West-Duitsland maakt laatste balans op van herstelbetalingen Duits* IRAN EN IRAK HOUDEN ELKAAR AL ZES JAAR IN EVENWICH] Vechten om de Sjat-el-Arab ALS IK DUITSER WAS, ZOU IK ER TROTS OP IER NADE Achtentachtig beslissen op Delgado blijft 1 VRIJDAG 19 SEPTEMBER 1986 EXTRA OFFICIEEL BESTAAT de oorlog tussen Iran en Irak niet eens. COIFFURE HOUSE Parijs bang voor negatief effect aanslagen Lammertink na T47| Saddam Hoessein zag zijn kans schoon toen Iran na het vertrek van de Sjah in een chaos was veranderd. - fotoap Door Anne Vos Irak viel in september 1980 Iraans grondgebied bin nen, maar deed dit zonder Iran eerst op een behoor lijke manier de oorlog te verklaren. De Irakese president Sad dam Hoessein liet weten dat zijn legers zouden proberen de rivier de Sjat-el-Arab en een eental omstreden grensgebie den van Iran terug te krijgen. De grenzen tussen Iran en Irak waren nooit goed vastge legd en vormden al eeuwen lang een twistpunt tussen de beide staten. Onder het be wind van de Sjah werden de gebieden die beide landen claimden bij Iran getrokken. Irak durfde hiertegen niets te doen omdat het leger van Iran, met steun van Amerika, op permachtig was. Saddam Hoessein zag zijn kans schoon toen in 1979 Aya- tolla Khomeiny de Sjah van de troon stootte, en de Amerika nen tegen zich in het harnas joeg door zijn houding in de gijzelingsaffaire. Iran ver keerde in een chaotische toe stand, en wat voor Hoessein belangrijker was: de Ameri kaanse legeradviseurs waren Iran uitgezet, en de officieren die met het Amerikaanse wa pentuig overweg konden zaten in de gevangenis. Vandaar dat Saddam Hoessein op een snelle overwinning rekende. Met zijn aanval op Irak had Hoessein echter meer op het oog dan alleen de verovering van omstreden grensgebieden. Hij was niet erg tevreden met de politiek die zijn nieuwe buurman Khomeiny voerde. Hoessein vreesde dat op de provocerende houding van Iran tegenover de VS een in terventie van de Amerikanen zou volgen, met alle ellende vandien. Verder achtte Hoes sein het niet denkbeeldig dat de Iraanse revolutie naar Irak zou overslaan. Zestig procent van de Irakezen is, evenals Khomeiny Sji-itisch, terwijl de Soenieten, waaronder Sad dam Hoessein, de hoogste po sities in Irak bekleden. Koerden En inderdaad zaaide Kho meiny al enige onrust in zijn buurland door de in Irak wo nende, maar naar onafhanke lijkheid strevende Koerden aan te moedigen in hun strijd tegen de soldaten van Saddam Hoessein. De president van Irak hoopte met de inval in Iran ook de val van Khomeiny te bewerkstelligen. Tegen de verwachtingen van Hoessein in bleek er geen sprake van een snelle annex atie. Hiervoor waren twee oorzaken. De aanval van Irak werd volledig vanuit de hoofdstad Bagdad gestuurd, de commandanten ter plaatse kregen te weinig bevoegdhe den. Ze moesten voor iedere manoeuvre toestemming aan Bagdad vragen, wat niet be paald bevorderlijk was voor een soepel verloop van de strijd. Ook had Hoessein de slag vaardigheid van Iran onder schat en maar drie van de der tien beschikbare divisies op de vijand afgestuurd. De man schappen van Iran waren wel iswaar slecht georganiseerd, maar ze waren wel talrijk en wierpen zich met ware doods verachting in de strijd. Kho meiny versterkte hun gelede ren met vrijgelaten officieren die het Amerikaanse mate rieel konden bedienen. Zo kwam het dat de Iraanse op mars in het begin traag ver liep, en later zelfs tot stilstand werd gebracht. Ter viering van de zevende verjaardag van de Iraanse re volutie lopen militairen in parade. Voor het komend "beslis send' offensief zijn veel burgers gerecruteerd. - fotoap De strijd tussen Iran en Irak, ook wel de Golfoorlog genoemd, gaat half september zijn zevende jaar in. Toen de oorlog ongeveer een jaar oud was, en geen van beide partijen nog over winningen van betekenis boekten, trokken westerse journalisten voor zichtige vergelijkingen met de Eerste Wereldoorlog. Die vergelijkingen gaan nog steeds op: zowel de Iraanse als de Iraakse soldaten hebben zich in loopgraven verschanst. Alleen Iran doet af en toe een uitval naar de vij and, zoals 1 september jongstleden gebeurde op het zuidelijk oorlogs front. De solide Iraakse verdedigings linies houden echter steeds stand. Terwijl de strijdende partijen de im passe telkens weer proberen te door breken, Iran met offensieven en Irak met vredesvoorstellen, zijn de beide grootmachten en de landen in het Midden Oosten gebaat bij het huidige verlóóp van de oorlog. In 1982 opende Iran een suc cesvolle tegenaanval en drong de Irakezen terug op eigen grondgebied. In plaats van aanvaller werd Irak nu verde diger. Hoessein had al lang spijt van de hele onderneming en vroeg Iran vredesonder handelingen te beginnen. Khomeiny ging daar niet op in, hij noemde de strijd een 'heilige oorlog' en verklaarde die niet te zullen staken voor het bewind van Saddam Hoes sein omvergeworpen was. Hij voegde de daad bij het woord en belegerde de Iraakse stad Basra. Deze aktie bleek minder succesvol dan de vori ge, Basra hield stand. Vanaf 1982 tot heden hebben er geen spectaculaire verschuivingen aan het front plaatsgevonden. Irak, in het nauw gedreven door Iran, ging over tot andere tactieken. Khomeinys troepen worden evenals die van Sad dam Hoessein gefinancierd met geld uit de olie-export. Door luchtaanvallen op het eiland Kharg, vanwaaruit 90 procent van de Iraanse olie werd geëxporteerd, hoopte Irak dat de inkomsten en daardoor ook de troepenmacht van Iran zou verminderen. Iran antwoordde met bombar dementen op Iraakse olie-doe len. Later begonnen beide lan den met het beschieten vanuit de lucht van eikaars hoofdste den en andere burgerdoelen. Irak bleek in de lucht sterker dan Iran, zodat er een soort evenwicht tussen de landen ontstond. De afgelopen vier jaar was de berichtgeving over de Golf oorlog wat eentonig. Keer op keer startte Iran een offensief aan het front, die Irak dan weer afsloeg. Na ieder offen sief vroeg Saddam Hoessein om vredesonderhandelingen, die door Iran telkens werden afgewezen. Kharg werd meer dere malen gebombardeerd, evenals de hoofdsteden Bag dad en Teheran. In Irak en Iran hadden deze gebeurtenissen natuurlijk grote gevolgen, denk alleen al aan de honderden en soms duizenden doden die bij ieder offensief vielen. Maar zolang geen van beide landen een doorbraak in de oorlog kon forceren, hadden de gebeurte nissen geen invloed op inter nationaal niveau. Vooral in het Midden Oos ten is de Golfoorlog, hoe vreemd het ook mag klinken, een stabiliserende factor. Zo lang Iran en Irak met elkaar in de clinch liggen, zullen de omringende landen geen last van ze hebben. Immers, als Iran vrij spel zou krijgen, zou ze zeker proberen de Islamiti- Supermachten hebben haat bij Golfoorlog Het zuidelijk grensgebied tussen Iran en Irak wordt gevormd door de Sjat-el- Arab, een rivier met een brede uitmonding in de Per zische Golf. Aan welk land de Sjat-el-Arab toebehoort is altijd onduidelijk geweest, en het conflict dat daardoor ontstond was een van de aanleidigen voor de Golf oorlog. Irak claimde de ri vier met het niet onredelijk lijkende argument dat het Khomeiny stuurde dertienjarige jongetjes zijn Oorlog'in. 'Heilige - foto afp Zeer jonge Iraanse soldaten, getroffen door de chemische wapens van de vijand, arriveren in Wenen. In Oostenrijkse klinieken kregen zij een behandeling. - fotoap sche revolutie in andere lan den op poten te zetten. En nu Saddam Hoessein zo druk is met de oorlog kan hij zich niet langer opwerpen als dé grote leider van de Arabische we reld. Die aspiraties had hij voor de oorlog wel, maar de Arabische landen waren daar niet zo blij mee vanwege zijn grillige buitenlandse politiek. De Verenigde Staten en de Sovjet Unie zouden graag zien dat Iran en Irak vrede sloten. De VS vanwege een ongehin derd verloop van de olie-ex port (Amerika is de grootste afnemer van Arabische olie), en de Sovjet-Unie omdat die niet houdt van oorlogen in na bij gelegen landen. Het geeft de VS namelijk een excuus om legermachten naar in de knel geraakte bondgenoten te stu ren. En als de Sovjet-Unie er gens een hekel aan heeft is dat aan Amerikanen dicht bij zijn grenzen. De onverzoenlijke houding van Teheran maakt de tot standkoming van een vredes verdrag echter onmogelijk. Daarom is het verloop van de oorlog, waarbij beide partijen elkaar in evenwicht houden, in het belang van zowel de VS als de Sovjet Unie. Om dat evenwicht te bewaren levert de Sovjet Unie gevechtsvlieg tuigen en onderdelen aan Irak, zodat Irans overmacht op het front wordt gecompenseerd. Overigens deden zich tij dens de zes jaar durende oor log ook gebeurtenissen voor die wél voor consternatie zorgden. Bij de aanval op Basra raakte Saoedi-Arabië in paniek. De regering in Riad was bang dat Iran zijn invloed tot buiten Irak uit zou breiden. De Saoedi's riepen de hulp in van Amerika, die bemande helikopters stuurde om de verrichtingen van beide oor logvoerende landen in het oog te houden. Toen Iran na de zo veelste luchtaanval op Kharg besloot de Golf af te sluiten, zodat er geen olie uit de Ara- land nauwelijks gebieol langs zee bezit. Via de Sjat-1 el-Arab zou Irak zijn pro. I dukten (vooral olie) door de I Perzische Golf naar het bui-1 tenland kunnen exporteren Iran, zo dacht men in Irak, l had langs de hele lengte var, I de Perzische Golf gebied lig. gen, en dus voldoende I ruimte voor zeehavens. On-1 der het in militair opzich: I oppermachtige bewind var, I de Sjah, wist Iran echter de I supervisie over de rivier te krijgen. Nabij de Sjat-el-1 Arab liggen belangrijke Iraanse olievelden en het ge. bied is dus bij uitstek ge-1 schikt voor Iraanse zeeha-1 vens. Het op dat moment zwakke Irak kon niets t de Sjah uitrichten, men I stond erbij en keek er han-1 denwringend naar. De Perzische Golf fun-1 geert voor veel landen in he; I Midden Oosten als door-1 gangsgebied van hun olie I naar het buitenland. Tijdens de oorlog met Iran dreigde I Irak herhaaldelijk met af-1 sluiting van de Golf. Dit kon zij doen door de straat van Hormoes te blokkeren. Na-1 tuurlijk waren zowel de af- zetters als afnemers van olie I die door de Golf vervoerd I wordt niet bepaald gechar-[ meerd van de Iraanse drei-1 gementen. Toen Iran in 1 besloot zijn woorden in da l den om te zetten stuurde! Amerika dan ook marine! schepen naar de straat van I Hormoes om dat te voorko-l bische landen kon worden gl transporteerd zonden de \l marineschepen richting In| om dat te voorkomen. De is inmiddels weer vrij toegar| kelijk, dus de Amerikan- trokken zich tot grote vreuj] van de Sovjets terug. Verder werd in de hele nl reld met afschuw gereageel op de barbaarse wijze val oorlog voeren. Iran kreeg ve] kritiek te verduren toen 1984 bleek dat dit land dertieil jarige jongetjes de 'Heilig! Oorlog' in stuurde. Irak maal vanaf 1984 tot op de huidil dag gebruik van mosterdgaj wat volgens de conventies va| Genève streng verboden is. In juli riep Saddam Hot sein Iran opnieuw op vrede J sluiten. Ditmaal wachtte het door Iran aangekondigif offensief niet eens af. meiny verklaarde aan het vel zoek te voldoen op voorwaarf dat Hoessein zou vertrekkej en Iran enorme herstelbea lingen zou doen. Met andej woorden: Iran is nog nietrJ plan vrede te sluiten, ms| maakt zich op voor een niet volgens de regering beslis de, aanval. Welingelichte kringen Iran beweren dat deze aant] eind van de maand wam de weersomstandigheden e stig zijn zal plaatsvinden.DJ kundigen hebben door midi van de waarnemingen vans! telieten geconstateerd dat 1:1 650.000 man aan het front hsT gemobiliseerd. Saoedi-AniJ en de Sovjet-Unie hebben achter de vredesoproep Irak geschaard, ze zijn I dat Iran de vijand bij deII mende aktie uiteindelijkopl knieën krijgt. Of het nieuf beslissende offensief well lijk een doorbraak beteke] valt te bezien. Door Nikolaus Piper, Associated Press BONN - De Westduitse bonds dag zal zich in het najaar nog eenmaal buigen over de scha deloosstelling van de slachtof fers van het nationaal-socia- lisme. Dat is dan 35 jaar nadat Konrad Adenauer de plicht erkende om 'morele en mate riële vergoeding' te geven. De huidige regering van de Bondsrepubliek moet uiterlijk 1 november de balans hebben opgemaakt en eventuele ach terstanden of hiaten kunnen tonen. Tot nu toe heeft de Bondsre publiek 85,3 miljard gulden betaald aan slachtoffers van de Nazi's, nabestaanden en ge troffen landen. Ongeveer één miljoen mensen hebben in to taal 4,5 miljoen verzoeken tot schadevergoeding ingediend. Als de herstelbetalingen aan het eind van deze eeuw wor den afgerond, zal naar schat ting 105 miljard gulden zijn betaald. „Het komt nog wel eens voor dat een enkeling ten on rechte geen schadevergoeding blijkt te hebben gehad, maar ze komen niet meer met groe pen tegelijk", gelooft Walter Schwarz, een in Zürich wo nende Israëlische advocaat, die zich vanaf 1968 met de her stelbetalingen heeft bezigge houden. De nu 80-jarige Schwarz werd in Berlijn gebo- ren, emigreerde in 1933 naar Frankrijk en later naar Pales tina. In opdracht van de Je wish Agency keerde hij in 1950 terug naar Duitsland om ver zoeken tot schadevergoeding te laten bekrachtigen. Schwarz is de samensteller van de documentatie over her stelbetalingen van het minis terie van financiën in Bonn. De boekwerken worden dit najaar met een zevende en laatste deel afgesloten. In een vraaggesprek zei Schwarz dat hij de verzameling van nieuw feitenmateriaal voor Nazi slachtoffers niet noodzakelijk achtte. Wel toonde hij zich een voorstander van de oprichting van een hulpfonds voor zeer schrijnende gevallen. Fouten Weliswaar is voor 'afslui tende, schrijnende gevallen* inmiddels al 1,15 miljard gul den betaald, maar ook van daag nog komen fouten in ver goedingen of gediscrimineerde groepen van vervolgden aan het licht: joodse slavenarbei ders uit concentratiekampen, mensen met wie Mengele ge ëxperimenteerd heeft, zigeu- nergroepen, onder dwang ge- steriliseerden en homoseksue len. „Regelmatig worden klach ten tegen schadeloosstellingen ingediend door jonge mensen die de samenhang en de regels niet kennen. Dat brengt valse polemiek in de zaak", merkt een functionaris van het mi nisterie van financiën op. Ook advocaat Schwarz waar schuwt voor te harde kritiek op de herstelbetalingen: „Al leen wie niets doet, maakt geen fouten. Wie heeft ooit verwacht dat zo'n grote onder neming als de 'Wiedergutma- chung' foutloos zou aflopen?" Bij de debatten over hiaten in de schadeloosstellingen speelt het materiële aspect echter meestal een zijdelingse rol. Vaak gaat het om de offi ciële erkenning van een groep als Nazi-slachtoffers en om de beschuldiging dat de Nazi-ter - reur zich in een wat minder duidelijke vorm, namelijk dis criminatie, in het na-oorlogse Duitsland heeft voortgezet. Gesteriliseerden Vooral de vraag van de on geveer 95.000 nog levende, on der dwang gesteriliseerden heeft opzien gebaard. Duitsers die op grond van de 'Wet ter voorkoming van erfelijke af wijkingen' wegens vermeende zwakzinnigheid of andere er felijke ziekten door de Nazi's van hun vruchtbaarheid wer den beroofd, worden niet als vervolgden erkend en kunnen alleen aanspraak maken op 5000 mark uit het fonds voor schrijnende gevallen. De Westduitse regering huldigt daarbij het standpunt dat de 'erfelijkheidswet' precedenten heeft gehad in het buitenland en dat het daarmee geen ty pisch Nazi-onrecht is. Alleen al in de Verenigde Staten zou den tussen 1907 en 1950 ruim 52.000 mensen onder dwang gesteriliseerd zijn. Intussen gaan echter steeds meer wetenschappers en poli tici hun mening over deze zaak herzien. Bondsdagverte genwoordigers van de SPD, FDP en de Groenen hebben zich al eens in die zin uitgela ten. De psychiater Klaus Dör- ner verklaarde in een petitie aan de - Westduitse regering dat de 'erfelijkheidswet' vanaf het begin een groot onrecht is geweest en niet te vergelijken met andere sterilisatie-rege lingen. Dörner stelt voorts vast dat 300.000 tot 400.000 families waarvan leden gesteriliseerd zijn, daar nu nog onder lijden, omdat het onrecht nooit open lijk als onrecht is erkend. „De getroffenen worden met hun verwarrende schuld- en schaamtegevoelens aan hun lot overgelaten", zegt Dörner. Ook verre familieleden zien nu nog, zonder enige reden, af van het krijgen van kinderen. Dörner noemt dat 'een schandvlek' op de Bondsrepu bliek die alleen kan verdwij nen door een verandering van de regels. Sinti en Roma Gelijksoortige beweegre denen zijn er in het geval van de zigeunergroep Sinti en Ro ma. Romani Rose, voorzitter van de centrale raad van de Sinti en Roma, vertelt dat ook 35 Jaar geleden erkende Konrad Adenauer de plicht om 'morele en materiële ver goeding' te geven aan de slachtoffers van het natio- naal-socialisme. - fotodpa na het einde van de Nazi- heerschappij zijn volk nog als zigeuners en nomaden gedis crimineerd is: „Voor een deel door dezelfde bureaucratie, die verantwoordelijk was voor de Nazi-terreur". Nu gaat het Rose erom, door rente te vragen uit de midde len van de 'Wiedergutma- chung', voor ongeveer 2000 Sinti en Roma, die ouder zijn dan 60 jaar, een pensioen te garanderen. „Daarbij mag de ernst van de vervolging dan geen rol spelen", aldus I Dat zou betekenen dat nietl leen overlevenden uit conif tratiekampen - zoals bij dere vervolgde groeft' schadeloos worden ges maar ook Sinti en Roma] aan de greep van de Ni! hebben kunnen ontsnappe'J Afgezien van deze ree discussie speelt de schade;! stelling van oorlogsslacb'l fers in het bewustzijn varj meeste Westduitse burff geen rol, tot verbazing vele buitenlanders. „De s deloosstelling heeft zich iol yhetto afgespeeld", zegt ''1 ter Schwarz terugkijkend T zou volgens hem des te <j wonderlijker zijn, omdatI schadeloosstelling een 'hisj risch unieke prestatie' j 'het toegangskaartje Duitsland voor de terugW| de beschaafde wet Schwarz: „Als ik Duitser zou ik er trots op zijn." Het betalen van Wiedetlj machung is overigens strikt Westduitse aangelef! heid. De DDR heeft nooit stelbetalingen aan bui'f landse groepen en regerif. gegeven. Wel kent de DDB| binnenlands programma j nazi-slachtoffers, dat va" ningen kent op het gebied] gezondheidszorg, banen, vesting en onderwijs. Erk' verzetsstrijders en hun t' staanden hebben recht op| speciaal verzetspensioen. Waarom laten toch zov hun haar verzorg. Bisschopshoeve 12 - Braba Ginnekenmarkt i Donk 32 - Mgr. Nolensf Van onze com BONN Voor de Duitse krai slag van de voetbalwedstrije meenemen (veel kranten - Süddeutsche Zeitung lagen nog in volle gang was) zit tweede ronde van het duel oi pioenen. „Mathy verhoogde i 2-0, zodat de Münchenaren naar de volgende ronde", al< in een artikel onder de kop: mat'. Veel lof heeft deze krant Kelly SEOEL (AFP) - De reeks aan slagen, waar Parijs momen teel mee te maken heeft, dreigt 'twijfel te zaaien in de harten van de leden van het Interna tionaal Olympisch Comité'. Dat heeft Alain Danet, voor zitter van het voorlopig orga nisatie-comité van 'Parijs' toegegeven. Hij deed dat in Seoel, waar hij tijdens de bestuursverga dering van het IOC promotie hoopt te bedrijven voor de kandidatuur van Parijs voor de organisatie van de Olympi sche zomerspelen van 1992. Danet, die een reis van vijftien dagen door veertien Aziati sche landen achter de rug heeft, betreurde de situatie, maar hield vast aan de stel ling, dat Parijs in 1992 atleten en officials een veiligheidsga rantie zal kunnen bieden. „Het veiligheidsdossier van de stad Parijs is absoluut on vergelijkbaar", verklaarde Danet. Hij voegde eraan toe dat die mening wordt gedeeld door degenen, die binnen het Internationaal Olympisch Co- mié de voorgestelde veilig heidsmaatregelen van de kan didaat-steden moeten verge lijken. Danet erkende dat Pa rijs gedurende de laatste da gen als stad 'in staat van be leg' verkeert, maar voegde er aan toe dat als veiligheid het enige criterium zou zijn waarop de kandidaturen wor den beoordeeld, de Olympi sche Spelen alleen zouden kunnen worden georganiseerd in totalitaire staten. SEOEL (AFP) - Achtentachtig stei m Lausanne over de kandidatuur t nisatie van de Olympische zomers minder dan het Olympisch comité de loop van dit jaar overleden, de d vierde lid is ondergedoken. De Griek Nikolaos Nissiotis en velt zijn in het begin van dit jaar den niet opgevuld voor 17 oktober, is na de val van de regering in 1985 gevangenis gezet. Zijn vrijlating w< wacht. Het stemrecht van de Tunes de tocht. Hij werd in eigen land als ham daarop de benen naar Zwitser Volgens voorzitter Samaranch i international comité, maar de regl over zijn positie. Het Olympisch cc Plenaire zitting voor 17 oktober in men. Het stembureau op 17 oktobe de Zwitser Mare Hodler. Hij zal wo negalees Keba Mbaye en de Chinee: den HAAG (ANP) - Jos Lam mertink heeft donderdag een tweejarig contract getekend mj de wielerploeg van Piet Dos. De Nederlands kampioen wordt kopman van de nieuwe onnatie, die het komend sei zoen wil gaan deelnemen aan d® grote klassiekers. De ver- mntenis tussen de renner uit "ïerden, die tijdens de Ronde van Frankrijk ernstig ten val fwam, en Peter Post loopt aan net einde van dit seizoen af. «Met Jos Lammertink heb- n We onze eerste keus ge- egen", vertelde ploegleider P re m m er is de di m he to te ru bij oï zi; De P^g van van ir^uiten heeft de ronde slote feestelijk afge- 1 stel u°p een grote tentoon- I uhg in Barcelona werd in de m ve ve Si aa

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1986 | | pagina 6