongeveer
honderd ton goud nodig. Het roest niet en
geleidt goed. De ruimteveren van Nasa be
vatten elk ongeveer 41 kilo goud. In com
puters en andere moderne technologie
wordt nogal wat goud gebruikt. Misschien
zegt het iets over de concurrentieverhou
dingen in deze wereld dat Japan (42.7 ton)
de grootste afnemer van industrieel goud
is, gevolgd door de Verenigde Staten (36.6
ton). Nederland staat voor 2.5 ton in de
statistieken.
Gouden tanden zijn niet meer 'in'. Het
goudgebruik door tandartsen neemt de
laatste jaren steeds meer af. Aan het eind
van de jaren zeventig werd er wereldwijd
jaarlijks nog rond de negentigduizend kilo
in gebitten verwerkt. Nu is dat ongeveer
vijftigduizend kilo. Er zijn andere materia
len ontwikkeld, goedkoper en natuurlijker.
Alleen de Duitsers laten graag nog wat
goud in de mond glinsteren. Maar daar be
taalde tot voor kort dan ook de verzeke
ring nog mee. Veertien ton goud verwerk
ten de Duitse tandartsen vorig jaar. Hun
Nederlandse collega's hadden maar een
schamele negenhonderd kilo nodig, maar
dat betekent toch dat hun cliënten in 1985
voor de lieve som van 25 miljoen hebben
weggehapt.
In januari 1980 stonden lange rijen mensen voor de deuren van edelmetaalbedrij-
ven. Men kwam grootmoeders gouden bestek inleveren, of zelfs grootvaders horloge.
Er werden dagelijks honderden kilo's goud ingeleverd. Het was op de pieken van de de
grootste goudspeculatie uit de geschiedenis. - foto pa
Goudzoekers zijn er door de eeuwen heen volop geweest.Nu nog stromen mensen toe als het
gerucht dat ergens goud gevonden is, zich verspreid. - foto anp
De kluizen van de Nederlandsche Bank bevatten
zo'n 1,7 miljoen kilo goud. Dat nationaal bezit is op
het moment goed voor vijftig miljard gulden. - foto anp
Goud is door de eeuwen heen als belegging zeer in trek geweest. Ongeveer 24.000
ton moet volgens deskundige schattingen in particuliere handen zijn geraakt. Het
meeste goud is verwerkt in sieraden. - foto federatie goud en zilver
OP PAPIER is al het goud van de
wereld drieduizend miljard gulden
waard. Dat lijkt heel wat. Maar het
stelt toch niet zo veel meer voor in
een wereld waarin elke seconde mil
jarden dollars, yens, franken en pon
den langs elektronische wegen van de
ene naar de andere databank worden
geschoten.
De band tussen goud en geld is dan ook
niet meer wat hij vijftig jaar geleden nog
was.
Om precies te zijn: pas op 27 september
1936 stapte Nederland af van de zoge
naamde 'gouden standaard'. Omdat he(
niet anders meer kon. Colijn was recht in
de monetaire leer en daar moest de Neder
land voor bloeden.
De gouden standaard betekende dat het
geld te allen tijde kon worden ingewisseld
voor goud, tegen een vastgestelde prijs.
Alle grote handelsnaties hielden er die wis
selstandaard op na. Tekorten en over
schotten op de betalingsbalansen werden
gladgestreken door goud van de ene naar
de andere centrale bank te verschepen.
Dat had met het toenemen van het in
ternationale handelsverkeer steeds meer
schadelijke gevolgen voor de economieën.
Als Nederland bijvoorbeeld veel minder
goederen uitvoerde naar Engeland dan an
dersom, zou op de duur Nederlands goud
naar Engeland vloeien. Dat maakte het,
vanwege de verplichte dekking van het
geld in omloop door goud, nodig om ook
een hoeveelheid bankbiljetten uit de circu
latie te nemen.
Dat was een aderlating die op de duur
geen enkele economie lijden kon. An
dersom hield een toevloed van goud altijd
het gevaar in van een verwoestende geld
ontwaarding.
Groot-Brittannië was in 1931 het eerste
land dat de inmiddels danig knellende
gouden band doorsneed. Andere landen
volgden snel. Nederland aarzelde tot het
Pas op 27 september 1936 stapte Neder
land af van de zogenaamde 'gouden stan
daard'. Omdat het niet anders meer kon.
Premier Colijn was recht in de monetaire
leer en daar moest Nederland voor bloe
den. - foto archief de stem
najaar van 1936 alvorens de uitvoer van
goud werd verboden en in feite de gouden
standaard werd afgeschaft.
Er ging een pittige discussie aan vooraf.
In 1935 rolde zelfs het politieke hoofd van
minister Steenberghe. Tegenstanders van
de gouddekking van het geld werden zelfs
voor valsemunters uitgekreten (Joh. de
Vries, De Nederlandse economie tijdens
de 20ste eeuw). Een scherpe waardever
mindering van de gulden zou immers het
gevolg zijn.
Voorstanders van het loslaten van de
band met het goud zochten steun bij elk
aar in de 'Nederlandsche Vereeniging voor
Waardevast Geld'. Maar de regering, de
Nederlandsche Bank en de meeste kranten
verdedigden de goudgerande gulden met
evenveel verve als kortzichtigheid.
Het vastklampen aan het goud maakte
de gulden immers veel te duur ten opzichte
van inmiddels 'zwevende' valuta's en zette
daarmee de Nederlandse export op het'
verkeerde been. De economie kreunde on
der zo veel beginselvastheid.
Economische geschiedschrijver De Vries
komt dan ook tot de slotsom dat de Ne
derlandse regering te lang in de gouden
standaard volhardde. „De nadruk op het
onoirbare van de devaluatie, zijnde munt
vervalsing, gaf de economische politiek
een ethisch tintje maar ethisch voor de be
zitters alleen, daar de inflatiepolitiek de in
zinking vergrootte, het herstel ophield en
de legers van de ondersteunde werklozen
wel niet schiep doch zeker vanaf een mo
ment nodeloos vergrootte".
Was daarmee de rol van goud in het
geldwezen uitgespeeld Verre van dat. De
blauwdruk voor een nieuw monetair stel
sel, die topeconomen in de nadagen van de
Tweede Wereldoorlog in het onooglijke
Amerikaanse bergdorp Bretton Woods be
dachten, bevatte toch weer een gouden
kern. De Amerikaanse dollar, toen dé we-
reldmunt, kreeg een vaste goudwaarde
($35 voor een troy ounce, ofwel 31,1
gram). Met een beetje elastiek werden
daaraan de meeste andere muntsoorten
vervolgens aangehangen.
De Verenigde Staten werkten zich in de
jaren daarna diep in de schuld, niet in de
laatste plaats door een uitputtende oorlog
in Vietnam. Het uitgerekte koord tussen
goud en geld dreigde te knappen. Tussen
1950 en 1970 verhuisde meer dan de helft
van het Amerikaanse goud naar Europa,
tot in 1971 Nixon de verkoop van goud
staakte.
Even nog, in de gloriedagen van de radi
cale monetaire economen rond Reagan, is
de gouden standaard weer in discussie ge
weest. Het zou een remedie zijn tegen in
flatie en wild bewegende wisselkoersen.
Het middel, luidde tenslotte het oordeel,
zou erger zijn geweest dan de kwaal.
DE HEER Gauss
- in vakkringen be
kend als 'de
Kromme van Gauss' vanwege
zowel zijn postuur als zijn on
berekenbare karakter - zit al
heel wat jaartjes bij het mana-
gement-adviesbureau Osgood
Tannenbaum. Pas heeft hij
ons weer eens een verduiveld
goed idee aan de hand gedaan.
Onze firma (olifantenkit, mam-
moetlijm en andere zeer beklij
vende materialen) bestaat hon
derd jaar en op advies van de
Kromme gaan we dat vieren
met een feest dat, ook al ter
verantwoording van een deel
van de kosten, tegelijkertijd een
diepgaand socio-psychologisch
onderzoek wordt.
Dat onderzoek is dan gericht
op het ontdekken en doorlich
ten van reeds binnen het bedrijf
aanwezige jonge talent, dat in
de toekomst het draagvlak zal
moeten vormen voor voortdu
rend succes in een onbesten
dige markt. We hebben het
feeslbnderzoek uitbesteed aan
specialisten, want bij het 75-ja-
rig bestaan, toen we zelf een
paar leuke ideeën dachten te
hebben, is de boel flink spaak
gelopen. Er was toen een wild
groei van op het eerste gezicht
aardige feestgebaren: weife
lende cliënten gaven we een
met eternakit bestreken hand
of werden op plakstoelen gezet
voor een dia-show.
Ze zijn met het vel van onze
medewerkers aan de hand, met
stoelzittingen aan hun broek en
met schuim om de mond heen
gegaan. Ons bedrijf is kort
daarna overgenomen door Ko
gel en Baas BV. We zijn wijzer
geworden. We gaan nu, dankzij
de Kromme van Gauss, met
honderd man in een groot
Amerikaans hotel zitten. We
eten daar wat en we drinken
daar wat en we maken een ex
cursie naar een wasmachinefa-
briek en een oude touwslagerij.
Daar zijn we getuige van een
wedstrijd touwtrekken. Dat is
natuurlijk het flauwekulgedeel-
te: alleen bij Gauss, bij de he
ren Kogel en Baas en bij mijzelf
is bekend dat van alle mede
werkers computer-uitdraaien
beschikbaar komen, waarop
hun gedrag tijdens de festivitei
ten tot in de kleinste details
staat geregistreerd.
Die massa computerstatis
tiek stelt ons in de gelegenheid
om de opwaartse mobiliteit on
zer medewerkers in kaart te
brengen. Persoonlijk ben ik
zeer benieuwd naar het dossier
van Egidius Everzwijn, die het
op het eerste gezicht nog zeer
ver kan brengen. Zwijntje, zo
als we hem noemen, krijgt ka
mer 1532, maar dat doet er
eigenlijk niet toe, want iedere
bedrijfsgenoot wordt aan de
zelfde proef onderworpen.
Everzwijn kan uit een ijskast in
zijn kamer een keus maken uit
een dozijn miniflacons whisky,
enkele blikken bier, een halve
fles champagne en een vrij
brede collectie zachte sappen.
Alreeds het openen van de
ijskast wordt door de hotel
computer geregistreerd (kosten
2 gulden), want wij willen niet
alleen weten wat Everzwijn na
het afruimen der feesttafels en
het sluiten der bars nog drinkt,
maar ook hoe vaak hij, ge
knield voor de droomkast, aan
de verleiding weerstand pro
beert te bieden. Wij nemen nu
reeds aan dat Everzwijn zeer
vaak zal kijken en dat SIoop-
houdt de kast slechts éénmaal
opent en dan geheel ledigt. Die
komt in ieder geval in aanmer
king voor een nader gesprek,
want wij bewonderen zijn snel
heid van handelen.
Wij stellen onze medewer
kers ook op proef met een
keuze uit door het hotel gedis
tribueerde films. Ze kunnen,
ongezien maar wel geregi
streerd, naar Heidi kijken of
naar De Lange Nachten van
Lola en, op de tweede dag, naar
De Geschiedenis der mensheid
of de met waarschuwingen om
zwachtelde film Slag om de Ve
nusheuvel. Zo hebben we een
flink aantal modellen inge
bouwd om onze mensen psy
chologisch uit te rafelen, uit de
kaalslag van hun carrière te
verheffen of vast te klinken in
het amorfe lagere kader.
Egidius Everzwijn zal wel
naar Lola kijken als zijn vrouw
slaapt. Ook dat kunnen we ho
ren. De Kromme van Gauss
heeft een integraal bedradings
systeem laten leggen. Straks
kunnen we lezen wie er meer
dan vijftig liter water nodig
heeft voor het poetsen van de
tanden, wie verzuimt in bad te
gaan en wie er wipt en wie er
tipt. We kunnen dan eindelijk
een personeelsbeleid op de
lange termijn gaan voeren.
ERONTRUSTE huurde
ABP-woningen boden vorige
in Utrecht leden van de Twet
Kamer een koevoet aan. Daa
moesten ze het deksel van de
beerput maar eens lichten. Z\
kregen er alvast een zakje
wasknijpers bij tegen de stan
Is de uitloper van de ABP-
naar de volkshuisvesting ind
een beerput? Hebben ambte
van het ministerie, al dan nie
vergoeding, op grote schaal i
gelicht met de subsidieregels
beleggers? Was het geval-
Heydnahof een bedrijfsonge
een symptoom? Hoe ligt de
politieke verantwoordelijkhe
Vijftien kilo archiefmateri;
staatssecretaris Brokx, gespr
met ingewijden en verbalen1
justitie-verhoren verschaffen
voorlopig weinig antwoordei
roepen wel een beeld op. Va
beleggers en ambtenaren die
hooglopend pokerspel zijn
gewikkeld. De inzet is honde
miljoenen guldens
gemeenschapsgeld. Het eigei
onderzoek moet nog beginni
Door Marcel van Lingel
„WIE weet hebben wij
verrekenen met de aannen
ABP-directeur Masson in I
van 1982 de hoogste ambt|
staatssecretaris Brokx in I
land, drs. J.L. Post door di
toe. De dienst van Post ha|
ingewijden op aandrang
gemeentehuis in Rotterda
sidie-aanvrage van het AB|
bouw van 235 premiehuu
in Ommoord, het plan-H|
eens nagerekend.
Bijna 140.000 bouwkostd
erg veel voor dat woningtype!
in Rotterdam. „Als je daar vi
valt, ga je dwars door de ml
beland je op de w.c.", typeertf
hoogleraar Thomson, nadat
rondkeek.
Geen 139.916 maar 11
den zulke huizen mogen kost^
dienst van Post. Het hele
4,7 miljoen te duur. De Zu'J
hoofdingenieur-directeur Po
zijn opmerkingen terug na
Zo kon het niet. Daar liet Ma!
geen gras over groeien. Hij ba
leen Post zelf maar ook dia
ambtelijke chef in Den Haag
generaal J. van Kesteren. Ho
Post het in zijn hoofd om zicjj
tingskosten te bemoeien?
Het werkte. Even later hal
Kesteren zelf aan de lijn. Del
dienst werd niet geacht de stf
ten te toetsen. Kort daarna, I
kreeg Post een nieuwe subsil
onder ogen. De totale kostf
neet waren inmiddels opa
.5 tot 41.2 miljoen. Tw<|
ter had Masson het fiat.
Post liet het daar echter nia
Nog diezelfde maand juli l'J
hij een nota aan Van Kesteren
sico's van het niet narekenel
beleggers opgegeven stichl
Hij deed dat aan de hand vg
creet voorbeeld'.
Dat het om Heydnahof
hij er niet bij, maar direct^
Van Kesteren zal dat wel hejj
pen. Misschien, suggereerde)
taris Brokx dezer dagen,
wel met de stichtingskostenl
woningen bemoeien om me J
aan het werk te blijven. „F
doelde poging de tent overd
den."
Maar drs. E. Nypels (D66l
mei tot 4 november 1982 (I
tijde van de Heydnahof-kw|
ter van Volkshuisvesting
derde kabinet-Van Agt, ken
juist als een buitengewoon
naar. „Eén van de besten va:
vesting, iemand die de wegl
wat kwijt wilde." Post zelf i
geren. Alle betrokken ambtj
ben het slot op de mond gek
Nypels heeft de inmiddeld
ken nota-Post nooit onder I
zegt hij. Hij begrijpt niet g|
kan, want hij heeft altijd ge<
uitstekend werd ingelicht dq
tenaren over wat er op het -
omging. Staatssecretaris Bi]
hem de portefeuille Vol]
overnam, zegt er pas in apri
rige jaar voor het eerst van l
hoord.
Post zelf heeft in een veil
band met de zaak-Masson j
van het vorig jaar treffend
het zijn nota verder verging
nog een paar maal naar gel
directoraat generaal in
behandeling ervan was vd
ziekte, heette het keer op I
had hij het hoofd maar in j
legd 'en de zieke een spo
herstel toegewenst'.
Wat waren de gevolgd
'concrete voorbeeld' Hey|
gens de Delftse hooglera
betaalde het Rijk aan het i
gerlijk Pensioenfonds per i
